Heimskringla - 11.07.1945, Side 4

Heimskringla - 11.07.1945, Side 4
4. SlÐA HEIMSKRINGLA WINNIPEG, 11. JÚLl 1945 Wfeintskringla (StofnuD ISSS) Kemur út á hverjum miðvikudegi. Eigendur: THE VIKING PRESS LTD. 853 og 855 Sargent Avenue, Winnlpeg — Talsími 24 185 Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyriríram. Ailar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD. öll viðskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist: The Viking Press Limited, 853 Sargent Ave., Winnipeg Ritstjóri STEFAN EINARSSON Utanáskrift til ritstjórans: EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg Advertising Manager: P. S. PÁLSSON "Heimskringla" is published by and printed by THE VIKING PRESS LIMITED 853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24 185 WINNIPEG, 11. JÚLl 1945 Brautin - II. ár “Brautin” hóf göngu sína á s. 1. ári. Þótti í nokkuð ráðist að byrja útgáfu nýs íslenzks rits, þar sem fyrir íslenzkunni var svo komið, að kirkjurnar höfðu gefist upp við kristindóms fræðslu æskunnar á því máli, að mestu eða öllu leyti. Þó hátt hafi, einkum í seinni tíð, verið látið um, að eiginlega væri það þær, sem héldu hér við íslenzku er raunveruleikinn þessi. Sannleikurinn er, að alíslenzkar stofnanir eru að verða hér fáar, aðrar en vikubloðin. Útgáfa íslenzks rits til útbreiðslu málefni sínu, af Sameinaða kirkjufélaginu, er þó nýr vottur þess, að hér séu enn til kirkjur, sem ekki er allur ketill í eld fallinn. Og að fyrirtækinu hefir farnast val og að sala fyrsta ritsins spáir góðu um áframhald þess, mun enn vekja þá spurningu hjá mörgum, hvort íslenzk félög hér hraði sér ekki fullmikið í að snúa við blaði og taka upp enskt mál. Segjum að kirkjurnar líti fyrst og fremst á sáluhjálpar-atriðið, sem þarna komi til greina. En það er líka miklu glatað með íslenzkunm og öðrum erfðahnossum sem með henni falla og standa? Annar árgangur “Brautar” er nýkominn út. Er ritið nú nokkru stærra en áður, en verð þó óbreytt. En svo vel sem er um þetta, er hitt þó meira vert, hvað ritið nær vel tilgangi sínum, eða því, sem fyrir vakti með því, en það var, að ræða trúmál frá sjón- armiði nútímans, frá viðhorfi nútíðarmanna, með hliðsjón að visu á reynslu liðins tíma, en fyrst og fremst með útsýn af sjónarhóli vorra tíma, og leita með því hins lífræna í trúnni. Það hefir vafa- laust mikill skaði verið unnin trúnni að rígbinda hana skoðunum manna, sem á löngu liðnum tímum voru uppi, eins og gert er með trúarbrögðum flestum, játningum og kreddum. Þetta stendur alt svo fjarri nútíðinni vegna þsss að það er löngu gleymdum aldar- hætti bundið, að menn sjá ekkj handa sinna skil á því sem lifand'. trú mætti kalla fyrir því uppidagaða dóti. Efni því sem hér um ræðir sjáum vér ekki að nokkurt íslenzkt rit geri því lík skil, sem “Brautin”. Hún virðist eiga skilið viður- kenningu fyrir að fylla þar bókmentalegt skarð á meðal þjóðar vorrar, að sama leyti og frjálstrúarkirkjan hér vestra hefir gert um langt skeið í trúarheimi Islendinga. 