Heimskringla - 28.03.1945, Side 4

Heimskringla - 28.03.1945, Side 4
\ ”1ÐA WINNIPEG, 28. MARZ 1945 H E IMS KRIN G L A Hcimskringila fStofnuB lStt) Kemur út á hverjum miðvikudegi. Eigendqr: THE VIKING PRESS LTD. 853 og 859 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsími 24 185 VerÖ blaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyrirfram. Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD. öll viðskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist: Manager J. B. SKAPTASON, 853 Sargent Ave., Winnipeg Ritstjóri STEFAN EINARSSON Utanáskrift til ritstjórans: EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg Advertising Manager: P. S. PÁLSSON "Heimskringla" is published by and printed by THE VIKING PRESS LIMITED 853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24 185 1 WINNIPEG, 28. MARZ 1945 Tímarit Þjóðræknisfélagsins Tímarit Þjóðræknisfélagsins kom út á þessu ári eins og venja hefir verið til um það leyti, er ársþingið stóð yfir. Það er með stærra móti eða um 152 blaðsíður að lesmáli, auk auglýsinga. Er oss einnig kunnugt um að upplag þess er nokkuð meira en undan- farin ár, aðallega þó vegna stórra pantana á því að heiman. Hefði skemtilegt verið, að slíks áhuga hefði orðið vart hér vestra fyrit lestri þess og annars sem á íslenzku er hér skrifað. Veigamesta ritgerðin í Tímaritinu í þetta sinn er grein dr. Richard Beck um Endurreisn lýðveldisins á Islandi. Eins og kunn- ugt er, var höfundur hennar fulltrúi Þjóðræknisfélagsins á lýð- veldishátíðinni og því sjónarvottur að því sem fram fór. Má það færa frásögn hans til gildis á margan hátt, hún er þessvegna sögu- legar rakin. Virðist oss andi og blær frásagnarinnar ágætur, auk þess sem efnið gefur greininni varanlegt gildi. Myndir fylgja nokkrar ritgerðinni og svo fjallar hún, eins og sjálfsagt var einnig, um ferðir fulltrúans um landið að hátíðinni lokinni og förina í heild sinni heim. Almenningur hér á ekki kost á betri upplýs- ingum um hátíðina annarsstaðar og sízt í svo stuttu máli, unz sagan af henni kemur út heima, sem byrjað mun vera að skrifa. Af öðru lengra lesmáli skal nefna sögu sem heitir “Frá kyn- slóð til kynslóðar”, eftir Guðrúnu H. Finnsdóttur. Er þar vel á hugleiknu efni haldið og margt, sem fyrir ber, og skemtilegt er að athuga í lífi eldri og yngri, ekki sízt þegar gert -er með slíku jafnvægi og greind og skáldkonan gerir. Efnið er sálrænt fyrir- brigði, sem kynslóð eftir kynslóð gerist, þó minna sé alment eftir því tekið, en ætla mætti, en semþó er svo stórt, að óafvitandi skap- ar margar misfellur í samlífi eldri og yngri. 1 sögunni er hverjum gefið sitt, eins og vera á og á allar hliðar litið með sálarlíf manna fyrir augum á öllum tímum og aðstæðum ekki gleymt. Kunna svo fáir með að fara. Annað innihald ritsins eru: Fáein minningarorð tveggja merkismanna, nýdáinna, þeirra Guðm. Finnbogasonar og Guðm. Friðjónssonar, eftir próf. Stefán Einarsson, Heimsókn biskups íslands eftir R. Beck; Útverðir íslenzkra fræða (um dr. Stefán Einarsson), eftir ritstjóra G. J. Um Dr. B. J. Brandson, eftir Sig. Júl. Jóh.; Maðurinn frá Nýja Sjálandi (saga), eftir J. Magnús