Heimskringla - 19.04.1944, Blaðsíða 1

We recommend for
your approval our
"BUTTER-NUT
LOAF
//
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
We recommend tor
your approval our
//
BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
LVIII. ÁRGANGUR
WINNIPBG, MIÐVIKUDAGINN, 19. APRIL 1944
NÚMER 29.
GOTT OG GLEÐILEGT SUMAR!
«' HELZTU FRÉTTIR « -
Forseti háskólaráðsins
Hjálmar A. Bergman dómari,
hefir verið kosinn forseti stjórn-
arráðs Manitoba-háskóla, í stað
Dysart dómara, er af því starfi
lét. Mr. Bergman var áður vara-
forseti. Fyrir skömmu var hann,
sem kunnugt er, skipaður dóm-
ari í áfríunarrétti Manitoba-
fylkis. Islendingar óska til
lukku.
Vatutin látinn
Rússneski herforinginn, Nicol-
ai F. Vatutin, lézt s. 1. laugdag áj
sjúkrahúsi í Kiev. Hann var 45
ára gamall og talinn í flokki
fremstu hershöfðingja Rúss-
lands. Hann var stjórnari Fyrsta
úkranska hersins og sá er borg-
unum Kiev og Kharkov náði úr
greipum Þjóðverja. Það er þessi
sami her, sem nú berst í Rúmaníu
og er kominn til Tékkóslóvakíu.
Vatutin lézt eftir uppskurð á
sjúkrahúsi. Sýkin sem leiddi
hann til bana, hafði gert vart við
sig fyrir einum eða tveim mán-
uðum.
Það er alment talið, að fyrir
aðgerðir hersins sem hann
stjórnaði í Suður-Rússlandi, hafi
hrakfarir Hitlers byrjað. Fyrir
sigra sína á nazistum, hafði Va-
tutin verið sæmdur fimm stjörn-
um af stjórn Rússlands.
Við herstjórninni tók í hans
stað 5. marz, George K. Zhukov,
marskálkur.
Bardaginn á Krímskaga
Á þriðjudagskvöld voru frétt-
irnar þær, að Rússar væru
komnir í námunda við borgina
Sevastopol, aðalborgina á Krím-
skaga; hún er suðvestan til á
skaganum. Hafa þarna ægileg-
ir bardagar staðið yfir undan-
farna daga og Þjóðverjar reynt
að halda hverri hæð eða fjalli,
sem unt hefir verið. En ekkert
hefir dugað. Rússinn hefir alls
staðar hrakið þá burtu. Tilraun
hafa Þjóðverjar gert til að kom-
ast undan eftir Svartahafinu, en
það hefir hroðalega mishepnast.
I einni slíkri tilraun, fórust 1,000
Þjóðverjar. Lið Þjóðvqrja á
Krímskaga var talið um.150,000,
en nú eftir 10 daga látlausar or-
ustur,' hafa 71,500 tapast af liði
þeirra, verið drepið, sært, eða
tekið fangar.
Þess er talið stutt að bíða, að
nazistar gefist upp. Standa nú
reykjarmekkirnir hátt í loft upp
frá borginni Sevastopol, bæði af
eyðileggingarstarfi Þjóðverja og
af sprengjum Rússa.
Stríðið á Indlandi
Harður bardagi stóð yfir í gær
um borgirnar Imphal og Ko-
hima, sem báðar eru sagðar mikl-
ar herstöðvar Breta. Sóttu Jap-
ar hart fram og hugsa sér ef-
laust að vera búnir að taka þess-
ar borgir áður en rigningar
byrja.
fréttir eru óljósar, en vörn
Breta og Indverja er sögð sterk
og eins oft um sókn af þeirra
hálfu að ræða og vörn.
En Japar eru einnig sterklið-
aðir fyrir norðan báðar þessar
borgir og alveg óvíst um leikslok
þarna.
Á brezka þinginu var í gær
kvartað yfir því, að menn fengju
ekki að vita hvað þarna væri að
gerast og hvort að hrakfarir
Breta væru að nokkru að kenna
ósamkomulagi herforingjanna
eystra (Stilwell og Mountbat-
ten).
