Heimskringla - 18.07.1945, Blaðsíða 1

We lecommend for
your approval our
"BUTTER-NUT
LOAF "
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
LIX. ÁRGANGUR
We recommend for
your approval our
//
BUTTER-NUT
LOAF
//
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hanni.bal, Mgr.
WENNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 18. JÚLÍ 1945
NÚMER 42.
FRETTAYFIRLIT OG UMSAGNIR
“Fanney” hleypt af stokkuni
I Tacoma, Wash., var 27. júní
togara hleypt af stokkum, 85 feta
löngum og gerðum af skipa-
smíðafélagi í nefndri -borg (Paci-
fic Boat Building Company of
lacoma). Var skipið skýrt af
frú K. S. Thórðarson, konu vara-
konsúls íslands í Seattle, Kol-
beins Thórðarson, og nefnt
‘Fanney”.
Skipið var smíðað fyrir stjórn
ísiands.
Undir eins og vélar skipsins
hafa verið reyndar, leggur það af
stað í ferðina til íslands, en vega-
lsngdin, um Panama-skurðinn er
sögð 8,000 mílur. Islenzkur skip-
stjóri, Ingvar Einarsson hefir
verið vestur á strönd síðan í
desem-ber í vetur og íhefir verið
fyrir hönd stjórnar Islands að
kynna sér togaraveiðar Banda-
ríkjamanna vestra og líta eftir
smi'ði skipsins.
Við blöð í Tacoma lét Ingvar
skipstjóri vel af skipinu. Venju-
leg skipshöfn á svo stóru skipi,
er 18 manns, en vegna fullkom-
ins vélaútbúnaðar á “Fanney”,
er ekki búist við nema 9 manna
skipshöfn.
Hér er um mótorskip að ræða,
en þau munu hvergi nema á
vesturströnd Ameríku vera not-
uð til togaraveiða.
Að 'heiman kom Ingvar skip-
stóri flugleiðis til New York, en
með járnbrautalest þaðan vest-
ur. Verður förin til baka ekki
eins skjót. Ætlar skipstóri 50
daga til hennar þurfa. Verður
fáment mjög á skipinu frá Ta-
coma til New York, en þar bæt-
ist við skipshöfnina.
Skipstjórinn kvíðir ekkert fyr-
ir hinni löngu ferð heim. Hann
hefir verið-öll stríðsárin í sigl-
ingum um Atlantshafið, bæði
vestur um haf og til Englands
innan um sjósprengjur Þjóð-
verja.
Hann var um tveggja mánaða
skeið á togara frá San Francisco
til að kynnast starfinu hér svo
hann geti kent það heima.
Potsdam
1 gær var hermt að fundur
stórlaxanna þriggja hafi byrjað
í Potsdam, fundur þeirra Chur-
chill, Stalins og Trumans. Við
sporðaköstum nokkrum er þar
búist af sumum. Efnið er iþeim
upp í hendur lagt, þar sem er af-
leiðing stríðsins og öll sú óreiða,
sem því fylgdi. Hvað gera skuli
við Þýzkaland, er vissulega er-
fitt viðfangsefni. Að gera það
að austan rússneskt, sunnan
bandarískt og vestan brezkt,
virðist eitthvað hjáleitt. Þá eru
Uardanella sundin, Austurríki
og margt fleira. Auk þessa
hangir hungurvofan yfir Evrópu
á komandi vetri. Og aki svo hver
sinum pólitíska plógi ofan á þetta
slt mætti við öldukasti búast.
En vonum hins bezta. Fundar-
staðurinn er góður að því leyti til
að þar eru einar 6 keisara- og
Prinsa hallir, tvær handa hverj-
Oui stóru mannanna, svo um þá
«itti að vera rúmt. En að hinu
Icytinu má segja staðinn miðstöð
•lunkaranna þýzku og plutokrat-
lskra hugsjóna, sem á alt annað
eu frið og frelsi minni, sem
Þ^rna á að vinna að.