Bjarnason, Tveir dómarar (J. T. Thorson, H. A. Bergmann), eftir ritstjórann; Töfralyfið Penicillin, eftir Dr. Eggert Steinþórsson; Okkar á milli, leikur, eftir Dr. Jóh. P. Pálsson; Glæsisvallahirðin, leikur, eftir Gutt. J. Guttormsson og Æfisögubrot, eftir Björn S. Lindal, látlaus frásögn, sem allir lesa með ánægju; Lækurinn, æfintýri, eftir S. B. Ben. og Fundargjörð þingsins 1944 Kvæði eru þessi í ritinu: “17. júní 1944,” eftir Jakobínu Johnson; “Sólarljóð hin nýju”, eftir G. J. G.; “Skýjaborgir”, eftir E. P. Jónsson, “Við lát gamals landnámsmanns” eftir Ragnar Stefánsson; “Einbúinn”, eftir Jón Jónatanssson; “Islendings auð- kenni” eftir sama; “Hughvörf”, eftir Hjálmar Gíslason, og “Haga- lagðar” eftir Gísla Jónsson. Þá eru myndir af töflunni sem Vestur-íslendingar sendu heim í minningu um lýðveldisstofnunina, og af tveimur skrautrituðum ávörpum send Þjóðræknisfél. að heiman á 25 ára starfsafmæli þess. Af öllu þessu er ljóst að innihald ritsins er fjölbreytt og höfundar bæði bundins máls og óbundins eru svo góðkunnir, að hér er óþarft að eyða orðum að meðferð þeirra á viðfangsefnum sínum hvers um sig. ' UMMÆLI SAT. MGHT Þegar andstæðingar Drew- stjórnarinnar í Ontario voru að járma sig saman um að fella Drew-stjórnina, sem ávalt var hægt, þar sem hún var í minní hluta, fór blaðið Sat. Night, sem er algerlega óháð póltískum fíokksmálum, þessum orðum um það: “Það var illa farið, ef stjórnar- andstæðirjgar Drew-stjórnarinn- ar tækju nú upp á því, að fella stjórnina, sem að líkindum verð- ur á daginn komið um það er línur þessar eru lesnar. Oss dettur ekki í hug að halda fram, að ekkert megi að Driew-stjóm- inni finna. En við getum sagt að við höfum haft góða stjórn síðan hún kom til valda. Ráðuneyti Drews hefir verði betra en í meðallagi og framfaraandi hefir verið ríkjandi í stjórninni. Vér sjáum mest eftir Drew vegna þess, að hann virðist bezti I maðurinn, sem völ er á til stjórn- j arforustu í fylkinu. Mr. Hepburn j hefir á liðinni tíð sýnt alt of mikið ábyrgðarleysi og ekki haldið uppi sóma stjórnar sinn- ar, eins og æskilegt er. Hann hefir nú að vísu um sumt farið sér hægar en áður, en vér leggj- um honum það ekki eins illa út og margir gera, því það eru heimskustu menn, sem halda að þeim geti aldrei yffc-sézt og að kannast við það sé mesti ó’sómi. En sinnaskifti hans verða að sýna sig algerari heldur en þau hafa enn gert, ef þau eiga að vekja nýja tiltrú manna. Þau þurfa að festa dýpri rætur í eðlfchans, áður en þau eru tekin fyrir nokk- uð annað og meira en uppþot blindra tilfinninga. Mr. Jolliffe (C. C. F. foringi' hefir verið að fara fram. Fram- koma hans á þingi hefir verið stórum betri í ár, en á s. 1. ári. En vér efumst um, að Mr. Jolliffe finnist hann sjálfur vera við því búinn, að taka við stjórnarfor- ustu. Fylgismenn hans eru held- ur ekki margir, sem líklegir eru til að styrkja hann þar, sem hann þarf þess mest með. En hvað sem fyrir kann að koma, þá er það skoðun vor, að enda þótt Drew tapi (sem nú er fram komið) að það verði ekki langt þangað til að hann taki aft- ur við stjórn og hafi meira fylgi en áður.” HVAÐ VERÐUR UM ÞÝZKALAND? Ritstjóri blaðs sem