Heimskringla - 29.07.1953, Page 18

18. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 29. JÚLÍ 1953
GREETINGS TO OUR ICELANDIC FRIENDS
from
H. Oscar Olson
PLASTERING CONTRACTOR
Plain and Omamental Plastering of All Types
Office and Warehouse 1045 Erin St. WINNIPEG, MAN.
★
PHONE: 3-3281
í
!
í
COMPLIMENTS OF .
JOHNNY'S
FOOD MARKET
Your friendly neighborhood
RED and WHITE STORE
QUALITY MEATS AND GROCERIES
We Deliver
Prop: J. Neuweld
Butcher: Thor O. Hallson
Phone 3-1272
843 Ellice at Burnell
INNILEGUSTU ÁRNAÐARóSKIR
til íslenzku þjóðarinnar í tilefni af
þjóðhátíðardeginum á Gimli
M. Brandson & Sons
GENERAL CONTRACTOR and BUILDER
★
Phone 3-3691—72-7459
1017 Clifton St. Winnipeg, Man.
STUTT YFIRLIT ÚR
STJÓRNARSÖGU
CANADA
i
Better Service...
To give better service, United Grain Growers
Limited have an extensive country elevator system
as well as terminal elevators at Vancouver and Port
Arthur. As a result, many thousands belonging to
this farmer-owned grain co-operative now enjoy grain
handling facilities second to none.
I
I
UNITED GRAIN
4
GROWERS LTD.
i
WINNIPEG SASKATOON CALGARY EDMONTON
Frh. frá 17. bls.
Frökkum. En formlega slá þeir
ekki eign sinni á landið fyr en
árið 1763, með samningunum í
París. Fyrstu þrjú árin stjórn-
uðu Bretar með hervaldi; var
eirðarleysið og sundurlyndið svo
mikið, að annars var ekki kostur.
En að þeim tíma liðnum, lýsti
Georg III. Bretakonungur því
yfir, að hér skyldi koma á fót
brezku stjórnarfari, eða þing-
^stjóm, og að þegnum landsins
væri leyfð þáttaka í löggjafar-
málum með því að kjósa fulltrúa
á þingið. En Frakkar í þessu
landi voru enn audvígir flestum
tillögum Breta, og fanst nóg um
þær breytingar á stjórnarfarinu,
sem Biretar höfðu þegar gert.
Varð því enn nokkur dráttur á
framkvæmdum í þingstjórnar-
áttina. Árið 1774 samdi þingið
á Bretlandi lög fyrir Quebec-
fylki. Voru það fyrstu stjórnar-
skipunarlögin er fylkið öðlaðist.
Stjórnin var samkvæmt þeim í
höndum landstjóra og 5 manna
er hann kvaddi. Löggjafarráð
eða .þing í einni deild var þá
stófnað, og skipaði konungurinn
eða fulltrúi hans hér þingmenn-
ina. Trúfrelsi var kaþólskum
veitt að jöfnu við mótmælendur
og tilkall til kirkjueigna.
Ennfremur var Frökkum nú
leyft að taka upp aftur sín al-
mennu lög (The French Civil
Laws), en þeim voru þeir í
fyrstu sviftir. Glæpalög Breta
voru þó gildandi í fylkinu. Er
sagt að Frökkum hafi geðjast
betur að þeim, einkum kviðdóms
fyrirkomulaginu, heldur en
frönsku glæpalögunum. Við
stjórnarstörfin og á þingi voru
franska og enska jafn-réttháar.
Þessi Quebec-lög voru í alla
staði frjáls og sanngjörn gagn-
vart Frökkum, enda undu þeir
allvel mörgu í þeim, þó mikið
vantaði á að með þeim yrðu þeir
að fullu og öllu sáttir við Breta.
Þingstjórnar-tímabil, 1791-1840
Þegar hér er komið sögu, er
Ontario-fylki orðið æði fjöl-
ment. Hafði hópur manna, um
40,000, flutt til Canada frá
Bandaríkjunum. En þannig stóð
á því, að menn þessir voru and-
vígir því, að Bandaríkin segðu
skilið við Bretland, og þegar
ekki varð við því spornað, fluttu
þeir hingað. í ensku sögunni eru
þeir kallaðir “United Empire
Loyalists”. Tóku þeir bólfestu
í Ontario, N. Brunswick og Nova
Scotia. Með þessum mikla fólks-
straumi ^til landsins breyttist
hér margt. Efldust Bretar mjög
við hann, en að sama skapi óx
óvildin milli Frakka og þeirra.