Hægt að verjast
kreppu eftir stríð
“Það er óþarfi að kreppa
skelli á eftir styrjöldina. Ef
málið er tekið réttum tökum,
ætti að geta hafist öld mikillar
velmegunar.”
Þetta er álit nefndar einnar,
sem sett hefir verið á laggirnar í
Bandaríkjunum, til þess að at-
huga vandamálin eftir stríðið, en
formaður hennar er fjármála-
maðurinn Bernard Baruch, sem
undirbjó að miklu leyti hina gíf-
urlegu hervæðingu á iðnaðar-
sviðinu í Bandaríkjunum.
Nefndin kemst að þeirri nið-
urstöðu í áliti, sem hún hefir
samið, að ef gengið verði að því
með oddi og egg, að undirbúa
I íriðinn, eins og gengið hefir ver-
j i að því að vinna sigur í stríðinu,
! muni ekki þurfa að óttast það,
að sama eymdin taki við fáum
i árum eftir að stríðinu er lokið
og eftir síðasta stríð.
Hert að hlutlausum þjóðum
Haft er fyrir satt að Banda-
þjóðirnar séu að gera kröfur á
hendur hlutlausum þjóðum í
stríðinu, að hætta að skifta við
Þýzkaland.
Bandaríkin hafa farið fram á
það við Svía, að þeir minkuðu
til muna viðskifti sín við Þýzka-
land.
Viðskifti þessi voru fyrir
nokkru eitthvað takmörkuð, en
það þykir ekki nóg.
1 annan stað eru Bretar að
setja Tyrkjum stólinn fyrir
dyrnar með hin miklu viðskifti
þeirra við Þjóðverja.
Þriðja hlutlausa þjóðin, sem
hert verður að, er Spánn. Eftir
brezkum fréttum að dæma, eru
I Spánverjar að taka yfir banda-
j rískar eignir í Morokko Spán-
1 verja.
Hlutleysi þjóðanna sem ekki
eru í stríðinu hefir ekki verið
sem bezt haldið. Þær hafa skift
við hvaða þjóð, sem þær hafa átt
kost á að skifta. Maður veit
satt að segja ekki hvort slíkt er
hlutleysisbrot. En það sem er
víst, er það að bæði viðskifti
Svía og Tyrkja við Þjóðverja,
hafa numið geysimiklu síðustu
árin. Og það er auðvitað ástæð-
an, að Bandaþjóðirnar setja
þeim þessa kosti.
UM SUMARKOMUN A
Vorið er æska ársins.
Tennyson.
•
Angan sumarsins er sætari en
vín.—Longfellow.
•
Nú er sumar og hýrt yfir að
líta, grundin glitrandi af silki-
njúku grasi og brosandi blóm-
im, laufin gljá í sólskininu á
rjánum. — Sástu árið nokkru
inni fegurra?—Virgil.
•
Fyllum blómapottana okkar á
umrum til þess að hafa eitthvað,
?m minnir á fegurð sumarsins í
iesember.—Bulwer-Lytton.
VESTUR-ISLENDINGAR
í BOÐI FORSETA SÞ.
Á mánudagskvöld hafði forseti
sameinaðs þings, Gísli Sveinsson
kvöldboð að Hótel Borg, þar sem
hann bauð nokkrum Vestur-ls-
lendingum, sem hér eru staddir.
Var þessi dagur valinn vegna 25
ára afmælis Þjóðræknisfélags-
ins vestra.
Þangað var boðið öðrum for-
setum Alþingis, ráðherrum for-
mönnum þingflokkanna og fl.
Gísli Sveinsson ávarpaði gest-
ina og þá fyrst og fremst Vestur-
Islendinga þá, er viðstaddir voru.
Ág. H. Bjarnason mælti fyrir
minni Vestur-lslendinga og rakti
nokkuð viðskifti og kynni þeirra
við heimaþjóðina á síðustu ára-
tugum. Sérstaklega mintist
hann Stephans G. Stephansson-
ar, en hann mún hafa verið sá
fyrsti, er boðinn var hingað í
kynnisför, sumarið 1918, og
Rögnvaldar Péturssonar, er var
fyrsti forseti Þjóðræknisfélags-
ins vestra og ötulasti forvígis-
maður þess félagsskapar til
dauðadags. Engan mann kvaðst
Á. H. B. hafa þekt, sem borið
hefði eins ríka ást í brjósti til ís-
lands sem Rögnvaldur Péturs-
son, enda hafði hann komist svo
að orði, að sér hefði verið rænt
að heiman barnungum. Hann
fluttist vestur tveggja ára gam-
all.
