Heimskringla - 15.06.1949, Page 4

4. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 15. JÚNÍ 1949
Heimskrittjjla
fStofnaO 1889)
Kemui út á hverjum miðvikudegl.
Fi?endur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsími 24 185
Verð blafteins er $3.00 árgangurinn, borgist fyriríram.
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viðskiftabréf blaSinu aðlútandi sendist:
The Viking Press Limited, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrlft til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: P. S. PÁLSSON
"Heimskringla" is published by THE VIKING PRESS LIMITED
and printed by VIKING PRINTERS
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24185
Authorized as Second Class Mail—Post Office Dept.. Ottawa
WINNIPEG, 15. JÚNf 1949
Um lýðræði, stjórnmál og flokka
Framhald frá 25. maí
EITT ER NAUÐSYNLEGT
í pistlum þessum var síðast dregin athygli að því, í hverju
frelsi í stjórnmálum væri fólgið. Var þar, sem áður, haldið fram, að
það gæti ekki verið fólgið í öðru en því, að fjöldinn hefði óhindrað
vald í lagasmíðinni. En það getur hann ekki nema með því að
greiða beint atkvæði um hvert mál, en ekki fela það þingfulltrúa,
sem vanalega tilheyrir vissum flokki og sameiginlega verður vegna
valds flokksins, að greiða atkvæði með málum hans. Það hefir nú
stundum verið kallaður gunguháttur að gera það ekki, en það
verður á það að líta, að það bjargar engu máli, þó barist sé fyrir
því, eftir að forgöngumaður þess hefir slitið samvinnu við flokk
sinn og alla aðra. Það þarf sameiginlegra átaka með á þingum til
að koma nokkru til vegar. Það þarf sameiginleg átök til allra
stórræða.
Þingræðinu er þannig háttað, að það vinnur ekki ávalt í sam-
ræmi við óskir fjöldans. Kemur þar að jafnaði fram ofmikið ein-
ræði. Takmörkun á valdi þessarar stofnunar, sem við köllum þing,
er nauðsynleg, hversu óálitlegt, sem mörgum kann að þykja það.
Vöxtur þjóðfélagsins og framfarir hafa átt sér stað undir þing-
ræðisskipulagi. En sá vöxtur er þó ekki eins eðlilegur eins og
hann ætti að vera og hreint ekki í þá mannúðar og jafnréttisátt, sem
hann ætti að vera.
Kúnstin í öílu stjórnarfari er það, að öillum líði vel, að auðurinn
eða efnin skiftist jafnt niður á alla og þjóðfélagið í heild sinni
njóti góðs af framförum og eflingu þjóðarbúsins. Það gerir það að
vísu að nokkru. Þeir sem á eftir landnemunum komu til dæmis til
Canada, hafa allir notið þess, er hér var áður gert. En
hitt hefir þó orðið of oft ofan á, að einstakir menn eða félög söfn-
uðu auði, sem óþarfur var fyrir sjálfa þá, á vinnu og kostnað
annara og þjóðfólaginu til lítilla bóta. En það er ekki auðnum
sjálfum að kenna og heldur ekki hinum efnuðu, það er stjórnskipu-
lagið, sem leggur borgurunum þetta upp í hendur með fjármála-
löggjöf sinni. Þegar eitthvert starf hefir verið unnið, hafa efni
þjóðarinnar aukist við það. Sá auður er táknaður með útgáfu
gjaldeyris eða peninga. En svo kemur þetta fyrir, að hinn fram-
leiddi verulegi auður rýrnar, en peningarnir vaxa. Albirtingum er
þetta ljósast allra í þessu landi og hafa reynt að sjá við lekanum. En
það hefir ekki mátt. Peningarnir hafa orðið að vaxa, þó eignin
þeim að baki verði að engu! Er
von að vel fari og jafnrétti skap-
ist með sl'íkum aðferðum? Fengi
þjóðin það frelsi, sem hún á sann-
gjarna heimtingu á, mundi hún
undir eins kippa svona hlutum í
tag og rétt horf. En þó skrítið
kunni að þykja, er það þing og
stjórn, sem þetta bannar. Ef al-
menningur greiddi atkvæði um
það mál, sem beint lýtur að þessu,
yrði sá hlekkur undir eins brot-
inn í keðju græðginnar.
