Heimskringla - 09.02.1944, Blaðsíða 6

í>. SIíJA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 9. FEBRÚAR 1944
Er eg kom ofan hitti eg Mörthu. Hún var
að koma inn, og fanst mér að eg kæmi í fyrsta
skiftið inn í húsið. Hún var alminleg við mig,
alveg eins og hún hafði verið fyrsta daginn, sem
eg kom. En hvorki í orðum né tilliti sýndi hún
þann kunningskap, sem maður hefði getað bú-
ist við milli okkar, sem höfðum í sameiningu
bjargað flóttamanni frá fangelsi, elt þjóf og séð
hann fluttan á aftökustaðinn. Yfir höfuð höfð-
um við reynt svo margar geðshræringar í sam-
einingu að þær hefðu átt að fæða af sér meira
en litla samúð milli okkar. En hin rólega og
vingjarnlega kveðja Mörthu benti ekki til neins
þvílíks, því ályktaði eg, að Martha hefði ákveðið
að gleyma þessu öllu saman eins vel og henni
var unt. En það leið ekki á löngu áður en hún
fór að tala um rótina að öllu þessu.
“Pabbi er heldur en ekki orðinn vinur Mal-
lucs,” sagði hún. “Hann hefir verið yfir í rann-
sóknarstofunni hans síðustu tvo dagana, og Mal-
luc og Suzy borðuðu miðdegisverð hérna í gær.”
“Eg ætla að heimsækja þau í Jcvöld,” svar-
aði eg, “og horfa á rannsóknarstofuna, þegar þér
eruð komin í rúmið. Lenni ætlar þangað líka,
en ekki til að horfa á rannsóknarstofuna.”
“Hvernig gengur hólmgöngunni?”
“Því ekki að gleyma henni ásamt öllum
þessum óþægindum, sem fyrir hafa komið?”
“Eg hefi verið góð meðan þér voruð í burtu,
en þetta, sem þér mintust á hefir ekki mist neitt
af aðdráttarfli sínu fyrir það. Það er alveg ó-
trúlegt hvað maður er fljótur að venjast því
sem er óvenjulegt.”
“Þetta hefir búið í eðli yðar þótt þér vissuð
ekki af því, væri ekki svo munduð þér ekki bera
jafnvel og þér gerið, óvenjulega atburði.”
“Þér hafið kanske rétt fyrir yður. Eg er
hrædd um að eg sé ekki það dygðablóð, sem eg
hélt að eg væri. Eigum við að baða okkur í
fyrramálið og sjá hvort nokkuð leyndardóms-
fult kemur fyrir?”
“Já, umfram alla muni,” svaraði eg, “en
mér finst að framundan séu órólegir tímar. —
Síríus fer víst hækkandi, og við erum öll svolítið
rugluð.”
“Mér finst eg vera gremjulega mikið með
öllum mjalla, en það gleður mig hreint ekki.
Þetta tedrykkjusamsæti, sem eg var í, ætlaði
alveg að gera út af við mig úr leiðindum. Mér
er meinilla við að vera innan um tómt kven-
fólk.”
Mér datt í hug, að þetta væri kanske sann-
ara en hún sjálf vissi. Það er vafalaust tímabil
á æfi hverrar ungrar stúlku, er hún þarfnast
áhrifa og handleiðslu manns fremur en konu —
venjulega á þeim árum þegar allar æskuvinur
og leiksystur hennar eru giftar. Frá 25—30 ára
aldri hefir samveru með öðru kvenfólki enga
hrifning í för með sér, einkum ef hægt er að
vera í öðrum félagsskap. Frá sextán ára aldr-
inum og upp til 25 ára er tíminn fyrir stúlkur
að vera ástfangnar. Eftir þann tíma eru ásta-
draumar ekki takmarkið, heldur hjónaband.
Eg var kannske fremur ungur 'til að gera
slíkar bollaleginningar um ástalíf kvenfólksins,
en með mína frönsku mentun og kenningar, stóð
eg ekki á sama stigi og Ameríkumaður á mínum
aldri; auk þess langaði mig til að verða rithöf-
undur, og hafði kynt mér þessi efni vel og lengi.
