Heimskringla - 09.03.1955, Blaðsíða 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 9. MARZ 1955
ikfetmskrmtila
StotnuO ISt*
K*mui 61 á hverjum mlðvlkudegi.
65i?endur THF VTKING PRESS LTD
863 ®g 85® Sargent Aveaae. WÍMipeg, Maa. — Talsimi 74
Verfl btaðslns er $3.00 árgangurinn, bosgist tyrirtram.
AJlar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viösiítftabréf blaðlnu aölútandl sentiist:
The Vltdng Press Limited, 858 Sargent Ave., Winnlpee
Rltatfóri STEFAN EINARSSON
Dtaaáskríft tll rltatjórans:
EDITOR HBfiMSKRINGLA. 853 Sargent Ave.. Wlnnipeg
Advertúing Maaagwt CVNNAX ERUSN»S«ON
“Hoimakringia" ls pubUakeá by THE VIKING PRESS LIMITED
aM priwted by VIKING PRINTERS
868-855 Sargeat Aveaue, Wtaaipeg. Maa., Caaada — Telephone 74-6251
Aatfaoriaed cn Second Claan Mqjl—Peyt Olfice Dept., Ottawq
WINNIPEG 9. MARZ 1955
Þættir úr Gullna Hliðinu
sýndir í Winnipeg
Þegar eg hafði lesið leikrit
Davíðs Stefánssonar, Gullna
hliðið, i fyrsta sinni varð mér
að orði, að ef að líkum léti, yrði
þetta viðurkent sem eitt heil-
steyptasta listaverkið, sem frá
penna nokkurs íslendings hefði
komið á síðari tímum að minsta
kosti.
Hvernig skáldið hefir síðan
verið hylt upp aftur og aftur
með sýningu leiksins í Þjóðleik
húsi Jslands, er óræk sönnun
álits þjóðarinnar á sjónleiknum.
Það má því mikill viðburður
heita í félagslífi vor Vestur-ís-
lendinga, að ráðist hefir verið í
það af íslenzkum háskólanemum
og kennurum hér í bæ, að sýna
Gullna 'hliðið, eins og gert hefir
verið í sambandskirkju í Win-
nipeg nú tvö kvöld í röð. Leik-
endur kalla þetta þætti úr leikn-
um, en sannleikurinn er, að for-
vígismenn sjónleiksins, próf.
Finnbogi Guðmundsson og Ás-
kell Löve, hafa komist miklu
nær því en þeir halda, að sýna
hér óslitin leik, en aðeins sýnis-
horn, sem sumir gætu gert sér í
hug, af frásögn þeirra um leik-
inn,
Það sem skemtilegast var við
þessa leiksýningu, var fyrst og
fremst nýungin að fá íslenzkan
leik sýndan og heyra af leiksviði
greinilegan íslenzkan framburð
leikenda. Þarna heyrðust sem sé
beygingar hvers orðs svo greini-
lega, að andi og efni naut sín til
hlítar. Og þó ekki sé nema fyr-
ir þetta, væri mikilsvert, ef hægt
væri ,að leikurinn væri sem víð-
ast sýndur hér vestra, og ætti
Þjóðræknisfélagið að taka það
efni á verkskrá sína. Annað sem
var ljómandi skemtilegt var hvað;
leikútbúnaður var þarna góður.
Það var eins og að horfa inn á
palla í leikhússi, að horfa inn á
leiksviðið, sem maður veit hvað
þarna er takmarkað. Þarna bar
alt vott mikillar iðju leikstjórn-
ar, sem vert er að þakka. Sýn-
ingin var yfirleitt leikendum til
sóma og áhorfendum til fróð-
leiks og óviðjafnanlegrar skemt-
unar .
Háskólanemendur og kennar-
ar! Hafið þökk fyrir þessa sýn-'
ingarstarfsemi, sem maður von-
ar að verði upptök eins þáttar
í félagslífi voru sem fallinn var
niður, en sem vér vonum, að
haldi nú áfram, oss til fagnaðar
og hressingar, sem íslendingarj
viljum hér vera. Við vinnum að
íslenzkri þjóðrækni hér ekki
með öðru betur, heldur en
þannig lagaðri kynningu á hinu
mikla listaverki skáldsins, höfuð
listaverki þjóðar vorrar á síhu
sviði.
