Heimskringla - 05.11.1947, Page 4

4. SlÐA
KEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 5. NÓV. 1947
Hfcímskringia
fStofnvð 1886)
Kemur út á hverjum miðvikudegl.
Eisendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsími 24 185
Verð blaðsins er S3.00 árgangurinn, borgist fyrirfram.
Aliar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viðskiftabréf blaðinu aðiútandi sendist:
The Viking Press Limited, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: P. S. PÁLSSON
"Heimskringla" is published by and printed by
THE VIKING PRESS LIMITED
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24 185
1
♦
♦
mtm:
Authorized as Second Class Mail—Post Office Dept., Ottawa
WINNIPEG, 5. NÓV. 1947
Dollaraþurð í Canada
í>að er ekkert vafamál, að fyrsta ástæðan fyrir því, að þing er
nú kvatt saman í Ottawa tveim mánuðum fyr en vanalega, er
dollara þurð landsins.
Vörukaupin frá Bandaríkjunum halda áfram eins og þau hafa
gert, en aðal útflutnings varan héðan fer til Evrópu. í>ar sem
Evropulöndin hafa hvorki vörur né peninga, þ. e. dollara, eins og
til var ætlast, til að greiða vöruna með, er ekki við betra að búast,
en því, sem nú er í ljós komið.
Halli viðskifta Canada við Bandaríkin nemur á átta fyrstu
mánuðum þessa árs 664 miljón dölum. Þannig getur ekki lengi
haldið áfram.
Skorður við þessu eru engar utan þær, að selja Bandaríkjun -
um meiri vörur, en gert er.
Með því að senda Bandaríkjunum kom- og kjötvöru, sem
eðlilegast væri, yrði hér ekki lengi um innflutningshalla eða skort
á bandarískum dollurum að ræða.
En King-stjómin hefir nú veitt straum viðskiftanna til Evrópu
og verður líklegast ekki auðvelt að breyta þeim farvegi í hasti.
Hverjir eru þa§ annars sem mest kaupa frá Bandaríkjunum
og mesta skuld eiga á þessum viðskiftahalla við þau?
Það er bandaríski iðnaðurinn sem hér er rekinn. Langsam-
lega stærsti hluti innkaupanna eru véla-hlutar og annað dót til
reksturs honum. En þessi iðnaður selur Bandaríkjunum sjaldnast
nokkurn hlut af sinni vöru.
Búnaðarafurðir vesturfylkjanna eru varan sem þar selst. En
hún fer annað en þangað og bændum í stór skaða.
Þannig vill King-stjórnin hafa það. Vesturfylkjábændur eru
fyrst látnir sitja með skaðan af Evrópu-viðskiftunum og síðan
eiga þeir einnig að súpa seyðið af tekjuhallanum, sem austur-
fylkin aðallega olla. *
Það er haft eftir Abbott fjármálaráðherra, að hann hafi í ræðu
nýlega eystra vikið að því, að verksmiðju-iðnaði þessa lands ætti
að beina meira til markaðar í Bandaríkjunum en gert væri. Þaö
hefir enginn í stjóm Kings hitt betur naglann á hausinn en þetta.
Iðnaður austur-landsins ætti í raun og veru að greiða allan þennan
halla viðskiftanna; geti hann það ekki með því, að selja Banda-
ríkjunum vörur sínar, þá í peningum.
