Heimskringla - 14.05.1947, Side 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
INN-FUÓTSHLÍÐIN ER
ILLA FARIN
Eítir ívar Guðmundsson
Þegar grasið og gróðurinn
Ehverfur á túnum og engjum ís-
lenzkra sveitabóndans þá hefur
hann tapað öllu og það þarf mik-
ið þrek til að gefast ekki upp,
missa kjarkinn og leggja árar í
bát, þegar slíkt ólán dynur ytfir
blómlega sveit. En það var ein-
mitt þetta, sem Innihlíðingar í
Fljótshlíð máttu reyna fyrra
laugardag er Hekla gaus og sendi
kolsvartan byl atf ösku og vikri
yfir hlíðina fögru, sem frægust
hefur orðið allra hliíða í íslenzkri
sagnaritum af orðum Gunnars á
Hlíðarenda.
“Fögur er Hlíðin”, sagði
Gunnar og sömu orð hafa verið
endurtekin kynslóð eftir kyn-
slóð, en þeir sem fara um hina
fyrr svo blómlegu Fljótshiíð
segja nú “fögur var HMðin”.
Á tveimur klukkustundum
eyðilagði vikur- og öskuibylur-
inn það, sem kynslóðirnar frá fs-
landSbyggð hafa verið að byggja
upp. Túnin voru þakin 10 senti-
metra vikur og öskulagi. Hlíðar-
enda og innúr var ekkert að sjá
nema sandeyðimörk. Bæimir
stóðu eins og hólmar í sandauðn-
inni og aleyðunni. Rykið fylti
vit manna og inni var alt þakið
öskusandi, sem smaug á gegn,
hvar, sem smuga var. Hinir tæru
bergvatnslækir, sem fyr skopp-
uðu niður hláðarnar til yndis og
augnagamans fyrir vegfarendur
og nytja fyrir búandlið velta nú
kolsvörtu Þveráraurum fyrir! fjallinu, að hætta var á að hann
framan. j flæddi æfir túnið og jafnvel inn
Jafnvel Eyjafjallajökull er í bæ. Ekki veit eg hvernig það
aftur orðinn hvítur af nýföllnum 'hefir farið, en allir pokar, sem
snjó. Hann var fyrst eftir gosið
kolsvartur, eins og landið í
kring. Einnig það hefir glætt
von Fljótshlíðinga og gefið þeim
trú á, að enn geti alt orðið líkt
og það var.
tiltækilegir voru höfðu verið
teknir í garðinn og var hann því
æði skjöldóttur, því þar voru
hvítir léreftspokar. Nágrannam-
ir frá næstu bæjum höfðu hjálp-
að til að hlaða garðinn með
Þegar við ókum austur Rang-' heimamönnum.
ársanda á mánudaginn var und-
ir skafheiðríkum himni og
glampandi vorsól tignarlegt
að líta norður til hálendisins.
Hekla var hrein og tær og ósköp
sakleysisleg að sjá. Það rauk
gufa úr henni á nokkmm stöð-
um og bvít gufuský huldu blá
toppinn. Við Breiðabólsstað var
alt með feldu og ekkert óvenju-
legt að sjá er beygt var inn á
Fljótshlíðarveginn. Það var eins
og á öðmm góðviðrisdögum að
vorlagi. Það var fyrst þegar kom-
ið var innundir Hliíðarenda, að
það fór að bera á einhverju ó-
venjulegu. Svartar sandskellur
sáust hér og þar á túnum og í
stað malarinnar á veginum fór
að bera á fíngerðum sandi. Og
þetta fór versnandi eftir því,
sem innar dró. Bifreiðin fór að
verða þyngri í akstri vegna vik-
ursins á veginum. En það var
ekki fyr en komið var innundir
Hlíðarendakot, að ástæða þótti
til að nema staðar og látast um.
“Þetta er hræðileg eyðilegg-
ing”, voru fyrstu orðin, sem
heyrðust sögð, upphátt. Það var
eins og bærinn að Hlíðarenda-
koti væri hálfgrafinn í sandinn.
