Heimskringla - 11.10.1950, Side 2

2. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 11. OKT. 1950
V E R Ð U R MÖNNUNUM
BREYTT 1 JÖTNA?
um við von á fyrstu risavöxnu
grísunum.
í frymi frumukjarnans eru
Aftonbladet í Stokkhólmi birti^ hlutir sem auðvelt er að lita og
15. þ. m. eftirfarandi frétt sem eru því nefndir litningar. Þeir
morgum
verð:
mun þykja athyglig-! gegna mikilvægu hlutverki um
! frumskiptingu, eru arfberar,
1 hafa í sér fólgna arfgenga eigin-
Þrír sænskir vísindamenn,
Gösta Haggquist, prófessor við leika.
stórir, að Sæhrímnir verði sem.ur
dvergur við hlið þeirra.
Já, og þá kemur röðin að ‘of-
urmenninu.
Verður það Svíi sem fyrstur
manna verður tvöfaldaður?
—Þjóðviljin 27. ágúst
Korolinska institutet, dr. Allan
Bane, dýralæknir og Ángve Mel-
ander lic., hafa árum saman unn-
ið að því að búa til risa. Þeim
hefur tekizt að auka stærð spen-
dýra með því að hækka litninga-
Það er langt síðan menn kom-
ust upp á ýmsar aðferðir til þess
að breyta litningatölunni. Af að-
JÓRA í JóRUKLEIF
Jórunn hét stúlka ein; hún
var bóndadódttir einhvers staðar
ferðum þessum er hin svonefnda | úr Sandvíkurhrepp í Flóanum;
colchicinaðferð markverðust og
mest notuð. Colchincin er sam-
töluna. Mjög góður árangur hef-' sett, lífrænt efni, unnið úr jurta-
ur náðst með tilraunum sem ríkinu og hefur deyfandi áhrif á
gerðar hafa verið á kanínum.' starfsemi kjarnaskiptingarinn-
Fullvaxnar kanínur sem vega 2.5 ar. Litningarnir skipta sér að
kg. hafa átt afkvæmi sem vega vísu eftir að deyfing þessi hefur
5,5 kg.
Þetta hefur vakið
farið fram, en þeir skiptast ekki
heimsat- í tvær sjálfstæðar frumur, held-
hygli, og mann óar við þeim' ur mynda eina stóra, sem þá hef-
ung var hún og efnileg, en held-
ur þótti hún skapstór. Hún var
matselja hjá föður sínum.
Einhvern dag bar svo við, að
hestaat var haldið skammt frá
bæ Jórunnar; átti faðir hennar
annan hestinn, er etja skildi, og
hafði Jórunn miklar mætur á
honum. Hún var viðstödd hesta-
atið og fleiri konur; en er atið
möguleikum sem þetta kann að ur tvöfalda tölu litninga. Þeg- byrjagj( sa hún, að hestur föður
i_ _ c ' r •_• _ r — TV/r^ r oVit-if ín crnrinnar prn lítí. 1 r' i i j r •
hafa í för með sér. Má gera ráð ar áhrif deyfingarinnar eru úti
fyrir að mönnum verði breytt í og fruman fer að skipta sér að
jötna? Það er greinilegt að hægt nýju, gerist það merkilega, að
er að skapa kynstofn, ný dýr sem hin tvöfaldaða litningatala helzt.
geta síðan orðið upphaf nýrra|
kynslóða, sem gæddar verða nýj- Margbrotin sæðingar aðferð
um eiginleikum. Menn geta ekki! Colchincin-aðferðinni hefur
gizkað á hversu langt verður verið beitt vig jurtir, en nú not-
komizt eftir þessum brautum. Þój um við hana á skepnum. Það er
má fullyrða, að sköpun risavax- ■ mjög fiókin og erfið aðferð, í því
inna tegunda hljóta að vera tak-j fóigin, að þegar sæðingin fer
mörk sett. Einhvers staðar hlýt-; frairij er mjög þynntri colchincin
ur náttúran að segja hingað ogi upplausn blandað saman við sæð-
ekki lengra. En þessi staðreynd.j ið_ Aðgerðin þarf að fara fram
að hægt er að framleiða húsdýr,! r^tt ^ður en frjóvgunin á sér
sem eru helmingi stærri og gefa £tað er skiptingu ekki lokið,
hálfu meira af sér hlýtur að vera en colchicinið hefur þau áhrif,
mikilvægt þjóðmegunarlega séð. að litningafjöldi eggfrumunnar
Þetta afrek sænsku vísinda- verður helmingi hærri en venju-
mannanna vekur athygli um víða lega. Árangurinn verður sá að af-
veröld vegna þess, að þetta er í
fyrsta skipti sem tekizt hefur
að gera dýr risavaxin. Allar til-
raunir í þá átt hafa verið árang-
urlausar til þessa.