Churchill og Truman komu
degi á undan Stalin til Berlínar,
Sem Potsdam er hluti af. En í
gær er ætlað að þeir hafi allir
v'erið komnir þangað og fundur-
Uin væri byrjaður. En með svo
mikilli leynd fer þar alt fram, að
fregnritar eru jafnvel ekki vissir
um þetta og vita því minna um
hvað stórlöxunum fer á milli
innan sinna lokuðu dyra.
Berlín er yfir að líta, sem
“dauða” borg. Þar ber mest á
rústum. Annað ytra merki
hennar er stjórn Rússa. Innan
um þær eru þó víða myndir af
Stalin á stórauglýsingum eða til-
kynningum um að áform Banda-
þjóðanna sé ekki að gereyða
þýzka þjóð eða Þýzkaland. Það
er eini vonarbjarminn, segir einn
fregnriti, sem hann sá þar og
hafði hann þó verið í Berlín um
skeið.
Fer til Tulsa flugskóla
Hjalti Tómasson, flugmaður
frá Islandi, lagði af stað 12. júli
suður til New York. Hann hefir
verið hér við flugnám í 14 mán-
uði og hefir lokið því fyrir löngu,
en verður nú að hverfa héðan
eftir langa bið eins og fleiri, sem
á undan eru farnir, til framhalds-
náms í Bandaríkjunum, vegna
þess að Canada-stórn veitir ekki
próf í flugi eins og sakir standa;
stafar af því afskaplegt óhagræði
og auka kostnaður fyrir menn
sem ihingað leita til náms. En
Canada-stórn mun ekki frá
stefnu sinni víkja, hún hvorki
þarf né vill fleiri flugmenn en
hér eru. Það sýndist nú mega
undantaka nema sem frá öðrum
löndum koma og hér eru ekki
upp á atvinnu komnir. En því
virðist enginn gaumur gefinn,|
hvorki af stjórn né flugskólum
og er vítavert. Ætlar Hjalti að
taka upp flugnám í Tulsa, Okla-
homa, unz hann fær þar það
próf, sem hér er meinað. Að því
búnu mun hann halda heim til
ættjarðarinnar. Við landarþökk-
um íhonum ágæta viðkynningu
og óskum honum og öllum hin-
um bráðefnilegu ungmennum Is-
lands, sem hér stunda nám í
einni eða annari grein, góðs
gengis.
Indlandsmálin
Um leið og stríðinu í Evrópu
lauk, var sjálfstæðismál Ind-
lands tekið upp þar sem það féll
niður í byrjun ófriðarins. Hafði
vísikonungur þeirra, Lord Wa-
vell forgöngu í málinu og virtist
í byrjun alt ætla að ganga vel;
Lord Wavell er maður eftir geði
Indverja, er maður hinn alþýð-
legasti og umgengst þá, klæddur
sem réttur og sléttur borgari og
kemur á fund við þá við hvert
tækifæri í stað þess, að kalla þá
á fund við sig. Honum var og
umhugað um að sjálfstæðismál-
inu lyki farsællega og sem fyrst.
Honum var falinn allur vandi
málsins, því í miðjum kosning-
um stóð fyrir Churchill. Fundur
var hafinn um málið í Simla.
Lýsti Wavell því yfir, að Ind-
verjar gætu nú tekið stjórn sinna
mála, sem aðrar sjálfstæðis ný-
lendurnar, gæti haft öll ráð
þingsins, nema hvað Bretar á-
skildu sér rétt til eftirlits með
hervernd landsins fyrst um sinn,
en Indverjar gátu kosið sína
menn í öll 14 sætin í ráðuneyt-
inu. Tekið var fram, að öllum
flokkum yrði gert jafnt undir
höfði í stjórninni. En þegar- til
kom, urðu Hindúar og Moslemar
ekki á það sáttir hverja kjósa
skyldi. Vildu Hindúar helzt ein-
ir taka við (þeir eru 265 miljón-
ir), en að Múhammetar (sém eru
92 miljónir) hefðu helzt éngan í
stjórn til að byrja með, en yrðu
síðar þar sem samvinnumenn,
sem ýmsir aðrir flokkar í land-
inu. En málið strandaði þarna.
