Heimskringla - 02.07.1947, Qupperneq 2

2. SlÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 2. JÚLÍ 1947
Sjötíu ár í hjónabandi
r
r
Avarp til Islands
Svanfríður Jónsdóttir — Kristján Kristjánsson
Eyford, N. Dakota
Flutt að Mountain, N. D., 17. júní 1947
Hinn 7. júní s. 1. áttu merkis-
hjónin Svanfríður Jónsdóttir og
Kristján Kristjánsson, búsett að
Eyford, N. Dak., 70 ára gifting-
ar afmæli. Mun slíkt afar fátítt
meðal allra þjóða og sennilega
einsdæmi meðal íslendinga. —
Væri vel að þess yrði minst nán-
ar og fremur en verða mun í
þesSum fáu Mnum.
Svanfríður og Kristján eru
landnemar hér vestan hafs, bæði
fædd “heima á íslandi” eins og
þau segja.
Þau eru af traustum bænda-
ættum norðanlands, eyfirskum
og þingeyskum, en ólust upp á
Syðra-Lóni á Langanesi, norður
við ísihafið, “þar sem aldrei sólin
sezt sumarlangan daginn.”
Og um vorið 1877, hinn 7. júná,
voru þau gefin saman í hjóna-
band í kirkjunni að Sauðanesi,
einni nyrstu kirkju á íslandi. En
á þeim tímum var minna um
tækifæri á íslandi fyrir ungt og
athafnasamt fólk að ryðja sér
braut, heldur en nú er. Erlend
verzlunaránauð og álögur hvíldu
á þjóðinni og þar á bættist harð-
indaárferði og hallæri og kom
það ekki sízt illa niður á af-
skektustu bygðunum.
Mun þeim hjónum því ekki
hafa litist úr vegi að fara út í
heiminn, kanna ókunna stigu og
freiSta gæfunnar í öðrum lönd-
um. Er ekki um það að fjölyrða,
en í júllí 1878 stigu þau á skips-
fjöl og létu í haf áleiðis til
Ameríku.
Fyrsti áfanginn var í Nýja-ís-
landi og er þau höfðu dvalið þar
vikutíma fæddist þeim dóttir.
Má og nærri geta, hversu aðbún-
aður og aðstaða öll hefir verið
þægileg, þegar jafnframt er
haft í huga hversu ástatt var í
N.-íslandi um þessar mundir.
Kristján mun enda ekki hafa
þótt allskostar heppilegt að setj-
ast þar að, því að um miðjan
marz næsta vetur taka þau sig
upp með barn og búslóð, sem
þægilega komst fyrir á litlum
eineykiissleða og halda af stað
fótgangandi, norðan frá Islend-
ingafljóti til Winnipeg og áfram
suður til bæjarins Pembina í
Bandaríkjunum. Þar tóku þau
land og bygðu sér bjálkakofa.
Var hann í tveimur hólfum, sem
þá var títt og bæði látil.
Þarna bjuggu þau bjón í 4 ár,
en altaf mun þau hafa fýst að ná
betra sambandi við landana og
komast í þeirra bygðarlög, því að
enn taka þau sig upp og halda á- (
fram suður á bóginn til íslenzku!
nýlendunnar við Pembina-hæð-
ír. Tóku fyrst land nokkuð aust-;
ur af Mountain og voru þar í
nokkur ár, en fluttu sig síðan um
set, suður þar sem heitir Eyford-
bygð og eru nú loksins komin'
mitt á meðal íslendinganna, en
það hafði altaf verið takmarkið.
Og nú er þeirra eiginlega land-
námi lokið. Hjá Eyford keyptu
þau land, bjuggu fyrstu tvö árinl
í litlum moldarkofa, en reistu
síðan stórt og mikið hús, er hefir
verið heimili þeirra síðan. -En á
þessum hrakningi ólust upp hin
myndarlegu börn og lærðu vel
til munns og handa af foreldrun-
um, jafnframt skólagöngu, sem
þau öll fengu notið að einbverju
leyti.
Svanfríður er fædd 17. okt
1855 og því 92 ára að aldri. Húri
fékk litla mentun í föðurgarði,
eins og títt var um stúlkubörn á
hennar uppvaxtar árum, lærði
þó að lesa og draga til stafs, aðal-
lega af sjálfsdáðum. Hugur
hennar hneigðist mjög snemma
að hverskonar handavinnu, og
hefir hún sjálf sagt mér að hún
haft alt frá bemsku haft þann
sið að grípa nálina, hvenær sem
færi á gafst. Auk þess að sauma
hverja spjör á fjölskylduna, svo
sem hún gerði öll uppvaxtarár
barnanna, þá hjálpaði hún oft
upp á nágrannakonur sínar í
þeim efnum. Saumavél fékk hún
fljótlega, er efnin fóru að aukast,
en áður var bvert spor saumað í
höndum.
