Heimskringla - 29.07.1953, Síða 7

WINNIPEG, 29. JÚLf 1953
HEIMSKRINGLA
7. SÍÐA
föður síns, til þess eins að bera blak af hon-
um, og af völdum þessarar undraveru, hefði
dregið allan mátt úr sínum eigin armi þegar
hann hefði verið uppreiddar til þess að greiða
höggið í sömu mynt.
En það, sem hann gat engum sagt frá, ^fn
vel ekki sinni eftirlátu og ástríku móður, var
það, að frá því augnablki sveif þessi álfkenda
vera með gullnu lokkana og bláu augun fyrir
hugarsjónum hans. Að þegar hann hafði þeyst
yfir sléttuna, og reynt að losa sig við þessa sýn,
hafði hún fylgt honum eftir, jafnvel alla leið
heim að hinum látlausa sveitabústað hans, sem
honum allt í einu virtist nú svo ófullkominn og
fátæklegur, svo ósamboðinn þessari draum
kendu veru, þessari aðalsmey, er stöðugt birt-
ist fyrir hugarsjónum hans. Það sem hann sagði
ekki heldur neinum frá var, að honum fannst
allt í einu að sveitabúningurinn sinn vera gróf-
ur og óhreinn, hendurnar harðar og sólbrendar,
göngulag hans þung tog luralegt, að hann hefði
þráð að rétta út arminn og snerta þessa töfrandi
veru, en fundist hann svo grófgerður, fundist
hann sjálfur svo óra langt fyrir neðan hana i öll
um skilningi, og handleggur hans hef'ði fallið
máttlaus niður með hliðinni, og að djúp blygó-
unar og öfundar-tilfinning hefði gripið hann,
svo að hann nálega tárfelldi. ^
Móðurina grunaði þó að eitthvað annað en
móógunaryrði og högg greifans þjakaði að syni
sínum, og reyndi af öllum mætti að beita afli
móðurástar og ástúðar, til þess að sefa sálarstríð
hans, og koma honum til að gleyma öllu öðru
en heimilisgleðinni og friðsælunni að sitja við
móðurknén. Sólin haföi hnígið til vióar í vestr-
inu; það var orðið skuggsýnt í herberginu. Sara
og Kata komu með kertin og kvöldmatinn, en
það ríkti djúp þögn meðan hans var neytt. —
Eyrirboði einhvers ílls, lá eins og mara á móður
og syni. Máltíðinn var lokið, og búið að taka
af borðinu, Andras hafði beðið um að farið
væri með Ijósin í burtu, hann langaði til að
sitja í myrkrinu, nálægt móður sinni, og láta
hana snerta hið sára og heita enni sitt með
mjúku, friðandi hendinni, til þess að reka á
braut djöfla haturs og hefnigirni, sem
stríddu í sál hans. Hann þráði frið, og dimmu
líka, sökum þess að hann langaði til að njóta
hugsunarinnar um vissa töfraveru, sem hans
eigin skynsemi sagði honum í dagsljósinu að
gleyma með öllu, en sem í myrkrinu birtist
eins og dýrðlegur draumur.
Móðir og sonur vissu tæplega hversu
lengi þau sátu þarna í myrkrinu.
Etelka, sem engar töfrasýnir átti, til þess
aO láta hugann dvelja við, hafði lokað augun-
um, og hinn rólegi andardráttur hennar
myndaði friðandi undirspil við vökudrauma
sonarins.
Skyndileya mátti greina undarlega birtu
gegnum gluggana ,er virtist koma úr áttinni
frá hinn eyðilegu sléttu, og lýsa úti við sjón-
deildarhringinn. Andras hafði sprottið á fætur
og starði út, og skildi ekki í svipinn hvers kon
ar birta þetta gæti verið sem smám saman lýsti
upp loftið. Hávaði og högg við útidyrnar vöktu
Etelku upp af blundi, og þjónustumeyjarnar
tvær komu hlaupandi inn, mjög hræðslulegar.
Allra hugir höfðu verið haldnir einhverjum
kvíðg allan þennan dag, og þegar Sara og Kata
höfðu fyrst tekið eftir þessari undarlcgu birtu
sem hvorki lagði af mána eða sól, hlupu þær ótta
slegnar til húsbónda síns, til þess að leita hug-
hreystingar og skýringa á þessu fyrirbrigði. En
Andras var orðinn náfölur, og Etelka starði nú
skelkuð út.
“Eldur!” hvíslaði hún þrumulostin.
“Já! Það er eldur, mamma, eldur yfir á Bil-
esky-landareignunum. Maísakrarnir liggja ein
mitt þarna”, svaraði Andras, “og það hefir ekki
ringt í síðstliðnar tvær vikur, akrarnir brenna
eins og þut hey”.