Kosningin fór út um þúfur, því
hver flokkanna þóttist eiga hlut-
fallslega jafnan rétt við Hindúa
á að vera í stjórn, þó í minni
hluta að fólksfjölda væru. En
fundinum lauk svo, að kosning-
in fórst fyrir.
Þetta er þeim mun lakara, sem
tillögur Wavells voru að miklu
leyti sniðnar eftir óskum Ind-
verja í sjálfstæðismáli þeiira
Það var enda ekkert við tillög-
urnar að athuga. Málið strand-
aði á innbyrðis ósamkomulagi
Indverja sjálfra að þessu sinni,
hvernig sem næst ferum það.
Ráðuneytis-breytingar
Á ráðuneyti Bandaríkjanna,
hefir Truman forseti gert nokkr-
ar breytingar. 1 sex stöður hafa
nýir menn verið skipaðir og má
ætla, að með þeim megi ráðu-
neytið með sanni orðið kallast
ráðuneyti Trumans.
Mikilvægust má sú breyting
eflaust teljast, að James F.
Byrnes, frá Suður-Carolina, hef-
ir tekið við ríkisritara stöðunni.
Hann hefir sem Hull, er lengi
var ritari, mikla reynslu sem
þingmaður og er vinæll meðal
þingmanna í báðum deildum. —
Það ætti að efla samvinnu þings
og stjórnar.
Mr. Byrnes tók við af Edward
R. Stettinius, er skipaður var
fulltrúi í öryggisráðið (World
Security Council) sem að vísu er
ekki tekið til starfa, en lofar
góðu um að verða arðvæn staða.
Með Byrnes, sem ritara, getur
verið að misklíðin um eftirmann'
Trumans, -ef hann félli frá, dvín-
aði, því ríkisritari stendur næst-
ur, ef vara-forseti er enginn. Og
hann er ekki líklegur að verða
neinn þar til 1948, er bæði for
seti og vara-forseti verða kosnir.
Innan demókrataflokksins var
óánægja með Stettinius í ritara
stöðunni þessa vegna. Hann var
óreyndur *f opinberum stöðum
og nýr flokksmaður.
Dómsmálaráðherra hefir verið
skipaður Tom C. Clark frá Tex-
as, í stað Francis Biddle frá
Philadelphia. Val hans undruð-
ust margir, en hann hefir í dóms-
máladeildinni unnið og varð eft-
irmaður Thurman Arnold sem
eftirlitsmaður stórfélaga (anti-
trust division). Að hann reynist
stórfélögunum erfiður og vaki
yfir gerðum þeirra, er líklegt
talið.
Yfir-póstmeistari verður Ro-
bert Hannegan frá Missouri í
stað Frank C. Walker frá Penn-
sylvania.
Yfir landbúnaðar deildinni
hefir Clinton P. Anderson frá
New Mexico verið settur, í stað
Claude Wickhard frá Indiana. —
Hann var þingmaður er honum
var falin ráðuneytis staðan.
Louis Schwellenback heitir
hinn nýi verkamálaritari; tók
hann við starfi af Miss Francis
Perkins frá New York. Hann
var senator á sama tíma og Tru-
man og sterkur fylgismaður við-
reisnarstefnu Roosevelts. Hann
var af Roosevelt skipaður dóm-
ari. I iðnaðarmálum er hann
þjóðeignasinni og hollur málstað
verkamanna í þeirra málum.
Þá skal Fred Vinson nefna er
við fjármáladeildinni tekur af
Henry Morganthau. Hann hefir
mjög mikla reynslu í opinberum
málum. Hann hefir verið þing-
maður, dómari, lögfræðingur,
viðskiftahöldur og sendiherra;
fjölhæfur maður og fær í flest-
an sjó.
