Heimskringla - 18.05.1949, Side 5

WINNIPEG, 18. MAÍ 1949
HEIMSKRINGLA
arnir urðu að gjalda nýja land-
inu allt sem þeir áttu, heilsu, líf,
og börn sín í ótal liðu. En svo
giftu-drjúgir hafa íslendingar
verið að mörgum þeirra hefur
tekist að greiða gamla landinu
föðurlaunin, ef ekki í beinhörð-
um dollurum, þá í annari fyrir-
greiðslu, og hafa skáldin gold-
ið ríflega fyrir sig. Stephan
G. Stephansson, Jakóbína John-
son, og nú Guttormur J. Gutt-
ormsson hafa öll komið heim eigi
aðeins sem gestir íslendinga,
heldur líka sem heimamenn aust-
ur þar í bókum þeim, sem gefnar
hafa verið út heima á gamla
landinu.
HUGLEIÐINGAR UM
HLUTLEYSI
Árbók Ferðafélags íslands
MCMXLVIII: Vest-
mannaeyjar eftir Jóh.
Gunnar Ólafsson. ísafold-
arprentsmiðja, Reykjavík,
1948. 205 bls. með korti.
Frh. frá 3. bls.
Skyldi ekki vera tímabært að
fara að láta menn vita, að það
geti líka verið bundið áhættu að
vera í flokki fimmtu herdeildar-
manna — að það geti meira að
segja verið bundið áhættu að
eiga samstöðu með slíkum mönn-
um að málum sem þjóðin getur|
átt tilveru sína undir — sam-|
stöðu, sem ekki er hugsanlegt að|
geti orðið til framdráttar hags-
munum annara en þeirra, sem
sitja á svikráðum við sjálfstæðij
og menningu þjóðarinnar?
ábending mín beri vott um skort
á því frjálslyndi, sem lýðræðis-
sinnuðum manni beri að ala í
brjósti. — Ef einhverjum skyldi
finnast þetta, þá er eg ekki á
sama máli. Það er, að mínum
dómi, ekki skortur á hollustu við
lýðfrelsi, þó að lagt sé á móti
því, að það sé bókstaflega verið
að dekra við spillinguna í land-
5. SÍÐA
B R É F
til ísl. ritstjóranna í Winnipeg
Þetta er eigi aðeins lýsing,
heldur einnig að miklu leyti saga
Vestmannaeyja. Hefur Jóhann
Gunnar, sem sjálfur er uppalinn
í eyjunum, skrifað sex fyrstu
kapítulana.
í fyrsta kapítula ræðir hann
um fund eyjanna og nafn þeirra
og mjög stuttlega um sögu þeirra
þá um íbúana, tölu þeirra og upp-
runa, þá um atvinnuvegi, sem að-
allega eru þrír: fiskiveiðar, land-
búnaður og fugla-veiði. í öðrum
kapítula fer höfundur með lesar-
ann á ferðalag um eyjarnar, en í
þriðja kapítula telur hann upp
örnefni og kennileyti í eyjunum.
í fjórða kapítula er gengið á
Helgafell, Heimaklett, sem er
hæstur klettur í eyjunum, og á
Yztaklett, lengst til suðurs, en í
fimmta kapítula er ferðalangin-
um sýnt inn í alla hella á eyjun-
um. f sjötta kapítula lýsir höf-
undur fornum menjum og mann-
virkjum í eyjunum: Skanzinum,
Landakirkju, Skrúðabyrgi og
akurgerð eyjarskeggja til forna.
Sjöundi kafli um bergmynd-
unarsögu Vestmannaeyja er eftir
Trausta Einarsson, jarðfræðing.
Áttundi kapítuli er um fugla-
líf í Vestmannaeyjum og eftir
Þorstein Einarsson íþróttafull-
trúa.
Níundi kapítuli er um Gróð-
urríki Vestmannaeyja eftir Bald
ur Johnsen grasafræðing, en tí-
undi kapítuli um skordýr í Vest
mannaeyjum, eftir Geir Gigju.
Baldur telur um 122 tegundir
planta í eyjunum, en Geir um 70
tegundir af skordýrum, en þar
koma þó ekki nándar nærri öll
kurl til grafar.