heitir The Nsw Era, skrifar nýlega grein um Þýzkaland, um hvað þar sé í raun og veru að gerast og er á þessa leið: Það er ekki gott að átta sig á því sem raunverulega er að ger- ast í Þýzkalandi af fréttunum þaðan að dæma. Fregnritar stríðsins eru fyltir fréttum frá aðal-bækistöðvum herráðsins. Þeir eru auðvitað saklausir eins og lömb, en öll stríð eru að einhverju leyti póli- tísk. Lítum á sókn Rússa í Þýzka- landi. Um skeið gekk hún svo vel, að hún nam 30 mílum að jafnaði á dag. Slík sókn í vélahernaði eins og nú tíðkast, er einsdæmi í sög- unni. Viðnámið hefir hlotið að vera lítið. Að svo hafi verið virðist það og sanna, hve fáir Þjóðverjar voru teknir fangar í þairri sókn; hitt einnig, hve mannfall var lítið af þéim. Að undanteknum nokkrum bardögum í Posen, Breslau og Köningsberg, er svo að sjá, sem þýzki herinn hafi tekið saman pjönkur sínar og haldið undan vestur í land með Rússa á eftir sér. Hvernig stendur á þessum sinnaskiftum í þýzka bernum? Aðeins tveim mánuðum áður börðust Þjóðverjar sem óðir væru í Búdapest, vörðu til hins síðasta hvert stræti og hverí hús — í fulla tvo mánuði. Á vesturvígstöðvunum gerðu þeir það sama, hófu þar meira að segja skæða sókn. Þeir héldu talsvert lengi þeim svæðum, sem þeir náðu. En hvernig stendur á hinu breytta viðhorfi þeirra gegn Rússum? Hvað kom Þjóðverj- um til að ákveða að halda her bandaþjóðanna í vestri til baka, en veita Rússum ekkert viðnám? Því er ekki um að kenna, að þeir ættu engan annan kost. Þeir hefðu getað veitt þar vanalegt viðnám. En í stað þess, hverfa þer með allan herinn í bezta á- sigkomulagi undan. Þarna var um engan ósigur að ræða. Það kom ekki til þess. Og það ein- kennilega við þetta undanhald, var, að engar skemdir voru gerð- ar, irtannvirki engin eyðilögð og jörð ekki sviðin. Þó skrítið sé er skoðun vor, að þarna komi nokkuð nýtt til greina. Rússar hafa um 1,200,- 000 þýzka fanga í sínum vörsl- um. Á meðal þeirra eru marg- ir háttstandandi menn og hers- höfðingjar. Útlagastjórn, hefir verið komið á fót í Rússlandi, sem skipuð er þessum mönnum. Er yfirmaðurinn Frederich von Paulús, yfirhershöfðingi (Field- Marshall). Auðvitað voru það Rússar, sem þessa stjórn settu á laggir. í þakklætisskyni fyrir bæði þetta og góða meðferð Rússa á sér, hefir von Paulus iðulega flutt ræður í útvarp til hersins í Þýzkalandi, að snúa baki við Hitler. Þessu starfi hefir verið haldið uppi síðan skömmu eftir að Stalingrad var bjargað.' Með þessu var að sjálfsögðu átt við, að draga úr viðnámi þýzka hersins á austurvígstöðv- um Þýzkalands. Það átti að sannfæra Þjóðverja um að Stalin væri ekki “bolséviska dýrið”, sem Hitler hafði sagt þeim að hann væri. “Eg skal sjá til þess,” sagði von Paulus, “að þið fáið að mynda stjórn, sem ykkur verður hollari en stjórn Hitlers. Alt sem eg bið ykkur um, er að sú stjórn verði svo hliðholl Rúss- um, að þeir virðurkenni hana.” Auk þess sem á þessu hefir gengið marga undanfarna mán- uði, hefir flugritum rignt yfir þýzku þjóðina og herinn í mil jóna tali. Hafa þau öll haft inni að halda áskoranir frá von Paul- j us og útlagastjórn hans, að koma Hitler fyrir kattarnef, en sýna ekki frelsisher