Eftir eru þá úr Roosevelts
ráðuneytinu Henry L. Stinson,
hermálaritari, James Forrestal
flotamálaritari, Harold Ickes
innanríkisritari og Henry Wal-
lace verzlunarmálaritari.
Heldur þykir á þessu vali
mega sjá, að Truman forseti
kjósi íhaldssamari demókrata til
samvinnu við sig. Úr vestur- og
suður-ríkjunum hefir hann og
valið fleiri en hinum eystri.
Ennfremur þykir valið bera
með sér, að Truman vilji sér við
hlið hafa menn með reynslu í
þingstörfum.
íslenzk stúlka kvnnir sér
Rauða Kross starfsemi
í Ameríku
I blaðinu Minneapolis Morn-
ing Triíbune frá 20. marz er
skýrt frá því, að íslenzk stúlka,
Auður Jónsdóttir, sé stödd í Min-
neapolis að kynna sér ungliða-
starfsemi ameríska Rauða Kross -
ins. Blaðið skýrir frá að ungfrú
Auður hafi haldið fyrirlestra í
nokkrum unglingaskólum þar í
borg, á vegum Rauða Krossins,
um Island.
Ungfrú Auður fór héðan í jan-
úarmánuði síðastl. til Bandaríkj-
anna, að nokkru leyti í boði ame-
ríska Rauða Krossins, til að
kynna sér ungliðastarfsemi stofn
unarinnar, og hefir lengst af síð-
an dvalið í Washington, D. C.,
höfuðborg Bandaríkjanna, og
kynt sér starfsemi ungliðadeild-
anna þar í aðalstöðvum stofnun-
arinnar. Um miðjan mariunánuð
fór hún í kynnisferð um mið-
vesturríkin, í boði Rauða Kross-
ins, til að kynna sér ungliða-
starfsemina í unglinga- og barna-
skólum þar um slóðir.
Auður starfaði hjá Rauða
Krossi íslands áður en hún fór
l
til Bandaríkjanna, og mun vinna
við ungliðadeildir stofnunarinn-
ar hér, er hún kemur jdtur hing-
að til lands.—Vísir, 4. apríl.
•
Bandaríska blaðið “Evening
Sun” í Baltimore birti 6. júlí eft-
irfarandi grein um Auður Jóns-
dóttur, “ljóshærða laglega meyju
frá íslandi”, eins og í fyrirsögn
greinarinnar getur:
“Á morgun eru f jögur ár síðan
að herklæddir menn frá Banda-
ríkjunum lentu við strendur Is-
lands.
Á þessu sumri hefir ung stúlka
frá Islandi hafið gagn innrás í
Baltimore. Herlið hennar er ein
kona, hún sájlf. Hún heitir
Auður Jónsdóttir, 24 ára gömul,
og er nú sjálfboði við störf Rauða
Krossins í Happy Hills Convale-
scent Home for Children, 1798
West Rogers Ave.
Ungfrú Auður hefir verið send
hingað frá Rauða Krossi Islands
til þess að kynna sér starf Rauða
Krossins vgstur hér. Til Balti-
more kom hún fyrir þrem vik-
um. Hafði hún áður verið í Wash-
ington að kynna sér starfið og
ferðast um tveggja vikna tíma á
meðal yngri Rauða Kross deilda
í miðríkjunum vestri.
Við-komu Bandaríkj ahersins
til ættlands hennar 7. júlí 1941,
sagði ungfrúin, að Islendinga
hefði ekkert á henni furðað; hún
hefði enga undrun vakið hjá
þeim. Undrunin hefði átt sér
stað ári áður, þegar brezki her-
inn lenti. “í síðara skiftið var
aðeins um góðlátlega forvitni að
ræða,” sagði ungfrú Auður, er
blaðið hafði tal af henni, í hvíld-
artíma hennar frá vinnu í Happy
Hills-stofnuninni.