Kaflinn um fuglana er eins og
við mátti búast mjög merkilegur
og fróðlegur um hætti þessara
nytjagripa og um veiðiaðferði:
eyjarskeggja.
Ef til vill er jarðfræði eyjanna
eftir Trausta, með aðstoð ösku-
tímatalsfræðingsins * Sigurðar
Þórarinssonar eitt af því merk-
asta í bókinni.
Annars má segja að bókin sé
öll prýðilega skrifuð og skemmti
leg aflestrar, geysihagleg öllum
þeim sem fróðleik girnast um
eyjarnar, ekki sízt ef menn vilja
heimsækja þær í tómi og sjá alla
dýrð þeirra.
Kort herforingjaráðsins
danska af eyjunum fylgir bók-
inni, en auk þess éru í henni
nokkur kort í línuritum og
myndir margar, bæði teikningar
og ljósmyndir, eftir hina og aðra.
Margar þeirra gamalkunnar úr
eldri árbókum félagsins. Eru
margar af myndunum mjög góð-
ar og gefa ágæta hugmynd um
eyjarnar.
Höfundur og útgefendur eiga
góðar þakkir skilið fyrir þessa
árbók.
Stefán Einarsson
Milljónamæringum fækkar
í jStokkhólmi hefir verið til-
kynnt, að milljónamæringar séu
nú 296, en í fyrra áttu 366 yfir
ein milljón kr. í eignum. Hefir
þeim þannig fækkað allverulega
á einu ári.
Það er vitað að þeir eru
bundnir Moskva-heitinu
Borgaraflokkarnir íslenzku
hafa nú um alllangt skeið á-
stundað svo vel umburðarlyndi
í viðskiptum sínum og sambúð
við kommúnista, að þeim ætti að
vera óhætt að fara að æfa svolít-,
ið einhverja aðra þætti skap-
gerðarinnar.
Okkur væri vafalaust hollt að
taka okkur þar til fyrirmyndar
Engilsaxa, sem standa nú þjóða
best á verði gagnvart hættum úr
austri.
Eftir að landráðamálið í Can-
ada var á döfinni, sem þingmað-
ur kommúnista þar í landi var
höfuðmaðurinn í, ásamt nokkr-
um öðrum opinberum starfs-
mönnum, sem tilheyrðu komm-
únistaflokknum, eftir að réttar-
höldin í því máli höfðu leitt í
ljós, að kommúnistar hvar sem
er, telja sig bundnari af heitinu,
sem þéir gefa miðstjórn flokks
ins í Moskvu, heldur en á eiðn-
um, sem þeir vinna að stjórnar-
skrá síns eigin lands sem trún-
aðarmenn þess. — Og eftir að
víðtæk opinber réttarihöld í
Bandaríkjunum höfðu leitt hið
sanna í Ijós þar, tóku Bandaríkin
upp þá stefnu, að víkja kommún-
istum þar í landi frá þýðingar-
miklum opinberum trúnaðar-
störfum, og láta þá í staðinn fá
einhvern annan starfa, sem veitti
þeim síður aðstöðu til að skaða
ííkið.
Eg minnist þess, með hvílík-
um hryllingi blöð kommúnist-
anna hér skýrðu frá þessari
mannvonsku bandarísku stjórn-
arvaldanna. En eg man ekki til
þess, að neinu af málgögnum
borgaraflokkanna yrði nokkuð
verulega starsýnt á þessi furðu-
læti kommúnista út af rang
sleitni mannanna, eða að þau
gerðu sér far um að útlista fyrir
lesendum sínum, hversu vel slík-
ar umkvartánir skarti á flokki,
sem er ekki einasta vanur, hvern-
ær sem hann kemur því við, að
svipta andstæðinga sína embætt-
um algerlega bótalaust, heldur
og þráfaldlega að taka bæði líf
þeirra og eignir.
Eg hef ekki heldur orðið þess
var, að íslenzk stjórnarvöld hafi
ennþá stigið neitt spor í áttina
til svipaðra ráðstafana og Banda-
ríkin hafa nú gert, til þess að
draga úr þeirri hættu, sem stafar
frá því, að menn með landráða-
hugarfari séu í trúnaðarstöðum
ríkisins.