Rússa mót þróa, er sé að reyna að bjarga þýzku þjóðinni undan oki nazis- mans. Áróður þessi virðist hafa hepn- ast. Vér höfum lesið um að Rússar í sókn sinni geri engar skemdir á eignum almennings fram yfir það, sem verða veri, og firrist manndráp borgaranna og það sé í því skyni gert, að vinna vináttu og tiltrú fólks í Þýzka- landi. Hvern daginn úr þessu getum vér því búist við, að útlaga- stjórnin þýzka í Rússlandi verði tilkynt sem stjórnandi landsins. Von Paulus verður þar auðvitað hæstráðandi og með honum fara vissulega ekki aðrir með völd, en þeir, sem Rússlandi eru hug- þekkir.. Það er rneira að segja sagt, að mennirnir til að taka við stjórn vissra fylkja, svo sem Austur-Prússlandi, Silesíu, Pom- erania og Brandenburg, séu þeg- ar skipaðir. Skeyti frá austurvígstöðvum Þýzkalands í seinni tíð, virðast oss hliðstæð þessari skoðun vorri eða styðja hana á ýmsan hátt. Rússar hafa gert talsvert til að uppræta þá trú hjá Þjóðverj- um, að þeim byggi hefnd í huga, sem þýzka þjóðin hefir stöðugt • verið hrædd með. Þýzkir flóttamenn í héruðum þeim, sem Rússar hafa nú vaðið yfir, og leyft hefir verið að snúa til heimila sinna, segja einum rómi, að Hitler-stjórninni ætti að vera kastað út. Þess eru og nokkur merki, að þýzkir borgarar séu hættir að flýja héruð sín eða heimili á austur-vígstöðvunum. Hvað Þýzkalands bíður er varla um að villast. Þess bíður hið sama og Póllands, Rúmaníu og Búlgaríu, en þar ráða Rússar nú lögum og lofum, já svo ein- dregið, að til þessara landa fá nú ekki að koma hermenn frá bandaþjóðunum, flugför, stjórn- málamenn eða fregnritar, nema neð góðu leyfi fengnu frá Moskva. ICELANDIC CANADIAN EVENING SCHOOL Eins og öllum er kunnugt, sem nokkuð fylgjast með sérmálum Íslendinga hér í landi, hefir The Icelandic Canadian Club, og Þjóðræknisfélagið að einhverju leyti, í vetur haldið kveldskóla í Fyrstu lútersku kirkju, þar sem fræðsla hefir verið veitt í ís- lenzkri tungu, bókmentum þjóð- airinnar og sögu. Það er fyr- nefndur klúbbur sem hefir um- sjón með þessari fræðslu og virðist hafa allan veg og vanda af henni, enda mun þetta aðal- lega ætlað því fólki, sem hefir ófullkomna þekkingu á íslenzku, en klúbburinn notar enskuna eingöngu, eða því sem næst. Er fræðslunni þannig hagað, að fyrst er fluttur fyrirlestur á ensku og eru þeir allir um sögu íslands, bókmentir þjóðarinnar og aðra menningu hennar. Að fyrirlestrinum loknum fer fram kenslustund í íslenzku fyrir þá sem hennar vilja njóta. Hóf klúbburinn þessa lofsverðu starfsemi í október í haust og heldur henni áfram þangað til um miðjan maí í vor. Má óhætt segja að hér er mikið verk unnið og vel unnið og fæ eg ekki betur skilið en það hafi hepnast ágæt- Lega. En enda þótt þessar fræð- slunstundir séu sæmilega vel sóttar, finst mér að þar ætti að vera miklu fleira fólk saman- komið, þær eiga meir en skilið að þær séu vel sóttar og klúlbb- urinn á meir en vel sklið, að starfsemi hans sé vel þegin og vel metin. Vort yngra fólk get- ur aldrei eignast mikið af ís- lenzkri þjóðrækni, nema það viti eitthvað töluvert um ættland sitt, menningu sinnar ættþjóðar og sögu, sem við Vestur-íslend- ingar eigum