Nú á seinni árum hefir hún að
mestu hætt fatasaum, en saumar
út meira en nokkru sinni fyr. Til
merkis um það, langar mig að
geta þess, að fyrir skemstu gaf
hún mér vandaðan kaffidúk og
mundMnur með margbreyttum
útsaum og þennan dúk valdi
hún úr tugum dúka, er hún hefir
gert á s. 1. tveimur árum.
Gleraugu notar hún ekki og
handstyrk er hún svo furðu sæt-
ir. Heilsan er nokkuð góð að frá-
skildri bilun í fótum og er henni
því oft erfitt um fótavist.
Kristján er fæddur 7. júm
1850 og hélt því upp á 97 afmæl-
isdaginn jafnframt giftingar af-
mælinu. Hann mun einnig að
mestu hafa farið á mis við fræð-
slu í bernðku sinni. Honum var
ætlað að verða bóndi og til þess
var þá ekki álitið að með þyrfti
bóklegar mentir, kapp nóg þótti
að vera bæna bókafær og geta
klórað nafnið sitt. En Kristján
hlaut í vöggugjöf óþrjótandi
fróðleiksfýsn og lestrarþörf. —
Strax sem unglingur drakk hann
í sig fornsögurnar í'slenzku og
sögur norrænna konunga og
höfðingja og er ekki ósennilegt,
að sú lestur hafi ýtt undir með
stórhug hans, er hann ræðst út í
óvissuna og siglir til ókunnra
landa, mállaus og féMtill. Og
hann glataði eigi þessum gjöf-
um að haldur, er út í heiminn
kom. Strax og hann fékk ráð-
rúm til, fór hann að brjótast í að
fá bækur að heiman og fyrir
hans atbeina fyrst og fremst var
hinn 11. jan. 1897 stofnað lestr-
arfélag á Eyford er nefnt var
“Austri”. Hin 50 ára saga
“Austra” er bæði of löng og
merkileg, til að tóm verði hér að
gera henni skil, en eg vil aðeins
fullyrða, að hann sem önnur
lestrar- og menningarfélög hér í
kring, eigi stóran en vanmetinn
þátt í því, hve íslenzkan hefir
vel og lengi viðhaldist hér í
bygðunum.
Kristján var bókavörður frá
1905 og aðal safnið geymt hjá
The BREWERS & HOTELKEEPERS
OF MANITOBA WAR FUND
announces
For competition in 1947 at the University of Manitoba
á further grant of
$15,000.00 in Scholarships
t
Open to Manitoba War Veterans, not otherwise adequately
provided for, or for the sons and daughters of Veterans.
A student must have clear Grade XI or Grade XII standing
obtafned as a result of Departmental examinations, but any
student writing Grade XI may apply.
Application forms can be obtained from any Hotelkeeper, High
School Principal, The Department of Education, or The Registrar,
at.the University of Manitoba.
Appliccrtions must be filed with The Registrar at the University
of Manitoba before August lst, 1947.
Ljúft er að minnast þín móðir vor kær,
og mega þig fóstrunni kynna.
Þótt langdvölum séum við faðmi þín fjær,
við finnum jafn skylt báðum vinna.
Ljóst er í huga mér landsviðið þitt,
og Ijóminn um fjöll þín og dali.
Það bygði að mestu upp búhokrið mitt,
á brjóstum þín nærðist eg smali.
Hver á þér meira af fossanna fjöld,
fegurð og afli og gæðum?
Gagn er að eiga svo guðdómleg tjöld,
og gimsteina valda í æðum.
Þó einangruð sértu í útnorður sæ,
ekki það veldur þér baga.
Hj arta stöð rétt nefnd í umheimi æ,
þitt útbreiðist mál, ljóð og saga.
Ljúft er að minnast þín móðir vor kær,
og marg reyndu barnanna þinna,
hvar lýsir að verki þinn ljómi svo skær,
á ljóðinu þau gullþráðinn spinna.
Við biðjum í sameining bömin þín öll,
blessaður faðir á hæðum.
Varðveittu ísland svo flóðöldu föll,
fái ekki skerða það klæðum.
G. J. Jónasson
17. júni að Mountain, N. D
ílslands ljómar sáung sól
sævar bárum yfir,
fjöll og dali, hMð og hól,
hrört og ungt sem lifir.
