Heimskringla - 02.07.1947, Side 5

WINNIPEG, 2, JÚLÍ 1947
skall kreppan yíir með öllum
sínum mörgu og miklu erfiðleik-
Urðu fáar bygðir fyrir meiri
skakkatfölLum af hennar völdum
°g fyrir langvarandi uppskeru-
brest, en Vatnaibygðirnar. Þótt
maðurinn lifi ekki af einu sam
an brauði getur hann iLLa komist
af án þess og á þetta einnig við
söfnuðina og annan féiagsskap
manna. Bæði sökum kreppunn-
ar og af því að séra Jakob hvarf
burtu frá Wynyard tii fsiand:
krakaði hag frjálstrúarsafnað-
anna mjög í Vatnabygðum.
Nutu þessir söfnuðir aðeins
hlaupa þjónustu um nokkur ár.
Eldra fólkið var og er uppgéfið
en nú er þar mikii hreyfing hafin
naeðai unga fóiksins og spáir
góðu um framtíðina. Þess ber
að gæta að sú hreyfing er sprott-
in upp af þeim frjáistrúar fræ-
um, sem sáð var af hinu eidra
fólki og einnig var það hin eidri
kynslóð, sem reisti hina vegliegu.
kirkju í Wynyard, sem um Langt
skeið hefir ekki einungis verið
kirkja til guðsþjónustu heidur
og eitt af aðai samkomuhúsum
þessa snotra og framfarsæla
bæjar.
Söfnuðirnir í ÁLftavatns og
Grunnavatnsbygðum stóðu Mka
að stofnun þessa félagsSkapar.
Var séra Aibert E. Kristjánsson
þá prestur þessa bygðarlags. —
Þarflaust er að Lýsa séra Albert,
svo vei þektum manni, og vita
aiiir að hann er einn af fremstu
raeðuskörungum ísiendinga. Það
tel eg þó engan veginn aðal kost
hans heldur mannúð hans. Eng-
an mann veit eg einlægari í því
að vilja gera kristmdómmn að
lifandi afli til manniífsibóta bæði
REIUSKRIHGLA
5. SIÐA
í einstaklingssólinni og samfé-
lagi mannanna, en séra Aibert.
Hann vill ekki bara gera kirkj-
una að guðsríki heldur jörðina
og mannfélagið, virðist mér það
hinn eini og sanni kristindómur,
enda í mestu samræmi við vilja
og stefnu meistarans frá Nazar-
et.
Eftir að Albert settist að í
sælulundum Kyrrahafsstranda,
þar sem hann þjónaði frjáislynd-
um söfnuðum og þjónar enn, tók
séra Guðmundur sáL Árnason
við prestskap að Lundar. Var
séra Guðmundur iengi forseti
þessa félagsskapar. Hann var
gáfumaður mikill, listfengur og
vinsæll. Hann var í hópi okkar
beztu rithöfunda og liggur eftir
hann mikið starf á þeim vett-
vangi. (Þar sem forseti Þjóð-
ræknisfélagsins er með okkur i
kvöld, vinur minn séra Valdimar
J. Eylands, læt eg honum eftir
að tala um þjóðræknisstarfsemi
Samlbands prestanna).
Þegar séra Guðmundur féll í
valinn tók séra Halldór E. John
son við hans starfi sem prestur
og þjónar jafnframt að ein-
hverju leyti í mörgum bygðum.
Flytur hann messur að Vogar,
Steep Rock, Reykjavtfk, Oak
Foint og Mikley. Eitt er gott
við séra Halldór þenna, hann
kann að vélja sér konur. Hann
er þní giftur og konurnar hver
annari betri, og síðalsta kona
hans, bandanískur borgari af
enskum ættstofni, hefir nú þegar
int af hendi ágætt starf að Lund-
ar með þvá að kenna bömum og
unglingum bæði söng og leik-
ment. Hefir hún barna og ungl-
inga fiokk undir sinnd stjórn,
sem telur alt að þrjátíu og nú
síðast æfði hún með aðstoð Mrs.