Á. H. B. lýsti m. a. heimsókn
sinni til Klettafjallaskáldsins, en
ræðumaður dvaldi eitt sinn
nokkra daga á heimili Stephans
G. Stephanssonar. Síðasta kvöld-
ið, sem hann var þar, sýndi
Stephan honum heimagrafreit á
hæð nokkurri nálægt heimilinu,
Þar stóðu þessi orð yfir “sálu-
hliði”: “Kominn heim”. Á. H. B.
spurði Stephan, hvað hann
meinti með þeirri áletrun, og
fékk þá að vita, að í þann reit
hefði Stephan látið ofurlítið af
íslenzkri mold, er hann tók með
sér, þegar hann fór héðan í
hinsta sinn. Þeirri mold kvaðst
Stephan ætla að sameinast, er
þar að kæmi.
Valdimar Björnson sjóliðsfor-
ingi hafði fyrstur orð fyrir Vest-
ur-lslendingum. Þakkaði hann
fyrir hönd þeirra gestrisni og
hlýhug, sem Vestur-lslendingar
hafa mætt hér á landi, er gerði
þeim veruna hér ánægjulega og
ógleymanlega. Hann mintist
sérstaklega á Dóra Hjálmarsson
majór, er var meðal gestanna, en
hann hefir nú hæstu stöðu af Is-
lendingum í Bandaríkjaher. —
Vildi svo til, að þessi dagur var
35 ára afmælisdagur Dóra, en
forseti Gísli Sveinsson hafði áð-
ur skýrt frá því.
Valdimar vék m. a. máli sínu
að starfsemi Þjóðræknisfélags-
ins vestra, sem þyrfti að vera
annað og meira en ræður og
fundahöld. Þjóðræknisstarfið
þyrfti að ná til heimilanna, og
3VO væri vissulega á mörgum
vestur-íslenzkum heimilum.
Sr. Friðrik Hallgrímsson dóm-
orófastur mintist kynna sinna af
Vestur-lslendingum, og þá sér-
áaklega hins mikla starfs sr.
lóns Bjarnasonar, er um langt
;keið var forystumaður landa
/estra. Hann lýsti og vesturför
sr. Kjartans Helgasonar og hve
miklum vinsældum hann hefði
íáð í fyrirlestraferð um íslend-
ngabygðir. Sr. Kjartan flutt
| neð sér einkennilegar smágjafir,
Hlýtur verðlaun cg cikar fyrir hunangsgerð
Mrs. Steinunn S. Eyjólfsson
er hann útbýtti á íslenzkum
heimilum vestra. Voru það
smápakkar er hann tók upp úr
vestisvasa sínum. 1 þeim voru
fræ íslenzkra jurta, einkum af
þrílitri fjólu eða þrenningar-
grasi. Ætlaðist hann til, að fræi
hinna íslenzku skrautjurta yrði
sáð við hin íslenzku heimili
vestra. Þetta finst mér, sagði
ræðumaður, vera táknrænt fyrir
starf hugsjónamanna, er sá fræ-
kornum sínum þar sem þeir
koma.
Fleiri ræður voru fluttar. —
Ólafur Thors talaði m. a. um ætti-
jarðarást Islendinga beggja meg-
in hafsins, Vilhjálmur Þór sömu-
leiðis, og þó einkum landnem-
anna vestra. Árni G. Eylands
mintist Rögnvaldar Péturssonar.
Dóri Hjálmarsson þakkaði
góðar viðtökur hér á landi, og
lýsti vellíðan sinni hér, sagði m.
a., að hér væri gott loftslag. Það
markaði hann m. a. á því, að góð-
kunningi sinn einn, sem verið
hefði ákveðinn republikani,
hefði sagt sér í gær, að næst
ætlaði hann að kjósa Roosevelt.
