Heimskringla - 13.07.1955, Blaðsíða 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 13. JÚLÍ 1955
ffdmskringk
(StofnuS ItU)
Inmi 6t 6 bverjum miðrUcudegL
Clgendur: THE VIKING PRESS LTD.
855 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Talsfmi 74-6251
▼erB btaMna er $3.00 irgangurlnn, borglst fyrlríram.
______Allax borganlr sendiftt: THE VIKING PRESS LTD.
öll vlOaklftabréf biaðinu aSlútandi sendist:
Tfc* Vlldng Press Limited, 853 Sargent Ave., Wiimlpeg
Rltstjóri STEFAH EINARSSON
Utanéakrlft til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
“Helmakrlngla" is published by THE VIKING PRESS LIMITED
and printed by VIKING PRINTERS
855-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man., Canada — Telephone 74-6251
Authorlxed aa Second Claa» Mail—Pogt Offlce DepL, Ottawa
WINNIPEG, 13. JÚLÍ 1955
SAGA BANDARÍKJANNA Á
ÍSLENZKU..
Eítir próí. Richard Beck
Fyrir nokkru síðan (seint á ár-
inu 1953) kom út á vegum Upp-
lýsingaþjónustu Bandaríkjanna í
Reykjavík “Ágrip af Sögu
Bandaríkjanna”. Má til sanns
vegar færa, að það sé réttmætt
bókarheiti, þar sem um jafn yfir
gripsmikið efni er að ræða og
sögu Bandaríkjaþjóðarinnar frá
fystu tíð og fram á þennan dag;
en hvað sem því líður, þá er sögu
ágrip þetta hreint ekki svo lítið
rit, rúmar 170 bls. í stóru broti,
að mörgum myndanna meðtöld-
um.
Bókin er samin af þaulvönum
rithöfundi, Frances Friedman,
fulltrúa í alþjóðlegri blaða- og
útgáfudeild utanríkismálaráðu-
neytis Bandaríkjanna, enda ber
hún þess merki, að höf. kann vel
til síns verks um lipurt málfar
og læsilegt. Naut hann jafn-
framt aðstoðar þeirra Wood
Gray, dr. phil., prófessors í am-
erískri sögu við George Wash-
ington háskólann, Washington,
D.C., og Richard Hofstadter dr.
phil., aðstoðarprófessors í sögu
við Columbia háskólann í N. Y.
Þarf þá eigi heldur að efast um
hina sagnfræðilegu hlið bókar-
innar. Má bæta því við, að hún|
er samin af hófsemi og hlutleysii
í dómum, atburðirnir fá svigrúm
til að tala sínu máli.
Er af þeirri upptalningu einni
saman ljóst, að mjög skilmerki-
lega er með hið víðtæka efni íar-
ið, en því eru jafnframt að öðru
leyti gerð ágæt skil innan tak-
marka bókarinnar, svo að þar er
i stuttu máli brugðið upp einkar
glöggri heildarmynd af stofnun,
þróun og þjóðskipulagi Banda-
ríkjaþjóðarinnar. Er sú saga
harla litbrigðarík, um allt hin
merkasta, eins og alkunnugt er,
og að sama skapi lærdómsrík.
Lýðveldisstofnunin í Bandaríkj
unum var eins og löngu er á dag
inn komið, einn af áhrifamestu
viðburðunum í sögu heimsins.
Má í því sambandi minna á um-
mæli Norðmannsins Henrich
Stéffens, er hann ritaði á efri
árum sínum um áhrif þau, sem
hann varð fyrir sem drengur,
þegar tilkynningin um sigur ný-
lendnanna barst til Danmerkur:
“Eg man enn glöggt þann dag,
þegar friður og sigur hins stríð
andi frelsis var haldinn hátíð-
legur. Það var fagur dagur. Öll
skipin á höfninni voru fánum
skreytt, og siglutopparnir voru
prýddir löngum veifum; stærstu
og fegurstu fánarnir voru dregn
ir að hún á stórmöstrunum, en
aðrir voru hengdir á miðmöstr-
in, og raðir af smáfánum voru
strengdar á milli siglutrjánna.
