Heimskringla - 03.04.1946, Blaðsíða 7

WINNIPEG, 3. APRÍL 1946
HEIMSERINGLA
7. SIÐA
150 ÁRA MINNING
SKÚLA FóGETA
Eftir S. K. Steindórs
------ Framh.
Húsagerðinni í Reykjavík var
að mestu lokið árið 1754. Var þá
vefsmiðjan á Leirá flutt þangað
Einnig var hafist handa um
brenni steinsvinnslu í Krisuvík;
þótti það ganga ærið skrykkjótt,
þar til Skúli sá þann kost vænst-,
an, að fara sjálfur þangað.
Dvaldi hann þar um hríð og hafði
verkstjórn alla á hendi og kom
svo góðu lagi á starfsemina þar
að eftir það gaf brennistein-
vinnslan jafnan nokkurn arð.
Þó þótti margt fara í handa-
skolum við allar þessar fram-
kvæmdir. Var það og hverjum
mennskum manni, og jafnvel
Skúla, afviða að fylgjast svo
með öllu sem þurfti, ef vel átti
að vera alstaðar til að kippa í
lag því sem aflaga fór í þann og
þann svipinn. Var hér og um
algjörlegar nýjungar og braut-
ryðjendastörf að ræða. Kunni
flest af starfsfólkinu lítt til
þeirra verka sem vinna átti og
mun margt af því hafa verið
sinnulítið um velferð fyrirtækj-
anna. Ekki þótti Skúla þeir út-
lendu menn, sem áttu að veita
iðnaðarframkvæmdunum for-
stöðu reynast svo sem hann
hafði vænst. Má sjá það af um-
mælum er hann viðhafði í bréfi
nokkrum árum síðar, þar segir
hann: “Verksmiðjunum hefir
hingað til vegnað best, þegar
sneitt hefir verið hjá því að taka
erlenda asna til að veita þeim
forstöðu, og hafa þeir aldrei orð-
ið landinu til annars en bölvun-
ar”. Þótti vilja ganga svo til um
allan þennan rekstur, að ein
deildin æti hina upp, eða rúm-
lega það, og heildarútkoman
varð því taprekstur.
Oflangt mál yrði það, að fara
nokkuð að ráði út í frásagnir um
“Innréttingarnar”. En víst er um
það þó að margt í sambandi við
þær færi á annan og verri veg, en
þeir menn höfðu vænst, sem
mest lögðu í sölunar til að koma
þeim á fót, að þá mörkuðu til-
raunir þessar og framkvæmdir
tímamót og höfðu er fram í sótti
ótrúlega mikil áhrif. Þetta alt
vakti menn til hugsunar og auk-
inna athafna, og glæddi nokk-
urn vorhug með þjóðinni. Sumt
af nýjungum Skúla, svo sem
dugguútgerðin var sögulega
nauðsynlegt þróunarstig milli
hinna opnu árabáta og véla-fiski-
skipa þeirra, sem efnahagur
okkar byggist nú kalla má, ein-
vörðungu á
Duggur þær er Skúli keypti,
voru óhentugar til fiskveiða;
þóttu of stórar og reyndust mið-
lungi vel. Svo er og nokkur
INNKÖLLUNARMENN HEIMSKRINGLU
A ISLANDI
—Björn Guðmundsson, Reynimel 52
Reykjavík____________
í CANADA
Antler, Sask------------K. J. Abrahamson, Sinclair, Man.
Árnes, Man-------------Sumarliði J. Kardal, Hnausa, Man.
Arborg, Man............................G. O. Einarsson
Baldur, Man------------- ------------------O. Anderson
Beokville, Man----------Björn Þórðarson, Amaranth, Man.
Belmont, Man..............,................G. J. Oleson
Bredenbury, Sask.—Halldór B. Johnson, Churchbridge, Sask.
Churchbridge, Sask------------------.Halldór B. Johnson
Cypress River, Man.....................Guðm. Sveinsson
Dafoe, Sask-------------O. O. Magnússon, Wynyard, Sask.
Ebor Man----------------K. J. Abraihamson, Sinclair, Man.
Elfros, Sask...................Mrs. J. H. Goodmundson
Eriksdale, Man..........................ólafur Hallsson
Fishing Lake, Sask-----------Rósm. Árnason, Leslie, Sask.