Eg var of ungur til að vera kaldhæðinn í heim-
speki minni og ekki nógu gamall til að hlægja
að henni. Eg leit á lífsskoðanir mínar með al-
vöru og um kvöldið lentu þær í eldraun mikla.
Martha fór snemma í rúmið og stuttu síðar
fórum við Lenni í áttina til heimilis Mallucs.
Hann gekk heim í íbúðarhúsið, en eg fór til
efnarannsóknarstofunnar. Eg var í fremur
æstu skapi yfir því að hitta Malluc á ný, en það
var af tilhlökkun, því að mér féll svo vel við
manninn, þrátt fyrir það, þó að framkoma hans
væri stundum einkennileg. Aðdráttarafl hans
á mig var miklu fremur á tilfinningarnar en
skynsamlega íhugun, þótt árangurinn hefði
orðið hinn sami, hefði eg íhugað málið.
Eg gekk upp að byggingunni, og áður en eg
gat barið að dyrum, opnaðist hurðin og Malluc
kom á móit mér, en ekki heilsaði hann mér með
handabandi.
“Mér þykir vænt um að sjá yður, herfor-
ingi,” sagði hann. “Komið inn, þetta er einn af
gestum mínum, Mr. Smith. Hann ætlar að fara
í burtu í kvöld.”
Ungur maður sat við skrifborðið. Hann
reis úr sæti sínu og hneigði sig og settist svo á
ný. Hann var snotur maður, með stór og greind-
arleg augu og skýra drætti í andlitinu. Eg mint-
ist ekki að hafa séð hann fyrri, og taldi það sjálf-
sagt að hann væri einn skjólstæðinga Mallucs,
er hefði nú safnað nægilegum kröftum til að
fara á ný út í heiminn til að freista hamingj-
unnar. Hann var alls ekki illmannlegur, en
var snotur í útliti og greindarlegur á svip.
“Viljið þið ekki afsaka mig augnablik?”
sagði Malluc. “Eg þarf að skrifa bréf, og að því
búnu skal eg fylgja þessum vini mínum til
dyra.”
Hann settist við skrifborðið, fékk sér papp-
ír og penna og fór að skrifa. Eg litaðist forvitn-
islega um í skrifstofunni, sem var rúmgott og að
því er virtist, vel útbúið herbergi með sterku
rafmagnsljósi, og virtist fremur vera rann-
sóknarstofa í eðlisfræði en efnafræði. Það var
vel upplýst, svo bjart að mann tók í augun, og
dálítil stund leið, þangað til eg gat vanist birt-
unni þarna. Svo fór eg að athuga unga mann-
inn, og furða mig á hvað fyrir hann hefði komið.
Hann var af sömu stærð og Malluc, og prúðbú-
inn, og bjóst eg við að fötin væru af húsráðanda,
því þau báru sama snið og hann hafði á fötum
sínum, og var enginn vafi á því, að fötin komu
frá ágætis skraddara.
En einhvernveginn fanst mér að maðurinn
væri ekki tilheyrandi hæðstu stétt mannfélags-
ins. Hann leit á mig við og við eins og hann
væri feiminn eða hræddur, og héldi að eg þekti
fortíð sína. Malluc hafði nú lokið bréfinu, lok-
aði umslaðinu, sem hann ritaði utan á.
“Gerið þér svo vel,” sagði hann, “þetta ætti
að duga yður, vinur minn. Þessi leikhússtjóri
er góður vinur minn, og er eg viss um að hann
gerir mér þennan greiða með mestu ánægju.
Jæja, þá er best fyrir okkur að halda af stað.”
Þeir stóðu á fætur, og hneigði Mr. Smith sig
fyrir mér. Glampa brá fyrir í st'óru, dökku aug-
unum hans, sigrihrósandi og eins og dálítið ógn-
andi leiftri, sem virtist segja: “Það skal ekki líða
á löngu þangað til eg er alveg eins mikill og
þú,” eða eitthvað því um líkt. Malluc sneri sér
við og leit á mig með glettnissvip; mér datt í
hug hvort hann héldi að eg væri með sjálfum
mér að dæma þessar tilraunir hans að hjálpa
olnbogabörnum lífsins.