Vegna þsesa og ótal margs líku
því, er takmörkun þingvaldsins
nauðsynleg og bein atkvæða-
greiðsla kjósenda um löggjöfina
eins og vikið hefir verið að óum-
flýanleg.
Þá er nú þó skjótt sé yfir sögu
farið, komið að þessari spurn-
ingu, hyort nokkur stjórnar-
flokkur þessa lands sem í þessum
kosningum sæki, sé Kklegur til
að uppfylla að nokkru þau skil-
yrði sem með þurfi til þess, að
berjast fyirr eins ákveðnum um-
bótum og þeim t. d., að efla frels
fjöldans með beinni þátttöku í
löggjöf landsins, eða afnámi
rentu og rentu-rentu í það óend-
anlega af peningum, sem ekkert
er nú orðið að baki? Oss er ó-
mögulegt annað en að kannast
við, að vér sjáum enga minstu
von til nokkurra umbóta á hag
fjöldans til í stefnuskrá nokkurs
flokksins. Það fer enginn þeirra
fram á neitt , sem vér getum séð
aðalmenningi eða þjóðinni í bráð
eða framtíð, verði nokkur hagur
að. Það sér enginn þeirra þetta
eina nauðsynlega, sem til bjarg-
ar þarf sönnu lýðræði og frelsi.
STEFNUR NÚTÍMANS
eru aðallega tvær. Þær eru uppi
í flestum löndum heims og eru
ekki neitt sérstæðar fyrir eitt
land fremur en önnur. Önnur
þessara stjórnmálastefna lætur
sig það mest skifta, að koma á fót
svo sterkri stjórn, að yfir öllu
eða sem mestu ráði, eignum:
landsins, starfi og meira að segja
borgurunum sjálfum. Það má
segja, að í þetta horf hafi mjög
sótt síðari árin. Þessu fylgja
flestir vinstri flokkar, hverju
nafni sem nefnast. f þessu landi
gera liberalar það, CCF flokkur-
inn og Social Credit flokkurinn.
Má og segja að því ákafari og
ákveðnari sem flokkurinn telur
sig í umbótum og frelsi, því
lengra vilji hann ganga í því að
efla vald stjórnar. Eru Rússar í
því efni eflaust ljósasta dæmi
þessa í nútíð, sem ekki hafa
horft í að taka sér algert ein-
læðisvald í hendur. Innan lýð-
ræðisríkja heimsins, kemur
stefnan fram hjá flokkunum er
henni fylgja í því, að öll eða flest
stór fyrirtæki landsins ættu að
verða þjóðeign og stjórnir ættu
að hafa sem mest hendur í hári
með öllu starfi í landinu. Þetta
kann að horfa öðru vísi við, en
stjórnir keisara eða einvaldskon-
unga, en hefði hugmyndin frá
þeim komið, hefði hún ekki ver-
ið litin hýru auga. Stjórnir með
allan auð landsins sér að baki,
eiga sjaldnast í vandræðum með
að tryggja sér valdið í framtíð.