Og innar var haldið, að Múla-
fram kolmórauðir og ferlegir. koti. Þegar þangað kom var það
Þeir bera með sér vikursandinn fyrst, sem gáð var að, hvernig
og öskuna og sumir fyltu brátt
farvegi sána og flæddu yfir engj-
ar og tún. Sumstaðar var hætta
á, að þeir flæddu inn á bæinn og
hinn frægi trjágarður Guðbjarg-
ar Þorleifsdóttur í Múlakoti
væri útleikin. Trén stóðu blað-
laus og bein og virtust ekki hafa
bændur og búalið gripu rekur orðið fyrir neinu, en sjálfur jarð
til að reyna að bjarga því, sem
bjargað varð, ræsa fram farvegi
vatnsins og byggja flóðgerða.
Það er ömugleg sjón að koma
í Fljótshlíðina þessa dagana og
sjá þá eyðileggingu, sem þar
hefur orðið. Henni verður ekki
með orðum lýst og hana skilur
enginn, nema sem sér með eigin
augum. Jafnvel bændurnir á Út-
vegurin í garðinum var á kafi í
þéttum vikursandi. Það var þó
von um hann og okkur létti.
Á hlaðinu í Múlakoti stóð
Ólafur Túbals bóndi og ræddi
við aðkomumann. Er ytigið var
út úr bílnum sökk maður ökla-
djúpt í lausan vikursandinn.
Nokkur hæns voru að reyna að
kroppa æti upp úf sandinum.
hlíðinni, sem að mestu losnuðu Annars var hljótt og eyðilegt
við vikurbylinn trúðu ekki fyr
en þeir sáu það, hvernig um-
horfs var í Innhlíðinni.
Það er hér, sem Hekla hefir
yfir og við bæinn.
“Hér er ljótt um að litast’,
sagði eg við Túbals, er við höfð-
um heilsast “Verra var það,
fyrst.
Það er ekkert undarlegt þótt
örvænting hatfi á fyrstu gripið
bændur á þessum slóðum og að
þeir hafa talað um niðurskurð
á búfé sínu og að flýja býli siín.
En nú dettur þeim ekki lengur
neitt slákt í hug. Vonin hefir
vaknað á ný um að Inn-Hlíðin
verði einhvemtíma byggileg aft-
ur því á laugardaginn var gerði
hvassviðri og vikurinn og ask-
an fauk af á stöku stað, svo hér
og þar má nú grilla á grassbala.
“Það er öðruvísi um að lítast
nú, eftir að við erum atftur farn-
ir að sjá blessað grasið”, sagði
bóndi við mig á fyrradag. En
fyrir ókunnuga er Inn-Hláðin
ennþá eyðimörk og það er ljóst,
að þa6 mun taka langan tíma að
græða upp á ný, það land, sem
horfið er undir hina svörtu ösku
og vikursand sem hylur ennþá
sléttur og bala og fjallið upp að
efstu hún. Það sér Mtinn mun á
hinu ræktaða landi og hinum
valdið tjóni. Hér sjást hinar al- > blessaður vertu. Nú sér maður
varlegu afleiðingar eldgossins pó ' graSj en það var þð ekki því
láni að fagna fyrstu dagana eftir
gosið”, Eg ætlaði lengra innúr,
því fregnir sögðu að ösku og
vikurfalls gætti meira er innar
kæmi. En Ólafur benti mér á, að
tilgangslaust væri að reyna að
komast það á litlum fólksbál og
bauðst til að aka mér í jeppan-
um sínum inn að Háamúla, en
lengra væri erfitt að komast á
bál sökum foks og vikurfalls. En
fyrst skoðuðum við nágrennið í
Múlakoti. Jarð ýta hafði verið
þar að verki á litlum bletti og
hreinsað nokkuð til. En ef þar
grær gras á komandi sumri þarf
ekki að öfunda þá, sem eiga að
slá það, þvá vikur er enn í rót-
inni og hætt við að oft þurfti að
brýna, ef vel á að báta.
Að Eyvindar-Múla voru karl-
menn allir að vinna við að hlaða
flóðgarð fyrir ofan bæinn. Bæj-
arlækurinn valt niður fjallið
kolmórauður og á miklum vexti.