PÁLL S. PÁLSSON:
Minningar frá Islandsferðinni 1954
Framh.
HVernig myndi nú- þessi borg
koma fyrir sjónir manns, sem
fjarvistum hefir dvalið um meira
en hálfa öld, eða réttara sagt, 54
ár?
Það þarf langan tíma, lengri
tíma heldur en venjulegur ferða
maður á yfir að ráða, til þess að
kynnast þessari undra-borg,
vegna þess, að framfarirnar og
breytingarnar á öllum sviðum
hafa verið svo gífurlegar, jafn-
vel ótrúlegar, þessa hálfu öld,
sem ferðamaðurinn hefir verið
fjarverandi, að hann á bágt með
að átta sig á því öllu, svo jafnvel
eftir margra vikna dvöl á fslandi
hefir hann aðeins séð fá af þeim
mörgu undrum sem gerst hafa
með þjóðinni, einkum hin undan
förnu tiu ár, eða frá þeim tíma
sem fsland varð sjálfstætt ríki,
og engu útlendu valdi háð.
En þrátt fyrir allt, hefir ferða
maðurinn þó getað kynnt sér
aðaldrættina, og þó flýtislega,
en ábyggilega.
Það er sönn saga, að til séu
miljónerar í Reykjavík, en að
þeir hafi sprottið upp eins og
gorkúlur á einni nóttu, er hlægi-
lega orðum aukið. — Þetta eru
menn, sem lagt hafa mikið í söl-
umar til þess að ná þessu tak-
rnarki. Þeir hafa unnið sleitu-
laust og hvorki sparað hönd né
heila, þeir hafa ekki, eins og
sumir vilja halda fram, óðlast
auðinn af svita-dropum almenn-
,mgs, heldur vegna þrautsegju
sjálfs sín, og árvekni og um-
hyggju um verkefni sín, og af
árvekni þessarar manna hefir
margur einstaklingur og stofnan
ir notið mkils góðs.
Eg útti því láni að fagna að
kynnast nokkrum þeim mönnum,
sem nefndir eru miljónerar. Nú,
þetta eru þá menn alveg eins og,
eg og þú. Við þáðum heimboð
hjá þeim og fundum strax til
þess að við gátum hagað okkur
eins og við værum í okkar eigin
hýbýlum, og eftir þeim boðs-
gestum að dæma, sem þar voru
meðal okkar, er áreiðanlega víst,
að ekki var farið í manngreinar-
álit. Þar var ekki raðað til borðs,
eða rætt við gesti, eftir svoköll-
uðum mannvirðingum. Allir við-
staddir voru jafningjar í einu og
öllu, án tillits til auðs eða
embætta. —Þess vegna verður
ferðamaðurinn að álíta, að hinn
svonefndi “stéttarígur” sé 'horf
inn, hafi hann þá nokkurn tíma
átt sér stað, og öll embættis-
manna drambsemi dauð og graf-
in.
Næsta hlutverkið var að
kynna sér fátækrahverfin, “The
Slum Districts”. Eðlilegasti og1
fljótasti vegurinn er að tala við(
einn af þessum bílstjórum, (Taxi
driver) sem allt og alla þekkir.
Þú biður hann að sýna þér fá-
tækrahverfi borgarinnar. Hann
horfir á þig um stund, stríkur
ennið og klórar sér á bak við eyr
að, svo segir hann hálfstamandi:
“Þér meinið verkamanna bústað-
ina”? — “Hér eru engin fátækra
hverfi”. Ferðamaðurinn verður
órólegur og segir: Eg meina
þann hluta borgarinnar sem fá-
tækt fólk býr í, atvinnuleysingj-
ar og efnalaust fólk. — Bílstjór-
inn segir hikandi: “Hér eru eng-
ir atvinnuleysingjar, fólkið er
svo fátt og atvinnuvegirnir svo
margir, að fólk hefur ekki tima
til að vera atvinnulaust.”
Seinna upplýstist að það sem
bílastjórinn sagði var hreinn og
beinn sannleikur. Atvinnuleysi
þekkist ekki í Reykjavík, að
minsta kosti var það svo í sum-
ar sem leið, og árangurinn er sá,
að öllum líður vel. Fólkið er lífs-
glatt og frjálslegt, vel klætt og
vingjarnlegt.