Boulanger, belgiskrar konu og
pianó leikara, flokk af aiþýðu-
skólastúlkum, sem tóku fyrstu
verðlaun á Interlake skóla sam-
kepni í vor þar sem 13 skólar
keptu. Hún er Mfea að verða góð-
ur íslendingur þótt ekki mæli
hún á voru máli, en hún les'bæði
Heimskringlu og Lögberg, og er
það nú meira en sagt verður með
, sanni um alla Vestur-lslendinga.
1 Piney helst söfnuðurinn enn
við og nýtur þjónustu séra Phil-
ips og séra Halldórs í viðlögum.
íslenzkar messur hafa þar þó
fallið alveg niður af því þeim fer
' óðum fækkandi er málið skilja.
1 félagi við annað bygðarfólk
hefir söfnuðurinn reist sér og
öðrum bygðarbúum hina snotr-
ustu kirkju þótt ekki sé hún enn
fullgerð að innréttingu og er það
fyrir skort á efni en ekki pening-
um þvá kirkjan er nú skuldlaus
og á nóg í sjóði til að fullkomna
verkið.
Auðsjáanlega eru nú miklar
breytingar í aðsígi á öllum vett-
vöngum. Ef við athugum með
góðri greind þær breytingar og
vitum hvert stefnir en högum
okkur eftir straumföllum með
fyrirhyggju, er engin ástæða til
að örvænta um framtíðina fyrir
okkar félagsskap og mætti þá
svo fara að við héldum hálfrar
aldar æfiminningu Sambands
kirkjufélagsins á þessum stað, á
sínum tíma.
ÁTTRÆÐUR 1 DAG
Brynjólfur Þorláksson organisti
BORGIÐ HEIMSKRINGLU-
því gleymd er goldin skuld
Margir eru þeir ekki Islend-
ingar, er helgað hafa tónlistinni
l'ítf sitt. Einn þeirra fáu er Brynj-
ólfur, og sá elzti. — Fyrsta hljóð-
færið, er hann eignaðist smíðaði
hann sjálfur, svalaði með því ó-
mótstæðilegri löngun til tónlegr-
ar viðleitni. Var þetta tíu
strengja hljóðfæri, og tókst hon-
um að leika tvíraddað á það.
Eins og kunnugt er féll það í
hlut Brynjóifs Þorlákssonar að
taka við störfum þeirra Péturs
Guðjohnsen og Jónasar Heiga-
sonar. Fyrir og eftir aldamótin,
um 20 ára skeið, er hann höfuð-
stjórnandi kóra hér í Reykjavík
og organleikari. 1 tamariti ís-
lenzkra tónlistarmanna, fyrir
tveim árum, er komist þannig að
orði:
“Brynjólfur Þorláksson er
einn þeirra íslenzku tónlistar-
manna, sem dyggilega hafa varð-
að veginn til nútíðarinnar. Sem
harmoniumleikarar mun enginn
hafa tekið honum fram, og söng-
stjórn hans var mjög rómuð.
Sem forgöngumaður í kirkju
söng reyndist hann hinn einlæg-
asti umbótamaður, sem bar hug
söngfóiksins stöðugt fyrir brjósti
og útgáfa hans á “Organtónum”
og fleiri nótnabókum hefir orðið
þjóðinni hjartfólgin og smekk-
bætandi”.
1 minnum er hafður söngur
barna við _ vorprófin i Reykj a-
vík undir stjórn Brynjólfs. Er
það álit margra, að eins góður
söngur barna hafi ekki heyrzt
hér. Brynjólfur undi ekki heldur
Æfintýrið
Flutt að Mountain, N. D., 17. júní 1947
og sumar og sólskin um geima.
Þar nífetu þeir alfrjálsir ástvinum hjá.
Þar aðeins var hamingja og gleði um brá
og hörmunum huglétt að gleyma.