DE GAULLE KOMINN
TIL SÖGUNNAR
1 síðast liðnum apríl-mánuði
hóf de Gulle nýja sókn, um að
sameina frönsku þjóðina aftur
Charles de Gaulle, er á ný' (a Rassemblement du peuple
kominn til sögunnar í stjórnmál- ( francais). Hana brysti þjóðern-
um Frakklands. Þó þögult hafi ^ga einingu í því fjárhags-
verið um hann síðustu tvö árin,| leSa og póUtttka öngþveiti, sem
muna menn vel eftir honum á ríkjandi væri. Á móti kommún-
stríðsámnum. Birtust þá oft isma þyrfti og að berjast. Hægr:
myndir af honum dag eftir dag flokkarnir í Frakklandi brugðust
í blöðum. Hann er 67 ára, 6 fet vel við þessu. Aðrir óttuðust að
og 4 þumlunga á hæð, kaldur, hershöfðinginn hefði í kollmum
fyrirmannlegur og næstum eins valdavímu Napoleons og kom-
geistlegur á svip og múnkur. | múnistar kölluðu hann einræð-
Fyrir síðasta stríð, var hann' lsseSS-
spámaður nýs vélahernaðar —|
án þess þó að vera það í sínu' ,
,, I Siðast liðna viku varð stefna
íoðurlandi. Eftir osigur Frakka , „ ,
». | de Gaulle svo sigursæl við kosn-1
gerðist de Gaulle fonngi þeirra,1 . , , „„ ...
, , , , , . ’iingar, sem fram foru í 38,000
er utan Frakklands heldu stnð- ., ,. ,.
_ . .., , sveitum og bæium i Frakklandi.!
mu afram. Fyrir fiorum arum » , . , ..
, , . ., , ,. .., að þess eru talin fa dæmi i sog-
kom hann svo sigri hrosandi til
Parísar, var kvaddur til forseta-
stöðu og naut nú fremdar um
hríð með styrk kaþólskra repub-1
lika (The Catholic Popular Re- mikiivæg í ýmsum skilningi, en
publican Party), þar til í janúar mest þó að því leyti, að þar.
1946. Sagði hann þá stöðu sinni - ieiddu hesta sína saman kom-
lausri, vegna skoðanamunar við múnistar og allir andstæðinga
fvlgjendur sína, en hann mun fiokkar þeirra. Með hrakförum
aðallega hafa stafað af herstefnu ! hinna fyrnefndu, er stefnu,
hans, eða of mikils fjárausturs Bandamkjanna talið miklu
til eflingar hemum. borgnara bæði á Frakklandi og
Um nokkra mánuði leit svo út 1 Evrópu, eftir en áður. Verðurj
5111 þó ekki sagt, að kommúnistar í
unni að nokkur flokkur í land-
inu hafi átt slíku að fagna.
Atkvæðagreiðslan er sögð
stjórn hans nyti enn trausts!
þingsins.
Hvað sem þingið gerir (sem
ekki er frétt um er þetta er
skrifað) telja margir víst að til
skarar verði að skríða fyr eða
síða milli hægri og vinstri flokka
landsins, meðal vegur stjórnar-
innar sé ekki sigurvænlegur.
Fyrir öllu þessu voru Frakkar1
s. 1. viku að reyna að gera sér
grein með hliðsjón af atkvæða-
greiðslunni nýafstöðnu. Gaull-
Í5ta flokkurinn hlaut 39.1% allra
atkvæða, kommúnistar 29.3 %,
sósíalistar 14.3%, republikanar
(kaþólskir) 10.2%. Við kosning-
ar á s. 1. ári hlutu kommar
28.2%, republikanar 26%, en
sósíalistar 17.9%.
Flokkur Gaullista hafði ekki
einn einasta mann á þingi fyrir
einu ári. Nú er hann langsterk-
asti flokkur að atkvæðatölu við
sveita og bæjarkosningarnar. —
Fyrir almennum kosningum, er
ekki gert ráð fyr en í maí 1948
samkvæmt stjómarskránni. Og
þingið verður þá aðeins 18 mán-
aða gamalt. Er nú hver flokkur
um sig, að leggja niður fyrir sér
hvað gera skuli.