Verkamanna bústaðirnir svo-
nefndu eru prýðlegustu bygg-
ingar, smekklegir að utan að sjá,
og þægilegir þegar inn er kom-
ið. í þeim gefur að líta allskonar
nýtízku þægindi svo sem renn-
andi vatn heitt og kalt, baðher-
bergi með öllum nauðsynlegum
áhöldum, mublur af beztu teg-
undum, síma og margt og margt.
Málverk stór og smá prýða vegg-
ina, og vináttu-blær og hlý-
leiki hvílir þar yfir öllu, fólkinu
ekki síst.
f þessum fáu línum reyni eg
ekki að fara inn á þær heillandi
og fögru brautir; sem ferða-
manninum eru opnar og standa
til boða að hinum töfrandi söfn-
um af öllum tegundum, sem
þjóðin íslenzka varðveitir í höf-
uðborg sinni, eg reyni ekki einu-
sinni að skrásetja, eða nefna þau
með nöfnum. Til þess að kynna
sér þau til hlýtar þarf lengri
tíma heldur en venjuleg viðstaða
ferðamannsins á yfir að ráða.
En þó verð eg að segja, að hrifn-
ingin komst á hæðsta stig, í söl-
um “Hnitbjarga” í návist höf-
undar hinna ógleymanlegu lista-
verka sem þar eiga heimili sitt,
stofu úr stofu gengum við hljóð
og hugsandi, dáandi hin miklu
listaverk, undrandi þá sköpunar-
gáfu sem dauðlegum manni hef-
ur verið gefin, og hefir ávaxtað
svo vel pund sitt, að fáir munu
eftir leika. Eg sagði, dauðlegum
manni hefir verið gefin, það er
ekki orð sem nota á um Einar
Jónsson, hann er ódauðlegur, og
svo eru hans stórbrotnu og frum-
legu listaverk.
Einar sýndi okkur hjónunum
þá ástúð að bjóða okkur heim til
sín, þar nutum við mikillar gest-
risnu, því kona hans var jafn
ástúðleg heim að sækja og hann
var sjálfur. Að skilnaði fylgdi
hann okkur um sali listasafnsins
og upp á efstu hæð “Hnitbjarga”,
þar sem þau hjónin höfðu heim-
ili sitt til margra ára. Var þar
allt með kyrrum kjörum og
•varðveitt eins og þau höfðu við
það skilið, rómantizkt, skáld-
legt og listrænt. Hvíldi nokkurs
konar alsælu friður þar yfir
öllu, svo manni kom ósjálfrátt
í hug: Drag skóg þína af fótum
þér, því sá staður sem þú stend-
ur á, er heilagur.
Við áttum því láni að fagna
að vera komin til Reykjavíkur
nógu snemma í júnímánuði til
þess að vera viðstödd flesta þá
stórviðburði sem þar gerðust
síðast liðið sumar. Aðeins ætla
eg hér að minnast á 10-undu þjóð
veldishátíð íslendinga. Þá var
farið, snemma á fætur. Gengum
við fyrst upp að “skólavörðu”,
en nú var þar engin “skóla-
varða”, heldur myndastytta
Leifs Eiríkssonar á háum stalli,
hafði Bandaríkjastjórn sent ís-
landi hana til viðurkenningar
um að fslendingar hefðu fyrstir
hvítra manna numið land í Am-
eríku, og væri því ekki um neitt
að villast að þeirra væri land-
námið, en ekki Columbusar
spánska, sem lenti þar mörg
hundruð árum seinna. Verður nú
ekki af íslendingum skafið að
þeir séu fyrsta hvíta þjóðin sem
numdi land í Ameríku, og skiln-
ingur margra er því, að bróður
böndin, sem þar með tókust,
helgi samvinnu þessara tveggja,
þjóða, fslands og Bandaríkj-
anna, gegn yfirgangi útlendra
herkonunga, og er það sem vera
ber, því fsland hefur menning-
una og Bandaríkin peningana.
