Heimskringla - 13.02.1946, Blaðsíða 2

2. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 13. FEBRTJAR 1946
ÆFISAGA SÉRA JóNS
BJARNASONAR
Fyrir löngu síðan datt mér í
hug, að ávarpa Vestur-lslendinga
nokkrum orðum í samibandi við
það verk, að semja hana, en það
hefir dregist ýmissa ástæðna
vegna; en nú er samt nokkuð,
sem knýr mig til að láta það ekki
bíða lengur.
Fyrst vil eg minnast þes, með
þakklæti, hve mikla hjálpsemi
íslendingar á Islandi hafa í sið-
ustu tíð, látið oss Vestur-lslend-,
ingum í té. Af hinu marga, sem
bræður vorir á ættjörðinni hafa
gjört eða eru að gjöra oss hér til
aðstóðar, nefni eg aðeins þrjú
atriði. Saga Vestur-lslendinga,
sem nú er að koma út, og úrval
það úr ritverkum séra Jóns
Bjarnasonar, sem Kirkjufélagið
lúterska er að undirbúa til út-
gáfu, hefðu ekki getað komist í
framkvæmd, ef ekki hefði kom-
ið ábyrgðst hjálp með söluna á
Islandi. Hið þriðja er það verk,
sem mér er fallið að vinna. Það
er ekki útgáfufyrirtæki komið
upp hér vestra, heldur á hug-
myndin uppruna sinn á íslandi,
og er komin frá Jónasi alþingis-
manni Jónssyni. Þegar hann
ferðaðist um íslendingabygðir
hér vestra fyrir nokkrum árum,
fæddist eða örfaðist sú hugsun
hjá honum að gjöra eitthvað
verulegt til að styrkja bróðernis-
böndin, sem tengja Austur- og
Vesur-íslendinga. Eitt ráð til
þess var það að gefa fólki á Is-
landi tækifæri til að kynnast,
með æfisögum, sem bezt sumum
þeim mönnum af þjóðflokki vor-
um, sem unnið hafa stórt dags-
verk hér í Vesturheimi. Þetta er
falleg hugsun, þakkarverð,og
vonandi nothæf. Tveir menn
hafa orðið fyrir vali, til þesa
máls: séra Jón Bjarnason og
Thomas ráðherra Johnson. —
Hvernig sem það atvikaðist hef-
ir mér verið falið það verk, að
semja þessar æfisögur. Hvort
það var viturlega ráðið eða ekki,
verður tíminn að leiða í ljós. En
Island gjörði meira en það, að
fá mér verk í hendur. Stjórn
Islands og þjóðræknisfélag ís-
lands, hafa sent mér fjárupphæð
til þess að greiða fyrir verkið.
Fyrir þessa óvanalegu velvild er
eg af hjarta þakklátur.
Því miður var mér ekki unt að
hefja þetta starf eins fljótt og
ætlast var til. Var það vegna
þess, að eg var þá bundinn lof-
orði að vinna verk fyrir íslenzka
söfnuðinn í Vancouver. Því lof-
orði mátti eg ekki bregðast.
Síðastliðið sumar flutti eg til
Winnipeg,fékk mér verustað og,
eftir því sem ástæður leyfðu, fór
eg að búa mig undir það verk,
Hjálmar A. Bergman, dómara í
Winnipeg. Hinn fyrnefndi, fékk
nauðsynlegar upplýsingar og
féð frá stjórninni á íslandi o:
sendi hvorttveggja til Winnipeg
Hinn síðarnefndi, eftir ráðstöfun
frá fslandi, tók á móti fé og
fræðslu hér og afhenti mér.
Ekki þarf eg taka það fram að
þetta var vel af hendi leyst hjá
beim báðum, og er eg þeim inni-
lega þakklátur.
Að síðustu vil eg biðja góða
menn að gefa mér holl ráð og
einlæga hjálp.
Velvild Islands vil eg að við
metum og þökkum.
Rúnólfur Marteinsson.
fyist um sinn, að semja æfisögu
séra Jóns. Verkið hefir gengið
seint. Eg var óvanur þess háttar
starfi og þurfti nokkurn tíma til
að leita að því sem bezt mundi
reynast. 1 öðru lagi v«ru þau
bókasöfn, sem eg helzt bjóst við
að nota, lokuð í sumar. Þrátt
fyrir alt, sem á móti hefir blásið,
er eg kominn nokkuð á veg.
Vík eg nú máli mínu að Vest^
ur-lslendingum til að biðja þá
um liðsinni og er það aðallega
tvent, sem eg hefi í huga.