Fréttamaður frá Aftonbladet
átti tal við dr. Allan Bane í dýra-
lækningar rannsóknarstöðinni,
nokkrum kl.st. eftir að fréttin
um hinn mikla árangur hans og
starfsbræðra han»' hafði verið
kunngerð, e. t. v. merkasta frétt-
in um vísindaleg afrek síðan
i kjarnorkan var leyst úr læðingi.
Enda þótt rannsóknir okkar
hafi staðið yfir í þrjú ár, segir
dr. Bane, má heita svo, að við sé-
um enn á byjunarstigi, en árang-
urinn sýnir, að við erum á réttri
leið. Tilraunir okkar á kanínum
hafa tekizt eftir óskum, og nú
bíðum við eftir því að sjá hversu
vel þær gefast á svínum. Til-
raunirnar fara fram uppi í sveit.
Að nokkrum vikum liðnum eig-
kvæmið verður risavaxið. Það
sem gerzt hefur um hinar þrjár
kanínur vísindamannanna er al-
veg það sama sem próf. Nílsson
Ehle uppgötvaði á sínum tíma í
sambandi við jötun-aspirnar.
hennar fór heldur halloka fyrir.
Varð Jórunn svo æf við það og
tryllt, að hún óð að hinum hest-
inum og reif undan honum lærið;
hljóp hún þegar með það, svo
ekki festi hönd á henni upp á
Ölfusá hjá Laxfossi, þreif þar
upp bjarg eitt mikið úr hömrun-
um við ána og kastaði því nálega
út á miðja á; síðan hljóp hún yfir
á stillum þessum og mælti um
leið:
“Mátulegt er meyjarstig,
mál mun vera að gifta sig.”
Árangurs beðið með
eftirvængtingu
Enda þótt glæsilegur árangur
hafi náðst til þessa, eru dýra til-
raunirnar á byrjunarstigi. — Bú-
ast má við að slík gervifjölgun
litninganna hafi mismunandi á
hrif á hina ýmsu einstaklinga og
kynstofna. Kanínurnar stóru
gefa von um góða raun. Þær eru j
risavaxnar og sömuleiðis af-
kvæmi þeirra. Við bíðum með
mikilli eftirvæntingu eftir því
Heitir þar síðan Tröllkonu-
hlaup, aðrir segja Jóruhlaup. Þar
hélt hún upp Ölfus, austan undir
Ingólfsfjall, og upp í Grafning,
unz hún kom að hamragili því,
sem liggur vestan úr Grafningi,
Skammt frá Nesjum; eftir því
fór hún, og linti ekki á, fyrr en
hún kom upp í Hengil. Þar tók
hún sér bólfestu, og er þar síðan
kallaður Jóruhellir og varð hið
versta tröll og grandaði bæði
mönnum og málleysingjum. Þeg-
ar Jóra var setzt að í Henglinum,
var það siður hennar, að hún
gekk upp á hnjúk einn í Hengla-
f jöllum og sat laungum þar, sem
j síðar heitir Jórusöðull; er hann
skammt frá sjónarhól hennar á
háfjallinu. Af sjónarhól skyggnd
ist hún um eftir ferðamönnum,
sem um veginn fóru, bæði um
Grafning fyrir vestan Þingvalla-
í Jórukleif, með axarblaði
milli herðanna. Mun axarblaðið
síðan reka upp í á þá, sem við
hana mun kennd verða, þar munu
íslendingar síðan velja sér þing-
stað.” Svo mælti konungur, en
maðurinn þakkaði honum ráðin
og axargjöfina. Fór hann síðan
út til íslands, og fór að öllu, sem
konungur hafði fyrir hann lagt,
og banaði Jóru. Rættist öll spá
konungs, og rak axarblaðið í á
þá, sem síðan heitir Öxará, þar
sem íslendingar settu alþingi
sitt.