Myndi nokkuð saka, þó að ís-
lenzk stjórnarvöld færu nú líka
að láta hylla undir það, að það
geti orðið takmörk fyrir því, hve
augljósan skort á þjóðhollustu
mönnum í ábyrgðarmiklum em-
bættum sé óhætt að sýna, án þess
að komið geti til mála, að þeir
verði færðir á milli starfa?
Slík afstaða stjórnarvaldanna
myndi ekki einasta stuðla að því,
að foringjar kommúnista í land-
inu myndu heldur fara að halda
í við gæðinginn, heldur myndi!
hún líka vera mjög fallin til þess
að draga úr líkunum fyrir því, að
hinir fyrirhyggjusömu meðal
borgaranna teldu sinni fleytu
best borgið með því að “eiga sam-
stöðu að málum” með “vondum
mönnum”.
Það má vel vera, að einhverj-
um á meðal hinna heiðruðu á-
heyrenda minna finnst, að þessi
mu.
Og það er ekki heldur skortur
á hollustu við lýðfrelsið, þó að
bent sé á það, að ekkert ríki get-
ur staðist ti 1 lengdar við þær að-
stæður, að borgarar ríkisins, einn
á fætur öðrum, fari að telja það
ábatavænlegra og öruggara, að
eiga samstöðu að málum með
vondum mönnum, gegn hags-
munum ríkisins, heldur en að
taka sér stöðu í flokki heiðar-
legra og þjóðhollra manna.
Engir venjulegir tímar
Við verðum að hafa vel hug-
fast, að þetta eru engir venju-
legir tímar, sem við lifum á, held
ur tímar, sem eru að búa sið-!
menningunni meiri háska en við!
höfum nokkru sinni haft sögur
af.
Við lifum á þeirri öld, þegar
hópur siðspilltra manna, sem
hafa náð einræðistökum á hart-
nær fimmta hluta jarðarbúa,
hafa uppi jafnvel ráðagerðir um
það að opna sjálfar flóðgáttir
himingeimsins og láta banvænt
geislaflóð hellast yfir stór svæði
jarðarinnar, í því skyni að geta
lí'ka nað valdi a og gert að þræl-
um þann hluta mannkynsins, sem
ennþá fær að draga frjálst and-
ann.
Slíkir tímar geta vel þvingað
þá, sem eru ráðnir í því að berj-
ast SeSn öflum ofbeldisins og
kúgunarinnar, til að gera jafn-
vel ráðstafanir, sem þeim væri
annars þvert um geð.
fslenzka þjóðin getur þurft á
slíkum ráðstöfunum að halda al-
veg eins og aðrar þjóðir. Og hún
getur líka þurft á því að halda,
að þora að horfast í augu við
manniháska. Á slíkum tímum,
sem nú eru, er hollast að gera sér
ljóst, að það er ekki lengur til
neitt land, sem getur með nein-
skonar ráðstöfunum tryggt sig
algerlega gegn því að vera lagt 5
auðn að meira eða minna leyti.
— Við verðum að reyna að sætta
okkur við þessa hugsun.
En það er önnur hugsun, sem
íslenzka þjóðin má aldrei sætta
sig við. Hún er sú, að ef þjóðin
skyldi hreppa þau örlög, að eyð-
ast í eldi næstu heimsstyrjaldar,
að hún hljóti þau eftirmæli hjá
óbornum kynslóðum, að þar hafi
tarist þjóð, sem lítil eftirsjá var
að, — Þjóð, sem hafi þau fáu ár,
er hún var sjálfri sér ráðandi,
aldrei vitað — hvar hún átti að
standa — þjóð, sem þá, er dróg
til úrslitaátaka á milli menning-
ar og siðleysis á jörðinni, hafi
kosið að vera hlutlaus, — þjóð,"
sem hafi síðast þegar til hennar
spurðist, sitið ölUim dögum með
sveittan skallann við að reiknaj
út, hveynig hún fengi haldið:
sjálfstæði sínu, menningu sinnii
og sóma sínum, án þess að hún!
þyrfti nokkru sinni sjálf að
leggja nokkuð í sölurnar.
(Erindið er lítið eitt stytt ,
prentuninni —Mbl.)
—Mbl. 12. febrúar
Reykjavík 7-5-49
Kæra Heimskringla!
