Heimskringla - 20.11.1946, Blaðsíða 4

4. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 20. NÓV. 1946
ii|eímskrirt0lci
(Stofnuð 1116)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og- 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsimi 24 185
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyrirfram.
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viðskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
The Viking Press Limited, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: P. S. PÁLSSON
"Heimskringla" is published by and printed by
THE VIKING PRESS LIMITED
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24 185
Authorized as Second Class Mail—Post Office Dept., Ottawa
WINNIPEG, 20. NÓV. 1946
Sögu - korn
Innan um fregnirnar af ástanflinu í heiminum á síðast liðnum
12 mánuðum og deilunum, sem út af því hafa risið, höfum vér
Utvarpsræða
Flutt í Sambandskirkjunni í Winnipeg, 17. nóv. 1946
af séra H. E. Johnson
alhug og í einlægni. Við höfnum
Trúðu á tvent í heimi
tign sem æðsta ber,
guð í alheims geimi
og guð í sjálfum þér.
Eitt sinn hlustaði eg á ofur-
lítinn samtals-leik þar sem ung-
lingar frá ýmsum mótmælanda hinum þröng skilningi á guðleg-
kirkjudeildum ræddu um trú- um innblæstri af því við eigum
mál. Kom þá uppúr kafinu að rýmri skilning á guðlegri opin-
Únitörum veittist miklu örðugra berun. Við vitum “að ennþá get-
að tjá trú sína en meðlimum ur góða menn og guðspjöll eru
hinna afturhaldssamari kirkju- rituð enn”. Já, þau eru hver-
deilda, sem þuldu viðstöðulaust vetna skráð þar sem menn þjóna
sínar trúarjátningar. Ef þessir réttlætinu af hreinu hjarta, iðja
unglingar hefðu nú verið að því saman í bróðerni og styðja hver
spurðir, hversvegna þeir tækju annan í stríði lífsins.
þessar trúarjátningar trúanleg- Sannarlega Var Amos, fjár-
ar, myndi þeim hafa vafist tunga ; hirðirinn frá Tekóa innblásinn
um tönn og orðið að viðurkenna,!þegar hann þrumar, yfir prest-
leikans í starfi vísindanna af því
við vitum að hvert fótrnál á
brautum sannleikans færir okk-
ur fetinu nær konungi sannleik-
ans.
löngu liðnu tímabili í sögu þeirr- Við spyrjum ekki hvað aðrir
ar þjóðar. Við höfnum þessunv hafa sagt og hverju fárátt fólk,
skilningi af því við trúum á í fásínnis myrkri umliðnra alda,
ævarandi opinberun og þrlot-' hafi kunnað að trúa um sköpun
lausa handleislu guðs þeim til j heimsins eða uppruna lífsins á
handa, sem sannleikans leita af jörðinni. Vér vitum að vor litli
hnöttur, þetta sandkorn í sólna-
sveimi himingeimsins, var ekki
skapaður á sex dögum, heldur á
mörgum aðgreinanlegum jarð-
öldum, sem hver ein náði yfir
miljónir ára. Við trúum þessu
ekki vegna þess að vísindin hafa
sagt okkur þetta heldur af því
að þau hafa sannað okkur það.
Við metum Móses en vitum
jafnframt að líffræðinni hefur
farið fram síðan á hanns dögum.
Þessvegna tökum vér framþró-
unar kenninguna fremur trúan-
rekist á eitt sögu-korn, er oss þykir lærdómsríkt og hér skal fært' að f raun og veru hefði þeir nú | unum og höfðingjunum, saman j lega en sögnina um Adam og rif-
í ,letur. aldrei neitt hugsað um uppruna ^ sofnuðum [ sjálfu musterinu í ið austan úr Edens aldingarði.