Geislum stráir yfir ál,
Ægis kveða dætur.
Kviknar norrænt Brímis bál
bæði daga og nætur.
Reisir vænan vonar meið
Washingtons á láði,
frelsissól þars heit og heið
helgum geislum stráði.
Frónskur kvistur fagur grær
frelsisins í moldu.
Jeffersonar minning mær
mætir Ingólfs foldu.
Júnísunnu logar ljós,
lifir bróður andi.
Sprettur fögur friðarrós
frelsisins í landi.
Sigurðssonar logar ljós
Leifs of fríðu mengi.
Sprettur fögur frelsis-rós
frægðar-Mfs á vengi.
Sigfús B. Benidictsson
honum síðan. Telur hann það
eitt sitt mesta lán af mörgum þó,
því að með þessu móti hafi hann
fengið ómetanlegt tækifæri að
fylgjast með í bókmentum og
þjóðmálum Islendinga. Ennþá á
98. aldursári hans nefnir maður
fáa atburði, er úti á íslandi ger-
ast, svo að hann kannist ekki við
þá og kunni einhver skil á þeim,
hvort sem það er í pólitík, bók-
mentum éða almennu lífi.
Hann hefir verið kaupandi
“Tímans” frá byrjun og er sterk-
ur Framsóknarmaður, en les þó
öll önnur blöð, sem hann nær í
og er mjög sanngjarn í ályktun-
um sínum og dómum.
Nú skyldi enginn halda, að
hann Kristján gamli á Eyford sé
hálfþurr bókaormur, sem engu
sinni, nema skruddum sínum.
Jörðin hans, steinasléttan svo-
kallaða, sem breytst hefir í frjó-
sama akra og engi ber þess
gleggsta vottinn, hvert mann-
tak er í Kristjáni og börnum
hans.
Gleðimaður er Kristján hinn
mesti, raddmaður góður og söng-
gefinn með afibrigðum og virðist
það ætla að koma fram hjá fjölda
af niðjum hans. Segir hann sjálf-
ur að sín eina skólaganga hafi
verið 4 vikna söngnám hjá séra
Gunnari á Sauðanesi, og hafi
það orðið sér ómetanlegt sdðar á
Mfsleiðinni, létt lundina og stytt
stundir bæði sér og öðrum.
Heimili þeirra hjóna hefir
fram á seinni ár verið mann-
margt, og þó aðeins séu fivær
dætur eftir heima nú, þá má
samt oft sjá þar margt um mann-
inn. Vinsældir þeirra eru afar
miklar í bygðinni og gestrisni
heimilisms orðlögð, enda munu
margir minnast þaðan skemti-
legra stunda og vil eg sérstak-,
lega þakka alla þá ánægju og
ilúð, sem eg hefi þar notið.
Svanfríður og Kristján hafa
itt barnaláni að fagna. Mistu að
rísu tvo drengi í æsku, en eiga 8
öörn á lífi og við sæmilega •
heilsu. Fara nöfn þeirra hér á
eftir: Rósa Guðrún, heima hjá
foreldrum sínum; Jón Gunnlaug-
ur, bóndi í Wynyard, Sask.;
Hannes, vinnur í Seattle; Krist-
björg, skólastýra á Mountain, er.
heima á sumrin; Soffiía, hús-
freyja á Garðar; Sigurbjörn,
bóndi á Mountain; Valdimar, býr
í Brandon; Kristján, bóndi á Ey-
ford; Jóhann JúMus, bóndi á Ey-
ford.
Afkomendurnir eru nú orðnir
75 talsins og nýskeð fréttist um
5. ættliðinn, sem kom í heiminn
3 dögum fyrir afmælið. Alt er
þetta yfirleitt mjög myndarlegt
og mannvænlegt fólk, og kippir í
kynið.
Á afmælisdaginn, þennan tvö-
falda hátíðisdag, var gestkvæmt
á heimili gömlu hjónanna. Börn
þeirra höfðu látið það boð út
ganga, að allir voru velkomnir
að homa og heilsa upp á þau.
Dreif að fjöldi fólks úr öllum
áttum, norðan frá Canada, vest-
an frá hafi og sunnan úr ríkjum.
Alls mun hafa verið þar um 150
manns. Öll börn þeirra voru við-
stödd og margt af barnabörnum
og bamabarnabömum.