Og Quebec-lögin urðu nú brátt
ófullnægjandi. Voru þau því af-
numin (1791), en önnur ný sam-
in (Constitutional Act). Er Can
ada þá skift í tvo landshluta, —
Neðri Canada (Quebec) og Efri-
I Canada (Ontario). Skipaði kon-
ungur landstjóra í Neðri Canada,
en fylkisstjóra í Efri Canada. —
Meðstjórnendur sína, eða fram-
kvæmdaráð og löggjafarráð skip
uðu þeir hvor í sínu fylki sjálf-
ir. En auk þessa var nú stofnað
fulltrúaþing eða neðri deild
þings og kaus almenningur full-
trúa hennar. Tilgangurinn með
lögum þessum var að koma hér
á brezkri stjórnarskipun, að svo
miklu leyti sem unt var. En það
reyndist erfitt, því það skorti
ennþá ráðuneyti í stjórnarskip-
unina, ekki aðeins ábyrgðarfult
gegn krúnunni, heldur einnig
gagnvart þjóð og þingi, til þess
að hún væri eins og á Bretlandi.
Stjórnin eða ráðuneytið þar var
úr neðri deild þingsins valið
og hafði umráð allra fjármála,
lagði á skatta og réði hvernig
skattfénu var varið. Englending-
ar í Efri-Canada vildu skipa
ráðuneyti hér á þennan hátt, en
Frakkar þar vildu að efrideildar
þingmenn væru kosnir af þjóð-
inni og þeir mynduðu ráðuneyt-
ið. í Neðri-Canada voru Frakk-
ar aftur með því, að ráðuneytið
væri úr neðri deild skipað, enda
voru þeir þar í meirihluta, en
Englendingar, sem fjölmennari
voru þar í efri deild mæltu ái
móti þessu. Varð afarhörð rimma
í landinu út af þessu máli, og'
var nú tíðast talað um, af þeim
er móti brezkri stjórnarskipun
voru, að segja skilið við Bret-
land og sameina Canada Banda-
ríkjunum. í Neðri-Canada end-
aði sú deila með uppreistinni
1837-38, er Papineau og Nelson,
leiðtogar neðri deildar þingm.,
stóðu fyrir, en stjórnin gat loks
kveðið niður með hervaldi. í
Efri-Canada reyndi William
Lyon McKenzie að æsa þjóðina
gegn stjórninni, en það endaði
með því að hann varð að flýja
til Bandaríkjannfc.
Til þess að ráða einhverjar bæt
ur á þessu ástandi, sendi stjórn-
in á Englandi Durham lávarð
hingað viðurkendan stjórnmála-
mann. Átti hann að kynna sér
hag landsins og leggja á ráð til
bóta. Komst hann að þeirri nið-
urstöðu, að heillavænlegast væri
að stjórn eða ráðuneyti væri val-
ið úr neðri deild þings; ennfrem
ur mælti hann með, að landið
væri aftur sameinað. Þannig
endar þetta tímabil stjórnmála-
sögunnar.
Sjálfstjórnar-tímabilið
—1840 — 1867
Árið 1840 gengu ný lög í gildi,
sem þingið á Bretlandi sneið að
mestu eftir skýrslum Durham
lávarðar. Samkvæmt þeim var
Efri-Canada og Neðra-Canada
sameinað aftur. Einnig var ráðu-
neyti stofnað úr þeim flokki.
sem í meirihluta var í neðri
deild þingsins, svo stjórn þess-
ara sameinuðu fylkja var nú
komin í hendur þjóðarinnar
sjálfrar. En nokkurn tíma þurfti
enn til að koma breytingu þess-
ari í framkvæmd, og því var ekki
lokið fyrri en 1847. Vann Elgin
lávarður einn mikilhæfasti land-
stjóri, sem í Canada hefir verið,
manna mest og bezt að þessu.
Nú var þjóðin orðin sinn eigin
löggjafi og framkvæmdarstjóri,
þar sem henni var bæði í lófa
lagt að semja sér lög og ráða öllu
um það, hvernig hún verði fé
sínu. Undir fylkisstjórnunum
risu nú upp sýslu- (county) og
sveitarstjórnir. Þegnarnir fóru
að láta sig meiru skifta alt sem
bæði að þeirra eigin heill og hag
°g þjóðfélagsins laut, er þeim
var lagt freRið upp í hendur.
Alt sem til framfara og þjóð-
þrifa horfði, komst nú á þann
rekspöl, sem auknu lýðfrelsi er
ávalt samfara, og vegur og heill
hvers þjóðfélagsbrot og hverrar
þjóðar hvílir á.