í farveginn hafði hann borið svo
mikið af vikri og ösku ofan af
Til kaupenda Heimskringlu og Lögbergs
Frá því var nýlega skýrt í báðum íslenzku blöðunum
vestan hafe, að verð ætfiminninga, sem færu yfir 4 ein-
dálka þumlunga, yrði framvegis reiknað 20 cents á
þumlunginn; þetta er að vísu ekki mikill tekjuauki, en
þetta getur dregið sig saman og komið að dálitlu liði.
Venjulegar auglýsingar kosta 70^ eindálka þumíl.
THE VIKING PRESS LTD.
THE COLUMBIA PRESS LTD.
Við dvöldum um stund við
Eyvindar-Múla og Háamúla.
Þar var alt á kafi í vikri og ösku,
aðeins hafði blásið af þeim böl-
um er hæst stóðu.
Vatnsleysið veldur Fljótshlíð-
ingum mestum erfiðleikum í
daglegu Mfi, eins og er. Þeir
fengu neysluvatn sitt úr lækjun-
um í Hlíðinni, en nú er vatnið í
þeim með öllu óhæft til drykkj-
ar, eða matargerðar og allar
rafstöðvar eru ónothæfar sökum
framburðar í lækjunum.
“Jeppinn sá arna kom að góðu
liði núna”, sagði Túbals við mig
á heimleiðinni. Eg hefi verið á
ferðinni síðan til að sækja vatn
út í HMð. Það má segja, að hann
hafði bjargað okkur fyrsta dag-
inn, því þá hamaðist eg eins og
mögulegt var við að ná í vatn, og
í rokinu á laugardag var fokið
svo mikið, að eg sá varla fram á
vélarhMfina hér framan á”. —
Vatnsleysið er einnig erfitt
vegna skepnanna. Hestum hefir
verið komið fyrir hingað og
þangað í nærsveitunum, en kýr
eru enn heima og féð. FljótshMð-
ingar hafa reynt að hleypa fénu
út úr húsum síðan að aftur fór
að grilla í jörð, þar sem ekki er
hægt að halda því inni vatns-
lausu. En það er mikil hætta að
hleypa fénu út því það étur vik-
urinn, sem festist í maga þess og
hætta er á að það drepist, eins
og nú mun og vera komið á dag-
inn.
Á leiðinni út að Múlakoti
mættum við bónda úr sveitinni.
Þeir fóru að tala um féð, hann
og Túbals. “Eg var altatf hrædd-
ur um að féð sýktist, ef reynt
yrði að beita því. Eg hefi séð að
æmar berja sig mikið á maganr.
og það bendir til að það sé kom-
inn vikur í þær”, sagði bóndi.
Það er sagt, að þegar séu ær
farnar að drepast.
“Ef mínar ær verða veikar
drep eg þær, heldur en að horfa
upp á þær kveljast. Það get eg
ekki séð,” sagði bóndi áður en
hann kvaddi.
“Hvað ætlið þið að gera í nið-
urskurðarmálinu? Ykkur er
mikið legið á hálsi víða um land
fyrir að ætla að skera niður”,
sagði eg við Ólaf.
“Já, eg veit það. En það hetfir
engum hér dottið i hug að drepa
að nauðsynjalausu. Fyrst í stað
greip óhugur menn og þeir súu
varla neitt annað ráð. En nú er-
um við farnir að sjá í gras á nýj-
an leik og með hjálp guðs og
góðra manna munum við komaSt
úr örðugleikunum.
Það dettur víst heldur engum
í hug, að við flýjum bæina hér,
bændurnir, fyr en þá í fulla
hnefana. Það getur komið til
mála, að fólkið neyðist til að
flytja aí innstu bæjunum tveim-
ur, þar sem aðallega er um fjár-
rækt að ræða og ekkert annað
við að vera.
En það þarf enginn að bera
okkur hugleysi á brýn, eða von-1
leysi. Okkur þykir ábyggilega
eins vænt um féð okkar hér, eins
’ |
og öðrum íslenzkum bændum og
bæina okkar. En eg býst varla
við, að þeir, sem mest tala um
okkur og álasa okkur hatfi gert
sér það ljóst hvemig hér Mtur út
í FljótshMðinni”.