“Eg kem strax aftur, herforingi, verið bara
eins og heima hjá yður,” sagði hann og fór út.
Eg reis á fætur til að skoða áhöldin í stof-
unni, síðan settist eg við skrifborðið og leit á
vísindaleg tímarit, sem lágu á borðinu. Blaða-
úrklippa gægðist fram úr hillu yfir skrifborð-
inu, og hið stóra letur á fyrirsögninni greip
eftirtekt mína. Eg tók blaðaúrklippuna og leit
á hana hirðuleysislega, en varð brátt áhuga-
samari um efnið.
“Druknar er hann reynir að flýja,” las eg.
“Bill Balton, þjófur og morðingi, missir lífið er
hann reynir að sleppa frá lögreglunni.”
Eg las greinina með hjartslætti miklum.
Martha og eg höfðum séð Malluc sigla í burtu
með glæpamanninn á miðvikudagskvöld. Fjór-
um dögum síðar hafði lík hans fundist á fleti, 18
mílur frá ströndinni, og var dregið til lands af
fiskibát einum. Líkið þektist bráðlega á öllum
myndunum, sem höfðu verið tatóveraðar á það.
Það var álitið að Balton, sem var allgóður sund-
maður, hefði lagst til sunds frá landi í þeirri
von, að finna bát úti fyrir, eða verða á leið ein-
hvers skips.
Eftir þetta virtist enginn vafi vera, og hafði
reyndar aldrei verið neinn, á því, hvernig Bal-
ton hefði lokið æfinni. Malluc hafði séð fyrir
þessu óarga dýri í mannsmynd, rétt eins og hann
hefði verið rotta, og það sem eftirtektaverðast
var var þetta, hversu röggsamlega hann hafði
framkvæmt athöfnina, og hversu slunginn hann
hrffði verið að varast öll merki, er gætu leitt til
uppljósfunar verksins, svo að hann stæði aldrei
reikningsskap af gerðum sínum. En þetta voru
einkenni Mallucs, hann vissi hvað hann gerði.
Eg vissi ekki hvað orðið var af Jeannat, en eg
hefði þorað að leggja allar eignir mínar að veði
fyrir því, að honum var algerlega borgið.
Malluc kom brátt aftur og afsakaði sig fyrir
að hafa farið. Hann kom mér fyrir í hæginda-
stól hjá skrifborðinu, en settist sjálfur í skrif-
borðs stólinn.
' “Eg býst við að þér séuð að íhuga til hvaða
flokks glæpamanna þessi ungi n>aður heyrir,
sem hérna var inni, og eg hefi nú á ný sent inn í
hinn hættulega frumskóg hversdagslífsins.”
“Hann leit ekki út fyrir að vera hættuleg-
ur,” sagði eg. “í raun og veru fanst mér andlit
hans viðkunnanlegt, hann gat vel hafa verið
annaðhvort skáld eða listamaður.”
“Hann er listamaður í sinni grein,” svaraði
Malluc og leit hvast á mig. “Eg held, svei mér,
að þér hafið ekki þekt hann. Eg hélt fyrst að
þér gerðuð það að þóknast mér.”
“Við hvað eigið þér?” spurði eg.
Hann hló.
“Þetta var Jeannat.”
“Jeannat,” hrópaði eg. “Það er alveg ó-
mögulegt!”
“Samt er það satt. Andliti hpns var breytt.
Það gerði mjög dugandi uppskurðarlæknir, sem
áður var sérfræðingur í þessari grein. Því mið-
ur lenti hann í klandri og var dæmdur í 5 ára
fangelsi, en slapp eftir 3 ár. Jeannat vat ágætis
efni í höndum hans, því að ranga augað, nefið og
eyrun gáfu svo gott tækifæri til breytinganna.
Finst yður að eg hafi breytt rangt?”
“Nei,” svaraði eg, “en þetta er óskiljan-
legt.”
