Heimskringla - 21.01.1948, Blaðsíða 4

Heimskringla - 21.01.1948, Blaðsíða 4
HEIMSKRINGLA WINNIPEG, 21. JANÚAR 1948 4. SlÐA í lítetntskringla (Stofnttð 1886) Kemur út á hverjuxn miðvikudegi. Eigendur: THE VIKING PRESS LTD. 853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsimi 24 185 Verfl blaflsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyriríram. Aliar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD. öll viflskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist: The Viking Press Limited, 853 Sargent Ave., Winnipeg . Bitstjóri STEFAN EINARSSON Utanáskrift til ritstjórans: EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg Advertising Manager: P. S. PÁLSSON "Heimskringla" is published by and printed by THE VIKING PRESS LIMITED 853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24 185 Authorized as Second Class Mail—Post Office Dept., Ottawa WINNIPEG, 21. JANÚAR 1943 Stefna Canada í fjármálum Það hefir mikið verið talað um tekjuafgang King-stjómarinn- ar á síðasta ársreikningi hennar. Hann nam 500 miljón dölum, sem sæmilegt má heita. Nú hafa sumir flokksmenn liberala kom- ist að þeirri niðurstöðu, að á móti þessu verði að reikna lán til Englands og Evrópu, er nemi $373,354,764. Ennfremur benda þeir á, að lækkun tekjuskattsins, hafi verið óforsjál og hann þurfi aftur að hækka. Viðvíkjandi skattalækkuninni viljum vér spyrja: Hvaða skattalækkun? Alt sem fyrir kom í skattamálum King-stjómar- innar 1947, var að aðferðum var breytt í þeim, en skattlækkun var sama sem engin. Tekjuskattur sem létt var af einstaklingum, var lagður á framleiðsluvöru landsins (excise tax), en þeim skatti fylgir oft takmörkun á framleiðslu. Skattastefna Kings á árinu 1947, ef svo göfugu nafni má nefna hana, var afturför og horfir til óheillaverðbólgu og kreppu. 1 síðast liðnum apríl, gerði Mr. Abbot ráð fyrir útgjöldum er næmu $2,632,000,000. Þetta em fimm sinnum hærri útgjöld en árið 1939; reikningurinn sýndi þá heildarútgjöld 553 miljón dali. Það er nú venja orðin, að kenna þessa hækkun stríðinu. 1 árs- reikningnum er þó $1,313,000,000 áætlaður kostnaður af stríðinu eða því er þá fór í súginn. En hví þá að vera að telja það tvisvar? Þessi hækkun stjórnarrekstursins nemur um 800 miljón döl- um á ári, eða 12 centum af hverjum dal, sem íbúar Canada hafa unnið sér inn. Árið 1939 voru stjómaiþjónar 46,106. En árið 1946, hafði tala þeirra hækkað í 120,557 og fer hækkandi, þrátt fyrir þó :í veðri sé látið vaka, að þeim verði fækkað. Það er ekki með þessu verið að efa, að sumir af þessari auknu þjónatölu, geri ekki eitthvað sem þarflegt er íbúum landsins. En hitt er eigi að síður sannleikur, að mikið af mönnum er með þessu tekninn frá nauðsynlegri framleiðslu. Og þar er um tímabært efni nú að ræða, þar sem á aukna framleiðslu er litið, sem það eina, er verðbólgu stöðvi. En þetta fer alveg fram hjá King-stjóminni. Ef til vill er ástæða King-stjómaminar fyrir að hrúga upp tekjuafgangi, eða að reita, sem mest fé af almenningi, sú, að borg- aramir kaupi þá minna og það afstýri kreppu. En sjálf vinnur stjómin einmitt gagnstætt þessu, því hún keppir við einstaklinga bæði á vinnumarkaðinum og í viðskiftum. Hún hefir smitast svo af rekstri stríðsáranna, að hún heldur, að hún þurfi að dafla í öllu og fyrir öllu að sjá: reisa íbúunum heimili, vasast í stærri mann- virkjum, hafa með höndum sölu helztu afurða, ráða yfir centum almennings og jafnvel vera barnapía! Háir skattar skapa því að- eins þjóðarhag, að þeir séu notaðir til að grynna á skuldum og rentugreiðslu. 