Eg tek undir þau orð með Ólafi ^
Túbals, eftir að hafa séð eyði- ^
mörkina í Fljótshlíðinni, jafn-|
vel nú eftir, að blásið var af
nokkrum harðbölum, og farið er
að sjá í blessað grasið, eins og
þeir segja bændumir.
Þegar heim kom í Múlaikot
átti eg stutt tal við Guðbjörgu
Þorleifedóttur, gömlu húsfreyj-J
una í Múlakoti og sem flestum
: ferðalöngum, sem lagt hafa leið
sína í Múlakot og séð garðinn
hennar fagra, hefir vafalaust
, dottið fyrst í hug er þeir heyrðu
um öskufallið.
Guðlbjörg lá í rúminu. Hún
, hafði ekki þolað öskurykið, sem
| fyllti öll vit þeirra, sem komu
út í það, énda hafa sumir fengið
I sár í nef og munn af rykinu, en
hún var furðu hress.
“Alt er í heiminum hverfult”,
varð Guðbjörgu að orði er við
fórum að tala um vikurfallið og
i öskuna. “En eg er heppin, því
| garðurinn er óskemdur ennþá
Það var heppilegt að þetta kom
þó á þessum tíma, því hætta er
| á, að brumið hefði ekki þolað
I öskuna, ef þetta hefði komið sfð-
J ar að vori. Og svo er eg hrædd-
ust um, að það komi fok síðar í
(vor. En vonandi blessast þetta
alt. Það er ekki annað að gera
en að vona hið bezta.
Og svo röbbuðum við fram og
aftur.
“Mér er sagt, að þeir kalli
bændurna hérna morðingja
vegna þess að það hefir verið
orðað, að þeir neyddust til að
skera niður. Eg held að þau um-
rnæli stafi fyrst og fremst af
skilningsleysi. Féð er fyrir þeim
alveg eins og menn, félagar
þeirra og vinir. Og eg veit, að
þeir eiga bágt með að sjá það
kveljast, ef til þess kemur”.
Þannig mælti hin aldraða hús-
tfreyja í Múlakoti. Þótt hún bæri
sig vel var ekki hægt að leyna
þvá, að það 'tók hana sárt að sjá
hvernig komið var.
Fólkið í Múlakoti sagði mér
hvernig þvá hetfði orðið við ér
kolsvartur ösku- og vikuribylur-
inn skall yfir sveitina. Það var
um 7 leytið um morguninn
skömmu eftir að Hekla byrjaði
að gjósa. Kvenfólkið sagðist hafa
haldið, að það væri bara kom-
j inn heimsendir. Vindur var á
norðan, en austan andvara lagði
yfir Þveráraura og sló á móti
; bylnum. Á undan bylnum kom
eins og þytur í lofti.
Þessi ósköp stóðu í tvær
^ klukkustundir, og var þá dimmt
J í lofti ií sveitinni, en um hádegi
birti fyrst til.
Út hlíðina var okkur samferða
í bílnum frú Lilja Túbals að
Litla Kollabæ.
Hún sagði okkur frá því
hvernig þéir í Úthlíðinni hefðu
1 alls ékki trúað því hve ljótt var
j um að litast, þrátt fyrir átarleg-
1 ar fréttir sem þó bárust. Það er
ekki von að fólk suður í Reykja-
vík geri sér það á hugarlund
hvernig hér er umhorfs úr því
að við sveitungarnir gátum það
ekki.
“Já, mjög er HMðin Gunnars
nú illa farinn”, varð mér að orði
er við litum heim til Hlíðarenda.
“Já, sagði frú Lilja. Ætli
Gunnar hefði snúið aftur, ef þá
hefði verið nýafstaðið Heklugos,
er hann tók sína frægu ákvörð-
un”.
Innhlíðingar í FljótshMð hafa
orðið fyrir þungum búsifjum,
svo og bændur á nokkrum bæj
um efst á Rangárvöllum. Þetta
ólán hefði eins getað skollið á
öðrum sveitum, ef vindur hefði
staðið öðruvísi þann morgun er
Hekla spúði sinni eyðileggingu,
þess verða landsmenn nú að
minnast og leggjast allir á eitt,
að hjálpa til að græða og hlúa
að sveit á ný. Aðstoða bændur
við að bjarga búpeningi sínum
og hjálpa á alla lund, sem hægt
er. — Mbl. 9. apríl.