(1) Þó þeim fækki nú óðum,
sem séra Jóni voru persónulega
kunnugir, og flestir þeirra jafn-
vel séu nú komnir yfir um haf-
íð mikla og á landið fagra þar
sem svört ský hylja aldrei morg-
unróðann, er samt eftir lifandi
nokkur hópur manna, sem muna
vel eftir honum og hafa frá ein- f ,x. , . . , , v-t
, . .*.,•! gær nað1 eg 1 emtak af bok
hverju að segja honum viðvikj- , • tT t,
__ ^...iJi'.'Þessari, eftir Þ. Þ. Þ„ og svalg
BJÖRNINN ÚR BJARMA-
LANDI
andi. Það er ef til vill ofurlítil
frásaga um eftirtektaverðan við-
burð, eitthvert atvik, sem varpar
Ijósi á hugarstefnu eða lyndis-
einkunnir hans, pennamynd af
honum á mannfundum, í vina-
hópi, í návist sorga, eða við ein-
hver önnur sérstök tækifæri.
Viljið þér ekki láta mér í té þess-
ar endurminningar? þessar sög-
ur, eða myndir? þessháttar
myndir færa sögunni stundum
það í mig á sólarhring. Eg gat
ekki lagt það frá mér fyr en eg
hafði lesið það til enda.
Það er ekki ætlan mín með
þessum línum að bera fram
nokkurn ritdóm um þessa nýju
bók; en mig langar til að votta
höfundinum þakklæti mitt fyrir
þarft og vel unnið verk. Þó eg
sé honum að sönnu hálf sár út af
því að hafa ekki fyr látið til sín
skammsæja. Einnig finst mér
nokkrum herrum í Bandaríkjun-
um, og víðar, gert full hátt undir
höfði hugsanafarslega, þó ekki
keyri alveg fram úr nema þar
sem Hearst er talinn með mót-
mælendum vinstra megin. Og
loksins skilst mér að höfundur
hálfvegis búist við að manneðlið
verði að batna að mun áður en
gott skipulag og tryggur friður
geti fengist. En ef svo væri
mætti eins vel leggja árar í bát
strax, því engin von og engin ei-
lífð gæti enst við þá bið. L’pplýst
eigingimi er alt sem þarf, og
hennar er miklu meiri von í her-
búðum kapitalismans.
Þrátt fyrir þessa fáu áminstu1
galla, sem eg máske uppvek að
ástæðulitlu, er bók þessl mikið
og hressandi tillag í stéttastríð
það, sem nú er hafið um örlög
mannkynsins. Því nú hafa við-
burðirnir loksins svo skipað
sköpum að úr því verður að
ráða hvort Hitler eða Kristur
hafi á réttu að standa.
Upphaflega var það trú manna
að ekkert gott gæti komið frá
Nazaret — og nú er eg að halda
fram að góð bók hafi komið til í
Winnipeg! —P. B.
líf. Ef mér bærist nokkuð a£ taka 1 Þessa att’ sætti e§ mi§ við
þesskonar efni, verð eg auðvit-]Þa vonar-vissu að betra sé seint
að að dæma um það, hvað eg]en aldrei- Hann hefir len§st
nota. En ef töhivert kæmi, mætti æfinnar **tist við í umhverfx
búast við, að sumt af því reynd- sem letur alla leit fil hins betra’
ist mér nothæft. % i °S er Því furðan meiri að hann
, , „-„'skuli hafa forsómað öll fyrir-
sura blöðin frá tslandi: NorSan.! dæram og fagnað avoxtum sk,In-
fara frá árunura 1874-78, e«. mgstresms a e.gm abyrgð.
UPPRUNI HALA-
STJARNA
er ennþá ráðgáta
Til Hrifningar
Eftir Marian Lockwood
jafnvel -80, en sérstaklega árin
1877 og ’78. Séra Jón ritaði einn-
nokkuð í Norðanfara árin
Satt er það, að höfundur ber
| ekki á borð neinar nýjungar í
hugleiðingum 'sínum um hið ný-
íg nokkuö 1 iNoroamara ann ° . ,, „
sem hann var á Seyðisfirði, 1880-, byrJa®a mannfetagsstnð^ Hann
84, Ef einhverjir, sem sjá þessar | “8^ “gu malsms blatt afram og
línur, eiga þessa árganga ai
- ýkjalaust, en ósjálfrátt fegrar
! framsögnina víða með skáld-
Norðarfara eða vita um em . .... x _ _
, . . , , . , *1 legri smekkvisi og list. Þaö ger-
hverja sem eiga þa, væn það 6 ö ... ,
. , , ,, , . . * * „ , ír bokina einkar notalega til af-
storkostlegt vinabragð að gefal , , _ . %
, , , 7 , , _ ,, , , . lestrar, an þess að skerða sann-
mer kost a þvi að fa þa að lam. . r .