því, að þeirri námsgrein væri
gert lægra undir höfði heldur en
öðrum. Hlið stætt við aðrar
námsgreinar tar söngur og söng-
fræði prófskylt í skólunum hér
meðan Brynjólfur annaðist
kennsluna. Tókst honum að
halda fram starfsháttum fyrir-
rennara síns, Jónasar Heigason-
ar.
Við burtför Brynjólfs verður
hér á breyting, en til Vestur-
heims hvarf hann árið 1913.
Næstu tíu árin áður var hann
dómkirkjuorganisti hér. Á þeim
árum formaði Brynjólfur söng-
flutning kirkjukórsins með þeim
hætti, að seint mun gleymast.
Er holt til athugunar nú að
rifja upp æfingar Brynjólfs með
kórnum í kirkjunni, en að þeim
æfingum loknum nutu Reykja-
'VÍkingar söngsins við vægu
verði, sem aftur gekk til greiðslu
kirkjukórsins. Er hér Mtið dæmi
um sjálfstæða veiðleitni, til fyr-
irmyndar tónlistarmönnum.
Þau tuttugu ár, sem Brynj
ólfur dvaldi í Vesturheimi (Can-
ada og Dakota) starfaði hann á
vegum þjóðræknisfélagsins, og
hatfði með höndum stjórn allra
tegunda kóra, en starf hans þessi
árin var talið ‘fjöregg íslenzkr-
ar samheldni og þjóðrækni”.
Heim til Islands kom Brynj-
ólfur Þorláksson fyrir fjórtán
árum. Starfar hann nú mest-
megnis að stillingu hljóðfæra,
en vestra vann hann einnig
nokkuð að því. Hér eru honum
ekfti mislagðarr hendur, enda
ungur lagt hönd að sínum fyrstu
strengjum.
Kona Brynjólfs var Guðný
Magnúsdóttir, látin fyrir all-
mörgum árum. Eignuðust þau
sex börn. Dæturnar þrjár eru
lifandi en þrjú systkinanna eru
látin.
Allir kunnugir vita, að Brynj-
ólfur Þorláksson er góðum gátf-
You
E N T E R E D

NATIONAL
BARLEY
CONTEST
Entry date
Extended
from June 15 to
Sponsored by the
Brewing &. Malting
Industries of Canada
sögu Islendinga í Vesturheimi,
jafnt prentuðum sem óprentuð-
um, og eg vænti þess, að sem
fiestir hér vestra reynist fúsir til
þess að rétta mér hjálparihönd og
stuðla að því, að eg geti gert
þessu áihugamáli mínu þau skil,
er það verðskuldar, svo að það
geti haft varanlegt gildi á kom-
andi tímum.
I.
Hann fæddist þars klettarnir kofunum skýla,
og kræklótta björkin er skraut þeirra býla.
Þar vögguljóð heiðlóan kveður á krvöldin,
í hvamminum græna, þá sofin er öldin.
Hann ólst upp við lækjanið, hMðar og hóla,
og harðleikinn, raungóðan náttúru skóla, .
að eltast við lambféð um bláskriður, börðin,
að bylta til steinum, svo titraði jörðin.
. . . . Og æskuna dreymdi um dýrlega daga.
Þá dreifði sér kvikféð um engi og haga,
og algrænt var túnið og engjar á vorin.
.... Það alt var hans kóngsríki, og létt voru sporin.
Og mitt yfir þessu kvað lóan sín ljóð
en lœfeimir sungu urn alfrjálsa þjóð.
Fossarnir Vöktu til atorku og iðju.
Áin gaf dæmi hve brjóta skal viðju.
Klettarnir, vættir sem verðir að baki,
gegn vágestum kúgara og niðinga taki.
Fjöllin, sá múr er vart fuglinn má klifa.
1 frjósemi dalsins var indælt að lifa.
II.
En fljótt Mða árin, og aldurinn hækkar.
Æskan á brautu, og leikjunum fækkar.
Hver dagur hann fjariægir ungmennisárin,
æsfeunnar vonir, og barnslegu tárin.