Við hérna tvær íslenzkar skóla-
stúlkur, biðjum ykkur vinsam-
legast um að birta nöfn okkar og
heimilisfang í blaði ykkar í von
um að fá að komast í bréfasam-
band við Vestur-íslendinga.
Nöfn okkar eru:
Inga Melsted, (aldur 16-18 ára
pilt eða stúlku), Freyjugötu
42, Reykjavík.
Kristín Sveinbjörnsdóttir, —
(pilt eða stúlka 16-18 ára),
Óðinsgötu 2, Reykjavík.
Með fyrirfram þökkum, kveðj-
ur frá íslandi.
Inga og Stína
16. maí 1949
Kæru vinir:
Nú er einu sinni enn um sam-
eiginlegt bréf að ræða þar sem
eg er að koma á framfæri sam-
eiginlega pöntun á auglýsingu,
bæði í Heimskringlu og Lög-
bergi. Það má vel vera að þið
haldið það sé hálf einkennilegt
að bréfið komi ekki beint frá
Gunnari Palsson í New York;
en þar sem við höfum haft smá
vegis bréfaviðskifti um þetta
mál, við Gunnar, þá lofaði eg
honum að senda áfram til ykkar
; efnið í auglýsingjuna, í þeirri
von að hún kæmist nú í blöðin í
þessari viku. Bréf mitt ætti að
ná ykkur á þriðjudagsmorgunn:
eg er að senda það “Special Del-
ivery” til þess að flýta ofurlítið
fyrir því; varla hægt að greiðara
sé með flugferð eins og stendur
þar sem lestir fara héðan í kveld.
Gunnar birti grein í marz, —
minnir mig, um ‘átthagaflug’
sem hann vildi koma á. Nú virð
ist það altsaman komið í lag, ef
nægileg þátttaka fæst. Eg held
að það sé ‘Loftleiðir’ sem muni
senda vélina til Winnipeg, ein
og gert var í fyrra þegar vél
þeirra var að fara heim. Ef of
seint er að koma þessari auglýs-
ingu í blöðin í þessari viku, væri
ekki hægt að minnast á þetta
með aðeins nokkrum línum? Og
náttúrlega væri það þakksam-
lega þegið hjá Gunnari ef minnst
væri á tilraunina í fréttadálkum
blaðsins, hvernig sem gengur.
Eg talaði við hann í síma í N. Y.
í morgun, og úr því hann var
búinn að smíða uppkast að aug-
lýsingu, þá sagði eg honum að
eg mundi senda ykkur það til
þess að það tefðist ekki meir en
komið er.
Ástæðan til þess að Gunnar
fór að skrifa mér, til þess að
byrja með, var sú, að hann var
að stinga upp á því, að eg færi
með — og var eg um tímabil
fjarska spenntur út af þeim
möguleika. Þó eru, því miður,
ýmsar ástæður til þess að eg get
ekki hentulega farið um þetta
leyti, en eg er að skrifa ýmsum
kunningjum, að segja þeim frá
þessu. Fljótt á að líta, þá virð-
ist það vera mjög dyrt að borga
$550.00 fyrir íslandsferð með
aðeins þriggja vikna viðdvöl; þó
eru ýmsir, sem geta ekki verið
lengi að heiman. Sannleikurinn
er, að með “Regular Scheduled
Flights þá er farið $760.88, báð-
ar leiðir, frá Winnipeg til Reykj
avíkur og tilbaka; og með því
að smala saman 40 manna hópi,
þá er sparnaðurinn rúmir $210.00
á mann. Eg veit ekki hvort Gun-
nar sé búinn að ganga frá því,
hver verði fararstjóri er fengi
þannig ókeypis ferð báðar leið-
ír, en mér heyrðist það á honum
að hann væri að fara fram á það
við Richard Beck í Grand
Forks, sem væri náttúrlega á-
gætur. Hann minntist á það við
mig að hann vilji endilega fá
meðal farþega einhvern sem hafi
kunnáttu í að taka myndir með
“Movie Camera”; þið munið eft-
ir því, þar sem hann var að tala
áður um hvað yrði ánægjulegt
að fá myndir að sýna beggja
megin hafsins af túrnum. Eg
þekki mann hér sem hefði verið
alveg valinn til þess; Ólafur
heitir hann Ólafsson, og er tann-