1 þessa árs hefti Brautarinnar, skrifar ritstjórinn, séra Halldór Jónsson, um stefnur og viðhorf fjölmennustu og kunnustu kirkju- deilda, svo sem kaþólsku-, ensku- og lútersku kirknanna. Er það gott og sanngjarnt yfirlit kirkjufrétta í hinum víðari skilningi. Aðra alllanga grein skifar hann um Ásatrúna, skemtilega og fróð- lega. Það er ávalt þess vert að lesa það, sem skýrir menn og pennafærir hafa um okkar fornu bókmentir og menningu að segja. Og séra Halldóri er hvorugs varnað. Upp af átrúnaðinum forna, hefir lífsspeki íslendinga, eins og hún kemur fram í Háva- málum og víðar, sprottið, en allur slíkur fróðleikur á mikið berg- mál í brjóstum hvers sanns íslendings. En lifandi frásögn og festu í stíl, verður þó ef til vill skírast vart í grein ritstjórans um Lúterskuna og Menningarfélagið í Norður-Dakota. Skal því til sönnunar benda á þessa málsgrein: “Fögur og björguleg virtíst Norður-Dakota þeim (innflytjend- unuml í sumar sólskininu. 1 kring um þá lá sléttan endalausa með græna grasfleti milli dimmblárra skóga. Blómskrúðið þakti þessa ósnortnu paradís, og fuglarnir: lævirkjar, rauðbrystingar, þrestir og næturgalar, virtust bjóða þá velkomna með söngvum sínum. Aftanskinið glampaði á hæðirnar og þótt þær væru ekki háreistar, mintu þær samt á hin frónsku fjöll. Enn á ný (þeir voru frá Nýja íslandil voru þeir landnemar í hinu ferska óspiltr, ríki náttúrunnar. Vel fór um þá þessa fyrstu nótt í Norður Dakota, þótt þeir hvíldu ekki á fjaður dýnum undir værðarvoðum. Náttúran bjó þeim breiða sæng á grænum grundum. Bjartar stjörnur á heiðum næturhimni, virtust horfa niður til þeirra eins og alt sjáandi augu guðs. Þeir sáu ekkert reiðiteikn á þessum heiðríkis himni. Kliðursöngur fuglanna blandaðist þægilega saman við skógarniðinn þar sem kveldþeyrinn lék á espilaufin eins og meistarar á hreimfagra hörpustrengi. Aldrei eru meiri líkindi til þess, að maðurinn gleyftii öllu guðsorða-fjasinu um glötun heims og guðsreiði, en úti í náttúrunni á hlýjum og heiðríkum júní nóttum. Þessvegna gátu þessir þreyttu menn sofið vel og vongóðir í óskalandinu, sem þeir hiífðu, eftir ótal hrakninga um höf og lönd, nú loksins hlotið sem óðal sitt, en ættland niðjanna.” menn- Hvað vilja menn girnilegra til lesturs? Nokkrar styttri greinar eru í ritinu eftir ritstjórann, enn- fremur kvæði eftir Pál S. Pálsson, Vigfús Guttormsson o. fl. En svo er enn ekki nema hálfsögð sagan. 1 ritinu er deild, er Kvennasambandið segir fiá því helzta í af málum sínum og er skáldkonan Guðrún Finnsdóttir Jónsson ritstjóri hennar. Daild þessi er bæði fróðleg og fjölbreytt, hefst með fyrirlestri eftir dr. Stefán Einarsson, er fjallar um afleiðingar siðskiftanna; fróðleg og mjög vel skrifuð grein. Annað langt erindi skrifar þar Stefanía Sigurðsson um ábyrgðarhluta vorn á sviðum fræðslu fullorðinna, mjög tímabært erindi. Ennfremur skrifar Gerður J. Steinþórsson um leiksóla í New York og Andrea Johnson um betri skóla út um sveitir. Fréttir eru og í þessari deild ritsins af starfi Kvenfélaga Sambandssafnaða, nokkur kvæði o. f 1., sem hér yrði oflangt upp að telja, en sem vér viljum benda fólki á að lesa. Brautin er fróðleg og skemtileg og frá því sjónarmiði einu skoðað, miklu meira virði les- og fróðleiksfúsu fólki, en það sem verð hennar nemur. ÁVARP Flutt á samkomu íslendinga í Chicago, 17. júní 1945, af dr. Árna Helgasyni. Eitt ár er nú liðið síðan ís- lenzka lýðveldið var endurreist