1 stað þess að mínka starfsvið sitt, leggja eitthvað af þeim óþörfustu niður og fækka óþörfum vinnulýð, sem gæti orðið til að auka framleiðslu, hefir stjórnin þrætt götu pólitískra loddara. Lækkun tekjuskattsins, en færa hann svo yfir á svið leyndra skatta, skortir ekkert á að heita svik. Það að halda við flokki iðju- lausra manna sem lifa í vellistingum, praktuglega, er sú tegund eyðslu, er ófyrirgefanlegust er af öllu í fari stjóma. Að því er viðkemur þessu 373 miljón dala láni, sem færast á nú til útgjalda, er full ástæða að spyrja, hvort fjárútlát þessi séu lán eða gjöf. Ef líta skal á þau sem gjöf, hví þá að vera að kalla þau lán? Ef þau eru lán, hví þá að skoða þau, sem útgjöld á árs- reikningnum? Það er æfagömul pólitísk brella, að vera að reyna að láta þetta vinna á tvo vegu. Það eru þeir einu agnúar á afkomu Canada, er auðvelt væn að bæta úr af stjóm, sem nokkra stefnu hefði og vissi hvað hún væri að fara. En stjórn sem heldur að aðferðin sé að halda við fimmfalt hærra stjórnarreksturskostnaði en á friðartímum hefir hér áður verið, ætti sem fyrst að vera vísað á dyr. Traust þjóða þessarar álfu a Bandaríkjunum minkar að vísu ekki við það, þó fleiprað sé um illar hvatir Bandaríkja þjóðar- innar. Þær þekkja hana of vel til þess. En það gæti skeð að það hefði nokkur áhrif á fjarlægari þjóðir, sem verið er að telja trú um ófrelsis og kúgunarstefnu þeirra. Ef Bandaríkin hefðu ekki ávalt ótvírætt sýnt stefnu sína í þessum efnum, hefði getað hent sig, að þau nytu ekki þess trausts, sem þau gera. En það er einmitt þetta traust annara þjóða, sem Rússar hafa lagt í söl- urnar með því, að vaða yfir 11 þjóðir Austur-Evrópu að stríð- inu loknu, og halda þeim í viðj- um ófrelsis og þrælkunar. - Bandaríkin verða aldrei þátt- takendur, hvorki Rússa né ann- ara í slíkum leik. Það er ein- mitt þar, sem leiðirnar skilja nú. En við þurfum ekki að búast við að verða frædd um það í útvarp- inu frá Moskva. UM LÖND OG LÝÐI EN HVAÐ SKEÐUR 1 PANAMA? Ef eins mikið er leggjandi upp úr heimsvaldastefnu (imperial- isma) Bandaríkjanna og Rússar gefa í skyn, bæði í blöðum sín- um og útvarpi, er eftirtektarvert það sem nýlega gerðist í Pan- ama. Panama er eins og allir vita eitt af minstu og fámenn- ustu ríkjum í heimi. Gegnum landið þvert sker sig Panama- skurðurinn, sem Bandaríkin urðu að sjá um að öruggur væri á stríðsárunum. Höfðu þau um 100 flugstöðvar beggja megin við skurðinn. Nýlega fóru þau fram á það við Panama-stjórn að fá flugstöðva leyfið framlengt. Þau héldu fram máli sínu til stuðnings, að vemd skurðarins, á friðartímum, væri nauðsynleg bæði Panama og hverri annari þjóð vesturálfurinar sem væri. En þingið í Panama andæfði og hélt, að bandarískar stöðvar gætu haft áhrif á stjálfstæði [ þjóðarinnar og greiddu atkvæði á móti beiðni Bandaríkja-stjórn-j ar. Hvað gerði bandaríski imper-1 