. _ _ c I leiksgildið að neinu. Efmð og
Auðmaður er eg'ekki, en eg vildi ö *
. , ,, , . hm manandi þyðing þess ættu að
veita sanngjarna þoknum þeim . , , .
• * *•* * , *• - vera ollum kunnug fyrir a-
sem mer gætu orðið að liði v , A
, ,,. _ * „ • rekstra-lotu og þrounarhnf ny-
þessu mali. Það sem eg segij , &
AT * , , , • •* liðmna ara, og ma þvi bokm
c.m Norðanfara a alveg eins við , , 6 .,, .
. Qn skoðast frekar sem jatnmgarnt
um Þjoðolf 1874-80. , _ , ,
en aroður. Enda lætur hofund-
Fyrir alt það sem menn megna: ur sj>lfur , ljóg ag SVQ gé
að hjálpa, og mér má verífeað En eing Qg menn vita á fólkið
æfisögu afar ðágt með að trúa því, sem
liði í sambandi við
séra Jóns, verð eg þakklátur
trúlegt er. Það er búið að ganga
Innfært og staðfest fræ
GOTT FRÆ EYKUR FRAMLEIÐSLU
\
Talið við umboðsmann okkar viðvíkjandi
korntegunda og fóður útsæði.
f f ft 1 t 1
9 t
FEDERHL CRHID LIIHITED
Following the series of 22 advertisements devoted to War Pen-
sions, Veteran’s Land Act and Veterahs’ Rehabilitation Allow-
ances, this space will be used for the next few weeks to detail
Veterans’ Out-of-Work Allowances, prepared in co-operation
with Department of Veterans’ Affairs.
No. 1—OUT-OF-WORK ALLOWANCES
Out-of-work allowances are grants to veterans designed to
tide them over terms of unemployment following discharge and
during lay-off periods for a time not exceeding 18 months from
date of discharge.
They are equal for ex-service men and women alike.
The Grants
The grants amount to $50 monthiy for single veterans and
$70 if married, with $12, $12, $10, $8, $8, and $8. for eaeh of the
first six children respectively. For example a married veteran
with two children will receive $94 monthly.
Allowances are authorized for six children only.
Persons in lieu of dependents such as housekeepers, etc.,
may receive grants.
This spaee contributed by
THE DREWRYS LIMITED
MD147
Alt það sem eg hefi sagt um - skéla iýgjnnar svo lengi, og
hjálp manna í sambandi viG sæfa þessvegna svo mörgum von-
æfisögu séra Jóns vil eg endur-] svikuni) að það vantrúir oftast
taka þegar kemur til að semja sinum eigin augum, hvað þá ann-
um Thomas ráðherra. i ara gn eins Qg dropinn holar
Tvo menn vil eg nefna, sem steininn og síðasti kvisturinn
tekið hafa nokkurn þátt í þes-. bak burðarklársins, svo
um samnings atriðum, að of311 j vaknar siíilningurinn á endanum
nefndum: þá Thor Thors sendi-| vig oslitinn áróður — þó í sann-
herra Islands í Washington, og leiks_affina sé. Og þó ekki væri
fyrir annað en það, væri Björn-
inn úr Bjarmalandi fegins-feng-
ur í baráttunni. En það er öðru
nær en að verðmætið sé aðeins
það. Bókin er hinum þegar við-
urkenda höfundi til sóma og ætti
einnig að verða mörgum lesara
góður vegviti í eyðimörk efa-
semdanna.
En af því allur þorri manna
hér í álfu, og ekki sízt þjóð-
bræðra vorra, er enn út á hálum
ís á sviði hagfræðinnar, er það
fylsta meining mín að hver og
einn ætti fyrst að lesa The Two
Ways of Life (Lífsstefnurnar
tvær) eftir W. J. Lindal, svo hin
andstæðu sjónarmið, þegar til
samanlburðar Ikæmi, mættu
speglast sem bezt, hvort í annars
skini. I því ljósi er líklegt að
hugurinn yrði fyrir ábyggilegri
áhrifum en ella, og þykist eg viss
um að sú tilhögun yrði Þorsteini
sízt á móti skapi.