Efni þess er um það hvernig ein þjóð bjargaði heiminum frájné innihald þessara játninga. NúiBet.E1; «Miklist ekki af því að Með óhrekjandi rökum hafa vis-
tortímingu og afstýrði því, að fjöldi þjóða fór á vonarvöl, meðan er það vitanlegt, að flestir trú-! þið séuð gu^ útvaldi lýður, því indin sannað uppvöxt okkar frá
hinar rifust um reitur sigraðra þjóða. flokkar gera hið sama svo sem:leins og Jehova leiddi ykkar feð- j ættmeiðnum til núverandi mann
Það þarf varla frá því að segja, að þessi þjóð var Bandaríkja Kaþólskir, Mohamedans, Budd-, ur utaf Egyptalandi svo leiddi1 gerfis, í gegnum aldareynslu ætt-
þjóðin. ~ j istar, Síhintoistar, Gyðingar og^hann einnig Filisteana frá Kaft- skyldra tegunda, sem stöðugt
Aðstoð hennar á árinu til bjargarlausra þjóða, nemur svo ótal fleiri. Samt senda kristnarjor og Aremeana írá Kir. Þið eruð rísa hærra og hærra frá einu
miklu, að það eru alls engirr dæmi til þess að nokkur ein þjóð hafi kirkjur sína trúboða til þessara | ehhi hótinu fremur guðsböm en
fyr eða síðan verið veitandi svo margra annara þjóða. trúflokka til að leiða þá frá villu
Þegar síðasta stríði lauk, voru 19 þjóðir algerlega bjargarlaus- síns vegar. Hvernig er nú hægt
ar og einstaklingar þeirra voru að hrynja niður úr hungri. j að fullyrða hver þessara kenni
Tala íbúa þessara landa, var sem næst ein biljón. setninga sé réttust án minstu
Evrópa var í einu flagi og mikið einnig af Asíu. > yfirvegunar?
Yfir 25 miljón manna bjó í hellum, gróf sig í hóla eða hafðist j í alfrjálsri kirkju eru slákar
við í hústóftum í Evrópu; í Póllandi voru þetta heimili 800,000 trúarjatningar, ekki einungis ó-
manna. i þarfar heldur blátt áfram óhugs
Átta hundruð miljón manna horfðust í augu við hungur- anlegar, því slík kirkja er í
dauða — tveir fimtu alls mannkynsins! ævarandi leit eftir meira ljósi,
Tuttugu miljónir barna í Evrópu þjáðust af tæringu, bein- fyllri sannleika og frekari ful-
kröm og blóðleysi, vegna langvarandi hungurs. komnun.
Taugaveiki, bóla og holdsveiki voru að breiðasT út. Heimspekingurinn Immanuel
Berklaveiki, malaría og kynsjúkdómar voru orðnir óviðróð- Kant ræðir um þær hugkvíar,
anlegir. sem þvílíkar játningar reisa.
Evrópa og Asía voru dauðanum ofurseldar. Aðrar þjóðir f>essar afgirðingar skapa manns-
horfðu með kvíða fram á, að svipað biði þeirra. andanum takmarkanir er byrgja
Tortíming mannkynsins var ekki fjarri. honum allífs útsýnið. Kvíavegg
Einungis ein þjóð gat veitt heiminum þá hjálp, er dauðvona irnir verða endamörk iailrar
menn gátu ekki svo mikið sem látið sig dreyma um, að koma þekkingar fyxir hann og innan
mundi. j þessara takmarka er sálin fang-
Það var Bandaríkjaþjóðin. Og hún veitti hana einnig. elsuð. Þessi afkvíun skapast
Bandaríkin hafa gefið meira til viðreisnar þjóða hemisins, en þegar menn taka að telja sjálf-
allar aðrar þjóðir til samans. um sér trú um að nú sé hann bú-
Þau hafa gefið UNRRA iíknarfélaginu 73% af öllu fé, sem in að öðlast alla þá þekkingu,
félaginu hefir áskotnast. . sem honum er þörf að eignast
Þau hafa gefið 71.6% af öllum vörum sem líknarstofnunin eða holt að hafa. Frá þeirri
stundu tekur hann að vanart-
vegar að leita í sannleiksþrá
mannsins, er reynir stöðugt að
nálgast hina drottinlegu full-
komnun með því að vita sem
hefir komist yfir.