ialisminn þá? Væri snefill af sannleika í því sem Rússar segja um hann, væru Bandaríkin með flugstöðvar sínar enn kyrrar í Panama. Það er áreiðanlega það,' sem Rússland hefði gert, þrátt fyrir lýðræðisprédikanir þess og baráttuna gegn bandarísku ein- ræði! Rússar sitja enn kyrrir í nærri hálfri Evrópu gagnstætt auglýstum vilja þjóðanna sem þau lönd byggja. En Bandarík-! in viðurkendu undir eins vilja! PanamaHþingsins og byrjuðu að taka her sinn í burtu af þessum stöðvum. Voldugasta þjóð heims-1 ins beygði sig þarna tafarlaust fyrir vilja einnar minstu þjóðar heimsins. Þetta er hin eina rétta leið. Hrundið af stóli Rúmanía er annað stærsta Balkan-ríkið. Hún er 91,934 fer- mílur að stærð; íbúar 15,900,000. Júgóslavía ein er stærri að flat- armáli. 1 Rúmaníu eru mestu olíuibrunnar Evrópu utan Rúss- lands. Landið hefir lengi verið brauðkarfa Norðurálfunnar. í síðasta stríði veittu Rúmenar öxulþjóðunum að málum. En frá því að þeir gáfust upp, og þar til í síðast liðnum mánuði, réð rússneski herinn þar lögum og löfum. Er herinn þar enn og látið heita svo, að hann sé ti fulltingis setuliði Rússa í Aust urríki. En með aðstoð hans Rúmaníu hafa rúmenskir kom múnistar stöðugt leitast við að ná einnig þar fullum völdum. Starf kommúnista i Rúmaníu hefir verið í þessu fólgið: (1) 1 marz 1945, var skipað svo fyrir, án þess að atkvæða þjóðarinnar væri leitað, að nýtt ráðuneyti væri stofnað undir stjórn Petru Groza. (2) Að vinna að þvi, að uppræta alla pólitíska andstöðu, er hámarki sínu náði á síðast liðnu hausti með ofsókn- inni á hendur Juliu Maníu, for ingja bændaflokksins. (3) Að ofsækja alla málsmetandi menn er ekki voru á þeirra bandi jafn- vel þó engir áróðursmenn væru er stjórnarstöður höfðu ýmsar út um landið og í hendur Rússa hemaðar- og utanríkismála deildinni. Síðast liðna viku byrj aði svo fjórða meginstarfið, en það var í því fólgið, að steypa konunginum, 26 ára gamla Midhael I, af stóli. Miohael — kominn af þýzku Hohenzollern-ættinni — var konungur, þó barn væri að aldri frá 1927 til 1930. Faðir bans Carol II, sem þá tók við, var rekinn af Þjóðverjum 1940. Var Midhael þá aftur kvaddur til konungs. Þegar Rússar tóku landið, létu þeir konunginn friði um skeið; var harin eim konungurinn, sem við völd hefir verið innan þeirra ríkja, er Rúss- ar hafa ráðið yfir. Að vísu hafði Michael ekki mikil ráð, sem konungur. í raun og veru fylgdi valdi hans, að hann gæti rekið Groza-stjórnina frá völdum, skipað að hafa kosn- ingar, veita pólitískum föngum fyirrgefningu og stöðvað að lög væru samin, sem hann var móti. En honum hefði ekki liðist neitt af þessu fyrir kommúnist- um. Hann eyddi dögunum mest á tveimur höfuðbólum, sem hann átti úti í sveit. Hann átti 10 bíla og 5 flugför og hélt því ekki altaf kyrru fyrir. Þjóðinni virtist geðjast vel að sínum unga konungi. 