Bókin er gefin út af The Col-
umbia Pres og er allur frágangur
í bezta lagi, að öðru leyti en þ'ví,
að finna má nokkrar prentvillur,
sem ekki er einsdæmi með ís-
lenzkar bækur. Svo finst mér
höfundur óþarflega oft sníða
-undur samorð í tvent og hallast
'ifmjög að nýstöfuninni heima,
:em eg kann ekki við, og álít
Vefðu sígaretturnar þínar úr
Ogden’s Fine Cut eða reyktu
Ogden’s Cut Plug í pípu þinni
yjqcfen 's
* FINE CUT
Fyr á öldum urðu menn lostnir
ótta og skelfingu ef halastjarna
sást í geimnum. Nú á tímum eru
það aðeins þeir sem ekki hafa
neitt ínngrip í náttúruvísindin,
ssm halda að slíkt fyrirbrigði
boði plágur, illæri og eyðilegg-
ingu.
Býsna góða hugmynd um hjá-
trú almennings viðvíkjandi þess-
um fögru fyrirburðum, gefur
Chamibers í sínu góða riti: Book
of Days, gefið út 1864: “Halley’s
halastjarnan svonefnda hefir
orðið til þess að afhjúpa margar
heimskulegar hugmyndir um á-
hrif þessara leyndardómsfullu
himinlíkama á gang viðburðanna
í heiminum.
“Áður en sannað varð að hala-
stjörnur birtast m'£ð jafnlöngu
tímabili, voru margskonar get-
gátur um eðli þeirra og áhrif.
“Hin óvanalega mikla vín-
þrugu og kornuppskera 1811 var
eignuð stórri halastjörnu, sem
birtist það sama ár. Og ekki það
einungis, heldur var sett í sam-
band við þá halastjörnu óvana-
lega margar tvíbura fæðingar,
einnig að skósmiðskona í White-
chapel fæddi fjórbura, að eitur-
flugur voru með færra móti, og
flugur urðu blindar það ár.
. . . “Hin mikla plága í London
var af sumum kend halastjörnu.
. . . Kirkjuklukka eyðilagðist af
loftsteini; óvanalega stórir hóp-
ar af viltum dúfum í Ameríku;1
ofsóknirnar sem kristnir menn]
urðu fyrir af Tyrkjum 1456; ó-
vanalega mikill hnerri í sumurr 1
pörtum Þýzkalands; dauði
ýmissa háttstandandi manna
víðsvegar um heim — alt var
þetta sett í samband við að hala-
stjarna hafði birst í geimnum.”
Halastjörnur heyra til sólkerf-
inu eins og jörðin og aðrar plán-
etur.
Nafnið Comet, er úr latínu og
þýðir: hár (“hair”), en það hefir
hún fengið af hinum langa og
skínandi hala, sem margir af
þessum himinlíkömum mynda á
göngu sinni kringum sólina.
Vanaleg halastjarna saman-
stendur af björtum niflhaus
(comal, oft með skínandi fagra
miðju, kjarna, og hala sem oft
getur verið miljónir mílna á
lengd.
Halinn á hinni stóru hala-
stjörnu, sem birtist 1843 — sá
lengsti sem skýrslur geta um —
var nærri 200 miljón mílur á
'engd, eða meira en tvisvar sinn-
'm vegalengdin milli jarðar og
ólar.
Hausinn á hala'tiörnu saman-
stendur af gasi, mjög smágerðu
dusti og miklu af loftsteinum
smærri og stærri en mjög fjar-
lægir hver öðrum. Halinn mynd-
ast af gasi og mjög fíngerðu
dusti, og er ákaflega þunnur og
niflkendur. 1 mikilli fjarlægð
frá sól hafa þessir himnilíkamir
aðeins haus (coma), en eftir því
sem þær nálgast sólkerfin fer
halinn að myndast og varður
stöðugt bjartari og stærri eftir
því sem nær dregur sól.
Eitt af því undraverða við
halastjörnur er það að halinn
snýr ávalt í áttina frá sól. Þann-!
ig að þegar hún er að nálgast j
sólina er halinn á eftir, en þegar
hún er að fjarlægjast sól er hal-|
inn á undan. En þegar maðurj
veit að halinn myndast af þrýst-j
ingi sólarljóssins á gasið og
dustið sem stjarnan gefur af sér,
fer maður að skilja þessa stefnu
halans gagnvart sólinni.
Vegna þess að svo erfitt er að
segja nokkuð ákveðið um stærð j
eða lögun brautanna — af því
svo tiltölulega lítill partur af |
þeim sézt þegar þær eru á ferð; |
hafa rnenn álitið að margar af1
þeim renni eftir opnum braut-]
um, og sjáist aðeins einusinni í
námunda við sól, og síðan aldrei
meir.