Golan var mátuleg til þess að
halda fánunum útþöndum. . . .
Faðir minn hafði boðið fáeinum
gestum að koma til sín og gagn-
stætt venju var okkur drengjun
um einnig boðið að setjast til
borðs með þeim. Faðir minn
skýrði þýðrngu þessarar hátíðar
fyir okkur. Glösin okkar voru
einnig fyllt með púnsi, og um
leið og drukkin var heill hins
unga lýðveldis hófst danskur og
bandarískur fáni að hún í garð-
inum okkar . . . Þeir, sem þannig
ihéldu hátíð, báru í brjósti eftir-
væntingu þeirra miklu atburða,
er þessi sigur myndi hafa í för
með sér. Þetta var hið milda
morgunskin, sem boðaði komu
dags í sögu heimsins’.’
Reyndist hinn norski heim-
spekingur og skáld sannspár um
áhrif Bandaríkjanna, sem aukist
ihafa stöðugt, svo að þau eru nú
orðin iþað stórveldi í heimsmál-
unum, sem raun ber vitni. Er að
þessu vikið samhliða ábyrgðinni,
sem slíku leiðtoga hltuverki fylg
ir, í lokaorðum ófannefndrar
bókar.
“í hinni minnisstæðu ræðu, er
Truman forseti flutti í þjóðþing
inu í janúarmánuði 1949, hvatti
hann til þess, að aðstoðinni við
hinar frjálsu þjóðir heims skyldi
haldið áfram, auk þess sem hann
staðfesti trú Bandaríkjanna á
stefnu og markmið lýðræðisins:
“Lýðræðið eitt er fært um að
vekja þann lífsþrótt, er fær þjóð
ir heimsins til þess að he'f ja bar-
áttu, sem ekki einungis er beint
gegn mannlegum kúgurum
þeirra, heldur og gegn hinum
fornu óvinum mannkynsins —
hungri, fátækt og örvilnan. At
burðirnir hafa skapað hinu am-
eríska lýðræði voru aukin áhrif
og um leið lagt því aukna ábyrgð
á herðar”.
Þórður Einarsson, fulltrúi á
Upplýsingarskrifstofu Banda-
ríkjanna í Reykjavík, hefir snúið
á íslenzku, og gert það prýði-
lega; jafníramt hefir hann unn-
ið hið þarfasta verk með þýðing-
unni ,því að hún er, að því, er
eg veit bezt, fyrsta heildarsaga
Bandaríkjanna á íslenzku.
Bókin er prýdd fjölda ágætra
mynda meðal annars eigi allfá-
um heilsíðu litmyndum, og
sæmir efni hennar og hlutaðeig-
endum .
VERNDIÐ ÁRÍÐANDI SKJÖL
Fæðingarskírteini yðar, vegabréf, borgarabréf eða önnur áríðandi
skjol ættu ekki að vera geymd í heimahúsum. Hætta við tapi fyrir
elds orsakir eða þjófnað er of mikil. Geymið skjölin í yðar einka
oryggis geymslukassa á ROYAL BANKANUM. Kostar minna
bankansntS * dag' Spyrpst fyrir um Þetta atriði á næsta útibúi
THE ROYAL BANK OF CANADA
Hvert einstakt utibú er vemdað ineð samanlögðum eignum bankans er ncma að
upphzð: $2,800,000,000
5350
PÁLL S. PÁLSSON:
Minningar frá Islandsferðinni 1954
SÝNISBÓK ÍSLENZKRA NÚ-
TÍÐARLJÓÐA A ENSKU
(Um kvæðabók Pálls Bjarna-
sonar á ensku ha'fa ýmsir skrifað
og reynt að gera sér grein fyrir,
hvort að það bíði ensks skáid-
skapar að taka upp íslenzka kveð
skaparhætti, svo sem höfuðstaði
og stuðla, á sama tíma og verið
er 'heima að slíta viðjar þessar,
sem íslenzkan skáldskap einan
hafa einkent og prýtt um langa
bríð. Dr. Stefán Einarsson hefir
í grein í “Icelandic Canadian”,
sðasta hefti, sýnt, að höfuðstaf-
ir og stuðlar hafi verið að fornu
samfara enskum skáldskap, sem
norrænum, þó hjá íslendingum
næði hann fylstum þroska. Verð
ur þetta endurvakið aftur í ensk-
um skáldskap, í eins fullkomnum
stíl og á íslandi?