1 síðast liðnum nóv., flaug bann til London til að vera við giftingu brezku prinsessunn- ar. Nokkru síðar tilkynti hann, að hann ætlaði að giftast Anne prinsessu af Bourbon-Parma og Danmörku, 24 ára gamalli. Þegar Michael kom aftur 21. desember til Rúmaníu, fór hann á fund stjómarinnar og bað hana um leyfi til að giftast prinsess- unni. En kommúnistupi fanst þeir með því vera að viðurkenna erfðarétt til konungdóms, sem þeim var ekki um. Út af þessu spunnust þær væringar, er Midh- ael kostaði konungdóminn. Sú saga er á þessa leið: Tuttugasta og níunda desem- ber sendi Groza forsætisráðherra konungi strengileg boð um að finna sig til Búkarest og kvað brýn viðskifti undir búa. Klukk- an 10.30 að morgni daginn eftir var konungur kominn þangað, tilkynti Groza honum þá, að hann yrði að láta af hendi kon- ungdóminn. Voru öll skjöl að þessu lútandi búin út fyrirfram og undirskrifaði kónungur þau kl. 1 e. h. þennan sama dag. — Klukkan sex um kvöldið kom þingið saman, staðfesti uppsögn konungdómsins, setti á stofn lýðveldi, eftir rúsnesku fordæmi. Daginn eftir hélt Michael til Sviss. Afsal konungdómsins vakti enga undrun hjá Michael. Hon- um var aldrei konungdómurinn kær, hvorki undir Þjóðverjum né Rússum. í blöðum höfuð- borga heimsins, var fréttin um þetta birt samstundis og fylgdi henni sú umsögn, að kommún- istum hefði með giftingu þessari verið lagt það vopn í hendur, sem þeir hefðu lengi þráð. FJÁRHAGSÁÆTLUN BANDARÍKJANNA Fjárlaga frumvarpið, fyrir fjárhagsárið sem byrjar 1. júlí, og Truman forseti lagði fyrir þingið s. 1. viku, fer fram á $39,- 669,000,000 útgjöld. Þykir það mikið á friðartímum, enda tveim biljónum meira, en á sáðustu fjárhagSáætlun. En forsetinn skýrði svo frá, að hjá hárri á- ætlun yrði ekki komist fyr en eitthvert lag kæmist á hag þjóð- anna í heiminum; á því ylti hinn langþráði friður. Þóttust menn vita, að með þessu ætti forsetinn við áætlun- ina sem gerir ráð fyrir viðreisn Evrópu og stöðvun á útlbreiðslu kommúnismans. En þrátt fyrir þó fjárhagsreikningurinn sé hár, ollir því ekki nema að litlu leyti Marshall-áætlunin. Hún kemur ekki neitt sérlega mikið til greina fyr en á næstu fjárhags- árum eftir þetta. Marshall-áætl-, unin ásamt aðstoðinni til Kína nemur tæpri 4% biljón dala. En útkoman er sæmileg á ársreikn- ingnum, því fyrir tekjuafgangi er gert ráð, er nemi 7% biljón' dala. Auk þess vonar forsetinn,' að þingið lækki ekki tekjuskatt- inn, eins og farið hefir verið fram á um nærri 5 biljón, sem einnig legst þá við tekjuafgang- inn, er Truman vill verja til að lækka heildarskuldina. Til hernaðar eru 11 biljónir á- ætlaðar. Ekki er þó í því inni- falinn kostnaður við atóm- sprengju framleiðsluna, en hann var á síðast liðnu ári um $456,- 000,000. Flughernum verður ef til vill mest sint og 10,000 fyrsta flokks flugvélar, var talið af nefnd stjórnarinnar það minsta, sem hann mætti vera. Nefndin hafði það eftir hem- aðarfræðingum, að stríð væri ó- líklegt. En reynslan sýndi, að það væri til nokkuð, sem kallast mætti, að álpast út í stríð. Svo ekki væri lengra farið stöfuðu hinar illu búsifjar heimsins nú af því. A 11 u r stjómarkostnaður Bandaríkjanna, er 21 biljón dali. Til mentamála og framfaramála yfirleitt er og talsvert fé veitt. En hinn óbeini kostnaður síðasta stríðs, er talinn stærsti útgjalda- liðurinn í áætlun Trumans for- seta. Þó forseti mintist ekki á Oan- ada eða Norður-íshafs-löndin í ræðu sinni, mátti af orðum hans skilja, að ef um flugárásir væri að ræða á meginland Bandaríkj- anna, mundu þær um þá vegu koma. RÚSSNESKA RÚBLAN Það er orðtak í Rússlandi, að