Þjóðræknisdeildin “Báran”
stóð fyrir stuttri skemtiskrá,
sendi þeim skrautritað ávarp og
gerði þau að heiðursfélögum í
þakklœtisskyni fyrir það starf,
er þau hafa unnið í þágu þjóð-
ræknis. og menningarmála í
bygðinni. Forseti “Austra” flutti
þeim kveðjur og gjafir og sömu-
leiðis fulltrúar frá kvenfélögum
Viíkur og Eyford-safnaðar.
Litlar stúlkur af þriðja ætt-
liðnum færðu þeim blóm og
gjaifir frá börnunum, en sr. E. H.
Fáfnis ávarpaði þau í nafni bygð-
arinnar og flutti þeim heillaósk-
ir. Hannes sonur þeirra bar fram
kveðjur fjarstaddra ættingja og
las skeyti, er borist höfðu. —
Blandaður kór, undir stjórn R.
H. Ragnars, söng nokkur lög og
loks þakkaði Kristbjörg Hóttir
hjónanna fyrir hönd þeirra, alla
þá vinisemd og heiður, er þeim
hefði verið sýnt.
Samsætið var að öllu leyti hið
ánægjulegasta. Viðtökur og veit-
ingar voru með rausn og höfð-
ingsskap, en skemtilegast var þó
að sjá, hve gömlu hjónin voru
glöð og sómdu sér vel með 70
ára sambúð að baki.
Skeyti og bróf bárust að hvað-
anæfa, þar á meðal eftirfarandi
bréf frá forseta Bandaríkjanna:
The White House, Wiashington
June 5, 1947
My dear Mr. and Mrs.
Kristjánsson!
I have just learned that you
will celebrate your seventietíi
wedding anniversary on June
seventh, and want to join in the
felicitations coming your way
for this joyous special occasion.
Yours is indeed an outstand-
ing companionship and you cert-
ainly must treasure wonderful
memories.
You have my very best
wishes.
Very sincerely yours
Harry Truman.
Bréf þetta barst þvi miður
ekki í tíma fyrir samsætið, en
það skerti ekki undrun og á-
nægju gömlu hjónanna yfir hin-
um óvænta heiðrd er þeiiti veitt-
ist.
Eg gat þess fyrr að Svanfríð-
ur og Kristján voru landnemar
og eg vil bæta við að þau eru
það í fyllstu og besta skilningi
þess orðs.
Sá göfugi arfur feðranna, er
þau höfðu að veganesti vestur
yfir hafið, trúmennska, dreng-
skapur og heiðarleiki, mörg hin
fegurstu íslpnzkra þjóðarein-
kenna, sá arfur var vandlega
varðveittur, gróðursettur, hvar
sem að var og vel að honum hlú-
ið.
Mér dettur oft í hug, það sem
Kristján sagði eitt sinn við mig:
“Það þarf enginn að vera verri
Bandaríkjaiborgari, þó að hann
ta'M tungu feðra sinna og heiðri
uppruna sinn.”
Og þetta gátu vel verið ein-
kunnarorð fyrir æfiferil þeirra
hjónanna. Þau hafa ætíð haldið
við eldinum er þau fluttu með
sér að heiman, en jafnframt gef-
ið fósturlandinu þol sitt og þrek
og helgað því niðja sína.
Þökk sé þeim fyrir fordæmið.
Sigríður J. Ragnar
DÁN ARFREGN
Þann 13 þessa mánaðar júní)
vildi það slys til er lengi mun í
minni geymast í norðurbygðun-
um við Manitobavatnið.
Þrír ungir menn, úr Heylands-
bygðinni voru á ferð heim til sín
frá Ashern að næturlagi. Að Mk-
indum hafa þeir ekki gætt að
brautarhorninu nógu snemma
til að draga úr skriði bifreiðar-
innar í tíma svo hún steyptist
ofan í djúpan brautarskurð. Sá
sem við stýrið sat, Marino Krist-
inn Emilson beið bana en hinir
meiddust nokkuð.
Marino Kristinn sál. var fædd-
ur nálagt Akureyri á Islandi 4.
febrúar árið 1925. Voru 'foreldr-
ar ihans þau hjónin Gísli Emilson
og Sigríður Emilson. Þegar
sveinninn var tveggja ára flutti
fjölskyldan til Canada og 'sett-
ust þá strax að við Heylands
pósthús, á Manitoba, og hefur
dvalið þar altaf síðan. Marino
Kristinn sál. var í herþjónustu
tvö ár en annars hafði hann
dvaMð heima í foreldrahúsum.