læknir; á vél, hefir tekið marg-
ar myndir. En gallinn er að hann
er að fara einu sinni enn til
Afríku í veiðitúr; það finnst
honum gaman. Eg vil ekki vera
að taka að mér það sem kemur
Gunnari Paulsson við — og úr
því eg get ekki farið sjálfur, þá
hef eg ekkert að gera við þetta
ferðalag; en vel gæti verið að
annar hver ykkar þekti Winni-
peg mann, sem hefur gott vald
á að taka myndir með ‘motion
picture camera.’ *
Mig minnir að ungur læknir
hjá ykkur, Lárus Sigurðsson,
hafi synt myndir einhvern tíma
Oddný liristjánsson
F. 10. sept. 1860 d. 21. maí, 1948
Oddny var fædd að Úlfstöðum
í Akrahreppi í Skagafirði, í
Skagafjarðarsýslu á íslandi 10.,
september 1860. Foreldrar henn-
ar voru hjónin Gísli Guðmunds-
son og Oddny Magnúsróttir,
bæði ættuð þar úr sveit. Þegar
hún var aðeins sex mánaða, fluttu
foreldrar hennar austur í Þing-
eyjarsýslu og áttu heima á
Breiðumýri í Reykjadal. Þar ólst
Oddný upp. f þessari sömu sveit
liðu þá, einnig æsku ár hennar
Árið 1883 hugðist hún reyna
gæfu sína í hinu nýja landi og
fluttist til Ameríku. Kom hún þá
fyrst til Winnipeg. Þar vann hún
í tvö ár við ýms störf. 1886 flytur
hún suður til svokallaðrar Ey-
ford-byggðar í N. Dakota. Ekki
löngu seinna giftist hún Sigurði
Kristjánssyni, ekkjumanni úr
heimasveit sinni, einnig fæddum
?ð Úlfstöðum. Atti hann 2 drengi
Benedikt, sem dó fyrir mörgum
árum og Kristján, sem nú býr í
Vancouver, B. C. Canada. Reynd-
íst Oddný drengjum þessum sem
hin ágætasta móðir. Þau Sigurð-
ur og Oddný bjuggu svo allan
sinn búskap á óðalsjörð sinni og
farnaðist mæta vel. Sigurð mann
sinn misti hún árið 1925, hélt þó
afram búi sínu þar til fyrir fáum
árum áð hún flutti í lítið hús í
bænum Mountain. Þar naut hún
° efri áranna síðustu í skjóli ást-
ríkrar dóttur, Magníu sem hlúði
að henni til hinstu stundar, og
svo hinna barnanna sem svo trú-
lega lögðu leið sína heim til
hennar, hvernær sem tími frá
önnum dagsins leyfðu. Hér seig
henni hinsti blundur á brá, og
brún sást af eilífum degi. Það
var 21. maí 1948
Þau Sigurður og Oddný eign-
uðust fimm börn og eru fjögur á
lífi- Þau eru: Magnía, býr áfram
í litla húsinu á Mountain; Guð-
rún, gift M. S. Guðmundssyni að
Garðar, N. D.; Gíslína, gift B.
C. Gilbertson, Barnesville, Minn.,
Sigurður, er býr á ættaróðalinu
í Eyford-byggðinni.
Tvö systkini Oddnýar komu
og vestur um haf, en þau voru
Sigurlaug, gift Jóni Sigurjóns-
syni í Winnipeg og hálf bróðir
Magnús Jónsson sem bjó í Ey-
ford-byggð og dó þar. Sigurlaug
er einnig dáin fyrir nokkru.
Oddný var ein af þessum ís-
lenzku, tryggu, greindu sæmdar-
konum sem prýtt hafa hóp frum-
byggja kvenna okkar sveita. —
Annir heimilisins voru miklar,
með þreki og festu var þeim
önnum mætt, án möglunar eða
víls. Hún vissi vel að maðurinn
lifir ekki af einu saman brauði;
og því fann hún tíma til að auðga
anda sinn og sálarlíf með lestri
góðra bóka, og þarmeð líka týna
aldrei þeim íslenzku erfðum sem
einar er hægt að flytja yfir
hafið. Alt íslenzkt og göfugt
átti heima hjá henni. Þrátt fyrir
alla önn og störf fann hún einn-
ig tíma til að styrkja með ráði
cg dáð félagsskap kvenna bygð-
arinnar og styðja öll góð mál-
efni félagslega, enda naut hún
heiðurssæti í slíkum félögum
þegar ellin nú sótti hana heim.