Foringi Gaullista býr út á
sumarbústað sánum um 150 míl-
ur frá París og hann leyfir ekki
símtal við sig. Um það hvað nú
skuli gera, er hann sagnafár. —
Hann efast um að stjórn Ramad-
ier geti lögleg talist. en de
Gaulle getur ekki mikið aðhafst
því hann er utan stjómar og
flokkur hans. — Um almennar
kosningar nú, þó ef til vill það
sjálfsagða væri, sé ekki að ræða
nema stjómin skerist í leik,
breyti stjómarskránni, en sem
hún mun trauðla gera fyrir
Gaullista.
Ramadier vill ekki breyta til
og kveður öfgaflokka Gaullista
og kommúnista hættulega.
Kommúnistar hafa farið fram
á samvinnu við stjómina. Er
stjórnin ekki neitt gleypugint
fyrir því boði, sem kemur aðeins
tveim vikum eftir að níu þjóða
ráðið í Moskva, fordæmdi
frakkneska sósíalista og kallaði
“landráðamenn”. Er sagt að
kommúnistar hafi hótað verk-
föllum í stórum stíl, ef af sam-
vinnu yrði ekki. Mundu þá bæði
stjómin og aðrir flokkar, sem
vilja samvinnu við Bandaríkin,
verða að lækka seglin.
En jafnvel þó reiptog Rússa
og Bandaríkjanna um áhrifa-
svæði í Frakklandi standi nú
þannig, að Bandaríkjunum sé í
vil, er- de Gaulle ekki álitinn
neinn dýrðlingur í Bandaríkj-
unum. Aðstoðin til Frakklands,
er ekki ætluð til eflingu hers
þar, ef de Gaulle er hinn sami
og hann hefir áður verið. En svo
er hann nú ekki til valda kom-
inn enn, þó vegur hans virðist
á ný greiður þangað. Það eru
vandræðin í mörgum löndum,
Iþar sem Bandaríkin eru að
reyna að koma á jafnvægi að
þar er öfgaflokkum að mæta,
sem hvorugir vilja taka það til-
lit til einstaklings frelsisins, sem
menning Vesturheims krefst. —
Þetta nær að einhverju leyti til
bæði Kína og Grikklands, eigi
síður en til Gaullista á Frakk-
landi. Vestrænt frelsi virðist
varla þekt hjá þjóðunum hand-
an við hafið eða höfin.
FRÁ SUÐUR-AMERÍKU
sem de Gaulle væri yfir
flokksmál hafinn. En þá fór hann
að halda ræður sem mörgum hef-
ir orðið hált á. Fordæmdi hann
hafi tapað miklu, heldur sósíal-
istaflokkurinn eða stjómin.
Stjóm Ramadier er nú mjög
brátt frönsku stjómarskrána hikandi við, að leita stýrks
nýju, er veitti þingi svo ótak-
markaö lagavald, að fram-
kvæmdavaldið var ekki nema
nafnið. Hann sagði Frakkland
ríða mest á að fá óskert forseta-
vald. Hann lýsti sósíalista stjóm
Paul Ramadier, forsætisráðh.,
jafnvel eftir að hann rak kom-
múnistana og kvað sig áætlun
Marshalls fylgjandi, lítils nýta.
hvors flokksins sem er, Gaullista
eða kommúnista. Kommúnistar
eru fjandmenn áætlunar Mar-
shalls og viðreisnar landinu, en
Gaullistamir geta verið hættu-
legir stjómskipuninni. 1 síðast
liðinni viku, er verkamenn á
Frakklandi heimtuðu launa- j
hækkun, kallaði Ramedier til
sérstaks þings til að vita hvort
Þó lýðríkja Suður-AmeTíku,
sem eru 20 alls, sé ekki oft getið
í blöðum hér nyrðra að miklu,
eiga þau í svipuðu stríði og önn-
ur lýðræðislönd við kommúnista.
Urðu tvö ríkin, af 15, sem sjórn-
arfarslegt samband ‘hafa við
Rússland, að slíta þeirri sam-
vinnu nýlega.