að Þingvöllum. Á þessum hátíð- isdegi íslands mun íslenzkt fólk æfinlega minnast þessa viðburð- ar og sameiginlega færa drotni þakkargerð fyrir hans handleið- slu. Endurreisn lýðveldisins ls- lands er ekki aðeins merkilegur viðburður í sögu ættlands vors, heldur og einnig í sögu mann- kynsins. Meðan frændþjóðir vorar á Norðurlöndum . og aðrar smá- þjóðir þjáðust undir oki og of- beldi þýzku nazistanna var ís- land undir vernd Bretlands og Bandaríkjanna. Þessi stórveldi, útverðir lýðveldisins, voru reiðu- búnir að vernda rétt minstu lýð- veldisþjóðarinnar og skerða að engu frelsi hennar meðan þau sjálf börðust fyrir tilveru sinni. Erlent hervald hefir haft setu- lið á Islandi í meira en fimm ár. Brezka setuliðið kom þangað 10. maí, 1940, en ári síðar tóku Bandaríkin við vernd landsins, samkvæmt samningum sem stjórnir Islands og Bandaríkj- anna gerðu með sér. Þótt sigur sambandsþjóðanna væri um skeið tvísýnn nutu íslendingar altaf pólitísks og enistaklings frelsis án íhlutunar um stjórn landsins og gerðir einstaklings- ins. Undir þessum kringumstæð- um var síðasta sporið stigið í frelsisbaráttu Islands. Draumur íslenzku þjóðarinnar, um full- komði frelsi, rættist við endur- reisn lýðveldisins 17. júní 1944, og henni hlotnaðist að taka síð- K V E Ð J A Stefáns Einarssonar til þjóðræknismanna Þriðjudagskvöldið 19. júní 1945 [Aukin] Kæru landar: ykkar, heldur en Útgarða-Loki Holiday (frídagur í Winnipeg), hafði þó um Ása-Þór að skilnaði og þá er auðveldast fyrir alla, þeirra. sem vilja, að sækja þesas vin- Seint er um langan veg að §ælu ihátíð. spyrja tíðinda. j 1 sumar f.er fram fimtugasta og Og nú vildi eg nota tækifærið sjötta hátíðahald Islendingadags til að leiðrétta ýmislegt af mjög' ins. Og öll þessi ár, hygg eg, að óverðskulduðu lofi, sem þið engin samkoma meðal Islend- Vestur-íslendingar og þjóðrækn- inga, hafi verið eins vinsæl og Loki við Ása-Þór, og sannast það nú á mér. Eg hef að vísu haft margar og sannar fregnir af gestrisni ykk- ar Vestur-lslendinga og höfð- ingsskap, en sjón er jafnan sögu ríkari, enda hsfði eg ekki getað gert mér hugmynd um um- hyggju ykkar fyrir mér sem gesti ykkar, nema af eigin sjón og reynd. Eg mætti.vestur-íslenzku gest- risninni fyrst á þessu ferðalagi á heimili Gunnars B. Björnsson- ar í Minneapolis. Þegar hann spurði mig, hvort eg hefði komið til Winnipeg og eg kvað nei við því, Iþá sagði hann: “Já, iþú átt mikið eftir!” Og mér reyndist svo. Hér í Winnipeg hafa þau hjón-' in Gísli Jónsson og Guðrún kona hans svo að segja borið mig á höndum sér alla þá stund, sem eg ihefi verið í bænum. Gísli hefir beinlínis lagt niður störf sín til þess að geta verið með mér og sýnt mér “öll riki veraldar og þeirra dýrð” norður hér. Og á föstudagskvöldið buðu þau hjón- in margmenni, og gáfu mér þannig tækifæri til að hitta þá fáu kunninga, sem eg átti hér áður, og kynnast mörgum fleir- um. Auk þessa hafa, hér í Win- nipeg legið fyrir mér fjöldi heim- boða, sem eg hvorki hef haft tíma né getu til að þiggja. Og niðri í Nýja Islandi hef eg notið svipaðrar gestfisni á theim- ili þeirra Marteins Jónassonar í asta sporið í samræmi við sam- Árborg og Þorbjargar konu hans. bandslaga samninginn frá 1918. Þau buðu ,á