Stétta samtök, sem bænda, verka-
manna og fleiri innan þjóðfé-
lagsins, geta orðið svo öflug, að
í stjórnir beri ofurliði. Það skortir
| ekki mikið á, að jafnvel þar megi
Pólitsíkar stefnur nútímans um einræði tala, er einu ríkasta
og voldugasta landi í heimi
Bandaríkjunum, er ögrað af járn-
brautasamtökum með að stöðva
allar samgöngur um landið. —
slíkt getur of langt gengið og
brýtur algerlega á móti því, sem
almennigsréttindi áhrærir. En
sú aðferð er ekkert frábrugðin
þeim sérréttindum, er fjárjöfrar
og stóriðjuhöldar fara fram á að
þjóðfélagið veiti sér. Það er sögð
auðlærð ill danska. Þeir af borg-
urum landsins, sem ekki mega
heyra jafnrétti nefnt, en halda
að fyrst og fremst Verði ásjá rík-
isins að beinast að þeim, eru nú
ásakanlegri fyrir hvernig nú
horfir við í heiminum, heldur en
nokkru sinni stétta samtök eða
nokkuð annað og geta gefið þessu
byr í segl, sem öllum sönnum
frelsissinnum ægir við, en það
er að einræði, í þeirri mynd, sem
heimurnin nú má sízt til hugsa,
þó uppi hafi verið mannkyn, sem
það hefir þekt og orðið að kenna
á, rísi nú upp og ný kúgunaralda
eigi að ganga yfir heiminn.
Á hina hliðina eru hægri
flokkar, sem hlyntari eru lýðræði
eða trúa á einstaklings framtakið
meira en framtak stjórna, halda
að einstaklingarnir verði fund-
vísari á einhverja vegi til að
brjótast áfram á og framfarirnar
verði eðlilegri með því, en skipu-
lagningu stjórna. Þjóðfélög
hvaða lands sem er, hafa í raun
og veru þannig þróast, þó stjórn-
ir kunni stundum að hafa stigið
stóru sporin, er samtaka og á-
taka þurfa með. Samvinna er
aldrei úr vegi og ef til vill eitt
mesta framfaraskilyrði þjóða. —
Það er aðeins þegar hún getur
orðið að pólitísku valdi, eins og
þegar um þjóðeign er að ræða,
sem hún getur orðið frelsi þjóða
hættuleg.
Þannig stefnir nú að oss finst.
Að stefnurnar í pólitísku við-
horfi, séu aðallega tvær, verður
ekki neitað. Vér erum ekki að’
halda með því fram, að önnur
horfi beint í einræðisátt, en hin
í frelsisátt. Önnur horfir að
minsta kosti að eflingu stjórnar-
valdsins og þar fer alt undir hver
maðurinn er, sem ræður. Það
geta verið góðir einræðismenn
eins og vondir. Og það geta ver-
ið vondir lýðræðissinnar eigi
síður en góðir. Eða kanske við
höfum ekki rekist á það að
hugsjón, sem jafnrétti sé þar ó-
þekt? En það bætir ekkert úr
skák, eða dregur úr hættunni af
einræðishugsjóninni. Það bjarg-
ar þjóðfélagslega samlífi manns
ekkert nema að vinna fyrst að
því, að tryggja einstaklings frels-
ið. Með því einu er jafnhliða og
hollrar viðreisnar að vænta.
NÖFN FLOKKA GEFA
LITIÐ I SKYN
Það er oft erfitt að samræma
nöfn flokka og stefnur þeirra.
Höfum við í Canada þar við lítið
að styðjast, sem mörg önnur
þjóðfélög.
Elzti flokkurinn í þessu landi
er á íslenzku nefndur íhalds-
flokkur. En það er hann vegna
þess, að ekki hefir verið átt við
að þýða orðið “konservative”
rétt. Orðið þýðir að varðveita
eða geyma, en á ekkert skylt við|
íhald eins og heita er látið með|
íslenzka orðinu. Hjá öllum eðaj
flestum öðrum þjóðum þýðirj
nafnið vernd. Og hvað er vernd-!
að? Þær stefnur og hugsjónirj
sem þess er vert að halda við,j
geyma og lifa fyrir. íhalds-j
flokkar, leggja ef til vill sögunal
meira til grundvallar en aðriri
flokkar. Jón Þorláksson heitinnj
forsetisráðherra íhaldsstjórnar
íslands, benti stefnu sinni til
styrktar á það, að íslendingar
hefðu flúið frá Noregi til þess
að vernda frelsi sitt. Bretar fóru
einnig frá Englandi til Ameríku
upphaflega til þess að vernda
trúfrelsi sitt. Þessi dæmi, eru eitt
af því eftirtektarverðasta í sög-
unni um hvað mikið er oft í sölur
lagt fyrir verðmætar hugsjónir
og hvers virði þær eru.