“Jeannat er himin lifandi glaður,” sagði
Malluc, “ekki einungis yfir frelsinu, en nú hefir
hann tækifæri til að leika hin alvarlegu hlut-
verk, sem hann hefir svo lengi þráð, en árang-
urslaust. Eg hefi gefið honum meðmælabréf til
leikhússtjóra eins, sem eg þekki. Er hann hefir
unnið sér inn orðstír í leikhúsinu, getur hann
alt af komist að sem kvikmyndaleikari.”
“Það lítur út fyrir að þér séuð nokkurskon-
ar töframaður,” sagði eg, “leikið þér þetta oft?”
“Nei, ekki nema brýn nauðsyn krefji, og
þegar eg veit að hlutaðeigandi hefir vegna ó-
hjákvæmilegra atvika lent í ógæfunni, og hefir
ekki úttekið hegningu sína. En eg hefi mikla
samúð með þeim, sem hafa verið í fangelsi. Eg
fæst ekki við lægstu tegund glæpamanna, vegna
þess, að kráftar mínir og möguleikar eru svo
takmarkaðir, og kýs eg því að hjálpa þeim, sem
fyrir einhverra hluta sakir hafa orðið fyrir
hræðilegri ógæfu og mist góðar stöður í mann-
félaginu.”
“Veit dóttir yðar um alt þetta?” spurði eg.
“Hún veit ekki að eg hafi nokkuru sinni
hjálpað glæpamönnum undan refsingu,” svar-
aði hann, “en hún veit að eg hjálpa þeim, sem
komnir eru úr fangelsi. Og nú skal eg trúa yður
fyrir leyndarmáli; Suzy er ekki dóttir mín. Eg
gerði hana að kjördóttur þegar hún var fimm
ára gömul; foreldrar hennar voru mjög góðir
vinir mínir, einkum faðir hennar. Þau fórust
mjög sviplega, og eg tók Suzy að mér. Undir
eins og henni býðst góður maður, sem henni
líst vel á, mun eg gefa henni heimanmund, og
fagna því að hún giftist.”
“Veit Suzy þetta?” spurði eg.
“Já, en hingað til hefir hún verið lítið hrif-
in af því. Eins og allar ungar og andlega vak-
andi stúlkur, er hún haldin af hetjudýrkun, og
af því að eg hefi ætíð verið góður við hana, og
gert alt, sem eg gat fyrir hana, lítur hún upp til
mín, sem þess fullkomnasta manns, sem til sé.
Þetta er óheppilegt og rangt álit vegna þess, að
það er bygt á fordómum og röngum sjónarmið-
um. Eg býst við að eg sé góður maður, eftir þvi
sem menn alment dæma um venjulegar dygðir.
Eg geri engum ilt verði hjá því komist; eg borga
skuldir mínar, reyni að vera hjálpsamur og
breiði ekki út háskalegar kenningar. En það er
vegna þess að eg hefi árum saman ekki verið
háður neinum freistingum. Eg hefi tamið and-
ans hæfileika mína, svo að þetta háir mér ekki,
og gleðst nú yfir því andlega ástandi, sem er
eign hverrar skynsamrar manneskju. En nú er
nóg rætt um mig; eg bauA yður ekki hingað til
að ræða um sjálfan mig, heldur vegna þess, að
mig langaði til að gera þá tilraun hvort þér þekt-
uð Jeannat og honum væri óhætt.
“Já, á því er enginn vafi að honum er ó-
hætt,” svaraði eg, “ef hann sjálfur getur haldið
sér saman.”
“Já, hann um það,” sagði Malluc. “Enginn
getur hjálpað heimskingjum. Annars er ekki
eins og að hann hafi framið glæp og hefði því
vonda samvizku. Enginn maður sofnar viljandi
á verði, og það er glæpur að skjóta þá fyrir það.
Eg hefi sofnað á baki asna, sem gekk brún hengi-
flugs, og standandi við stýri í hvirfilbyl. Hann
leit á mig brosandi. “Þér munduð einnig sofna
í flugvélinni yðar ef þér þyrftuð að vera nógu
lengi í henni.”