Sökum sjúkleika föðurs síns, á
sdðasta ári, var hann að mestu
fyrirvinna heimilisins og fjöl-
skyldunnar. Systkini hans eru
þessi: Björn Emilson, Hamiota,
Man, Kristín, Mrs. Peturson, gift
syni Geirfinns Péturssonar, og
búsett nálægt Heylands; Sigurð-
ur, María og Daivíð dvelja heima
Marino Kristinn var af öllum.
sem þektu hann álitin mannsefni
hið mesta. Greiðvikni var hann
og prýddur og því vinsæll mjög í
sínu nágrenni. Er því mikill
harmur ikveðinn, ekki einungis
fjölskyldunni, heldur og öllu
bygðarlaginu með fráfalM þessa
efnilega ungmennis.
Hann var jarðsungin frá bygð-
arkirkjunni að Vogar þann 16.
júní af séra H. E. Johnson að
viðstöddu miklu fjölmenni.
GÍSLI SVEINSSON
SENDIHERRA ISLANDS
í OSLO
Giísli Sveinsson sýslumaður
hefir verið skipaður sendiherra
íslands í Oslo frá 1. júM næst-
komandi. Segir svo um það í
fréttatilkynningu frá ríkisstjón-
inni:
“Svo sem kunnugt er hefir
sendiherra íslands í Bretlandi
jafnframt verið sendiherra þess
1 Noregi, en þar hefir ekkert
sendiráð verið og ekki verið séð
fyrir fyrirvari landsins á annan
veg. Hefir þessi háttur þótt ó-
fullnægjandi og þessvegna lengi
staðið til að setja á stofn sér-
stakt sendiráð í Oslo. Utanríkis-
ráðuneytið hefir nú ákveðið, að
svo skuli gert frá 1. júM n. k. og
er Gtfisli Sveinsson sýslumaður
fyrsti sendiherra íslands með
aðsetri í Noregi”.
Hin nýi sendiherra, Gísli
Sveinsson er þjóðkunnur maður.
Hann hefir um áratugi staðið í
fylkingarbrjósti í sjálfstæðisibar-
áttu Islendinga og jafnan í
fremstu vígMnu. Þegár á stúd-
entsárum tók hann skelegga for-
ustu í þeim málum, gerðist land-
varnarmaður og skilnaðarmað-
ur. Líklega sá fyrsti, sem mark-
aði stefnuna hreint og umbúða-
laust. Átti hann þá oft í harðri
bariáttu við þáverandi undan-
halds- og afturihaldslið, en aldrei
lá hann á liði sínu. Hann samdi
fjölmargar merkar ritgerðir um
sjálfstæðismálið, rökfastar og
skarpar. Altaf var hann boðinn
og búinn að mæta á fundum, til
þess að tala málstað Islands.
Hann er, sem kunnugt er af-
burða vel máli farinn, einarður
og bersögull, en kurteis og stillir
í hóf málflntningi sínum.
Fór vel á því, að það skyldi
falla í hlut Gísla Sveinssonar,
sem forseta sameinaðs Alþingis
að lýsa yfir stofnun lýðveldisins
að Lögbergi 17. júni 1944. Hann
var allra manna best til þess
kjörinn. Sú helga stund er
greypt í hjarta hvers einasta ís-
lendings.
Gísli Sveinsson hefir gegnt
fjölmörgu um dégana. Hann
hefir verið sýslumaður Skaft-
felMnga í nær 30 ár, og notið
ástsœldar og virðingar sýslunga
sinna, enda verið þeim allt í
senn heilrátt, nærgætið og
skörulegt yfirvald. Hann var
kjörinn þingmaður Vestur-Skaft
fellinga 1916 og átt sæti á Al-
iþingi lengst af síðan. Á þingi
hefir hann jafnan verið mikil-
virkur og tillögugóður. Hann
hefir setið í fjörmörgum milli-
þinganefndum, sem fjallað hafa
um hin þýðingarmestu mál; síð-
ast í sjálfstæðismálinu, til und-
irbúninigs stofnun lýðveldisins
og í stjórnarskrárnefnd, og for-
maður í báðum.
Til hins nýj a starfs sem sendi-
herra hins íslenzka lýðveldis hjá
frændþjóð vorri Norðmönnum
hefir hann til að bera þjálfaða
starfshæfni og virðuleik.
Gísli Sveipsson er bvæntur
Guðrúnu Einarsdóttúr trésmíða
meistara í Reykjavík, glæsilegri
konu, er hefir átt sinn þátt í að
gera garðinn frægan. Megi gifta
°g gengi fyigja þeim hjónum í
hinni nýju, veglegu stöðu.
—Mbl. 30. maí
Næstu fjóra mánuði verður
dregið úr pappírsveitingum til
dagblaða í Japan til þess að hægt
verði að prenta nýjar kenslu-
bækur.