Gísli Sveinsson mælti fyrir
minni Gunnars Björnssonar og
fjölskyldu hans, og Eysteinn
Jónsson mintist Bandaríkjaþjóð-
ar, og vináttu þeirrar, er stjórn
Bandaríkjanna hefir sýnt Islend-
ingum á marga lund, m. a. með
því að senda hingað ágæta Vest-
ur-lslendinga til ýms^a starfa.
Var kvöldveizla þessi hin á-
nægjulegasta, enda stjórnað með
hinni mestu rausn og myndug-
leik af forseta sameinaðs þings,
Gísla Sveinssyni.—Mbl. 23. feb
FJÆR OG NÆR
I samkepni, sem árlega er
haldin við lok ársfundar Mani-
toba Beekeepers Association sem
fram fer í janúarmánuði, hefir
Mrs. Steinunn S. Eyjólfsson, Ár-
borg, Man., hlotið fyrstu verð-
laun í tvö ár samfleytt.
í samkepninni 1943, hlaut hún
bikar og Beekeepers Equipment
fyrir bezta hunang framleitt í
Manitoba-fylki á árinu 1942. —
Bikarinn var gefinn af Manitoba
Co-Op. Honey Producers félag-
inu, 123 Bannatyne Ave., Win-
nipeg.
1 janúar á þessu ári (1944),
hlaut hún aftur verðlaunabikar-
inn og nokkra fjárhæð í pening-
um, er American Can Co., veittu.
Mrs. Eyjólfsson tqk stutt
námsskeið í hunangsflugnarækt
við Búnaðarháskóla Manitoba
1943 og var styrkur til þess
veittur úr mentasjóði North Star
Co-Op. Creamery í Árborg, að
tilhlutun U. F. W. í Árborg.
Fyrir þetta þakkar Mrs. Eyjólfs-
son nefndum félögum. Það gagn
sem hún segist af því námi hafa
haft, hafi verið sér og verði sér
og sínum mikilvægt.
Mrs. Eyjólfsson er kona Sveins
Eyjólfssonar bónda í grend við
Árborg; hún er vel gefin kona og
heiður sá er henni hefir hlotn-
ast, ber með öðru myndarskap
hennar vitni. Foreldrar hennar
voru hin valinkunnu hjón, Mr.
og Mrs. Stefán Guðmundsson,
Árborg, Man.
Thorsteinn Bergmann, sem á
síðast liðnu hausti flutti vestur
til Vancouver, kom til bæjarins
s. 1. mánudag og segist alkominn
austur. Hann fer ufn næstu
helgi norður til Geysis, þar sem
hann segist verða til heimilis
fyrst um sinn.
Thorsteinn lét vel af dvölinni
vestra. Hann fann nokkra landa
þar héðan að austan, sem svo
mikið er af vestra; líður þeim
fleStum vel.
Hann fann Stefán Eymunds-
son og sagði hann sællegan, loft-
ið ætti vél við hann og honum
hefði hvergi betur liðið síðan
hann kom vestur.
Magnús Skaptfeld og Búa
Thorlacíus fann hann; þeir hafa
keypt 5 ekrur af landi á Lulu-
eyju í Frazer-ánni og búa þar
vel.
Thorstein Einarsson við Cafnp-
bell River hitti hann einnig og
fleiri landa þar.
Jónas Pálsson söngkennara
sagði hann liggja á sjúkrahúsi í
Westminster talsvert veikan.
Thórð Helgason og Magnús
Elíasson hitti hann einnig vestra
og sagði þeim líða vel. Hann
kom og á heimili Mr. og Mrs.
Sigurður Sigmundsson; Mr. Sig-
mundsson vinnur, sem kunnugt
er, fyrir Sambandsstjórnina.
Mrs. Magnea Sigurðsson frá
Storð, sem vestur fór fyrir tæpu
•jri, er að koma austur fyrir tíma,
m mun aftur hverfa vestur.