“Það var enginn vafi á, að það var rétt að
frelsa Jeannat,” sagði eg, “en það er býsna örð-
ugt að vita hvar takmörkin skulu sett.”
“Það er ekki auðið að setja þau,” svaraði
Malluc skjótlega. Eg neyddist til þess vegna
þess, eg frelsaði líf hans; en nú hefi eg ákveðið
að stunda aðeins þá, sem hafa tekið út sína
hegningú.”
Hann tók blaðagreinina, er skýrði frá flótta
og druknun Baltons.
“Hérna er dæmi þess hvílík hætta það er,
að brjóta lögin,” sagði hann. “Það var þessi
samvizkulausi morðingi, sem braust inn í hús
Hobarths og stal hálsmeninu. Hann hafði læðst
hér um nágrennið dögum saman, og á meðan
hann lá í leyni og beið eftir tækifæri til að stela
frá mér, sá hann mig leiða Jeannat heim til mín
og þekti hann. Hann hélt auðsæilega að eg
hjálpaði glæpamönnum til undankomu, og er
hann hafði stolið frá Hobarth, kom hann hingað
og krafðist þess, að eg ferjaði sig yfir flóann, og
hótaði mér að hann skyldi annars ákæra mig
fyrir lögreglunni.”
“Þér vilduð ekki segja okkur frá þessu um
daginn,” sagði eg.
“Það var vegna þess að mér var ókunnugt
hvað um hann hefði orðið. Hann hafði hald á
mér, bæði á mér sjálfum og svo á Jeannat. Eg
gat ekki látið slíkt illmenni ganga laust, en ef
eg kallaði á lögregluna, mundi hann segja þeim
að Jeannat væri hjá mér. Andlit hans var enn-
þá í umbúðum, svo að þeir mundu hafa upp-
götvað hver hann var. Læknirinn hafði þá lent
aftur í fangelsi og eg líka ef til vill, að eg tala nú
ekki um alt annað, sem hefði komið fyrir. Eg
varð að fá lengri tíma, svo eg ákvað að fara með
hann til Boston og afhenda hann lögreglunni
þar, og treysti eg því að eg gæti sent lækninum
boð, að hann yrði að gera Jeannat svo úr garði,
að honum væri óhætt ef lögreglan skoðaði hann.
Balton vissi sem sé ekki, að við hefðum skorið
hann upp. Ef hann fékk viðvörunina í tíma var
engin minsta hætta að hann þektist. Auk þess
var ýmislegt annað, sem þurfti að taka með í
reikninginn, en eg vonaði að þetta væri nægi-
legt.”
“Mig furðar bara á að þér skylduð ekki
fleygja honum í sjóinn án frekari umsvifa,”
sagði eg.
“Eg verð að játa, að mig sárlangaði til þess.
En það kemur ekki saman við skoðanir mínar
að hamla þroskun nokkurrar mannssálar,
hversu lítilmótleg sem hún er. Allar mínar til-
raunir miða að því að hjálpa þeim á hærra stig,
sem einhverra hluta vegna dragast aftur úr.
Balton mundi áreiðanlega hafa verið dæmdur
til dauða, en kanske sloppið með æfilangt fang-
elsi, en hvort sem var, fékk hann þó ætíð svolít-
inn tíma til að betrast.”
“En hvað gerðist svo?”
“Við komum um borð í snekkjuna og sigld-
um af stað. Eg sendi Balton fram í stafn. Eg
breytti svo stefnu og stefndi til Hull. Balton
var gamall sjómaður, og þegar hann varð þessa
var, hefir honum víst skilist hvílíka flónsku
hann hafði framið, er hann hugðist að neyða mig
til að ferja sig til Cape Ann. Við vorum all
nærri ströndinni er hann sá, að eina lífsvon sín
var sú að stinga sér í sjóiún, og reyna að bjarg-
ast af sem best hann gat. Eg stóð sem snöggv-
ast og horfði í olíugeyminn og er eg leit upp var
hann farinn. Eg sneri strax við og fór hægt til
baka sömu leið. Það var logn og tunglsljós og
eg hlaut að sjá hann ef hann hefði verið á sundi.