Þetta eru nú útúrdúrar. — Eg
var að tala um 10 undu hátíð ís-
lendinga varðandi algerða lausn
þeirra undan oki útlendrar þjóð-
ar. Ekki var því að furða sig á,
að borgin fagra, Reykjavík, væri
skartklædd á þessum afmælis-
degi frelsis síns ,enda var hún
svo fagurlega skreytt að mig
DÁNARMINNING
Salome Helga Backman
F. 22. Sept. 1876—D. 2. febr. 1955
Foreldrar hennar voru Mar-
grét ólafsdóttir frá Rafnkels-
stöðum í Hraunhreppi í Mýra-
sýslu, og Bjarni Sigurðsson frá
Háhóli í Álftanesshreppi í sömu
sýslu. Bjuggu þau hjón í þrjátíu
og fjögur ár að Arnarstapa, og
þar var Salome fædd og uppalin.
Rúmlega tvítug fór hún úr for-
eldrahúsum til Reykjavíkur til
náms á hússtjórnarskóla frú
Hólmfríðar Gíslasdóttur, og
lagði þar einnig stund á sauma
og hannyrðanám. Sumarið 1901
fluttist fjölskyldan til Canada
ogsettist að í Winnipeg. f þeirri
ferð komu fyrst í ljós leiðtoga-
hæfileikar og dugnaður Salome,
sem einkenndu hana alla ævi.
brestur orð að lýsa því.
Svona gekk það allan daginn.
Hver stórviðburðurinn rak ann-
an: — Skrautklædd, mannvæn-
leg íslenzk börn, voru í skrúð-
göngu um alla borgina, syngj-
andi íslenzka þjóðsöngva, lag-
setta af íslenzkum tónsnilling-
um. Ungt fólk og aldrað fólk
klæddist nú sínum hátíða bún-
ingi. Skrautbúningur, peysubún-
ingur, upphlutsbúningur, borgar-
búningur, sveita-búningur, voru
þarna hlið við hlið, en útlendan
búning sá eg ekki, ef til vill má
þó telja nokkra kjóla, sem eg sá
kvenfólk klætt í, til útlendra
búninga.
Dagurinn leið eins og í draumi
við ræðuhöld, söngva, upplestra
og annað því um líkt, leikkonur,
ræðumenn, skáld og rithöfund-
ar, voru á hverju strái, og allir
gerðu skyldu sína svo unun var
á að h'lýða. Dægursöngvara,
óperusöngvarar, stór söngvarar,
meðal söngvarar og smásöngvar-
ar, voru vítt og endilangt um
borgina. Hvar sem komið var,
hljómuðu söngvarir, mildir,
seyðandi, skringilegir. Þessi
dagur var mé.r, það sem eg hefi
gert mér hugmynd um að verði
hér eftir, að hver syngi með sínu
nefi.
Eitt af því sem eg persónu-
lega varð hrifnastur af, var þeg-
ar fólkið sjálft, án fyrirhugaðrar
dagskrár fór að skemta sér. —
Það fanst mér alveg dásamlegt.
Allar götur og torg borgarinnar
voru iðandi kös ungra pg aldr-
aðra. Þá var nú dansað og sung-
ið. Enginn virtist kvíða hinum
komandi dagi, heldur lét þessum
degi nægja sínar þjáningar, en
um þjáningar var ekki að ræða,
þar sem öllum áhyggjum hins
daglega lífs var varpað á bug.
Þama fór fram sá dýrðlegasti
dans sem eg nokkurn tíma hafði
séð. — “Fjörgamlir heiðurs-
menn” buðu hverri ungfrúnni
eftir aðra út í hringiðuna, og
var ekki sjáanlegt að fætur
þeirra kendu þreytu, því einn
öldunginn sá eg dansa við sex
ungfrúr, hverja eftir aðra, alveg
hvíldarlaust, en þá skal eg segja
ykkur, hætti eg að telja, og snéri
mér undan. — Hvort það var
öfund sem að mér sótti, eða
löngun eftir að finna nýtt, —og
öðruvísi æfintýri, læt eg alveg
ósagt. En óneitanlega fann eg
til þess, að mig hefði einu gilt
að vera í sporum gamla manns-
ins þessa fögru júní nótt í höf-
stað íslands. —(Framh.)
Svo stóð á að bóluveiki kom upp
í innflytjendahópnum, sem hún
var með, og voru allir kyrrsettir
í Selkirk, og settir í sóttkví.