—Líf og List
PRÓF. DR. LAPENNA
SEGIR FRÁ
ÍSLANDSDVÖL
íslendingar líkjast landinu sem
ól þá — kaldir á svip en hugar-
hlýir .
Eftirfarandi grein var birt í
júníhefti aðalmálgangs Al-
menna esperantosambands
ins, en dr. Lapenna ferðast
nú víða um lönd á vegum
þess sambands.
n . g j ■ ’
l '
Eins og önnur börn las eg ein-
hverntíma fyrir mörgum árum
sögur Jules Verne, Kynjamynd-
ir ein af annari, liðu fyrir hugar-
sjónir. Ókunnug draumalönd,
fjarlæg stirni og reikistjörnur
urðu að áþreifanlegum veruleika.
Tíminn flýgur. Ný áhrif þyrp-
ast að. Hugmyndir manna breyt-
asts. Og myndirnar fölna og týn-
ast að lokum bak við tjald
gleymskunnar.......
í rökkrinu, eftir fjögurra
klukkustunda flugferð yfir haf-
ið, er eg sá úr ágætri fjögra
hreyfla flugvél ‘nýtt’ land, —
minntist eg enn þess sem eg las
í bernsku. Hugsýnirnar urðu
nærri að veruleika. Svartir klett-
ar, lamdir freyðandi holskeflum,
fjallatindar teygjast ógnandi
gegn himni, undarleg skóglaus,
snæviþakin landbreiða ....
Þetta voru fyrstu kynni mín
af íslandi — úr lofti.
Þegar á land var komið —
þetta var 1. marz — nötraði
flugvélin af átökum stormsins
eins og lauf. Snæviþakin jörð.
Hvergi tré. Frost.
Við útgönguna var einn esperant
isti. Eg reyndi að brosa til hans.
Þetta Nýja Ger
Verkar Eins Fljótt Og Ferskt Ger
Heldur Ferskleika Eins Og Þurt Ger
Þarf engrar
kælingar með
Nú getið þér fengið fljóthefandi ger án þess að vera hrædd um
skemdir. Hið nýja Fleischmann’s Royal Fast Rising Dry Yeast
heldur sér viku eftir viku án kælingar. Hafið ávalt mánaðar-
forða á búrhillunni.
Notið það nákvæmlega eins og ferskt ger. Einn pakki af þessu
nýja, þurra geri jafngildir einni köku af fersku geri í öllum
forskriftum. Tekur tafarlaust til, er fljóthefandi. Afleiðingar
þess eru lostæt brauð og ágætir brauðsnúðar, á afar stuttum
tíma. Biðjið nú þegar matvörusala yðar um hið nýja Fleisch-
mann’s Royal Fast Rising Dry Yeast.
1 pakki jafngildir 1 koku af Fresh Yeast!
við höfum fundið rétta leið
þeim tilraunum einnig. Vel má
vera, að þess verði ekki langt að
bíða að jólagrísirnir verði svo
1 !
Þetta voru önnur kynni mín
af íslandi af landi.
vatn, og um Dyraveg norður und-
hvernig tekst til með svínin. Enj ir Henglinum, sem liSSuri Við tókumst í hendur. Einnig
við höfum ástæðu til að ætla að| skammt frá hamragili þvi,^ sem hönd hang var k81d,
áður er nefnt og heitir enn 1 dag
! Jórukleif, af því Jórunn lá þar
oft fyrir ferðamönnum til að
ræna þá eða drepa, eftir það hún
var búin með hestlærið. Þar með
gjörðist hún svo ill og hamrömm,
að hún eyddi byggðina í nánd við
sig; en vegirnir lögðust af. Þótti
bygðarmönnum svo mikið
mein að þessari óvætt, að þeir
gjörðu mannsöfnuð til að ráða
hana af dögum; en engu fengu
þeir áorkað að heldur.