“Eldurnn virðist koma úr tveimur eða
þremur áttum”. Það er guðsdómur yfir lávarð
inum”, sagði Etelka, og signdi sig.
“Mamma, eg ætla að fara og vita hvort eg
get ekki orðið að einhverju liði, láttu Söru og
Kötu hlaupa út, og senda alla okkar menn sem
þær ná í ~til eldstöðvanna, eins fljótt og þeir
geta. Hérna eru lyklarnir að hesthúsunum, þeir
verða að velja sér fljótustu hestana og koma
samstundis. Og þú, elsku mamma”, bætti hann
við, hrærður, “krjúptu fyrir framan kross-
markið, þegar eg er farinn, og beiddu til guðs
að hann láti ekki hefndina koma niður á þeim,
sem ráðin hafa lagt á að koma þessum illverkn-
aði í framkvæmd.”
Hann kvaddi móður sína með kossi, í mesta
flýti, snaraðist út að hesthúsinu, og var innan
lítillar stundar kominn á hraða ferð áleiðis til
Bilesky-setursins. Framundan í fjarlægðinni
lagði birtuna frá eldinum yfir stærra og stærra
svæði út við sjóndeildarhringinn. Um alla þessa
víðfeðnu sléttu, mátti heyra margskonar skelf-
ingaróp og hljóð úr fjarlægð, hræðsluöskur
gripahjarða órólegt jarm sauðfjársins, og hróp
og köll hjarðmannanna, er þeir reyndu að reka
hjarðirnar á óhultari staði á hinni þurru sléttu.
Eldurinn óx með ægilegum hraða, og hjarð
ir viltra hrossa geystust framhjá Andrasi, þar
sem hann þeysti áfram, hrossahjarðir, örvita af
hræðslu, með flaksandi föxum og töglum. Andr
as sá eldslogana dreifast með ógurlegum hraða
í áttina ctii akranna þar sem slegna korninu var
hlaðið upp, og myndi það auka eldinn um allan
helming.
Á sléttunni.'sem vanalega var svo þögult
og friðsælt á kvöldum og nóttum, var nú allt í
uppnámi af hræðsluópum, er virtust berast að
úr öllum áttum.
Mildur sumarblær gaf logunum enn þá
meiri kraft, og beindi þeim til austurs að frjó-
sömum maís-ökrum, timburkofum og jafnvel
gripahúsum.
Andras geystist áfram, sál hans skelfd og
harmsfull yfir fyrirboðum stórra og hörmu-
legra tíðinda, og starði á eldinn, kveiktan með
guðs eigin hendi, eins og móðir hans hafði sagt,
til þess að hegna hinum hrokafulla lávarði.
14. Kafli
HERMDARVERK
Sálarjafnvægi Bilesky greifa hafði raskast
alvarlega í samtalinu við hinn auðuga leiguliða
hans, og það hafði liðið alllangur tími þangað
til að hann jafnaði sig aftur, og náði hinu venju
lega léttlyndi sínu og glaðværð.
Einhver tilfinning, sem hann gat ekki gert
sér grein fyrir eða útskýra hamlaði honum frá
að segja gestunum frá innihaldi samtalsins, og
finna þannig geðró í því að heyra þá úthúða
þessum hlutsama og ósvífna sveitabónda. Ein-
hvern veginn var Bilesky ekki ánægður með
sjálfan sig.
Hann fyrirvarð sig dálítið fyrir bráðræðið
við þennan mann, sem honum hefði áreiðanlega
verið meira í hag að eiga vingott við, og hafa
hann sín megiq, hvað þessi uppáhalds fyrirtæki
hans snerti. Honum var vel kunnugt um, að vin
sældirnar og traustið sem sem alþýðufólkið bar
til Andras Kemeny, var ótakmarkað, og hann
neyddist til að viðurkenna, þrátt fyrir þessa
deilu, að hann gat mjög vel skilið hversu eðli
legt það var, að þessi ungi og glæsilegi sveita-
maður hefði hressandi og holl áhrif á Iýðinn.
Áreiðanlega var hann heimskingi að hafa
ekki tryggt sér aðstoð og fylgi þessa manns,
heldur en að gera sér hann að megnum óvini
með því að móðga hann grimmilega, og veita
honum líkamlegan áverka. Ekki hvarflað þó
að honum eitt augnablik, að iðrast eftir því, að
hann seldi mylnuna ekki honum, hann trúði því
fastlega, að tilgangur sveitamannsins væri ekki
eins hlutlaus, eins og hann hélt fram. En nú,
þegar hann vissi fyrir víst að peningarnir, sem
hann alltaf þarfnaðist svo mjög, voru í rauninni
úr fjárhirzlu bóndans, iðraðist hann eftir að
hafa ekki gert einhverja hagkvæma samninga,
og með, því fengið Andras til þess að sejta skki
slíka okurvexti á höfuðstól sinn eins og þessi
milligöngumanns^blóðsuga hans gerði.