Þótt bygð væri enn þunnskip-
uð sumstaðar, mátti hún nú heita
óslitin frá hafi til hafs. Fylki
myndast og héruð, sumpart að
nýju, eins og í Vestur landinu,
og sumpart út úr Quebec-fylki,
eins og New Brunswick og
Nova Scotia. Framleiðslan eykst,
verzlun eflist og starfssviðið
víkkar í öllum greinum. En um
leið verður stjórn öll flóknari.
Og loks rekur að því, að bæði
viðskifti og stjórnmálastarfið
verður erfitt að leysa af hendi,
svo vel sé fyrir þjóðina eða land
ið, nema þvi aðeins að það sé i
höndum einnar yfirstjórnar eða
miðstjórnar. En þá er komið að
fimta tímabilinu í stjórnmála-
sögunni, árinu 1867, er landið
öðlast stjórnarskrá þá, sem enn
er í gildi, og er grundvöllur nú-
verandi stjórnarskipunar Can-
ada.
SAMBANDSLÖGIN
Tildrögin að því að Canada
öðlaðist stjórnarskrá árið 1867,
eru ljós af því, sem þegar er tek-
ið fram. Hófust stjórnir austur-
fylkja Canada handa og efndu
til fundar í Quebec haustið 1864,
til þess að ræða um sameiningu
þessara fylkja í eina ríkisheild.
Á fundinum mættu 33 fulltrúar
frá þessum fylkjum: Ontario,
Quebec, New Brunswick, Nova
Scotia, Prince Edward Island
og Newfoundland. Voru í einu
! hljóði samþyktar 72 tillögur um
I þetta mikilsverða mál. Aðalefni
j þeirrar var í því fólgið, að skipa
| skyldi miðstjórn eða eina lands-
stjórn, sem um sameiginleg mál
i allra fylkjanna fjallaði, en að
i fylkin hefðu að öðru leyti um-
| sjón og ábyrgð sinna sérmála.
I Voru allir sannfærðir um, að
þetta yrði landi og lýð til efl-
ingar og farsældar. Tillögur
þessar voru sendar stjórn Bret-
lands, og sneið hún upp úr þeim
stjórnarskrá Canada eða sam-
bandslögin, og samþykti á þingi
1. júli 1867; er 1. júlí síðan þjóð
hátíðardagur Canada. Voru þau
nefnd “Brezku Norður-Ameríku
lögin”, en fylkin, sem samband-
ið mnyduðu: “Canada-ríki” —
(Dominion of Canada), en þau
RÉTT 00 RANGT
—SITT HVAÐ
Útlitið í heiminum er svo tvísýnt, að við fáum ekki séð hvað
framundan bi0ur. Við að heyra svo margar ólíkar skoðanir,
truílar hugi manna. Vikublöð geta með því að birta fréttir
hlutlaust, og með ritstjórnar greinum, sem af hreinskilni og
/
einlægni eru skrifaðar, frætt menn mjög mikið á þvf hvaö cr
rétt og hvað er rangt, hvað sanngjarnt sé í stað hleypidóma
og hvað til friðar leiði í stað ofbeldis — sem allt sýnir hvað
mikilvægt blaðafrelsi er í lýðfrjálsu þjóðfélagi.
Searle Grain Company,Limited
WINNIPEG
TERMINAL AND COUNTRY ELEVATORS
FLOUR — FEED — COAL — SEED
ONTARIO MANITOBA SASKATC:hewan
ALBERTA BRITISH COLUMBI4
EIGIÐ ÞÉR HEIMA í NORTH CENTRE ?
SE SVO
BROOKLMDS
I»á veitið athygli að North Centre er nú STÆRRA
kjördæmi. Þér þarfnist stjórnarþingmanns með
lífsreynslu, sem fús er á að berjast fyrir
nágranna sína!

NE

vef2-
Greiðið atkvæði
vegna voldugra
North Centre
með
N.
ELUCE. AVE.
Greiðið
LIBERAL
atkvæði!
Endurkjósið
SI.UIRENT!
c
Mikill foringi
fyrir voldugra
Canada

PETER
TARASKA
• Bæjarfulltrúi
• Hefir setið í skólaráði
• Velferðamefnd almennings
• Sjúkrahúsanefnd
• Lögreglunefnd
• Ötull athafnamaður
• Fæddur í North Centre
(l’ublished by North Centre Liberal Association)