Foam Lake, Sask-------------Rósm. Árnason, Leslie, Sask.
Gimli, Man...............................K. Kjernested
Geysir, Man____________________________G. B. Jóhannson
Glenboro, Man..............................G. J. Oleson
Hayland, Man---------------------------Sig. B. Helgason
Hecla, Man..........................Jóhann K. Johnson
Hnausa, Man..........................._.Gestur S. Vídal
Innisfail, Alta________Ófeigur Sigurðsson, Red Deer, Alta.
Kandahar, Sask----------O. O. Magnússon, Wynyard, Sask.
Keewatin, Ont......... ...............Bjarni Sveinsson
Langruth, Man...........................Böðvar Jónsson
Leslie, Sask..........................Th. Guðmundsson
Lundar, Man................................D. J. Líndal
Markerville, Alta_*---Ófeigur Sigurðsson, Red Deer, Alta.
Morden, Man______________:-----------Thorst. J. Gíslason
Mozart, Sask............:---------------Thor Ásgeirsson
Narrows, Man.
S. Sigfússon, Oakview, Man.
Oak Point, Man________________________Mrs. L. S. Taylor
Oakview, Man__________________4............S. Sigfússon
Otto, Man________________.Hjörtur Josephson, Lundar, Man.
Piney, Man...........................-.....S. V. Eyford
Red Deer, Alta.......................Ófeigur Sigurðsson
Riverton, Man..........................Einar A. Johnson
Reykjavík, Man..........................Ingim. Ólafsson
Selkirk, Man_________________________Mrs. J. E. Erickson
Silver Bay, Man..........................Hallur Hallson
Sinolair, Man........................K. J. Abrahamson
Steep Rock, Man............................Fred Snædal
Stony Hill, Man__________Hjörtur Josephson, Lundar, Man.
Tantallon, Sask.........................Árni S. Árnason
Thornhill, Man__________Thorst. J. Gíslason, Morden, Man.
Víðir, Man__________________Aug. Einarsson, Árborg, Man.
Vancouver, B. C_______Mrs. Anna Harvey, 4487 Quebec, St.
Wapah, Man_______________Ingim. Ólafsson, Reykjavík, Man.
Winnipeg_____S. S. Anderson, 800 Lipton St. Winnipeg, Man.
Winnipegosis, Man.............................S. Oliver
Wynyard, Sask...........................O. O. Magnússon
f BANDARÍKJUNUM
Akra, N. D______________Björn Stevenson, Akra P.O., N. D.
Bantry, N. Dak_____________E. J. Breiðfjörð, Upham, N. D.
Bellingham, Wash.—Mrs. John W. Johnson, 2717 Kulshan St.
Blaine, Wash............ .........—Magnús Thordarson
Cavalier, N. D_________Björn Stevenson, Akra P.O., N. D.
Crystal, N. D_________C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Edinburg, N. D________C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Gardar, N. D__________C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Grafton, N. D_________C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Hallson, N. D___________Björn Stevenson, Akra P.O., N. D.
Hensel, N. D___________ C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Ivanhoe, Minn________Miss C. V. Dalmann, Minneota, Minn.
Milton, N. Dak.............................S. Goodman
Minneota, Minn......................Miss C. V. Dalmann
Mountain, N. D_______ C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
National City, Calif.......John S. Laxdal, 736 E. 24th St.
Point Roberts, Wash.......................Ásta Norman
Seattle, 7 Wash_______J. J. Middal, 6522 Dibble Ave., N.W.
Upham, N. Dak............................E. J. Breiðfjörð
Thc Viking Press Ltd.