Og seinni árin þegar starfskraft-
arnir voru minni var ljúft að lifa
upp íslenzka æsku og lofa ensk-
um heimi að líða framhjá óáreitt-
um.
Veikindi og sorg lögðu leið
sína um bæ hennar, en með still-
ingu og bjargfastri trú mætti hún
því og möglaði aldrei um sitt
hlutskifti. Hún gat litið yfir
liðnu árin og haft yfir í hugan-
um: “Eg hefi reynst trú, eg hefi
runnið skeiðið”, og til hins eilífa
lands og eilífra launa gekk hún
hinstu sporin, ókvíðin, vitandi
vel að Hann sem leitt hafði hana
og blessað frá einu landi til ann-
ars myndi og blessa henni síðasta
landnámið eilífa.
Og orð sálmsins bergmáluðu
hug hennar:
“Eg ferðast og veit, hvar mín
för stefnir á.
Eg fer til guðs eilífu landa.”
Jarðarför Oddnýar fór fram
frá Vikur kirkju að Mountain,
25. maí 1948 og var hún lögð til
hinstu hvíldar í Mountain graf-
reit. Séra E. H. Fáfnis flutti
kveðjumálin hinstu, að viðstöddu
nánustu ættingjum og samferða-
liði. Friður sé með minningu
frumbyggjakonunnar.
E. H. Fáfnis
á fundi í Winnipeg. Kannske
hann væri fáanlegur; kannske
Heimir eða Tryggvi — eg er að
láta mér detta í hug ýmsa menn
sem ættu að fara — og sem gætu
ef þeir kynnu að taka myndirn-
ar, fengið ókeypis far. Um slík
mál verður að ræða við Gunnar
í New York, og þið stingið
þessu að þeim sem ykkur kynni
að detta í hug.
Vona mikið að auðlýsingin nái
ykkur í tíma til þess að birtast
núna, vegna þess að það gefur
að skilja, að ferðin verði aldrei
tarin nema 40 manns fáist til
þess að “borga brúsan” og ekki
er seinna vænna að fara að láta
fólk hugsa um þetta.
Verið þið báðir blessaðir —
Þakkir fyrir síðast!
Vinsamlegast,
Valdimar Björnson
Aths. Hkr.:
Heimskringla sér ekkert betra
til liðveizlu í þessu máli en að
birta ofanskráð bréf frá V. B.
Það skýrir alt sem skýra þarf í
þessu máli. Að flesta fslend-
inga langi að sjá ættjörð-
ina, er ekki að efa. Með niður-
settu fari eins og þarna býðst,
er vonandi að draumur margra
um það rætist.
Messur I Nýja Islandi
22. maí — Riverton, ferming
og altarisganga kl. 2. e. h.
Hnausa, messa og safnaðarfund-
ur kl. 8.30 e. h.
29. maí — Árborg, ferming og
altarisganga kl. 2. e. h. — Víðir,
íslenzk messæ kl. 8.30 e. h.
B. A. Bjarnason
BORGIÐ HEIMSKRINGLU—
því glevmd er goldin sknld
Fyrsta ATTHAGAFLUGIÐ til
ÍSLANDS—
(ef nægileg þátttaka fæst)
FRÁ WINNIPEG 2. JÚLÍ
(til baka frá Reykjavík 23. júlí)
Opinberar móttökur í Reykjavík ráðgerðar.
Karlakór Reykjavíkur syngur o. fl.
Fararstjóri og kvikmyndari með í förinni.
Fjöldi þátttakenda takmarkaður.
Flugfarið fram og aftur AÐEINS $550 Á MANN
Þeir sem taka vilja þátt í för þessari eru vinsamlega
beðnir að gera oss aðvart hið fyrsta. og greiða helm-
ing farsins, en síðari hlutinn greiðist eigi síðar en
15. júní n.k.
VIKING TRAVEL SERVICE
165 BROADWAY NEW YORK 6, N.Y.