Drottinn minn dýri, hvað þessi
kerlingarfjandi er ægilegur! Er
hún ekki alveg stórbiluð?” sagði
lagleg stúlka við yfirlækni á geð-
veikrahæli.
“Ekki er nú laust við það?”
anzaði læknirinn mæðulegur á
svipinn.
“En hún er ekki sjúklingur
hér og undir yðar umsjá?”
“Nei, hún er hvorki sjúkling-
ur né undir minni stjóm, Þetta
er nefnilega-------konan imán.”
WINNIPEG, 14. MAÍ 1947
HIÐ MÝJA
\\
SHORT " Coiffure
er ekki íengur draumur . .. heldur tízku
virkileiki! 1 hinu rétta vali á Perman-
ent, liggur leyndardómur fegurðar þess.
Við bendum því sérstaklega á okkar
N Y J A “H O N E Y C O M B”
PERMANENT
1 þessu sérstaka verði
eT innifalið “recondi-
tioning shampoo” og
tízku hárgreiðsla.
Ungfrú Willa Anderson, forstöðukona
þessa skrautlega hárfegrunarsals býð-
ur alla íslenzka vini og viðskiftakonur
velkomna á þessar nýju og þægilegu
hárfegrunarstöðvar.
$3.«»
TRU-ART Wave Shop
ENDERTON BUILDING, Portage and Hargrave
Opposite Eatons, over Mitchell Copp PHONE 97 129
OPIÐ BRÉF
til norðurbyggðabúa Ný-Islands
Kæm landar:
Nú sest eg niður og skrifa
ykkur fáeinar Mnur, mér til
skemtunar. Með þannig lagaðri
setningu byrjuðu mörg sendi-
bróf í gamla daga. Þannig var
mér kent að stála byrjun á bréfi,
en svo tók eg eftir því, að það
var farið að finna að þessu. Þeir,
sem þóttust vita mest um siíka
hluti, sögðu að þetta væri óþarfa
rnælgi, það vissu allir að bréf
væm ekki skrifuð standandi.
Svo komu enn aðrir og fettu
fingur út á seinni helming þess-
arar Setningar. Það ætti ekki að
skrifa sér til skemtunar, það
ætti bara að skrifa bréf sem
kæmu við okkar viðskiptum.
Þetta virtist hafa béstu vaxt-
ar skilyrðin og nú er svo kom-
ið, að varla getur heitið að nokk-
ur maður setjist niður nlokkurn
tíma, hvað þá heldur að taka sér
penna í hönd. Úr norðurbyggð-
um Ný-íslands sést varla orð
skrifað nú um mörg undanfarin
ár nema ef vera skildi óhóf um
dauða menn.
Lof sést aldrei um lifandi
menn. Það tilheyir aðeins þeim
dauðu. Það er eins og það séu
einskonar meðmælinga bréf með
þeim inn í himnaríki — að þeir
tfái ekki “jobbið” án einhverra
meðmæla.
En hvað er eg annars að bulla,
eg er kominn hér alveg óvart
m'eð annan fótinn inn í hiimna-
ríki og ætlaði þó í byrjun að tala
við ykkur um “business”.
Svo er n'efnilega málinu var-
ið, að sjóðþurð er í “Esjunni”.
“Esjan” er að því leyti Mk kon-
ungs ríki, að hún hefir sóað út
öllum eignum siínum svo nú þarf
að fara á stúfana og safna fé. En
til þess að “Esjan” haldi virð-
ingu sinni ómengaðri þá nær
engri átt að fara út og biðja öl-
músu. Það er sem sé litið á það
frá “'búsihess” legu sjónarmiði,
að er þjóðræknisdeild vestur-
Islendinga lýsir sig gjaldiþrota,
gæti það orðið til þess að Islend-
ingum heima á ættjörðinni yrði
erfitt um að selja fisk á Bret-
landi, að það kæmist einskonar
siðferðilegt hrun ytfir alla þjóð-
ina, og nú er eg loksins kominn
að því, sem eg hafði í hyggju að
segja ykkur frá, þegar eg settist
niður. Ykkur þykir það nú sjálf-
sagt skrítið af mér, að hringsóla
svona eins og bansettur bjáni í
kringum málefnið og komast
ékki að því fyr en þetta, en það
er bara af því eg settist niður og
skrifa að gamni mínu.