í öllum lýðríkjum Suður-
Ameríku, eru 300,000 til 400,000
kommúnistar, sem iðgjald greiða
til komma-stofnana. (Til saman-
burðar má geta þess, að tala
þeirra í Bandaríkjunum er 50.-
000). En fylgjendur kommún-
ista syðra, er þó ætlað að séu
um 1,000,000 til 1,500,000, auk
relgulegra félagsmanna. Ófull-
komnir lifnaðarhættir yfirleitt,
eru sagðir hér nyrðra ástæðan
fyrir fjósemi kommúnismans í
Suður-Ameríku. En syðra telja
stjómimar hann orsök áróðurs
fá Rússlandi.
Síðast liðna viku sendu tvö
ríkin syðra skeyti til Kremlin
um að viðskifta- og stjórnar-
farslegu samibandi þeirra við
Rússland væri lokið. Ríkin voru
Brasilía og Chile. Chile sleit
einnig sambandi við Tékkósló-
vakíu og færði þá ástæðu fyrir
því, að hún væri eins og hin
Balkan-ríkin, leppríki Rúss-
lands.
Ástæður hvors ríkis um sig
eru á þessa leið:
Brasilíu: Komúnistar eru æði
öflugir í Brasilíu. 1 bæja- og
sveitakosningum 1946, hlutu
þeir 16% allra atkvæða. Kom-
múnistar hafa 16 þingmenn og
einn efrideildar (þmgfulltrúa,
auk margra í stjómarráði sveita
og bæja. 1 borgum Brasilíu voru
verkföll og kröfugöngur háðar
gegn háverði á vöru á s. 1. vetri.
Stjórn Maj.-Gen. Eurico Gasper
Dutra, sem er íhaldsmegin,
kendi kommúnistum um óeirð-
irnar og flokkssamtök þeirra
vom bönnuð. Yfirmenn Brasilíu
sögðust ekki óttast kommúnista,
en þeir óttuðust Rússland og út-
lend yfirráð.
1 síðast liðnum mánuði sagði
rússneska blaðið Literary Gaz-
ette, að “Dutra forseti hefði ver-
ið sæmdur jámkrossi Hitlers”.
Fáum dögum síðar birti sama
blað árásargrein á her Brasilíu.
Brasilía krafðist afsökunar frá
Rússum fyrir ummæli blaðsins.
Rússar neituðu að eiga þar hlut
að máli. Nokkru síðar (21. okt.)
sleit Brasilía stjórnmálasam-
bandi við Rússa. Viku síðar ósk-
aði blað Rússa Dutra til ham-
ingju með sæmdina frá Hitler
og Truman forseta.
Ch|ile: Fyrir áti síðan var
Gonzalez Videla kosinn forseti
með aðstoð 50,000 kommúnista
í Ohile. Videla forseti launaði
það með því, að taka 3 kom-
múnista á ráðuneytið; en í því
eru 11 alls. Á s. 1. vetri var
fjárhagur Chile mjög alvarleg-
ur. Verkamanna samtökin, sem
kommúnistar réðu lögum og lof-
um í, kröfðust þá kauphækkun-
VESTUR TIL KYRRAHAFSINS
Eftir P. S. Pálsson
Framh.
Svo var komið til Victoria, höfuðborgar
hins tignarlega British Columbia-fylkis, og var
innsiglingin hin fegursta. Sjórinn var sléttur
eins og spegill, hljóður eins og þögnin sjálf, en
þó var eins og barmur hans bærðist líkt og
ekka-þrungið brjóst, enda var okkur síðar
sagt, að undiraldan í námunda við þá fögru
eyju væri oft meiri heldur en víðast tíðkaðist.
Logn var á, en þó þokulaust, blámi var á
hæðum, en bjart yfir láglendinu og borginni
sjálfri. Blikuðu turnarnir háir og hrikalegir í
ljóma hinnar lækkandi sólar, sem vildu þeir
ibjóða okkur velkomin, enda mun sú tilfinning
hafa gripið flesta þá sem nú voru að heilsa
eyjunni, og margir þeirra í fyrsta sinn.