Þau hafa framleitt 73.1% af öllum fæðutegundum, sem sendar ast { doða dái kyrstöðunnar, því
hafa verið UNRRA, 66% af öllum fatnaði og skó-vöru, 69.7% af lifið er fólgið í framsókninni og
öllu eldsneyti, 92.6% af öllum lækningavörum. þeim framförum, sem framsókn-
Auk alls þessa til líknarstofnunarinnar, hafa Bandaríkin veitt in skapar.
öðrum þjóðum yfir 62 biljónir dollara í ýmsum öðrum efnum til það gildir sama hvert hér er
þess að hjálpa þeim til að koma fyrir sig fótum aftur. um að ræða: vísindi, listir, skáld-
Svo stórkostleg var framleiðsla Bandaríkjanna orðin, að þau hafa skap, stjómmál, lífsskoðanir eða
getað helt henni þannig takmarkalaust út, án þess að af því leiddi trúarbrögð; um framför er þar
nokkurn alvarlegan skort fyrir þjóðina heima. ekki að tala fyr en andinn verð-
Boðorðið sem þau hafa fylgt er þetta: “frá hverjum eftir getu ur alfrjáls til þess að nota birt-
hans; til hvers, samkvæmt þörfinni.” , una til að leita að meira ljósi,
Bandaríkin hafa staðið allra þjóða bezt að vígi, með að veita þekkinguna til að eignast æðri
viðreisnarstarfinu aðstoð. Þau hafa líka allra þjóða mest lagt fram skilning, upplýsinguna til að
til þess. öðlast sannleikann. Um áning
Lönd, sem harðast hafa verið leikin og verst er ástatt fyrir, a þessari andans fjallgöngu er
hafa og notið mestrar aðstoðar. ekki að ræða fyr en maðurinn
“Já — en eru Bandaríkin ekki að þessu fyrir sig sjálf?” spyrja verður guði líkur í alvizku sinni.
ýmsir. Auðvitað eru þau að þessu fyrir sig sjálf í vissum skilningi, Æðstu opinberunar, um guð-
eins og þau fóru í stríðið sjálfs sín vegna og til verndar sér, en legan upruna andans, er hins-
jafnframt öðrum þjóðum.
Hjálpina til annara þjóða hafa þau fyrst og fremst veitt í
mannúðarskyni.
1 öðru lagi líta þau svo á, að aðrar þjóðir hafi orðið harðara
leiknar af völdum stríðsins, en Bandaríkin heima fyrir, enda þó mest og skilja sem flest. Drott-
fyrir áfalli yrðu líka eins og við Pearl Harbor. En þau skoða inn gróðursetti skilningstréð i
skyldu sína, sem annara, að gera alt sem hægt er til þess að stofna aldingarði lífsins svo Adan mætti
til samkomulags og friðar í heiminum, svo að þau sjálf, sem aðrar af því eta sér til sáluhjálpar en
þjóðir, geti unnið óhindrað að sinni eigin velferð. Án stórfenglegs ekki sálartjóns — varaði hann
framlags til viðreisnarinnar, hafði mannkynið átt langt og kvala- bara við þeirri staðreynd að vit-
fult líf framundan að stríðinu loknu. í ið gefur ekki einungis mikla
Árið sem er að líða, hefir verið það erfiðasta. Og Washington- gleði heldur einnig ollir stund-
stjórnin álftur, að á komandi sumri ætti ekki að vera þörf á starfi um stærstum sorgum. Frá þeirri
UNRRA-Iíknarfélagsnis, þó með því sé ekki sagt, að líknarstarfið stundu, að Adam tók að eta af
sé lagt niður. Úr því að Bandaríkin leggja % til þess, munu þau skilningstrénu, hefur mannkyn-
hér eftir senda sjálf aðstoð sína. | iðj yfjrleytt, stemt frá myrkrinu
Þannig hefir framkoma Bandaríkjanna verið í stríðinu, sem til ljóssins, frá villumenzkunni
þau voru neydd út í, til að brjóta á bak aftur öflin, sem svifta vildu til þekkingarinnar, frá dýrinu til
mannkynið frelsi, eignum og lífi sínu. Þau börðust ekki til land- drottins. Þessi staðhæfing bygg-
vinninga, eða til að víkka ból sitt í viðskiftaheiminum. Þau lögðu íst á vitnisburði sögunnar.