sunnudagskvöldið Að þeirri endurreisn stóð guð ogj u-m fjörutíu manns úr bygðinni góðir menn. Afmæli lýðveldis- j til þess að gefa mér kost á að sjá ins Islands er sigurhátíð réttlæt- j Breiðdælingana, frændur mína, isins. j norður þar. Auk þess var mér Svo að frelsi og réttlæti megi j tekið eins og bróður, hv^r sem dvelja meðal mannanna hafa e§ kqm annars staðar eins og t.d. þeir, og sambandsmenn þeirra, A heimili Dr. S. E. Björnssonar, sem vernduðu Island, lagt alt í j sem hér í kvöld hefir flutt mér sölurnar. Allar lýðræðisþjóðir, mjög vinsamlegt kvæði, og á heimsins hafa lagt fram skerf heimili Guttorms J. Guttorms- sinn, íslenzka þjóðin með því að sonar skálds, sem því miður er afla fæðu og flytja hana til Bret- fjarverandi hér í kvöld. Hins- lands. Þótt íslendingar væru vegar varð eg, mér til skaða, að ekki stríðsaðilar varð mannskaði neita heimboði Valda Jóhannes- þeirra af stríðsorsökum tilfinn-, sonar, sem orð hefir haft hér i anlegur og hlutfallslega afar kvöld fyrir hönd Hátíðanefndar mikill. Fórn kjörþjóðar vorrar,1 Iðavallar og fært mér hér mjög Bandaríkjanna, er allareiðu J óverðskuldaða en vel valda gjöf ógurlega stór og við erum ennþá (p°nna) frá þeim nefndarmönn í stríði gegn skæðum og viðsjál- um óvini mannkynsins. Hættan má ekki gleymast eitt augnablik, hún er ekki um garð gengin fyr en fullur sigur er unnin. Seint er um langan veg að . spyrja tíðinda, sagði Útgarða- ismenn haflð berið a mrg bæði i betur sótt alment, en þetta há- 1 ræðu og riti við þetta tækifæn. ■ tíðahald okkar 2. ágúst. Þetta er mælt ekki sízt til vinarl f ■ ____ .. , , , _ , , 1 aður umgetmm grein, farast mins Richard Becks, sem hefir’T, t, . - * . , ... , _ Þ. Þ. Þ. þanmg orð, um vmsældir gerst nokkuð stórorður um afrek mín hér í kveld. Satt að segja er eg ekki annað en lítill fræðimaður og bóka ormur, sem uni mér vel innan veggja bókasafnsins og við “pennans pot” eins og Eiríkur Magnússon sagði einu sinni. — Hinsvegar er eg eins og fiskur á þurru landi og vefst tunga um Islendingadags hátíðahaldsins. “íslendingadagurinn hefir ver- ið ein allra frjálsustu samtök ís- lendinga vestan hafs, og ein þau allra ramíslenzkustu. Og hann á að halda áfram að vera það í framtíðinni. Og hann er sönnun þess, að í insta eðli okkar, vilj- um vér vera eins góðir og miklit törin~í "samkvæmum' meðTæðu" Isl=ndingar og þeir, sem búa í ís- snillingum og andans mönnum á lenzku nmhverfi og hafa is- borð við Beck, vin minn, og sr. jlenzka j°rð undlr fótum ser- Valdimar Eylands, sem bað svo! Á eng°m einum degi vestan fagurl’ega fyrir okkur öllum í j bafs og austan, hefir Island verið upphafi veizlunnar. Og eg veit, jafnmikið dásamað í ljóði og að þið þjóðræknismenn eigið enn| lesmáli, söngum og ræðum, í hug mörgum slíkum á að skipa. , °§ hjarta, sem á Islendingadag- Mig skortir áreiðanlega alt á lnn- við þessa menn. i Ávalt hefir verið reynt að En eitt skortir mig ekki frem- vanda eftir beztu föngum til ur en ykkur sem hér eruð saman þessa hátíðahalds og hafa það komnir, en það er ástin til ís- sem fjölbreyttast og alþýðlegast, lands og íslenzks þjóðernis. | svo allir geti notið þar skemtun- Og mér er mikil ánægja að því ar, sem bezt. Það hefir lukkast að votta