Nú þegar í þessi vandræði var
komið, og engin ráð fengust til
að vinna Jóru, því svo var hún
kölluð eftir það hún trylltist, né
heldur til að stökkva henni á
burtu, varð til ungur maður einn,
í sameiginlegu starfi okkar þar
á vegum Almenna esperantista-
sambandsins (U.E.A.) fyrir al-
þjóðamálið, í frjálsum umræðum,
á hinum hrífandi ferðalögum, í
daglegri beinni umgengni, varð
mér ekki einungis ljóst hve hátt
menningarstig þessarar 150 þús.
manna þjóðar er almennt, heldur
einnig hve mikilsvæg íslenzka
esperantohreyfingin er í heims-
hreyfingunni.
Á íslandi er enginn ólæs eða
óskrifandi. Bókasöfnin eru troð-
full af bókum. Blöð koma út í
tugum þúsunda eintaka. Á hverju
heimili, einnig á skrifstofu esp-
erantistafélagsins í Reykjavík,
eru útvarpstæki. Og vel er lesið
og hlustað. Alstaðar og alltaf.
Enda er menningarstig þjóðar-
innar sem heildar mjög hátt.
Blöðin og útvarpið veittu máli
Fyrir meir en þúsund árum okkar mikla athygli. Á
skýrði fyrsti landneminn það —
ísland. Réttnefni, að mér fannst.
Reykjavík, höfuðborgin með
nálega 50 þúsund íbúum er fag-
urbúin ljósum. Varla held eg að
nokkursstaðar í heimi sé raf-
magni eytt jafn örlátlega. Tröll-
auknir fossar gefa gnægð raf-
magns. í hafi skínandi birtu verð
ur allt strax notalegra. Myndin
fer að smábreytast!
f fallega litla húsinu með stóru
gluggunum er strax orðið við-
kunnanlegt. Dag og nótt streym-
ir gegnum gríðarmiklar leiðslur
hiti inn á íslenzk heimili úr sjóð-
Árangur elda er tjón og eignamissir.
Gætið varúðar.
Brunnir síma staurar geta orðið orsök til
slitins sambands, ef til vill þegar verst
gegnir. Ef nauðsynlegt er að brenna
strástakka, slegna akra eða hrísvið, þá
gætið allrar varúðar að eldurinn breiðist
ekki út.
mnniTOBR TEUEPHonE
sysTEm
sem var í förum landa á milli ogj andi hverum. Jarðhiti er einnig
var um vetur í Noregi. Hann! riotaður í gróðurhús þar sem ban-
gekk fyrir konung einn dag, oglanar vaxa og vín-ber ná fullum
sagði honum frá meinvætti þess- þroska! Því undir snæþekjunni,
um, sem í Henglinum byggi, og djúpt í jörðu, logar eldur. Hann
bað konung kenna sér ráð til aðjbrýtur sér leið upp á yfirborðið.
ráða tröllið af dögum. Konungur Hverir þeyta vatnssúlu allt að
segir, að hann skuli fara að Jóru
um sólaruppkomu á hvítasunnu-
morgun “því ekki er svo vondur
vættur né svo hamrammt tröll til,
að ekki sofi það þá,” segir kon-
ungur. “Muntu þá koma að Jóru
sofandi, og mun hún liggja á
grúfu. Er hér öxi, er eg vil gefa
þér,” segir konungur, og fékk
honum um leið öxisilfurrekna;
“og skaltu höggva henni milli
herða tröllsins. Mun þá Jóra
vakna, er hún kennir sársaukans,
snúa sér við og segja: “Verði
hendur við skaft fastar”. Þá
skaltu segja: “Losni þá öxin af
skaftinu.” Mun hvort tveggja
verða að áhrínsorðum, og mun
velta sér niður í vatn það, sem
þar er ekki langt frá, er hún ligg-
sextíu metra hæð. Eldfjöll spúa
úr gini sínu sortnandi hraun-
leðju.
Sannarlega er ísland ekki ein-
ungis ísaland. Inni fyrir er eld-
ur.