Eins lengi og þessar hugsjón-
ir íhaldsstefnunnar búa nokkrum
í barn, í pólitískum skilningi, er
þar ekki um neina hrörnun að
ræða. Þessar hugsjónir úreldast
eða deyja seint hjá mannkyninu.
Ihaldsflokkur þessa lands mót-
aðist ef til vill mest af brezkum
hugsjónum, hjá Loyalistunum
svo nefndu, er ekki vildu kasta
frá sér andlega arfinum sem þeir
fluttu með sér vestur um haf.
Þeir voru svipaðir þeim fslend-
ingum, er hér vilja sem lengst
halda í alt, sem íslenzkt er og
verðmætt. En hvað sem uppruna
íhaldsflokksins hér líður, má
hann heita lang þjóðlegasti
flokkurinn sem hér hefir verið.
Fyrst og fremst var hann for-
kólfur að myndun þjóðareiningu
Canada. En sá flokkur átti und-
ir stjórn John A. Macdonalds
langsamlega mest ítök í hugsun
manna í öllum fylkjum landsins,
eystra og vestra. Slík pólitísk
eining hefir ekki síðan 1896
sézt eða verið til í þessu landi.
Eftir nefnt ár, tekur liberala-
flokkurinn hér við völdum. Hann
virðist hafa verið myndaður með
þeim hætti, að æsa Frakka upp
gegn stjórn John Macdonalds og
einingu landsins. Eftir Frökkum
er jafnvel fram að þeim tíma
voru í sárum eftir ófarinnar við
Breta, þurfti ekki að bíða til
pólitískra stórræða. Og sannleik-
urinn er sá, að liberalflokkurinn
stendur enn á þessum merg! —
Hann stendur eða fellur ávalt
með Quebec-fylki. Hann er
frakkneskur og kaþólskur þjóð-
ernis flokkur, sem að vísu berst
fyrir sinni menningu, sem ekki
er neitt út á að setja, en sem á í
eðli sínu ávalt erfitt með að sam-
rýmast enskri eða vestrænni
menningu, sem þó hefir verið tal-
in vígi frelsisins í heiminum. —
Svo lítið sem nú virðist gert úr
þessu orðið, mun greinilega sjást
hvað eftir lifir enn hjá liberal-
flokknum af þessum anda í kosn-
ingunum sem nú standa yfir.
Yngri flokkar þessa lands
koma hér minna máli við vegna
þess, að vér höfum kosið að ræða
stjórnmálin frá sögulegu sjónar-
miði. C.C.F. flokkurinn er einn
og sami flokkur og sá, er kallar
sig alþýðuflokk heima á fslandi.
Sá alþýðuflokkur er hægfara
sósíalista flokkur og ekki fjarri
jafnaðarflokknum á Bretlandi.
Bændaflokkurinn heima á fs-
landi er ekki sami flokkur og
C.C.F. er hér þó því væri haldið
fram af Jóni Ásgeirssyni nýlega.
Tíminn, blað hans, rífur Alþýðu-
flokkinn og jafnvel verkamanna
flokkana einnig í sig. C. C. F.
flokkinum hér mundi eg helzt
líkja sögulega við Alþýðuflokk-
inn heima og jafnaðarmanna eða
sósíalista flokk Breta. Verka-
mannaskoðanir og jafnaðar-
manna, eru undirstaða þessara
þriggja flokka. Allir vinna eða
stefna þeir að meiri jöfnuði, en
á sér stað í lífi þjóða. En þeir
sjá ekki eða halda, að slíku verði
ekki öðru vísi á komið, en með
þjóðeigna skipulagi að nokkru
leyti. En andstæðingar slíkrar
stefnu benda á einræðishættuna,
sem af því geti leitt, þó þessir
flokkar sýni sig alls ekki í því, að
meina að takmarka frelsi manna.