Wilhelm Paulson ,sem þá var
eftirlitsmaður innflytjenda af
.'hálfu stjórnarinnar, kom auga á
Salome, þótti hún dugnaðarleg
og prúð í framgöngu, og fékk
henni fulla umsjón á þessu bráða
birgðarhæli fólksins. Lét hann
þess síðar getið, að enginn hefði
bent sér á stúlku þessa, en sér
hefði litist svo á hana, að hún
væri sjálfkjörin til forystu undir
þessum kringumstæðum. Salome
tókst strax þessa ábyrgð á hend-
ur og fórst hið bezta úr hendi.
Er sóttkvíin var leyst fékk Sal-
ome fljótlega atvinnu á sauma-
stofu Hudson’s Bay félagsins,
og þar vann hún unz hún giftist
Friðjóni Backman frá Dunkur-
bakka í Dalasýslu; fluttu þau
vestur til Mozart í Saskatchewan
og reistu þar bú. Nokkrum árum
síðar dó hann frá sex börnum
þeirra ungum. Reyndi þá mjög
á ráðdeild ekkjunnar og dugnað
að koma börnum sínum á fram-
færi, en það gerði hún með
sóma. Þrjú af börnum hennar
eru nú látin, en þrjár dætur lifa.
Eru þær Margrét Ólöf (Mrs.
Charles G. Kirshaw), Sumarlilja
(Mrs. Robinson), og Anna
Salome (Mrs. Lawrence Hackie)
allar búsettar í Winnipeg. Einn-
ig lætur hún eftir sig tvö barna-
börn, tvær systur, Mrs. Solveigu
Thordarson í Winnipeg og
Kristjönu á fslandi; ennfremur
tvo bræður, Ólaf í Seattle og
Ásgeir í Winnipeg.
Salome var hin mesta sóma-
kona ,trúuð og fastheldin við
fornar dyggðir. Hún trúði á arf-
leifð þjóðar sinnar, á menningar-
gildi íslenzkrar tungu og bók-
mennta. Hún var áhugasöm og
starfandi meðlimur í Þjóðrækn-
isfélagi íslendinga í Vestur-
heimi, og einkum í deildinni
“Frón” í Winnipeg. Sat hún oft-
ast á þingum félagsins sem full-
trúi deildar sinnar ,og lét þá
skoðanir sínar hiklaust í ljósi
hver sem hlut átti að máli, og
Nýtt Sívirkt
Dry Yeast heldur ferskleika
ÁN KÆLINGAR
Konur sem reynt hafa hið nýja, skjótvirka, þurra ger
Fleischmans, segja að það sé bezta gerið, sem þær hafi reynt. Það
er ólíkt öðru geri að því leyti að það heldur sér vel þó vikur standi
upp á búr-hillu. Samt vinnur það sem ferskst duft, verkar undir
eins, lyptist skjótt, framleiðir bezta brauð, af allri gerð til fyrir og
eftir matar.
Uppleysist: (l)Leysið það vel upp í litlu af volgu vatni og bætið
í það einni teskeið af sykur með hverju umslagi af geri. (2) Stráið
þurru geri á. Lát standa 10 mínútur. (3)Hrærið vel í. (Vatnið not-
að með gerinu, er partur öllu vatni er forskriftin gerir ráð fyrir).
Fáðu þér mánaðarforða hjá kaupmanninum í dag. 4546—Rev.
1 pakki jafngildir 1 köku af Fresh Yeast
•MiiiiiiiiiiiiuniiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiniiiimiiiiiuiiiiiiiiiiiinininiiiiiKiiiiiiiiiiiiiniiiiMiiminiiiiiiMiiiiniiiiiMmiinniiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiioiig
KREFJIST!
MEÐ MARGSTYRKTUM TAM OG HÆLUM
VINNU SOKKAR
ÞEIR ENDAST ÖÐRUM SOKKUM BETUR
PENMANS Tinnusokkai
cndast lengur—veita yður
aukin þægindi og eru
meira virði — Gerð og
þykkt við allra haefi—og
té tillit tekið til verðs,
er hér um mestu kjðr-
kaup að ræða.
EINNIG NÆRFÖT OG YTRI SKJÓLFÖT
Frægt firma síðan 1868
WS-9-4