En hann hefir sennilega stungið sér til að láta
skipið renna yfir sig en hefir orðið fyrir kjöln-
um, sem var mjög djúpt. Hvað sem því leið
var hann allur á burtu og tók eg mér það ekki
mjög nærri. Fimm dögum síðar sá eg þessa
grein og létti mjög fyrir brjósti, því að það gat
altaf verið möguleiki þess, að hann hefði komist
í laúd. Eg geymdi greiúina til að sýna yður
og Miss Hobarth hana.”
Stundarkorn var eg kominn á fremsta
hlunn með að segja honum hvað við Martha
höfðum hugsað um hann, en fanst ekki að eg
mætti það, fyr en eg spyrði hana ráða. Það var
auðvitað ekki minsta ástæða til að efast um
sannindi þessarar frásagnar hans, þar sem hann
hafði enga ástæðu til að segja mér slíka sögu
væri hún ekki sönn. Þótt eg hefði ætíð varið
hina hörkulegu aðferð hans, fann eg samt að
tilfinningar mínar gerbreyttust gagnvart hon-
um. Eg hugsaði um hvaða áhrif það hefði á
huga Mörthu gagnvart honum og var ekki
laust við að eg fyndi til stings í hjartanu, er eg
hugsaði til þess, að þetta mundi vafalaust vekja
til lífs hinar gömlu tilfinningar hennar í hans
garð.
“Eg hefi aldrei á æfi minni verið í meira
uppnámi en þegar eg kom heim og hugsaði til
alls þess, sem fyrir hefði kömið, ef þetta villu-
dýr hefði ekki rutt sjálfu sér úr vegi,” sagði
Malluc, og eg mintist þess hvernig hann hafði
hrækt í sjóinn. “Það varð mér áminning um að
glettast ekki tli við lögin. En eg ætti víst að
sýna yður teikningarnar af uppfyndingunni
minni.”
Hann reis á fætur og gekk yfir að hinum
enda herbergisins. En nú hafði eg engan áhuga
framar fyrir uppfyndingunni hans, því í þeim
svifum varð mér litið á þerriblaðið á borðinu.
Var það hreint og ónotað nema að hann hafði
þerrað bréfið er hann skrifaði nýlega handa
Jeannat.
Er eg nú starði hugsunarlaust á þetta mark
á blaðinu, tók eg með undrun eftir líkingunni á
þessari hrikalegu og bröttu stafagerð á nafninu
undir bréfinu, og það var eins og eg væri sleg-
inn, því að því undanteknu að C stóð öfugt, hefði
undirskrift bréfsins vel geta verið gerð af mér.
Cullam stóð þar. • Eg get ekki skýrt það hvernig
sannleikurinn birtist mér svona skyndilega. Það
gerðist með leiftur hraða en samt í einstökum
atriðum, sem komu í réttri röð eins og hamars-
högg á heila minn, hvert öðru þyngra.
Cullam er óvenjulegt nafn, alveg eins og
Malluc. Eigandi þess, sérvitringur og upp-
fyndingamaður, aðlaðandi, einráður og sér-
góður, en að öllu samanlögðu eftirtektaverður
maður, sem alls eigi var hæfur til að ganga í
náið samband við jafn óskaplega íhaldsama
konu og móðir mín var — eða Mörthu, sem að
þessu leyti minti mig mjög á hana. Frásögn
Mallucs um æsku sína ílaug mér nú í hug. Hún
kom heim — dvölin í Heidelberg, og tvö ár í
Frakklandi og ítalíu — það var í raun og veru
alt, sem eg vissi um hann föður minn. Það
hafði gamall vinur minn sagt mér, því að móðir
mín vildi aldrei nefna hann á nafn. Svo hafði
Suzy minst á hvérsu líkir við værum. Eg mundi
eftir orðum hans: “Eg hugsaði að þér gætuð gert
það,” er eg rétti upp peninginn, sem hann hafði
beygt, og allra helst hin mikla geðshræring
Mörthu, er eg hafði stælt rödd hans.