Nú er alment álitið að allar
halastjörnur heyri sólkerfinu til,
jafnvel þó umferðarforaut sumra
þeirra sé svo stór að það taki þús-
undir ára fyrir þær að fara eina
hringferð.
Um uppruna þessara athyglis-
verðu himinlíkama eru ýmsar
getgátur, en sannleikurinn í því
efni er mönnum jafn hulinn og á
dögum Galileo. Sumir geta til
að halastjörnur hafi myndast úr
einhverskonar afgangi, þegar
sólkerfið varð til, en þar eð ekki
er nein vissa fyrir hvernig sól-
kerfið hefir myndast, er ekki
heldur vitað neitt um hið fyr-
nefnda.
Eitt sem ekki er hægt að vita
fyrirfram, er hvenær ef til vill
ný eða áður óþekt halastjarna
muni birtast. Þar eð sumar af
þeim hafa umferðarbraut svo
þúsundum ára skiftir, þá geta
verið margar af þeim í geimnum,
sem enn hafa ekki sézt svo sögur
fari af.
Sú halastjarna, sem hefir
stystu umferðabraut, er kend
við Encke og fer kring um sólina
á 3.3 árum. Og margar eru þær
sem hafa innan við tíu ára um-
ferðarbraut.
—Þýtt úr Science Digest H.
JÓNAS SKÁLD HALLGRIMS-
SON OG SÉRA HALLDÓR
JOHNSON
KAUPIÐ HEIMSKRINGLU—
útbreiddasta og fjölbreyttasta
islenzka vikublaðið
Hundrað ára afmæli lista-
skáldsins góða, Jónasar Hall-
grímssonar, var tilhlýðilegt há-
tíðahald og virðulegt. Lögðu
margir góðan skerf til þess há-
tíðahalds og gerðu minninguna
merkan sögulegan viðburð meðal
vor. Eg hefi lesið það alt með
lotningu og gleði.
Jónas er það skáld, sem eg hefi
oftast lesið, allra höfunda, því
eg er altaf að lesa hann. Eg heíi
lesið hann frá því er eg var barn
— og eg les hann enn.
Mér þótti því vænt um Minn-
inguna, og alt sem hefir verið
sagt í því sambandi.
En eitt af því undraverðasta
var mér “Jónas Hallgrímsson,
aldarminnnig” eftir prestinn
Halldór Johnson, sem kom út i
Hkr. 5. des. 1945.
Eg var sem þrumulostinn. —■
Ekki af því að eg ekki byggist
við miklu, bæði af séra Halldóri,
og öðrum, heldur af því hvað
þessi ræða skaraði svo fram úr-
Kanske ei svo mjög hvað hann
mintist vel á hofundinn, heldur
hvað óútmálanlega djúpt hann
dýfði í árinni, og svo hvað dýrð-
legt var málfærið og hans eld-
heita andagift.
IHvar lærðir þú að tala —"
Halldór? Örfáir menn gætu
leikið þetta eftir þér.
Eg hefi oft lesið ræðuna, og
hún tapar engu við það. Þessi
ræða minnir ekki á annað frekar
en Jónas sjálfan, og ex þá nokkuð
sagt.
En það sem kom mér til að
rita þéssar línur, er eitt sma-
atriði, sem eg er ekki ánægður
með. En það er skilningur sa,
sem höf. leggur í kvæði SchillerS’
sem Jónas hefir þýtt og nefmr
“Meyjargrátur” en Schiller hefir
nefnt “Móðurharmur”, eð3
“Barnsmóðirin” — Die Kinder-
möderin”.
1 sambandi við þetta staðhsefir
höf. að móðirin hafi fargað barn-
inu sínu í örvæntingar sturlun>
etc.
Eg skil ekki þessa skýring11;
af því að eg finn ekkert °rð ^
þýðingu Jónasar er bendi á m°r
— eða förgun. Heldur það a
þessi stúlka — sem nefnd ef
“smámeyja” í byrjun kvæðisi11^
hafi mist átsvin sinn, sem vaf
henni svo óbærileg sorg að h°r
gat ekki lifað, og kaus að deyia'
“Tárin að ónýtu falla á fold, a
hann ei vakið er sefur í 1X10
etc.
Og svo: “Mjúkasta híar|
anu huggunin er, hoxfinnar &
ar er söknuður sker, á harminulh
hjartað að þreyta.” Sarnanh^
skoðun ísl. skálds: “Harminulfl