Winnipeg; Manitoba
hætta á að skipstjórnarmenn- in veitt mörgum manni björg í
irnir, eru voru útlendir menn bú síðan Skúli flutti þau fyrst
hafi ekki verið sérlega áhuga- hingað til lands. Einnig má geta
samir og hásetarnir kunnað lítt þess að Skúli hafði á ferðum sín-
til verka, eða ekki verið svo um lært saltfiskverkun í Noregi,
leiknir sem þurfti. Var aflinn þó og kom henni fyrstur manna á
sæmilegur hjá duggunum sum hér á landi; en svo sem kunnugt
árin, en svo kom það einnig til er, var verkaður saltfiskur um
greina að vegna samningssvika langt skeið helsta útflutnings-
Hörmangara þurftu duggurnar vara okkar.
oft að vera í millilanda sigling-j Ullarverksmiðjurnar í Reykja-
um, og gátu því að jálfsögðu vjk störfuðu nú í óðaönn og
ekki stundað fiskiveiðar á þurfti mikið af ull til að vinna
meðan. úr. Neituðu kaupmenn að selja
verksmiðjunum ull. Var þeim þó!
Deilur Skúla við Hörmangara. j konungsbréfinu fyrirskipað að
Fróðlegt er að kynnast við- gera það, en Skúli lét hart mæta |
horfi samtíðarinnar til þessa hörðu og sendi menn með stórar j
fyrsta vísis íslenzkrar stórút- hestalestir til norður- og austur- j
gerðar, er kemur fram hjá Magn- landsins, til að kaupa ull, en til j
úsi Stephensen í “Eftirmælum j Vestfjarða lét hann sækja ull á
18. aldar”. Segir hann: “Að með skipum. Var kaupmönnum mein-
duggudorgunum til djúpa, sé illa við þessar framkvæmdir og
hægt að sækja lengra til miða þótti slæmt að missa þannig að
en áður, því skipin þoli vind og verulegu leyti ullarútflutning-
sjó betur og rúni meira afla, en inn. Magnaðist því stórum
hin smærri fiskiskip. Lætur j fjandskapur þeirra gegn Skúla
hann svo “ Eykonuna Island” og “Innréttingunum”, og voru
hafa orðið: “En hafi nokkrir nú þeir staðráðnir í að koma þeim á
allra seinast haft betri hepni kné. Höfðuðu þeir mál á hendur
með hækkað fiskiverð af duggu Skúla og stefndu honum fyrir
fiski- afla, tel eg þó skaða minn hæstarétt Kaupmannahafnar ár
engu minni fyrir það, því eg veit
víst, að fósturböm mín hafa rétt
að mæla, þegar þau kvarta um,
ið 1753. Voru ákæruatriðin
margskonar og sum smávægis-
leg, að því er nútíma mönnum
að fiskur hafi síðan veiðar hófust mUn virðast svo sem eins og það,
af duggum, lagst alstaðar að að Skúli hafði látið aðra dugguna
niðurburði hvar fiskislóðir og
leitir þeirra jafnast eru til djúpa,
hvar fiskiskip fá ei komist, en
ekki sótt grunn, og þeim þess
fytja til Kaupmannahafnar 3
tunnur af söltuðum þorski: —
“Sem duggurnar höfðu ekki
veitt sjálfar” — Varð Skúla ekki
vegna annaðhvort með köflum j svarafátt, en kom með sæg af
verið aldeilis fyrirmunaður afli kærum á Hörmangarana víðs-
í nálægð eða til grunna, ellegar > ýfegar af landinu, er sannaðar
hann hefir þar einungis skamma |voru meg þingvitnum. Varð ekki
stund viðloðað, og varla úr því neitt að neinu að því sinni.
duggu-dorgunin hefir á vorin j Er voraði árig 1754> fór Skúji
hafist. Duggu útgerðina hingað aftur heimleiðis, en þá færðust
hefi eg því af reynslunni lært að j pjöj-mangararnir í aukana, er
telja með óhöppum mínum . hann var hvergi nærri, og nýddu
Fyrst svona fráleit var skoðun j «.Innréttingar.. niður fyrir aiiar
þessa mentaða og mikilhæfa
manns; má fara nærri um sjónar-
mið almennings, til þessa merka
Djóðnytjamáls.