þetta eða hitt stjórnist af rúbl- unni. En peningar og lán öll stjómast auðvitað í Rússlandi, sem annars staðar, af bönkum. Aðal-banki landsins, er Gosbank- inn; hann hefir 4,100 útibú og er eina stofnunin, sem gefur út pen- inga. Fótur seðla og annara pen- inga er gull, ,silfur og platína. Peningamir eru aðeins fyrir inn- anlands viðskifti; út úr landinu má ekki taka þá. Aðrir bankar í Rússlandi, eru eign ríkisins, eins og allar grein- ar framleiðslu eru — og hefir hver áín ákveðnu verkefni. Til dæmis veitir Selkhosbankinn fé til búnaðar-fyrirtækja, Vesko bankinn til samvinnufélaga. Það eru um 34,000 sparibankar í landinu. í síðasta stríði voru gerðar miklar kröfur til banka í Rúss- landi sem í kapitalista löndun- um. Til þess að mæta kaupum á öllu, sem með þurfti til stríðsins, varð Gosbankinn að gefa út kynstur að seðlum. Á sama tíma var nauðsynja framleiðsla mink- uð eins og kostur var á. Afleið- ing þess var verðbólga. Rúss- iand hafði nægtir af peningum, en lítið af vörum til að kaupa fyrir þá. Við þetta áttu Rússar að glíma sem aðrar þjóðir. Vörur voru skamtaðar frá byrjun stríðsins. En 1943 var margbrotið verðlag tekið upp. 1 viðbót við stjórnar- verzlanir þar sem ákveðið verð var á vöram, voru “frjáls við- skifti” hafin í talsvert stóram stíl og þar var verð oft allmikið hærra. /Þessi “frjálsu viðskifti” áttu að ná í peninga, sem þeir er betur vora af, kynnu að hafa af- lögu. Þau gerðu það að nokkra leyti, en einstaklingar græddu oft á þessu, þó hin frjálsu við- skifti væra í höndum stjómar- innar. En verðbólgan hélt áfram að stríðinu loknu. Vegna fimm ára áætlunarinnar, var meiri áherzla lögð á verksmiðjuiðnað, en mat- vöra framleiðslu. Inneignir í sparibönkum námu snemma á árinu 1947 alt að 12 biljónum rúblna, eða nærri tvisvar sinn- um eins mikið og 1939. En 15. desember stokkaði stórnin dálítið spilin. í fyrsta lagi færði hún verð rúblunnar eða kaupmátt niður, en gaf út nýja peninga. 1 Öðra lagi var öll skömtun tekin af, frjáls við- skifti afnumin, en ákvæðis-verð sett á vörur. Verð rúblunnar var þannig lækkað. Fólk, sem peninga hafði handa milli, varð að afhenda stjóminni |pá og greiða 10 rúbl- ur fyrir hverja eina nýja. Það var 90% tap. Tapið var miklu minna á fé í sparibönkum. Á fyrstu 3,000 rúblunum, var ekk- ert tap; þar fékst ný rúbla fyrir hverja gairila. Á næstu 7,000 rúblum var ein gefin fyrir hverj- ar þrjár gamlar. Á 10,000 rúbl- um var ein gefin fyrir hverj- ar tvær gamlar. Þessi breyting á peningunum náði til hvers manns í Rússlandi. Stjómin kallaðnhana “síðustu fómina”. Þeir sem harðast urðu fyrir barðinu á breytingunni, voru þeir, sem yfir eitthvað höfðu komist á stríðsáranum. Á meðal þeirra vora margir bændur, sem framleiddu meira, en af þeim var krafist, og gátu selt afganginn á “fríum markaði” — og svo spekúlantar, sem rúblunmar sem þeim áskotnaðist geymdu undir sænginni hjá sér. Rússar fögnuðu flestir afnámi skömtunarinnar. 