áreiðanlega sameig- inlega með heimalþjóðinni, þó margt sé nú til að aðskilja okk- ur. Eg hefi sótt nokkrar af þess- um fræðslustundum og finst tím- anum vel varið sem til þess gekk, en ekki sízt á mánudagskveldið, 26. marz. Þar flutti forseti klúbbsins, Mirs. Hólmfríður Dan- elson, fyrrlestur: The Dark Ages, 1262—1750. Þar sem frúin er forseti klúbbsins, má gera ráð fyrir að hún hafi ráðið miklu um það, hver tæki að sér hvert um- talsefni fyrir sér, en hún er víst óeigingjörn og hefir tekið að sér hið lang erfiðasta. Það er engin hægðarleikur að gefa í einu er- indi ljóst yfirlit yfir þetta langa og raunalega tímabil í sögu þjóðarinnar, þar sem hún átti við ótal erfiðleika að stríða og miklar hörmungar, en lifði þær Iþó af og reis upp aftur vel ment- uð menningarþjóð. Mér skildist frúnni takast ágætlega og varpa skíru ljósi á þetta dimma tíma- bil í sögu þjóðarinnar og ef við, sem hlustuðum á, vitum ekki meira eftir en áður, þá er það okkar skuld. Þess þarf naumast að geta, því það er vel kunnugt, að Mrs. Danielson flytur mál sitt ágætlega, hefir góðan mál- róm og kann að beita honum svo vel heyrist til hennar. Hún er mjög vel máli farin eins og hún er vel ritfær, hvort sem hún not- ar ensku eða íslenzku, sem er þo heldur sjaldgæft. Næsta fræðslustund verður á mánudagskveldið, 9. apríl í Fyrstu lútersku kirkju. ‘Þá flyt- ur séra V. J. Eylands erindi um Hallgrím Pétursson, sem hefst stundvíslega kl. 8.15. Aðgangur fyrir þá sem ekki eru innritaðir, 25^. F. J. “FYRST ÞÉR SPYRJIД Frú Elinor Roosevelt svarar spurningum Veitir eiginmaður yðar því at- hygli, er þér fáið nýjan klæðnað eða nýjan hatt, eða er hann eins og margir aðrir karlmenn, sem aldrei taka eftir því, þótt eigin- kona þeirra fari í nýja flík? Eg býst við, að eiginmaður minn eigi oftast of annríkt til að taka eftir klæðnaði mínum, en stundum lítur hann alt í einu upp og segir, að hann kunni vel við einhverja flík, sem eg er bú- in að eiga í tvö eða þrjú ár. Hvernig haldið þér ótta yðar í skefjum vegna sona yðar, sem eru á vígstöðvunum? Aðallega með því að eiga svo annríkt, að eg hafi mjög lítinn tíma til að kvíða neinu, fyr en það dynur á. Mikið af áhyggj- um okkar stafar af kvíða fyrir óhamingju, sem kemur ef til vil! aldrei. Þegár þér eruð komin á minn aldur, mun lífsreynslan hafa kent yður að taka því, sem að höndum ber, án þess að æðr- ast. Um það hefir verið rætt, að ungir menn verði skyldaðir til henþjónlustu í Bandaríkjunum eftir ófriðinn. Álítið þér ekki, að ungar stúlkur gætu haft gott af svipaðri þjálfun og nú á sér stað í kvennadeildum hersins (WACS)? Eg ætla fyrir mitt leyti að vona, að hér verði ekki komið á hreinni og beinni herskyldu, en eg held að ungar konur jafnt sem karlmenn hefðu gott af því að inna af hendi 1 árs þegnskyldu- vinnu fyrir föðurland sitt. Þann tíma mætti nota til heræfinga að enhverju leyti, en jafnframt yrðu unnin önnur þjóðnýt störf. Haldið þér ekki, að bann “stríðsframleiðsluiráðsins” gegn því að láta tvennar buxur fylgja hverjum fatnaði sé misráðið, þar sem einn slíkur fatnaður endist venjulega eins lengi og tvennir svokallaðir “victory”-fatnaðir með einum buxum? Eg