Um leið og skipið lagðist að hafnargarðin-
um, var ekki lengi beðið að leggja á stað til
hins nálæga verustaðar sem okkur hafði verið
úthlutaður, og sem var eitt af hinum prýðileg-
ustu gistiihúsum Canadian Pacific Railways, og
heitir Empress Hotel. Hér var um mörg hundr-
uð gesti að ræða sem flestir eða allir lögðu
leið sína þangað. Var þó svo góð regla og undir-
búningur þar, að flestir voru komnir til her-
bergja sinna innan klukkustundar. Hafði mér
aldrei komið til hugar að slíkt væri mögulegt,
en C. P. R. er fyrirmynd í fleiru heldur en að
græða peninga. Fyrirhyggja og þægindi sem
það félag sýndi okku í hvívetna frá því ferðin
var hafin og þar til okkur var skilað aftur til
heimilanna var dásamleg og þakkarverð í alla
staði.
Þó biðin væri stutt þar til okkur var vísað
til herbergis, höfðu tveir af okkar ágætu vinum
í Victoria' náð haldi á konu minni sem beið mín
í gesta-salnum, þau Anna Leam og sonur henn-
ar Arthur. Er Anna dóttir Sigvalda og Margrét-
ar Sigurðsson, sem lengi bjuggu í Selkirk, síðar
í Winnipeg og seinast við Riverton, Man.
Fluttu þau okkur í bifreið áleiðis til
heimilis síns, en meðan birtan entist sýndu
þau okkur borgina sem á marga fagra og sögu-
ríka staði. Þegar dimma tók og á daginn leið.
var okkur ekið heim til þeirra þar sem kona
Arthurs hafði tilreitt veglega veizlu okkur til
fagnaða. Ekki ætla eg að lýsa þeim réttum.
sem þar voru frambomir, en til einskis var
sparað að neinu leiti, Seint um kvöldið var
okkur svo ekið heim á gisthús okkar, og þá
var deginum lokið.
Næsta morgun hófst svo hið árlega blaða-
manna þing. Eru þessi samtök nefnd á ensku
. máli: “Canadian Weekly Newspapers Associa-
tion”. Var þetta hið tuttugasta og áttunda frá
stofnun félagsins, og er það álitið að hafa verið
hið fjölmennasta sem nokkurn tíma hefir háð
verið. Almenn þingstörf fóru fram eftir fyrir-
fram ákveðinni starfs-skrá. Var óvenjulegur
fjöldi fólks sem tók þátt í þeim, enda mörgum á
að skipa.
Skemtanir og veizluhöld voru mörg og
margir fyrirlestrar fluttir, bæði fræðandi og
ánægjulegir. Voru það og alt menn með sér-
þekkingu á hinum mismunandi málefnum, sem
þar til voru fengnir.
Til aðal veizluhaldanna var stofnað af eft-
irfarandi:
Vernon Knowles, Canadian Bankers Assn.
The City of Victoria
The Government of British Columbia
Johnson, Everson & Charlesworth
The T. Eaton Co. Limited
British Columbia Division of C.W.N.A.
British Columbia Daily Newspapers Assn.
Aðrar skemtanir í sambandi Vlð þingið, og sem
verða okkur minnisstæðar eru: Skemtiferðin á
stærsta herskipinu í Canada sem nefnt er “On-
tario”, er það svo stórt að mörg hundruð fólks
sem um borð fór, mátti heita að hyrfi úr augsýn,
og varð mörgum leit úr ferðafélögum sínum,
enda margt merkilegt og stórfenglegt að skoða.
Var sjórinn sléttur og tær, og undu allir sér
hið bezta.
Þá má maður ekki gleyma sundlhöllinni
miklu sem öllum stóð til boða til afnota og
skemtana. Mátti segja að vatnið í henni sé svo
tært að sjá mátti títuprjón á margra feta dýpi.