1 Moskva eða bæjunum klöppuðu þeir hverir öðram á bakið, er þeim barst fréttin. Hið nýja ákvæðisverð, er lægra en á frjálsa markaðin- um, en framfærslukostnaður verður samt hár. Vinnulaun í Rússlandi eru sem hér segir: Algengra verka- manna, 600 til 700 rúblui; á mán- uði. Iðnaðarmanna 1000, sér- fræðinga 1500—2000. Uppbót er veitt fyrir sérstaka leikni og aukna framleiðslu. *Verð vöru í Moskva eftir að 9 peningunum var breytt, var t. d. á góðu kjöti 30 rúblur kíló- grammið (tvö pund), smjör 64 rúblur kílógrammið, ullarfatn- aður karlmanna 1400 rúblur og par af skóm 260 rúblur. En hvað er nú alt þetta mikið eftir gildandi peningum vestan hafs? Gengi rúblunnar er hvergi skráð. Er því ekki hægt að svara þessu. Eina mælisnúran, sem tök era á, er að reikna út hvað verkamaðurinn í RúSslandi og Ameríku þarf að vinna lengi fyrir segjum hverju pundi af smjöri, kjöti, o. s. frv. Blaðið New York Times birti nýlega langa töflu yfir þetta. Skal hér aðeins tekið sýnishorn úr henni af handa hófi. 1 borginni Moskva, kostar 1 brauð verkamanninn 31 mínútna vinnu, pottur af mjólk 1 kl.st. og 18 mínútur, pund af te, 11 kl.st. v i n n u , karlmannafatnaður nærri fjögra vikna vinnu og hús- kjólar fyrir konur 31 kl.st. og 51 mínútna vinnu. Vörur þessar úr jafnvel betra efni. kosta verkamanninn í Bandaríkjunum: sjö mínútna vinnu fyrir eitt brauð, 10 mín- útna vinnu fyrir pott af mjólk, 3914 mínútna vinnu fyrir pund af te, 25 kl.st. og 20 minútna vinnu fyrir karlmannafatnað og 2 kl.st. og 22 mínútna-vinnu fyr- ir húskjól. Það sézt skjótt af þessum samanburði, að rússneski verka- maðurinn er að mun lakar af, en hinn bandaríski. Æski rússneski verkamaður- inn sykurs í kaffið, kostar pund- ið hann 2 kl.st. og 34 mínútna vinnu; Bandaríkjamanninn kost- ar það 5% mínútna vinnu. iFýsi Rússann að hafa smjör ofan á brauðinu sínu, kostar hann pundið meira en eins dags vinnu — 10 kl.st. og 42 mínút- ur; Bandaríkja verkamanninn kostar það 48% mínútna vinnu og þykir og er afar dýrt. Eitt pund af kaffi kostar Rússann nærri tveggja daga vinnu — 14 kl.st. og 6 mínútur; Bandaríkja- manninn 22% mínútna vinnu. Þetta sýnir hve verðbólgan var komin á hátt stig í Rússlandi. Við breytinguna á peningunum ætti gildi rúblunnar að vera ör- uggara en áður. Erlendis virðist breyting rúbl- unnar ekki hafa vakið neina sér- staka eftirtekt. 1 Washington gátu fjármálahöldar þess, að nokkur lönd í Evrópu hefðu kall- að inn alla peninga og gefið út nýja. En gömlu peningarnir hefðu hvergi vérið feldir eins mikið og í Rússlandi. RÉTTUR MAÐUR Á RÉTTUM STAÐ Heimskringla býður, með hug- heilum árnaðaróskum, fyrir hönd sína og Islendinga í Can- ada, herra Thor Thors velkom- inn í sendiherrastöðuna í Can- ada. Eins og kunnugt er, hefir Thor Thors um skeið verið sendiherra íslands í Bandaríkjunum. Hefir hið ágæt&sta orð farið af starfi hans. Framkoma hans hefir í hvívetna verið Islandi og Islend- ingum til hags og sóma. Dugn- aður hans og framsýni er Canada íslendingum vel kunn. 1 orðsendingu til blaðanna ís- lenzku í fyrradag í sambandi við ferð Thor Thors til Ottawa til að taka við sendiherra stöðunni, minnist hann þess, að hann hafi átt í annríki og ekki getað látið íslenzku blöðin vita fyr um þetta erindi sitt. Var hann þá nýkom- inn frá Englandi, en þar var hann að fullgera samning um mikla fiskisölu frá Islandi til Bandaríkjanna. Vestur-íslendingar hafa átt

x

Heimskringla

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.