Þetta er það sem Páll Bjarna-
son vill, þó því miður, sé ekki
frá því skýrt af honum. Hitt er
víst, að háttbundið mál ber af
óháttbundnum orðarunum og
meira en réttlætir tilraun Pálls
Bjarnasonar, hvort sem nokkur
gaumur eða ekki verður gefinn,
af enskum skáldum hér eftir.
Grein sú er hér fer á eftir, er
skrifuð um bók Pálls af Snæbirni
Jónssyni, bókmentamanni ágæt-(
um heima á fslandi og var birtj
6. júní 'í Vísir. Er hann hug-
myndinni fylgjandi og margt
eftirtektayert um efnið sagt eins
og af dr. Stefáni Einarssyni.
—Ritstj. Hkr.)
Páll Bjarnason nefnist maður, i
af íslenzkum foreldrum fædduú
1 Vesturheimi (eg held eg hafi ■
einhversstaðar séð það, að hann
sé fæddur 1882). Ekki er það efa1
mál, að hann er skarpgáfaður, og
líklega fjölgáfaður. Meðal ann-
ars hefur hann þá fremur sjald-
gæfu gáfu, að eiga auðvelt með
að snara ljóðum af einni tungu
á aðra. Allt frá því er hann var
barn í vöggu, hefur hann heyrt'
enska tungu dynja á eyrum sér
og á henni 'hefur hann hlotið alla
sína skólamenntun, en eigi á ís-
lenzku. Þrátt fyrir það hefur
hann þýtt mikið af enskum ljóð-
um á íslenzka tungu, þráfaldlega' frv. Venjulega lætur hann sig
valið sér erfið viðfangsefni og ekki muna um það, að halda ís-
þýtt af íþrótt. Úr því að þessu lenzkum háttum — (t.d. hryn-
er þannig háttað, segir það sig hendu) og íslenzkum bragregl-
sjálft, að ennþá auðveldara hlýt um á þýðingum sínum. Sú var
ur honum að vera hitt, að snúa tíð að Sir. William Craigie lét
íslenzkum skáldskap á ensku, sig dreyma um það (og gerir
enda hefur hann mikið að því máske enn), að þar kynni að
gert. j koma fyrr eða síðar, að enskar
Ef maðurinn vildi endilega bókmenníir endurheimíu fyrir ís
gera eitthvað það, sem út frá Jenzk áhrif það sem þær hafa
sjónarmiði hagsýninnar skoðað glatað í þessu efni. Aldrei hef
hlaut að teljast óskynsamlegt, eg á það trúað, að sjá djarfi
get eg ekki betur séð en að hann draumur mundi nokkru sinni ræt
hafi valið gott hlutskipti. Það'ast- En minni fjarstæða finnst
var að minnsta kosti ólíkt því, mer hann síðan eg sá þýðingar
að flónska sig á esperantólestri. Páls- En mnndu þá ekki jafnvel
Glíman við að segja það vel á dauðir menn geta ihlegið ef þetta
einni tungu sem vel hafði verið yrði einmitt þegar ríkislaunuðu
sagt á annari, var göfugum hugs- “skáldin okkar eru að varpa frá
unarhætti samboðin og gat veitt ser dllu þessu gamla hafurtaski
óblandna nautn, rétt eins og það —af Þvi Það reynir dálítið á
er sumum mönnum nautn að gáfuna? En henni ber að hlifa.