Thorsteinn kunni ljómandi vel
dð sig vestra; hann dvaldi tím-
inn sem hann var þar hjá Ólafi
rónssyni frá Borðeyri. En fjöl-
nent og fjörugt þótti honum f
T^ancouver — full fjörugt fyrir
Tamla menn. Þar er nú áætlað
ilt að 500,000 íbúar og flestir
sýnast hafa góða atvinnu. Fast-
eignir eru í háu verði og hafa
peir sem að austan komu og
keypt gátu fyrir 4 til 5 árum hús
eða eignir, oft grætt um tvo
óriðju á kaupunum. Einstöku
landar hafa komið sér þannig
fyrir. I Vancouver fanst honum
dýrara að búa en hér vestra og
líklegast víðast. Það er svo mik-
ið um að vera.
1 Vancouver og nágrenninu
eru um tvö þúsund Islendingar
sagðir.
★ ★ ★
Árslokahátíð Laugardagsskólans
Á laugardagskvöldið þ. 6. mai
næstkomandi, fer fram í Fyrstu
lút. kirkju árslokahátíð Laugar-,
dagsskóla Þjóðræknisfélagsins;
hafa kennarar skólans lagt í það
mikið verk, að gera samkomuna
svo úr garði, að hún verði þeim!
öllum, sem hana sækja sem allra
ánægjulegust og eftirminnileg.
Mikið veltur að sjálfsögðu á því,
að nemendur mæti stundvíslega
þessa laugardagsmorgna, sem
eftir eru af kenslu- og æfinga-
tímanum, eins og þeir í rauninni
ættu ávalt að gera, því með þeim'
hætti einum nær skólinn tilgangi
sínum. — Skólinn þarf að færast
í aukana; hann verður að vera
margfalt fjölsóttari næsta ár, auk
þess sem þeir nemendur, sem nú
sækja hann, mega ekki láta und-
ir það höfuð leggjast, að æfa sig
í íslenzku í sumarleyfinu.
★ ★ ★
Gefin saman í hjónaband af
séra Sigurði Ólafssyni, þann 15.
apríl, að prestsheimilinu í Sel-
kirk, Sveinbjörn Johnson, bóndi
við Árborg, Man., og Sigríður
Sólveig Vídal, Hnausa, Man. —
Framtíðarheimili ungu hjónanna
verður við Arborg, Man.
Dánarfregn
Aðfaranótt miðvikudags, 11.
apríl, andaðist að Odda, heimili
Kristbjargar Eiríkson, í grend
við Riverton, Björg Johnson,
móðursystir hennar, 89 ára að
aldri. Björg sál. hafði mörg ár
átt heima í Winnipeg. I júlí-
mánuði s. 1. sumar, fór hún til
systurdóttur sinnar í Riverton.
Hún átti einn son, Chris, sem á
heima í Minneapolis. Útförin
fór fram frá Sambandskirkjunni
í Riverton og jarðað var í River-
ton grafreit. Séra Eyjólfur J.
Melan jarðsöng.
★ ★ ★
Gifting
Laugardaginn, 15. þ. m. fór
fram gifting að heimili séra
Philip M. Pétursson, 640 Agnes
St., er hann gaf saman í hjóna-
band Omer Myron Black og Re-
ginu Guðrúnu Halldórsson, dótt-
ur þeirra hjóna Jóns Halldórs-
sonar og Lilju Möller Halldórs-
son, sem búa í Norwood, Man.
Brúðguminn er af hérlendum
ættum. Þau voru aðstoðuð af
Sam Halldórsson föðurbróður
brúðarinnar, og Halldóru Hall-
dórsson systur hennar.
★ ★ ★
Finnur Stefánsson, til heimilis
hjá dóttur sinni, Mrs‘. B. C. Mc-
Alpine, 544 Toronto St., Winni-
peg, dó í morgun (19. apríl). —
Hann var á 86 ári. Kona hans
dó 1930. Hann lifh tveir synir
og þrjár dætur: Stefán í Van-
couver, B. C., Friðrik í Ft. Wil-
liam, Ont.; Mrs. Jóhanna Eager,
Winnipeg, Mrs. Harry Thomson
og Mrs. C. B. McAlpine.
★ ★ ★
Heimskringla er til sölu hjá
hr. bóksala Árna Bjarnarsyni,
Akureyri, Island.