Hvert ár falla blómin frá æskunnar dögum.
Hvert ár týnast vonir, og breyta svo högum.
Hvert ár gnípur aivaran harðari höndum,
með helkulda sMtur þá vináttu böndum.
.... Þvá minnumst við þess, þegar fullorðinn fann hann
að tfegursta kóngsriífeið vantaði sannan
unað, því útþráin vaknaði á vorin.
.... “Það veit þó minn guð að þung urðu sporin.”
En sé nokkur kraftur í karlmannsins barmi.
Ef kalt slœr ei hjarta í veSölum barmi.
Þá xtís hann upp öndverður örlögum móti
svo eldfjör og kraftarnir, sjálfra slín njóti.
III.
Nú rifjast upp sögur frá rúmgafli þar
'í rökkrinu sat hann og amma hans var
að segja honum sögur og kvæði.
Af köppum sem þótti svo þröngt upp í dal
og þráðu að komast úr hamrasal,
og lögðu því ieið sína um flœði.
-V
Þeir eignuðust kóngsriki á ókunnri strönd
með alblómga lundi og fagurgræn lönd
.... En hví sat hann heima eins og karlægur karl?
sem kættist ef fékk hann á diskinn sinn snarl?
með öfund af gjafara gefið?
Hvað var það sem hélt honum heima í þeim dal?
Hví hóf hann ei flug eftir hvasseygum val?
og sfeildi við skammir og þrefið?
Sú hugsun hún sótti á hann ár eftir ár
og ávait hún skildi eftir saknaðartár.
.....En æskan á örleik í æðum.”
Hann skildi til hafs fyrir blásandi byr.
Handan biádjúpin, ókyrru kveikja sinn hyr.
Meðal blómanna brosa hjá glæðum.
Svo eitt vor þegar ísana leysti af lá,
og lækimir hoppuðu brúnunum frá,
hann gat ekki haldist við heima.
Hann skundaði á brautu, með kveðjur og köll
sem kváðu hann gerði nú landinu spjöll
og ættjörðu ætiaði að gleyma.”
Hann sinti því engu, en hélt út á höf
með hraðbyri á skautum og blaktandi tröf,
og æskunnar eldmóð í barmi.
Því nú var hann aifrjáls á ómœlisgeim
og arnþrek í taugum, og þiáði ekki heim.
Já, gleðin hún glampaði af hvarmi.
\
Hve lengi var siglt ytfir siíkvikan mar
ei í sögunni er greint, en fleyið hann bar
til sóllanda og suðrænna meyja.
Þar fann hann sinn ástvin og blómanna beð
þar bygði hann höll er ei skuggum var léð.
.......Þar sá hann og sæluna deyja........
IV.
Eg hitti hann þar í skjóli stórra sfeóga,
þeir skýldu ökrum þess er Frónið bar,
en sigldi á braut með útþiá ærið nóga
og ættarböndin með þvá sundur skar.
Und skógargreinum mitt á milli 'blóma,
hann mændi þöguil út í bláan geim.
Já, honum fanst sem fossaraddir óma.
Hann fann til þrár, að mætti hann komast “heim”.
En vonlaus þrá hún vekur tár af hvarmi,
og værðum hafnar marga dimma nátt.
Hann var nú lostinn örlaganna armi.
útlagi ger, sem komist ei gat í sátt.
Já, svo fer mörgum mætum Islands sonum,
sem mörkuðu sp>or í fjarlæg óskalönd.
Því fjöregg þeirra er fjarsýn bygð á vonum
og frumþrá æsku, leiðir æðri hönd.
E. H. Fáfnis
um gæddur.
Ástæða er til að harma það,
að honum skyldi efeki ungum
veitast brautargengi til fulllkom-
ins nárns, undirbúnings óslitins
æfistarfs til eflingar okkar tón-
listarmálum.
En í dag ber að þakka Brynj-
ólfi þann skerf, er hann hefur
lagt til þeirra mála á langri ævi.