Það varð undir eins hið bezta
samkomulag milli íslendinga og
Bandaríkjamanna. En þó héldu
hvorutveggja nokkuð sinn veg
bæði hvað starf og leiki áhrærði.
Miðstöð lífs Islendinga er
heimilið. Og því voru íslend-
ingar ákveðnir að halda utan við
| athafna lífið, í kring um sig,
Iþrátt fyrir þó stríðsgestirnir
! væru fleiri en íbúarnir.
j
Það kom auðvitað fyrir, að
Bandaríkjamenn væru gestir í
stássstofum Islendinga en skemt-
anir milli þeirra og Islendinga,
máttu þó heita þær einu, er gest-
irnir sjálfir efndu til. Það voru
dansar í þeirra eigin skálum og
baseball og fótbolta leikir á
þeirra eigin leikvöllum. —
Ennfremur voru flestar hreyfi-
myndir frá landi yðar, og dreng-
irnir að vestan hafa eflaust fund-
ið sig meira heima hjá sér fyrir
það, sagði Auður.
Á Islandi, sem öðrum fjarlæg-
um herstöðvum eignuðust
Bandaríkjahermennirnir sína
beztu vini á meðal æskunnar.
Ungfrú Auður sá sjálf á sumar-
stöðvum Rauða Krossins hve
æskunni þótti vænt um það, er
hermenn úr grendinni komu með
stóra kassa af brjóstsykur eða
einhverju sælgæti og gáfu þeim.
Ung frænka mín verður ávalt
eins og í sjöunda himni, er minst
er barnasamkomu á jólunum, er
Bandaríkjamenn höfðu fyrir
reykvísk börn.
Dæmi af bandarískum áhrif-
um á æskuna á Islandi, sagði
Auður að ef tli vill mætti telja
það, að íslenzkum börnum væri
yfirleitt lagið að segja “O.K.” og
“How do you do”. Á meðal
margra fjölskylda, sagði hún að
eldri dæturnar hefðu lært bæði
að tala og taka þátt í leikjum
Bandaríkjamanna og eldra fólk-
ið kynni ensku nægilega til að
prútta við þá í viðskiftum.
Að öðru leyti hélt ungfrúin að
bandarísk áhrif mundu ekki
lengi vara á íslandi á friðartíma.
Augu manna á Islandi hafa ávalt
beinst að Evrópu og þau munu
gera það aftur, hélt hún, að stríði
loknu.
Síðan hún kom til Bandaríkj-
anna, fyrir 5 mánuðum, sagðist|
hún hafa orðið þess vör, að fólk j
hér spyrði mikið um Island. I j
eitt skifti lá við, að hún gleymdi
sinni íslenzku kurteisi. En það
var, er maður nokkur skelti!
skolleyrum við frásögn hennar
um hina undraverðu hverahitun, ^
lýsingu á hvítum fálkum og af.
miðnætursólinni. (1 þessum mán-
uði er engin nótt heima, útskýrði
hún). En maðurinn, sem um var
að ræða, sagðist “hafa komið að,
sjá mig,” sagði ungfrúin og
stundi, “af því að hann hefði á-
valt langað til að sjá Eskimóa!”
Levndarmálið
I
Fundur þriggja stórlaxanna,
er nú um það að hefjast í Pots-
dam. En Bandaríkjaþjóðin vissi
ekkert um hvenær forsetinn
legði af stað þangað, né hvernig
hann færi. Það var tilkynt í
Washington, að ef flugleiðis yrði
farið, mundu forsetinn og ríkis-
ritari Jimmie Byrnes fara í sínu
flugfarnu hvor, svo að ef eitt-
hvað alvarlegt kæmi fyrir, að
báðir týndust ekki, og forseta-
stöðuna iþyrfti ékki að afhenda
fráfarandi ritara, Henry Morg-
enthau. En vegna einhvers, sem
enginn átti neitt við að skýra frá,
var ferðin flestum leyndardóm-
ur, sem fáir skildu í þar sem
| stríðinu í Evrópu er Jpkið og
j engir kafbátar eða flugför á At-
| lantsleiðunum.