Að baki þessum flokkum standa
verkamanna samtök flestra landa,
sem með bættum hag stétta sinna
hafa vissulega unnið stórvirki, en
sem gallinn er á að nær ekki
nema til þeirra, sem ráð hafa haft
á myndun samtaka. Hagsmunir
af verkasamtökunum eru því
stétta hagnaður enn sem komið
er, en ekki almennings. Flokkar
þessir standa því ekki lausum
fótum í pólitískum skilningi og
geta átt framtíðar sögu, ef þjóð-
eigna reksturinn kemur ekki í
bága við alment frelsi.
Albirtingar sem þjóðeyris-
stefnuna hafa aðhylst og að
markmiði hefir að gefa út sína
eigin peninga til þess að pen-
ingavaldið geti ekki sprengt lán
upp og stöðvað alt starf í þjóðfé-
lagnu, ef það fer ekki eftir þess
kokkabók. En nú hafa fylkin
ekki vald til peningasláttu, held-
ur sambandsstjórnin. Og sá sem
valdið hefir, er að jafnaði ófús
að láta það af hendi. Þar í liggur
hættan af byltingum, að þegar
valdi er náð með þeim, heldur
það vanalega áfram og um frelsi
er ekert skeytt. Þetta getur mj<*g
auðveldlega einnig náð til flokka
og stétta og haft þar sömu áhrif-
in, ef varhugi er ekki við því
goldin fyr en of seint er.
Niðurlag
KOSNINGARNAR
í öllu Canada sækja 800 þing-
mannsefni í kosningunum 27.
júní. 262 verða kosnir.
í Manitoba eru þingmannsefn-
in 50 en þingsætin eru 16. Kjör-
dæmin og umsækjendur eru
þessir.
Brandon
J. Bracken (PC)
J. E. Mathews (L)
Dr. D. L. Johnson (Ind.)
Verður íihaldsflokkurinn aftur
eða í þessum kosningum hinn
þjóðlegi flokkur sem hann áður
var? Á því veltur kosning hans
og framtíðarfylgi. Honum tjáir
ekki þó kosningu nái nú, að
þjóna efnaðri stéttum landsins
eins og báðum eldri flokkunum
hefir verið til foráttu fundið.
Hann verður að vera þjónn þjóð-
arinnar í heild sinni og vörður
hinna sönnustu verðmæta.
Það hefir verið sagt, að margt
sé Kkt með gömlu flokkunum,
liberölum og íhaldsmönnum. Það
getur eitthvað verið satt í þvíi
síðari árin, en það var það ekki.
Auk þess hefir liberal-flokkur-!
inn nú verið svo lengi við völd, i
að skaðræði er, að hann nái hér
meira valdi en hann hefir. —
Skattamál landstjórnar og fylkj-
anna eru augljós sönnun um
valdagræðgi liberala og einvalds-
anda þeirra. Þar er á hinn ó-
skammfeilnasta hátt gengið á
réttindi og frelsi fylkjanna. Þó
ekki sé nema þetta eina mál, að
komast yfir alt það skattfrelsi,
sem kostur er á, er það ærin sönn-
un um einræðisstefnu liberala. —
Með einræðinu í skattamálunum,
sem komið befir fram, er tími til
þess í þessum kosningum að
segja: Hingað en ekki lengra!
Lögberg mintist á nýlega, að j
það væri léleg ástæða, að halda
fram að liberal stjórnin ætti að
víkja vegna þess, að hún er búin
að vera svo lengi við völd. —
Heimskringla vill benda því á, að
það er ef til vill ein af meiri
hættunum, sem af endurkosn-
ingu hennar geti leitt, að hún
fari að gleyma því, að hún sé
þjónn fólksins og skoði sig ein-
ráða um alla hluti og eigi ein
landið og þjóðina. Lögin sem
hún hefir samþykt án þess að
spyrja þing um það, eru ekki
orðin fá, og benda ljóst á hvert!
stefnir.