Fyrir eitthvað tuttugu árum \
Síðan sagði einn “landi” við mig
á vestur-aslenzku: “Það er ekki
oft sem báðir aðiljar græða á
“dílinu”. Hann átti nefnilega
við það, að hann borgaði 50<f
fyrir það að horfa á “Malarakon-
una” leikna og taldi sér það til
inntekta.
Það má með réttu telja sér
það hagnað að geta hlegið svo að
segja stanslaust í hálfa aðra
klukkustund og þannig léit hann
á það, þessi “landi”. Nú er þetta
sem sé á boðstólnum aftur og
ágóðinn er margfaldur í þetta
sinn því þegar þið leggið ykkar
50^ á diskinn þá eruð þið ekki
aðeins að gera það ykkur til
skemtunar, heldur einnig til að
styrkja gott fyrirtæki. “Esjan”
þarf peninga og þið, kæru land-
ar, þurfið glaða stund á áslenzku.
Nú getið þið farið að hlakka
til að sjá “Malarakonuna” því
hún verður sýnd í Arlborg föstu-
daginn, 23. maí, að kvöldinu að
öllu farfallalausu.
“Malarakonan” er eitt af þéss-
um ágætu grín stykkjum og
gengur út á það að sýna bragða
ref og kvenna bósa, sem er greifi.
Hann er ástfanginn í Malara-
konunni og beitir öllum brögð-
um að ná henni á sitt vald.
Brýst inn til hennar að nóttu til
á milluna og hyggst að ná ástum
hennar og jafn vel nema hana
á bxiott með sér. Þetta átform
greifans fer þó alt á annan hátt
en ráðgert var og verður það
honum til hinnar vanvirðu
þar eð konan hans kemst að öllu
saman og þvingar hann til að
gefa Malarakonunni all álitlega
fjárupphæð í brúðargjöf og láta
elskhuga hennar lausan úr her-
þjónustu. Inn í þetta vefst svo
fjörugt ástar æfintýri. En eg má
ekki segja ykkur alt of mikið
Þið verðið að koma og sjá það
sjálf frá fyrstu hendi leikend-
anna.
Svo kveð eg ykkur að sinni í
þeirri von að við sjáumlst á Ar-
borg þann 23.
Með vinsemd
Valdi Jóhannesson
“Konan mán' vildi endilega
vera á Seyðisfirði í síð-asta sum-
arleýfinu mínu en eg vildi held-
ur vera á Akureyri”.
“Hvar hélduð þið svo til á
Seyðisfirði?”
★ ★ ★
Eiginmaðurinn kemur aldrei
þessu vant drukkinn heim seint
um kvöld haustið 1946. Kona
hans tekur á móti honum með
þessum orðum: “Ef þetta væri
nú í fyrsta skiptið, sem þú kæm-
ir heim svona á þig kominn,
Guðmundur, þá væri það nú sök
sér, en þú komst Mka heim
drukkinn 17. nóvember 1915.”
Hræddur
að borða ....
sumar fæðutegundir, er valda
uppþembu, óþægindum, brjóst-
sviða, magasúr, andfýlu o. fl.
FYRIR SKJ6TANN BATA
“GOLDEN”
Stomach Tablets
Ný Forskrift
Ekki að þjást að raunalausu!
Fáið skjóta hjálp með snöggri
breyting við magakvillum, með
því að kaupa reglulega hvaða
flösku stærð sem er af varan-
legum, fljótt verkandi
''GOLDEN” Stomach Tablets
360 pillur (90 daga skamt) $5
120 pillur (30 daga skamt) $2.
55 pillur (14 daga skamt) $1-
Reynslu skamtur lOc.
Fullkominn með leiðbeiningu.
I HVERRI LYFJABÚЗ
MEÐALADEILD
/