*
Og fólkið? Það líkist í mörgu
landinu sem ól það. Svipmót þess
virðist kalt, en inni fyrir logar
eldsál, djúpar og göfugar tilfinn-
ingar, einlægur fögnuður vegna
allls sem fagurt er. Að vísu ekki
á vörunum, heldur í hugarfylgsn-
um, í heilanum, í athöfn. Mað-
ur þarf ekki að dvelja nema
nokkra daga í hópi íslenzkra
esperantista til að sannfærast um
það.
Eg var hjá þeim í fimm vikur.
einum
mánuði komu í íslenzkum blöð-
um átta greinar og viðtöl. Reykj-
avíkurútvarpið flutti ýtarlegt
viðtal. Tugir orðsendinga og
auglýsinga varðandi alþjóða mál-
ið sáust og heyrðust auk þess var
útvarpað stuttu ávarpi á esper-
anto til íslenzku þjóðarinnar.
Fyrsta en vonandi ekki síðasta
esperantoútvarp frá Reykjavík.
Erindi voru flutt opinberlega
í Reykjavík, á Akureyri, í Hafn-
arfirði og á Selfossi. Hundruð
manna hlýddu á þau. Aðsóknin
ágæt. Sérstaklega er minnisstætt
erindið í háskólanum undir for-
sæti háskólarektors dr. Alex.
Jóhannessonar, að viðstöddum
prófessorum, mörgum stúdentum
og menntamönnum.
Erfitt er að lýsa því hve al-
mennur áhugi er fyrir esperanto
á íslandi. Hann samsvarar hinu
háa menningarstigi þjóðarinnar.
Áreiðanlega hafa ekki færri en
100 þúsund manns eða tveir
þriðju allra landsmanna fengið
vitneskju um esperanto og getað
sannfærzt um gildi málsins.
Allt þetta og einnig hin ýmsu
námskeið, fyrirlestra samkomur,
heimsóknir til yfirvalda og menn
ingarfrömuða, undirbjó hinn öt-
uli formaður esperantofélagsins
í Reykjavík, hr. Magnús Jóns-
son. Góðan árangur fyrirlestr-
anna ber fremur öðrum að þakka
hr. Ólafi Þ. Kristjánssyni, sem
túlkaði þá afburða vel.
Eg hef oft átt þess kost að vera
á alþjóðamótum og þingum.
Þar fá atvinnutúlkararnir venju-
lega ræðurnar þýddar fyrirfram.
Þá má segja að þýðingarnar
gangi slysalaust. En eigi þeir að
túlka undirbúningslaust, verður
túlkun þeirra oft stamandi, —
stundum meira að segja röng!
Ólafur Þ. Kristjánsson fékk
ekki ræðuhandritin. Hann þýddi
undirbúningslaust. Hann er ekki
túlkur að atvinnu heldur kenn-
ari og rithöfundur. Samt varð
túlkun hans að mörgu leyti
fremri túlkun margra atvinnu-
þýðenda sameinuðu þjóðanna,
eða á friðarráðstefnunni í París,
eða við Alþjóðadómstólinn í
Haag .... Vafalaust persónuleg-
um hæfileikum hans að þakka.
En jafnframt augljós sönnun
þeim er á hlýddu um léttleik og
lipurð alþjóðamálsins.
★
Á íslandi starfar nú Samband
esperantista og fjögur félög.
Samtals eitthvað á þriðja hundr-
að félagsmenn. En á landinu eru
auk þess 500 — 600 ófélags-
bundnir esperantistar. í bréfa-
skóla og hinum ýmsu námskeið-
um eru við nám um 150 manns.
Þeim fer vel fram. Svo vel að eft-
ir mánaðarnám gátu nokkrir
þeirra spjallað dálítið og skildu
ræður. Ef íslenzku samtökin
Notið 2, 4-D til...
Eyðileggingar Illgresis
Brúkið Dow Chemical med “Naco Dust
er eða Spray Machine. Viðvíkjandi
frekari upplýsingum skuluð
þér tala við næsta FED-
ERAL umboðsmann.
Sl f i 1 « * i JL í . 2
FEOERHL GRRin LIIRITED