Svo hefir nú í þessum kosn-j
ingum orðið ljóst um eitt mál,j
sem stjórnin hefir litla sæmd af;
meðferð á, en sem þjóðina hefirj
verið reynt að dylja. Leiðtogi
íhaldsmanna hefir nú flett skýl-
unni af því og þjóðin stendurj
cgndofa og hissa á liberal stjórn-
inni. Vér eigum við Hong Kong
málið. Þó Drew hefði ekkert
annað gert um æfina, hefir hann
unnið þjóð sinni þarft verk með
að benda henni á þetta og reyna
að koma í veg fyrir endurtekn-j
ingu á slíku í einni eða annari
mynd. Liberala dauðlangar að
koma Drew í tugthúsið fyrir
þetta, en hvað gerir þjóðin?
ÚR ÖLLUM ÁTTUM
ChurchiII
R. F. Milton (PC)
R. S. Moore, (CCF)
G. Weaver (L)
Dauphin
M. S. Szewczyk (PC)
W. J. Ward (L)
F. S. Zaplitny (CCF)
Lisgar
D. Heppner (PC)
H. W. Winkler (L)
Gordon M. Atkins (CCF)
Marquette
Hon. S. Garson (L)
J. Jackson (PC)
Mrs. Bessie Keating (CGF)
Norquay
W. Koshowski (PC)
P. M. Petursson (CCF)
R. J. Wood (L)
Portaeg-Nee pawa
E. C. MaDhews (CCF)
H. Nelson (PC)
W. G. Weir (L)
Provencher
R. Jutras (L)
B. MacKenzie (Ind.)
St. Boniiace
L. Leger (PC)
A. R. Paulley (CCF)
F. Viau (L)
Selkirk
W. A. Bryce (CCF)
J. McDowell (PC)
L. A. Regnier (L)
Souris
E. J. Dow (L)
J. A. Ross (PC)
G. Watson (CCF)
Springfield
J. L. Bodie (PC)
J. S. Sinnott (L)
H. Wasylyk (CCF)
Andrew Bifecki (LPP)
Winnipeg North
J. R. Restall (PC)
A. M. Stewart (CCF)
P. Taraska (L)
J. Zuken (Lab-Prog)
Winnipeg North Centre
S. Juba (Ind)
S. H. Knowles (CCF)
W. A. Molloy (L)
R. H. Pattinson (PC)
Winnipeg South Centre
L. A. Mutch (L)
G. S. Thorvaldson (PC>
F. G. Tipping (CCF)
Tólf þúsund gestir frá Banda-
ríkjunum heimsóttu Winnipeg á
afmælishátíð borgarinnar.
%
★
Ominsky, 22 ára drengur í j
Winnipeg bar fyrir rétti s. 1.
mánudag, að hann hefði án nokk-
urs tilefnis verið tekinn fastur af
lögreglu bæjarins og að hann
hafi verið kjálkabrotinn af lög-
reglumönnum er hann spurði um
ástæðu handtökunnar.
vv niiii pvg aoutn

G. M. Churchill (PC)
R. Maybank (L)
A. N. Robertson (CCF)
Skrifstofuþjónn: “Afsakið, eg
held að það sé síminn til yðar”. j
Húsbóndinn: “Eg held--------,
til hvers fjárans haldið þér eitt-
hvað?” j
Skirfstofuþjónninn: “Það var
sagt í símann: Ert það þú, bein-j
asninn þinn?”
Ársþing
Tuttugasta og þriðja ársþing
Samibands íslenzkra Frjálstrúar
Kvenfélaga verður haldið á Sum-
arheimilinu á Hnausum þann 19.
og 20 júní og byrjar að kveldi,
þann 18. kl. 8. Eru kvenfélögin
hérmeð beðin að tilkynna Mrs.
P. S. Pálsson, 796 Banning St.,
Winnipeg, tölu fulltrúanna* sem
búist er við að sendir verði. Aug-
lýsing um þingið og árssamkom-
una verður svo birt í blöðunum í
næstu viku.
Marja Björnsson
(forseti S. í. F. K.)