Augljosasta astæðan fyrir
fundinum virtist sú, að veita
tveimur eldri félögunum tæki-
færi að kynnast hinum nýja. Ef
kynningin yrði góð, var strax
vissa fengin fyrir að fundurinn
hepnaðist, að nokkru leyti, að
hverju sem samtalið liti.
Á sambandinu milli foringj-
anna þriggja og landanna, veltur
mikið. Franklin Roosevelt var
viðurkendur fyrir, að hafa stilt
til friðar á fundum áður. Hæfi-
leikar hans í því efni voru fylli-
lega viðurkendir með því að gera
hann að forseta á Yalta fundin-
um. Harry Truman kemur þar
ekki í Roosevelts stað. Hann
vill að hinir stóru þrír, tali og
krefjist hver síns, sem jafningar.
Og hann vildi ekki að Churchill
og hann ættu neinn fund með
sér áður en til þessa þriggja
manna fundar kæmi.
Bóndasonurinn frá Missouri
hafði ýmislegt í föggum sínum,
sem hann áleit góð vopn til jöfn-
unar margra saka, sem upp
.kynnu að koma. Þingið í Banda-
ríkjunum hafði samþykt frum-
varp um gagnskifti við /önnur
lönd og var reiðubúið að sam-
þykkja Breton Woods og San
Francisco-gerðina. — Rússlandi
hefir þegar verið boðið sæti í
Comibined Coal-nefndinni og
mun verða boðið í Berlín, að
vera félagi í Combined Produc-
tion and Resources Board of
Combined Food Board. Truman
hafði meira að segja í vasa sín-
um beiðni Stalins um 6 bljón
dala lán til viðreisnarstarfs, að
stríði loknu.
Fundur þriggja stóru mann-
anna, stendur að líkindum yfir
í tvær vikur. Að honum lokn
um mun Harry Truman fara til
London, þar sem gestarúm bíður
hans búið í Buckingham-höll-
inni. Að hann ferðist víðar,
meðan hann dvelur í Evrópu, er
ekki ólíklegt.
OR ÖLLUM ÁTTUM
John Curtin, forsætisráðherra
Ástralíu, maður um sextugt, er
nýlátinn. Hann var lögreglu-
manns sonur, um eitt skeið
prentari, þá blaðamaður, ávalt
byltingasinnaður sósíalisti, þing-
maður og síðast stjórnarformað-
ur verkamannastjórnarinnar í
Ástralíu. I þarfir verkamála
hefir hann unnið ótrautt. En
meira en nokkuð annað sem eft-
ir hann liggur verður þó eflaust
talið varnarstarf hans í þessu
stríði, er ráðist var á Ástralíu.
Án hinnar miklu og greiðu sam-
vinnu hans við McArthur og
Bandaríkin, hefði árangurinn í
bráðina orðið minni en raun
varð á. Eftirmaður hans heitir
Joseph B. Chifley; var hann
fjármálaráðherra og sá er mest
og bezt fylgdi Curtin í stríðs-
málunum. Hann er verkamanna
sinni og fagmaður í vélfræði, en
raunhyggjumaður í stjórnmál-
um og virðist vilja halda þeim
aðskildum frá stéttamálum. Mr.
Forde, vara-forsætisráðherra og
sem fyrir hönd Ástralíu var full-
trúi á San Francisco-fundinum,
beið lægra hlut fyrir Chifley.
★ * ♦
Vincent De Pascal, fregnriti
Chicago Times í Montevideo,
skrifar að hann sé sannfærður
um að Hitler og einkaritari hans
Eva Braun, séu komin til Argen-
tínu og sitji á þýzkri landareign
í Patagóníu.
Fregn um að þau hafi sezt að
á Queen Maud Land í Suður-ís-
hafinu um sama leyti, er að lík-
indum blekking.