álít þetta bann hlægilegt. Sérhv-er húsmóðir veit, að jakki og vesti endist fult eins lengi og tvennar buxur, einkum ef menn hlífa jakkanum með því að vinna í skrifstofujakka. Hvert er álit yðar á hjóna- skilnaði? Álítið þér slíkt heppi- legt eða réttmætt? Skilnaður hjóna er málefni, sem aldrei skyldi flanað að, en eg held, að það sé ennþá þýðing- armeira að flana ekki í hjóna- bandið. Stundum vill það tij, þótt alt virðist benda til far- sællar samlbúðar í byrjun, að fólk tekur misjöfnum þroska, svo að sambúðin fer út um þúfur eftir nokkur ár. Þegar svo er á- statt, virðist mér skilnaður vera eina úrræðið. Sum trúarbrögð leyfa ekki skilnað, og á eg hér vitanlega ekki við fólk, sem aðhyllist þau. En það mun sjaldgæft, að það fólk, sem er ófarsælt í hjóna- bandinu, geti átt saman heimili, þar sem góðsemi, umhyggjusemi og eining ríkir, en það er hinn eini heimilisbragur, sem börn geta þrifist við, ef vel á að fara. Eg held, að það sé óhjákvæmi- legt, þegar svo er komið, að slíta samvistum í þeirri von, að hvor aðilinn um sig geti annað hvort fest yndi við nýtt föruneyti eða gert sér tilveruna bærilega einn síns liðs. En það virðist ekki gott hlutskifti að lifa í vansælu hjónabandi, og það er ekki síður' slæmt fyrir börnin, ef einhver eru. Álítið þér, að konur hafi eins mikla kímnigáfu og karmenn? Bæði karlar og konur geta haft næma kímnigáfu og hvortveggja geta verið gersneidd henni. ■—■ Stundum hefir mér dottið í hug, að konur ættu að standa betur að vígi í þessu efni, af því að þeim er í blóð borið að laga sig eftir lunderni þeirra, sem þær eru samvistum með. Þær ern yfirleitt fljótari til að draga dám af umhverfi sínu en karlar. Hvernig hafið þér getað tamið yður slíka sanngirni, góðvild, stillingu og hreinskilni, sem þér hafið til að béra? Það er mjög fallega gert af yður, að ætla mér svona margar góðar dygðir. Þegar litið er r alt hið opinbera staut og þvarg, sem eg og fjölskylda mín hefir lifað og hrærst í um margra ára skeið, er eg hrædd um, að eg hefði annað hvort orðið grettir kerling eða taugabilaður garm- ur, ef eg hefði ekki getað gert mér ljóst, hvað eg áliti rétt r' rangt og látið mér í léttu rúmi liggja álit og ummæli annara, — nema í hlut ættu þeir menn, sem eg virði og treysti. —Samvinnan. FRÉTTIR FRÁ ÍSLANDl íslenzk viðskiftanefnd til Svíþjóðar Ríkisstjórnin hefr nýlega skip' að sendinéfnd til að semja við sænsku ríkisstjórnina um verzl- un og viðskifti milli íslands og Svíþjóðar. Formaður nefndarinnar Stefán Jóh. Stefánsson alþm-i aðrir nefndarmenn eru Arerú Claessen aðalræðismaður og Ó” Vilhjálmsson framkvæmdastj. Tveir hinir fyrsttöldu nefnd- armenn eru farnir héðan fyrir nokkru.—Mbl. 23. jan. SMÁVEGIS Síðustu myndirnar af HitleG sýna að hann er mjög farinn að heilsu. Vér værum heldur ekk- ert hissa á þó honum liði talS' * vert ver en, myndirnar bera me° sér. ★ ★ ★ — Pabbi, gefðu mér sítrón. — Nei. — Pabbi, gefðu mér sítrón. — Nei, ^trákur. — Pabbi, gefðu mér sítrón. — Ef þú hættir ekki, þá kem eg og flengi þig. — Pabbi, ef þú kemur a° flengja mig, þá komdu m^ sítrón um leið.

x

Heimskringla

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.