ykkur þjóðræknismönn-, vel, og með hverju ári, sem líður, um þakkir mínar fyrir það, hve vex aðsóknin, er sannar það, að sterkan vörð þið hafið sett um þetta er hátíð, sem engum ís- þjóðernið hér vestan hafs. j lendingi finst hann mega vera Eg skal ekki leyna því að eg án. Enda hvorki fé né fyrirhöfn óttast um framtíð íslenzks þjóð- sparað til þess, að gera hátíðina Framh. Samt sem áður trúi eg| GLEYMD SMÁRÍKI °g ís-1 ---- um. Til þess að þakka alt þetta og kveðja fólkið finst mér helzt að eg hefði átt að ernis, og það ekki aðeins hér aðlaðandi fyrir alla. vestra, heldur einnig heima á ls-j -----------— landi. ekki á annað en ísland lendinga. j Fátt hefir heyrst frá Eystra- Mér finst það eitt samboðið saltsríkjunum undanfarna mán- norrænum anda að berjast fram uði. Helztu tíðindi hafa verið frá í rauðan dauðan. Og þess vildi öðrum löndum og vígstöðvum og eg oska ykkur Vestur-lslending 1 svo virðist, sem hjúpur gleymsk- um, að þið félluð með sæmd. unnar eigi að leggjast yfir þessar Það er lærdómsríkt að athuga, þrjár smáþjóðir, hina vestlægn að saga sú, er menn Sturlunga 1 granna hins risavaxna Rússa- aldarinnar rituðu, skyldu síðar veldis. Þau yirðast eiga að hverfa verða einna sterkastur þáttur í þegjandi og hljóðalaust inn 1 frelsisbaráttu Islendinga. sovétskipujagið. Enginn talar Og sú er að lokum ósk mín til um afdrif þeirra og Atlantshafs- ykkar Vestur-Islendinga ogþjóð- sáttmálinn virðist ekki eiga að ræknismanna, að saga ykkar ná til þeirra^. réttur þeirra er megi verða eins og saga Brjánsj einskis metinn. Þau eru “hags' Irakonungs, er féll en hélt velli.1 munasvæði” Rússa. Og eg óska þess að hún megij Sænska blaðið “Morgontidn- verða löndunum heima að minn- ingen” birti 22. okt. s. 1. fróðlega ingu» sem Qg sannsýna grein um örlög þess' ara ríkja, Eistlands, Lettlands °g Litháens. Greinarhöf. segir 1 upphafi máls síns, að spurning111 um örlög þeirra hafi nú ekki ÍSLENDINGADAGITRINJN lengur neitt raunhæft gildi, að Gimli, 6. ágúst næstk. Rússland muni ekki sleppa þess ______ um ríkjum. Rússar sega, að vísu» að Eystrasaltlöndin hafi árið 1940 samþykt að gerast aðilar að lýsi sem leiftur um nótt langt fram á komandi öld. I. verðum að muna. Islenzkum mönnum og konum verður æfin- lega hugfast hvernig, og undir hvaða kringumstæðum, fult frelsi þeirra var aftur heimt. Að minnast þess liðna gefur fram- tíðinni von og þrótt. Afl þarf til hernaðar, én friður nærist af góðum hugsjónum. Is- land er lítið land og þjóðin fá- Islendingar eru varnar- lausir og mega sín einskis í ó- friði; en þeim er nú augljóst, af reynslu þessara síðustu tíma, að þeir mega trsysta á drengskap og vernd stóru lýðræðis þjóð- anna, sem vernduðu þá í þessu stríði. Um leið og við óskum íslenzku þjóðinni heilla og blessunar ber- um við fram þá von að hún megi æfinlega eiga gott og heilnæmt viðhorf, þakklátan hug fyrir vernd og handleiðslu drottins og traust á guð og góða menn. Þá mun lýðveldi íslands lenei lifa. bendir á, að slíkar “samlþyktir séu með þeim hætti, sem þykir góð latína í eniræðisríkjum yfir' leitt. Það sé pólitískt og hern- eg neioi au ao vera eins og Sumarhátíðin okkar, “íslend covAtsamhanhafundur Napóleon í Heljarslóðarorustm ingadagurinn” er nú á næstu bendi_ á ’ <Lmbvktir” -ir-* , . . . 