Brátt lenti alt í úlfuð og íllvíg-
um deilum milli Skúla og kaup-
manna. Vildu þeir engin mök
eiga við “Innréttingarnar”,
rvorki selja þeim né kaupa fram-
eislu þeirra eða annað það er
jeim mætti að gagni verða. Var
Skúla því falið að fara utan á
nýjan leik. Sigldi hann um haus-
ið með annari duggunni, er flutti
út sumaraflann. Hrepptu þeir skipa ser þannig fyrir verkum.
ain verstu veður á leiðinni og j pyrir atbeina vina sinna í
voru mjög hætt komnir, en Þeir Kaupmannahöfn bárust Skúla
náðu um síðir landi við Stað a um aii; þetta, og að honum
Sunnmæri í Noregi (nokkru mynúi ráðlegast að koma utan.
rir sunnan Álasund). Höfðu Siigdi hann þá enn um haustið.
skipverjar vetursetu þar. En 'ti þ. alt . hörkudeilum og
Skúla var ekki til setunnar boð-! iUvígum skommum mim Skúla
hellur. Kváðu þær eyðileggja
verslunina og myndi svo fara að
enginn fengist til að taka að sér
íslands verslunina. Kvað og
mjög við hinum gamla tón hjá
þeim, að eymdarástandið væri
einungis landsmönnum að kenna
og stafaði af leti og ómensku.
Einnig kröfðust kaupmenn þess
að Skúli yrði sviftur embætti,
svo og Magnús amtmaður, og
lögðu þeir á það hina mestu á-
herslu. En að sjálfsögðu gat
stjórnin ekki látið kaupmenn
ið,hann varð að brjótast áfram
og kaupmanna, og hafði Skúli
um veturinn óraleið, þvert yfirlenn sem fyr nægar sakir á þá.
Kjölinn og halda áfram landveg Qafst stjórnin upp á því að miðia
suður Svíaríki og þaðan til Kaup- málum en skipaði nefnd til að
mannahafnar. j ganga frá samkomulags grund-
En Skúli kom til Kaupmanna- velli) sem verið gæti til fram-
hafnar flutti hann mál sitt með búðar. Var Skúli hinn samnings-
hinni sömu markvissu snild og hprasti til að byrja með, enda
fyr, fékk stórfé úr konungssjóði var aiimikið tillit tekið til hags-
til “Innréttinganna” og aukin muna “lnnréttinganna”. En svo
fríðindi og réttindi þeim í hag. fúr skúli að færra sig upp á
Hafði konungur, er hér var kom-1 skaftiðj er hann hafði unnið
ið málum lagt “Innréttingunum” nefndarmennina til fylgis við
til 41 þús. ríkisdali auk jarð- sig Og kom nú með ýms ákvæði,
eigna og hlunninda ýmiskonar. gem kaupmenn þóttust ekki geta
Leikur enginn vafi á því Þrátt i gengið að yar samkomulagið
fyrir velvilja konungs og stjórn- þar með að nýju farið út um þuf.
ar, að þessi ágæti árangur var jur Sat því alt sem verið hafði,
Skúla að þakka. Hann var maður Qg höfðu hinar ísienzku duggur
fyrst og fremst eldmóði og áhuga eftir sem áður leyfi til að rjúfa
gæddur, djarfur, rökfimur og “hafnbann” Hörmangara, eftir
sannfærandi í tali og vakti því gem gkúh taldi “innrétting-
traust á sér. Reyndist hann enn arnar-. og hluthafa þeirra hafa
sem fyr, sigursæll í málum sín- þorf fyrir. Kom hann þannig
um, og hélt heimleiðis er voraði. enn að þessu sinni sigri hrósandi
Segir Esphólín að hann hafi, er j úr eidrauninni.
hann kom úr þessari ferð (1752)
flutt til landsins í fyrsta sinn
fiskinet: — “Skúli landfógeti
hafði keypt fiskinet á Sunn-
mæriog flutt inn til Hafnarf jarð-
ar; hafði hann hönd á öllu er
fyrir var haft, og svo hafði verið
alla stund frá því hann kom til
embætta, um það er til hans
mátti ná, var hann stórhuga og
umfangsmikill”. — Hafafiskinet-
Professional and Business
- Ðirectory =
Oftick Phoni R*s. Phoni
94 762 72 409
Dr. L. A. Sigurdson
116 MEDICAL ARTS BLDG.
Office hours
by appointment
Segir hann sjálfur, þannig frá
um þessi átök: “Það er ekki
“Companiet” alt, sem hatar mig,
heldur “Direktörar” og kaup-
menn; þeir síðari þó ei allmarg-
ir, og nokkrir af “Companiets
Interessentere” aðstoða mig.