Vatninu er dælt inn úr sjónum, og er Víst mjög
hressandi og holt fyrir hina þreyttu líkami,
þegar strit dagsins er á enda.
Og svo er nú danssalurinn sem nefndur er
“Crystal Pool Gardens”. Má þaðan sjá niður í
sundlaugina sem áður er getið. Já, þvílík þó
dýrð. Léttklæddar landmeyjar uppi á loftinu
og sporðlausar hafmeyjar þegar litið er niður
í laugina. — Auðvitað er þó eitthvað af karl-
mönnum hér og þar, en í mínum augum gætti
þeirra ótrúlega \ lítið. En það var það sem
sumir nefna, “Meistaraverk hins skapandi
anda” sem nú hreif huga minn. Varð nú í
þetta sinn, eins og svo oft áður, að mér datt í
hug vísa sem eg lærði víst mjög ungur og er
svona:
“Fegurð hrífur hugann meira
ef hjúpuð er,
svo andann gruni ennþá fleira
en augað sér.”
Og til uppfyllingar allri þessari dýrð bætt-
ist það við, að öll hvelfing hallarinnar kvað við
af hljómum frá mismunandi hljóðfærum sem
margæfð lúðra, —eða hvað það nú er kallað —
sveit, barði og blés í, af þeirri sannfæringu og
karlmensku sem fáum er gefið nema þeim út-
völdu í andanum er komið hafa auga á sitt hið
góða hlutskiftið. Datt mér enn í hug vísa sem
eg lærði ungur:
“Bumba er knúð og bogi dreginn,
blásinn er lúður og málmgjöll slegin.
Svo glatt er leikið af gripfimum drengjum
sem gneistar kveikist af fiðlunnar þvengjum,
og hljómgeislinn titrar, án ljóss og án litar,
ljómar upp andann, sálina hitar
og brotnar í brjóstsins strengjum.” —
“— í básunum stynur nú stormsins andi
og stórgígjan drynur, sem brimfall á sandi.
1 trumbu er bylur með hríðum og hviðum,
í hörpunni spil af vatna niðum”.-------
Þannig endaði nú síðasti dagur þingsins.
Hafði mér auðnast að sjá þann dag þær mestu
gagnstæður sem eg hefi augum litið. Annars
vegar hið hrikalega og brynklædda herskip, og
hinsvegar hina brosmildu og léttklæddu konu.
Má ef til vill segja að báðar þessar verur stjómi
heiminum, en hver á sinn hátt. — Eitt er þó
sameiginlegt með þeim; Eldurinn í sál þeirra.
Næsta morgun kvöddum við hjónin gisti-
húsið góða, sem svo margar endurminningar
voru tengdar við. Okkar kæra vinkona, Anna
Leam, fylgdi okkur til skips, og nú var ferðinni
heitið til Vancouver.
Enn var veðrið fagurt og sjórinn sléttur.
Blasti nú við hið breiða haf með öllum sínum
leyndarmálum. Hér og þar sáust stórir fiski-
flotar við veiðar. Nokkrum skipum mættum
við á leiðinni, en meðfram skipinu, fjær og
nær, stukku laxarnir upp úr sjónum, að lík-
indum til þess að kveðja okkur, eða þá til þess
að fá okkur til að fagna með sér yfir því að
vörpur eða nótur fiskimannanna hefðu enn
ekki náð þeim á sitt vald.
Áfram var haldið, birtust nú fagrar eyjar
á báðar hliðar, en framundan blöstu fjöllin við
í sínum marglitu skrautklæðum. Mintumst við
nú orða Höllu forðum: Fagurt er á fjöllunum
núna. — Já, vissulega var fagurt á fjöllunum.
Hún leit til íslenzku fjallanna, við til Canadisku
fjallanna ,og eiga þau sína fegurð hvert upp á
sinn máta, en beggja þeirra fegurð er dásamleg.
Framh.