1 þegar hann var að kveðia mús ! grosum- Veit eg að allir lslend- bendir a- að sllkar sambvk Við megum ekki gleyma, við He&dr nann var ao Kveoja mug- , , , , ., , inn á járnbrautarstöðinni í París i inSar hlakka til komu hans. og tók nokkur hundruð í fang | Mörgum finst, að við ættum sér og kysti að skilnaði. | * *>reyta til um dag. og hafa I ^ „ h'ér riði Þa kem eg að þessari stór-; Þ«sa JlatiðÞ*m,17. jum, a af- úrslitum_ anna5 ^ blekiing éin. veizlu, sem þið þjoðrœknismenn , “æl‘ Jons Sigurðssonar og i til- j siðan mlnnir hö( á umma.li hafið verið svo elskulegir að, a', að tsland endurhennt. þa g er hann viðhafði í rmðu í sept. 1941, er hann sagði meða1 annars: “Vér berjumst ekki, ne getum barist fyrir því að leggj3 undir okkur lönd og kúga frai*1' andi þjóðir, hvort sem um er að ræða í Evrópu eða Asíu”. Og 1 sem áður hafa verið teknar fram, og eg tek því ekki upp hér. Þorsteinn Þ. Þorsteinsson seg ir í yfirliti yfir sögu “Islend- halda mér hér að skilnaði. ( sjálfstæði sitt, 1944. En margar Og aftur kom mér í hug orð, orsakir standa í vegi fyrir því, Útgarða-Loka hér að framan — á annan og mér óþægilegri hátt. Þið munið, að Útgarða-Loki lagði fyrir Þór ýmsar þrautir, sem Þór hafði lítinn sóma af áður sam- kvæminu sliti. Meðal annars átti Þór að drekka af horni eigi all-miklu, og sagði Útgarða-Loki að þá væri vel af drukkið, ef í einum drykk væri, en margir dykkju af í tveimur drykkjum, en enginn væri svo lítill drykkju- maður að eigi drykki af í hinum þriðja drykk. Þið munið hvern- ig fór urn þessa raun í höllu Út- garða-Loka. Hitt óttast eg þó. að mér hafi farið öll skifti við ykkur þjóðræknismenn og landa mína norður hér sýnu lítilmann- legar en Ása-Þór, og að þið farið af þessum fundi með miklu minni hugmyndir um svein- staula þann er hætti sér norður hingað í hina íslenzku Útgarða ingadagsins : Fyrirmynd þessa dagskipan til rússneska hersins hatiðahalds er vestræn og sótt L maí 1942j segir stalin enn' til þjoðmmningardags mætra ís- fremur: “Félagar Vér berjumst lendinga nýkominna að heiman, fyrir land vort> fyrir réttlæti og sem þeir héldu f Milwaukee í frelsi vér hofum ekki j huga að Bandarikjunum, 2. ágúst 1874, leggja undir okkur frarnandi til þess að minnast þess sama lönd eða framandi þj6ðir.” Ef daginn og þeir heima, að liðin ( þessi grundvallaratriði í stefnU voru þusund ar frá upphafi Is- Stalins ættu að gilda> væri sjálf' an s yg ar. stæði Eystrasaltsríkjanna trygt’ Síðan höfum við helgað okkur en þau gilda bara ekki. annan ágúst fyrir þessa hátíð þój Á þessa leið segir í “Morgen' ávalt hafi hún ekki borið upp á ^ tidningen”. Baltnesku ríkin, eða sama mánaðardag, er stafar af i Eystrasaltsríkin voru öldum því, að haga verður hátíðaihald- j saman á valdi rússnesku zaranna inu eftir því, hvernig hún g.eturjvoru ófrjáls og kúguð. En sarnt verið haganlegast sótt, fyrir sem tókst ekki að drepa niður viljann flesta. Þar af leiðandi er íslend-. til þess að vera þjóð og frelslS' ingadagurinn ávalt hafður fyrsta j þráin sloknaði aldrei. Þessar mánudag í ágúst, sem er Civic þjóðir hafa þrátt fyrir alt Þaðr

x

Heimskringla

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.