Framh.
RORCTF) HETMSKRTNGTAT—
því gkymd er goldin sknld
Dr. S. J. Jóhannesson
215 RUBY ST.
Beint suður aí Banning
Talsimi 30 877
VlStalstíml kl. 3—5 e.h.
J. J. Swanson & Co. Ltd.
REALTORS
Rental, Insurance and Financial
Agentt
Sími 97 538
308 AVENUE BLDG.—Winnlpeg
THE WATCH SHOP
CARL K. THORLAKSON
Dlamond and Weddlng Rings
Agent for, Bulova Wajtches
tlarriage Licenses Issued
- 699 SARGENT AVE
H. HALDORSON
BUILDER
23 Music and Arts Studios
Broadway and Carlton
Phone 93 055
Winnipeg, Canada
CANADIAN FISH
PRODUCERS, LTD.
J. H. Page, Managing Direotor
Wholesale Distributors oi
Fresh and Frozen Fish
311 CHAMBERS ST.
Office Phone 26 328
Res. Phone 73 917
ÁSGEIRSON’S PAINTS,
WALL PAPER AND
HARDWARE
698 SARGENT AVENUE
Winnipeg, Man.
Telephone 34 322
WINDATT COAL Co.
LIMITED
Established 1898
307 SMITH STREET
Office Phone 97 404
Yard Phone 28 745
THE
BUSINESS CLINIC
specialize in aiding the smaller
business man to keep adequate
records and prepare Income
Tax Returns.
ANNA LÁRUSSON
415 Mclntyre Blk. Ph. 92 316
Frá vini
PRINCESS
MESSENGER SERVICE
Við flytjum kistur og töskur,
húsgögn úr smœrri íbúðum
og húsmuni af öllu tœi.
58 ALBERT ST. — WINNIPEG
Sími 25 888
C. A. Johnson, Mgr.
A. SAEDAL
PAINTER & DECORATOR
★
Phone 93 990
★
Suite 1 Monterey Apts.
45 Carlton St., Winnipeg
DR A. V. JOHNSON
DENTIST
SOt Somerset Bldg.
Office 97 932 Res. 202 398
ANDREWS, ANDREWS,
THORVALDSON &
EGGERTSON
Lögfrœðingar
Bank of Nova Scotia Bldg.
Pottage og Garry St.
Sími 98 291
DRS. H. R. and H. W.
TWEED
Tannlœknar
■*
406 TORONTO GEN. TRUSTS
o _ ÖUILDING
Cor. Portage Ave. og Smith St.
PHONE 96 952 WINNIPEG
H. J. PALMASON & Co.
Chartered Accountanta
1103 McARTHUR BLDG.
PHONE 94 358
Rovatzos Floral Shop
253 Notre Dame Ave., Phone 27 989
Fresh Cut Flowers Daily.
Plants in Season
We speclalize ln Weddlng & Concert
Bouquerts & Funeral Deslgns
lcelandic spoken
A. S. BARDAL
■elur Ukkistur og annast um útfar
ir. Allur útbúnaður sá besU.
Ennfremur selur hann allskonar
minnisvarða og legsteina.
643 8HERBROOKE ST.
Phons 27 324 Winnipeg
Unlon Loan & Investment
COMPANY
Rental, Insurance and Financlal
Agents
Slmi 95 061
510 Toronto General Trusts Bldg.
GUNDRY-PYMORE Ltd.
British Quality - Fish Netting
60 Victoria St., Winnipeg, Man.
Phone 98 211
Manager: T. R. THORVALDSON
Your Patronage Will Be
Appreciated
Halldór Sigurðsson
Contractor & Builder
★
594 Alverstone St., Winnipeg
Simi 33 038
FINKLEMAN
OPTOMETRISTS
and
OPTICIANS
KENSINGTON BLDG.,
275 Portage Ave. Winnipeg
PHONE 93 942
DR. CHARLES R. OKE
TANNLÆKNIR
404 Toronto Gen. Trust Bldg.
283 Portage Ave., Winnipeg
Phone 94 908
'JOfiNSONS
IQKSTOREI

702 Sargent Ave., Winnipeg,