alt sitt fram til verndar frelsinu bæði meðan á stríðinu stóð og nú ! Frjálstrúarfólki er stundum
að því loknu. Það er og þeim að þakka, meira en nokkurri einni brugðið um, að það hafi litla trú
þjóð annari, að stríðið vanst og sár hins flakandi, volaða heims á innblæstri andans — guðs and-
eftir stríðið, hefir engin þjóð gert sér meira far um að græða, en ans. Á hverju er sú ásökun bygð?
þau. Þó jafnvel þjóðirnar, sem mest eiga þeim fjör sitt að launa Á þeirri staðreynd, að við gefum
reisi þeim nú í þakkarskyni níðstöng, munu Bandaríkin barð sitt minna gaum en margir aðrir að
bera og siðmenningarstefna þeirra njóta þess álits, eftir sem áður, þeim opinberunum, sem bundn-
sem hún hefir notið um langt skeið út um heim í augum allra er ar eru við fáeina spámenn hjá
frelsi og mannréttindi meta nokkurs. sérstaklega “útvaldri” þjóð á
Blálendingarnir. Vissir kirkju-
leiðtogar í nútíðinni hafa engu
minni þörf á því, en þáttíðar
Gyðingarnir, að heyra og hug-
leiða þessi orð. Jú vissulega var
Mika spámaður innblásinn þeg-
ar hann segir: - Hvers mun
drottinn af yður krefjast nema
að þið breytið réttlátlega, á-
stundið kærleika og framgang-
ið í lítillæti fyrir guði”. Hver
getur líka efnast um, að þessi
fagri draumur, sama spámanns,
sé innblásin þar sem hann málar
friðarríki framtíðarinnar þann-
ig: - - “Þá munu þjóðirnar smíða
þrfepi til annars í framþróun
jarðlífsins. Þessvegna vitum vér
að um ekkert syndafall er að
ræða; því við getum naumast
kallað það syndafall þótt nokkr-
um af forfeðrunum skrikaði fót-
ur í laufi trjánna og lærðist við
það að ganga uppréttir á jörðini.
Það varð til þess, að þeim gafst
útsýn yfir himingeimin og lærð-
ist því brátt að tilbiðja konung
himnannia fiemur en ílla og ó-
máttuga jarðarvætti. Mér virðist
syndafalls sagan alveg herfileg.
Hún greinir frá fráfalli og for-
dæmingu hins einasta syndlausa
einstaklings, sem átti að hafa
plógjám úr sverðum sínum og búið á þessari jörðu. Okkur birt-
sniðla úr spótum sínmn. Engin | íst ekki almættið í áfellisdómi
heldur í ævarandi aðstbð hans
til endalausra framfara. Okkur
finnst þetta fallegri kenning og
skynsamlegri. Má hver sem vill
álasa okkur fyrír það.
1 vissum prestaskóla, þar sem
eg stundaði nám, var mikið gert
úr kraftaverkunum sem áttu að
hafa opinberað guðs almætti.
Með öðrum orðum guð átti eig-
inlega að segja til sán aðeins
!með því að gera stundar inn-
grip í rás viðburðanna. Okkur
er miklu eðlilegra að hugsa okk-
ur hann, sem löggjafan mikla
og sem lifsvörðin vitra. Þess
vegna finst okkur sennilegast
að hann hafi sett náttúrunni þau
lög, sem honum beri aldrei nauð-
sin til að rjúfa.
Við sjáum ekki guð bara
bregða. fyrir endrum og sinnum
heldur sjáum við hann sem lífs-
máttinn eilífa, er opinberast í
endalausri nýsköpun og sí-
breytilegum og fullkomnari lífs-
myndum. Okkur birtist náttúr-
an, sem endalaust og eilíft
kraftaverk. Hvern ljósgeisla,
sem klýfur myrkrið virðum við
sem eilífa kjærleiks útgeislun.