Með því að gera sér þennan mann að fullum
óvini, þennan lánveitanda sinn, sem hann hafði
svo mikið að byggja á, sá Bilesky það fyrir að
við hatursfullri mótstöðu mætti búast hvaðan-
æva, og að öllum líkindum yrði öllum lánsleið-
um þar lokað, næst þegar hann þyrfti peninga-
láns með.
Mestallan seinni hluta þessa dags sat Bil-
elsky þögull, og í áberandi þungu skapi fjærri
gestunum sínum, og reyndi að jafna sína ýfðu
geðsmuni með því að reykja pípu sína jafnt og
þétt. Hvað Ilonku snerti, þá var hún alltof ó-
reynd og barnaleg til þess að skilja hversu
hættulega sakirnar stóðu, og hvílíkt ógæfuverk
hún kom í veg fyrir að líkindum, þegar hún
kom svo óvænt inn til föður síns fyr um dag-
inn.
Hún rendi lítinn grun í það, að það var
hennar meðfædda fegurð og yndisleikur, sem
bjargaði föður hennar frá því sem hefði getað
orðið banahögg, og sál annars manns frá æfi-
löngum iðrunarkvölum.
Hún hafði aðeins séð í svip háan herðabreið
an sveitamann, sem auðsjáanlega hafði reitt föð
ur hennar til reiði mjög mikið, og sem hafði
horft á hana þannig, að hún gat ekki gert sér
grein fyrir því eða skilið það. En öllu þessu
hafði hún gleymt þegar lengra leið, og kvöld-
skuggarnir höfðu gert svalt í garðinum, gleymt
bæði fyrirlestri móður sinnar kvöldið áður, og
öllu öðru mótdrægnu, til þess að geta notið líð
andi stundar til fulls.
Hún hafði, ásamt öllum yngri gestunum
komið því svo fyrir, að gleðskapurinn og skemt
anar þetta kvöld yrðu afbrigðilega frumlegar
og fjörgandi. Til svo fágætra skemtana hafði
verið stofnað, að hinir fornu veggir Bilesky-
setursins áttu að riða við af hlátrum, sem berg-
máluðu frá grunni þessarar miklu hallar upp
til þaks.
Það var sannarlega mislitur hópur sem
lagði leið sína upp hinn mikla stiga, og gegnum
hinar breiðu forstofur og ganga hinnar gömlu
hallar. Fríð, hlæjandi meyjar-andlit gægðust
út úr karlmanna-búningum, og skeggjuð andlit
sömuleiðis ómótstæðilega óviðeigandi og skríti-
leg, áttu allt annað en vel við kvenbúninga.
iGjlraiHiaiaiaraiHiHigraiajajHigiaizjHJHiHiEJHiafZjajzraiErafafafHreiHfEJHfHjgfafHJHiaiafEjaraiaigrafamHjaigfaiHizfig
r*mmm
I:
<♦> >3R- •:♦;• : •:♦>' >ae< >»»' •»> <«• *' •:♦> <«• '>:♦>' •:«• •:♦> .<♦>' .•:«•:' •:♦> >5
I
|
i
Beztu Hamingjuóskir
Framtíð yðar er umhyggja vor í dag
*

í tilefni af Þjóðminningarhátíð íslendinga
1953, telur National Grain Company Lim-
ited sér mikla sæmd í því að senda sínum
íslenzku vinum í Vestur Canada hugheilar
árnaðaróskir.
Natiónal Grain
\/ COMPANY LIMITED
I
II
$
■ I
11
•:♦> •:♦> •:♦> mm •:♦> :•»>"."•:♦> mm •»> •»> •»> mmmmmm>»>. •:♦> A.-»y :■•:♦>":>sb-".>:«•;;>:♦> mmmm •:♦> "-sb-'.
Víðsvegar um Canada og Bandaríkin
eru hundruð þúsunda manna, kvenna
og barna, . . . einstaklingar . . . f jöl-
skyldur ... og hópar ... sem umhyggju
njóta hjá Great-West Life.
t Aukin lífsgleði þeirra, einnig trygging
og ánægja í framtíðinni, er fuUvissa
þeirra, vegna hinna mörgu tegunda lífs-
trygginga, slysa, og heilsu og hópa
tryggingar-skírteina sem þetta félag
hefir á boðstólum.
Great-West Life
ASSURANCE COMPANY
HEAD OFFICE-WIN NIPEG
HEILLAÓSKIR t TILEFNI AF SEXTUGASTA OG ÞRIÐJA
AFMÆLI ÞJÓÐMINNINGARDAGS ÍSLENDINGA HÉR,