Fjöldi Islendinga austan hafs
og vestan sendir afmælisbarn-
inu nú kveðjur og þakklæti.
Nemendur Brynjólfs Þorláks-
sonar skifta hundruðum; þeir
eru honum þafeklátastir enda
þekkja hann bezt.
Helgi Hallgrímsson
—Aiþbl. 22. maá
AVARP
til íslendinga í Vesturheimi
Islendingar hafa löngum lagt
mikla raekt við sögulegar minj-
ar, flestum þjóðum fremur. —
Þeim er í blóð borin þrá og þörf
á því að kunna skiil á Mfi og hátt -
um, störfum og stráði sem flestra
þeirra einstaklniga, er þjóðin
hefir alið.
Á undanförnum árum hefir
kappsamlega verið unnið að því,
beggja megin hafsins, að forða
frá gleymsku margskonar sögu-
legum verðmætum. Samt sem
áður er margt óskráð enn, og
með hverju ári, sem Mður, fer
mikið forgörðum af því, er vert
hefði verið að geyma og varð-
veita, komandi kynslóðum til
þekkingarauka á Mfi forfeðra
sinna. Hér er því enn óunnið
mikið verfe og merkilegt.
Það er með þetta í huga, sem
eg undirritaður er nú komdnn í
annað sinn hingað til Vestur-
heims. Mér hefir orðið ljóst,
hversu mikill menningararfur
hér fer í súginn, þrátt fyrir hið
góða starf, er Vestur-íslending-
ar hafa unniið og eru að vinna, ef
ekki verður enn rneira gert til
þess að bjarga því, sem bjargað
verður, undan tönn tímans. Eg
hefi því einsett mér að safna öll-
um fáanlegum heimildum að
Mér væri mjög mikils verð
aðstoð við söfnun og skráningu
hvers konar heimdlda og frá-
sagna bæði um Mf Íslendinga í
þessari álfu og það, sem á daga
forfeðra þeirra dreitf heima í
gamla landinu. Héðan að vest-
an væri mér sérstafelega kært að
fá sem mest af ferðaminningum
vesturfara, æfisöguþætti, þætti
um rnerka menn og sérkenni-
lega, lýsingar á Mfsbaráttunni
hér, frásagnir um einstaka at-
burði og viðskifti Islendinga við
aðra þjóðflokka, heilsteyptar
greinar um bóka- og blaðaútgáfu
Íslendinga hér og hvaðeina ann-
að, er sögulega og menningar-
lega þýðingu hefir. Einnig væri
mér kærkomið, ef menn héldu
til haga og sendu mér gömul
bréf, er enn kunna að vera til,
kvæði og Lausavísur og myndir
af mönnum, mannvirkjum og
bústöðum Islendinga hér vestra.
Loks þætti mér mifeils vert að
fá í mlínar hendur sem mest af
minningum heiman af íslandi, er
hér kunna að vera til, þjóðsög-
um, sagnaþáttum og öðru sldfeu.
Eg þykist þess fullviss ,að fjöl-
margir íslendingar hér vestra
séu fúsir til þess að rétta mér
hjálparhönd í þessu starfi með
því að skrásetja það er þeir eða
aðrir kunna að geyma í minni
sér, af ýmiskonar þjóðlegum
fróðleik, er við kemur þessari
söfnun, og sendi mér sem allra
fyrst.
Árni Bjarnarson
fiá Akureyri, íslandi
19-6-47, Reykjavík
Heimskringla —
Eg er 16 ára áslenzk stúlfea,
og langar mig mjög mikið til að
komast í bréfasamband við
stúlku eða dreng af íslenzkum
ættum og vona eg að Heims-
kringla geti hjálpað mér, get
skrifað dálítið í ensku.
Með fyrirfram þakklæti.
Kær kveðja,
Hallfríður Georgsdóttir,
Steinholt,
Seljarlandsveg 16,
Reykjavík, Ioeiand
f