Frumhvötina, sem býr í öllu efni
til fullkomnunar, metum við sem
það aðdráttarafl er dregur heim-
inn að miðskauti allrar orku —
að föðurskrauti skaparans.
Öll vísindi eru hinar dásam-
legustu kraftaverba opinberanir.
Þau sýna frumkraftin eilífa og
hin öruggu lög tilverunnar.
Þannig er það þegar Newton
finnur þyngtar-lögmálið, þenn-
an alheims stillir, er leggur
hnöttunum himinbrautir. Við
greinum guð sköpunarinnar í
breytiþróunar lögmáli Darwins.
Okkur birtir fyrir sjónum þegar
þjóð mun gegn annari risa og
ekki skulu þeir temja sér hem-
að framar. Hver og einn mun
dvelja undir slínum eigin vinviði
og undir sínu fíkjutré og engin
mun hræða þá, því allar þjóðir
ganga hver í nafni síns guðs. ’
Fegurri lýsingu á friðarríki rétt-
lætisins og trúarlegs umburðar-
lyndis gæti sjálfur guð ekki gef-
ið. Þessvegna trúum vér á inn-
blastur slíkra orða og slíkra
skoðana hvert sem þær koma frá
Mika, Grotiusi, Emerson, Tol-
stoy, Buddha eða Gandhi. Vér
nefnilega trúum því, eins og
Stephán G., “að alt sé skylt að
eðli og ætt, sem eitthvað hefur
veröld bætt”. Snortnir áhrifum
slíkra öðlinga er sem vér verðum
skyndilega uppnumdir til æðri
og fegurri tilveru og andin ber-
ist á engilvængjum listarinnar
og sannleikans inná ljósheima
hins lifandi guðs og við tökum
að syngja með Matthiasi: “í
gegnum lífsins æðar allar fer
ástar geisli drottin þinn”, og tök-
um Líka undir með Valdimar:
“Guð allur heimur, eins í lágu
og háu, er opin bók, um þig er
fræðir mig.......” Jó við trú-
um á þann innblastur, í óði skáld-
anna, í töfrum tónsmiðanna og
í verkum listamannanna, sem
hrífur okkur þeirri hugbirtingu
er leyfir okkur að segja “Já þessa
stundina er eg og faðir eitt”.
Við trúum á þann innblástur
sem gefur æðra ljós yfir lífs-
sviðin, og magmar okkur nýrri
kærleikskend til als, sem lifir.
Við túum á þann innblástur
hvaðan Sem hann kemur, en við
trúum því ekki að nokkur maður
eða nokkur bók sé öll guð inn-
blásin hvað sem hún annars kann
að mæla eða kenna. Við fylgjum í
þessu, boði Páls postula “Prófið Edison dregur þrumukraftin frá
andana og haldið því, sem gott
er”. Þú hefur sjálfur einhvern-
tíma orðið fyrir álíka inn-
blæstri, til dæmis þegar sólvind-
arnir strjúka náklæði vetrarins
af jörðinni og fyrsti lifsvottur-
inn í ylmandi grængresinu, gæj-
ist uppúr gröfinni.
fossum og fallvötnum og veitir
þessu ljósflæði yfir löndin. Við
sjáum guð sem Ijósgjafan mikla
og Edison var spámaður hanns.
Okkur virðist það alveg dásam-
legt kraftaverk þegar Marconi
tekst að láta leiftursíma ljósvak-
ans, sem drottin lagði um loftin
Við trúum á opinberun sann- blá, flytja orð vor og andleg
skeyti frá einu heimskauti til
annars.
Þannig opinberast okkur
guð í lögum og starfi náttúrunn-
ar. Okkur finst svo mikið til
þessara kraftaverka að okkur
gleymast hinar öldnu sagnir um
Jehova, sem átti að hafa setið að
átveizlu með Abraham eða um
Jonas í kviði hvalsins. Okkur
virðist alheims kraftaverkin
auka á dýrð drottins, þar sem
aftur á móti, okkur ógar við
þeirri hugsun, að guð allrar
gæzku hafi stöðvað sólrásina
yfir Gibeonshæðum svo Gyð-
ingum entist dagur til að drepa
þá sem þeir vildu ræna. Okkur
hryllir við þeirri hugsun að
nokkur maður á nokkrum tíma
hafi hugsað sér guð sem þáttak-
anda í þvílíku athæfi. Guð er
öllum mönnum hið æðsta góða
og ef menn hugsa sér hið æðsta
góða þannig er lítil furða þótt
þeir telji ódæðin, í fari mann-
anna, afsabanleg og eðlileg.
Við trúum á máttarins guð
en við trúum þó öllu fremur á
kærleikans guð. Okkur er gjam-
ast að sjá kærleiks opinberun
hanns í þeirri umhyggju, sem
umvafði okkur á æskusbeiði og
leiddi okkur á lífsins brautum;
þá föður umhyggju, sem setur
lífsvörð góðvættanna og þekk-
ingarinnar um heilsu vora og
hamingju, frá vöggunni til graf-
arinnar; þá ást sem bregður upp
blysi vonarinnar í dauðanum.
Það myndi lítið auka á dýrð
þessa láfs guðs þótt hann upp-
vekti einhvern nútíðar Lazarus.
Lang dýrðlegasta opinberun
guðs er í hinni hreinu og göf-
ugu manns-sál. Dýrðlegasta
mannlífs opinberunin birtist
okkur í Jesú frá Nazaret (þar
sem eg mun flytja kirkjuræðu
hér bráðlega um hina Unitar-
isku Kristsmynd, ræði eg ekki
frekar um þá opinberun nú).
1 engu sézt aðgreining rétt-
trúnaðarins og frjálshyggjunn-
ar fremur en gagnstæðum skiln-
ingi þeirra á eðli mannsins. Rét-
trúnaðurinn skoðar manninn
íllann og eðlisspiltann frá upp-
hafi og þessvegna vanburða til
góðrar getu. Hann er í syndinni
getinn og fæddur og í syndinni
deyr hann til sanwistar með
fordæmdum. Honum getur ekk-
ert bjargað nema trúin þ. e. s.
hin hétta sáluhjalplega trú sam-
kvæmt kennisetningum þeirrar
kirkjudeildar, sem hann tilheyr-
ir. Þessi trú veitir honum hlut-
deild í sektarafplánum Krists,
sem hann afrebaði með kross-
dauða sínum, er galt friðþægingu
fyrir vorar syndir. Góðverkin
boma hér ekki til greina því
þau eru aðeins giltar syndir,
samkvæmt skoðun Luters. í
raun og veru færir Kristur sjálf-
ur sér þessa fórn ef menn skoða
hann sem guð.
Nú er mér spurn, getur nokk-
ur sæmilega upplýstur nútíðar-
miaður trúað þessuT Sjálfur hef
eg rekist á fjölda fólks, í rétt-
trúnaðar kirkjunum, sem harð-
neyta því. Auðvitað trúa þeir
því ekki, til þess eru þeir alt of
góðir og skynsamir mlenn. En
hverju trúa þeir þá? Það vita
hvorki þeir né aðrir. Sá eini verð
leiki, sem vér getum með fullum
rétti miklast af, er í því fólgin að
við reynum að gera okkur ein-
hverja skynsamlega grein fyrir
trúar afstöðu vorri.
Þótt þessi skoðun, um vangildi*
mannsins, sé nú sjálfsagt óvíða
trúað, sem bókstaflegum sann-
leika, varir samt sem áður eftir-
fylgjian frá þessari miðalda guð-
fræði, sem óheilla vofa í fari
mannanna. Ekkert er vanalegra
en rekast á menn, sem hafa al-
veg rótgróna ótrú á öllum fram-
förum af því þeir vantreysta
manninum til drjúgra dáða. . • •
Þetta klyngir þráfaldlega í eyr-
um þegar talið berst að þarfleg-
um endurbótum á þjóðskipulag-
inu, er veita kynni rýmra svig'
rúm til sjálfsþroskans, eða um
réttlátari dreyfingu á guðsgjöf'