sökkva sér niður í viðfangsefni! Páll Bjarnason nefnir bók
stærðfræðinnar, eða að leysa af sína Odes and Echoes. Hið fyrra
hendi erfiðar skákþrautir. Þetta eru frumort kvæði hans, seytján
er að velja sér hlutskipti Maríu, að tölu, en hitt eru þýðingar úr
og það var eitt sinn kallað gott.1 íslenzku, 69 kvæði. En mikil fyr
Dyggðin verðlaunar sig ætíð irmunun var það, að þessum flug
sjálf; launagreiðslur hennar eru gáfaða manni skyldi geta orðið
satt að segja einu öruggu sú skyssa á, að velja bókinni
launagreiðslurnar, sem lífið hef- svona óhentugt nafn. Einn af
ur að bjóða. En þau laun lætur fremstu bóksölunum hérna í R-
enginn í vasann og fyrir þau vík sagði þegar hann sá hana, að
kaupir sér enginn fisk í soðið— ekki væri viðlit annað en að
— — — — Jæja, niðurstað- prenta á hana nýtt titilblað ef
an verður þessi, að annað hvort hér ætti að hafa hana á boðstól-
verða menn að deyja ellegar þá um. Eg er honum algerlega sam-
lifa á einhverju öðru en dyggð- dóma. Hún mætti gjarna heita
mni. Nú verður því ekki neitað, Specimens of Modern Icelandic
að dyggð er hún þessi sérvizka Poetry, eða A Book of Modern
eða óvizka Páls, að vera að fórna Icelandic Verse. Þetta er ekki
tíma sínum fyrir íslenzkar bók- sagt fyrir lítilsvirðingu á frum-
menntir, svo vaniþakklátt verk kveðnu kvæðunum, því að þau
sem það er, ef maðurinn annað- eru sannarlega góð, og einnig
hvort gengur á tveim fótum upp- ’þau fylgja islenzkum bragregl-
réttur eða þá að hann á heima um; ástæðan -er einfaldlega sú,^m n
vestan hafs—að ekki sé á það að Páll er óþekfy skáld, og bók
minnst ef hann skyldi vera svo hans mundu menn kaupa einvorð
ógæfusamur að gera hvort- ungu til þess að kynnast íslenzk
tveggja. En hitt var svo mikil um skáldskap, eða kynna hann.
vitleysa að varla má dyggð heita, Svo eru frumortu kvæðin ekki
í0 láta ekki staðar numið vi heldur nema tíundi hluti bókar-
þetta, heldur verja svo stórfé til innar.
þess að kosta sjálfur útgáfu þýð Ljóður er það á bókinni, að
ínganna—vitanlega með enga að ekkert er frætt um skáldin, sem
stöðu til þess að geta selt þær. þýtt er eftir, ekki svo mikið sem
Þetta þóknaðist honum nú tilgreind fæðingarár (eða dánar-
samt að gera. Ef við hefðum ver- ár) þeirra. Ekki er heldur í for-
íð meiri drengir og minni búrar, málanum neitt greint frá sér-
var ekkert við það að alhuga. En kennum íslenzks skáldskapar,
ekki er til neins að setja upp hátta eða bragreglna. Mega allir
svört gleraugu til þess að sjá gera sér í hugarlund af því, er
ekki staðreyndirnar. Þær standa áður segir, að slíkt er ekki nein
kyrrar eftir sem áður. Við vor- smáræðisávöntun.
um og erum allra manna ólíkleg- En hvað á það annars að þýða
astir til þess að hlaupa þarna að eg sé að segja frá þessari
undir bagga. í lítillæti okkar merkilegu bók, úr því að hún
(eða erum við kannske ekki lítil- fæst hér ekki? Það er að líkind-
látir?) kærum við okkur ekkert um alveg gagnslaust. íslenzk
um að það fái vængi, að hér voru bókaverzlun hefur enn enga mið
skáld, sem fáa áttu sína jafnoka stöð, og bóksalarnir hver um sig
í veröldinni samtímis. Hvað svo smáir að þeir sjá sér líklega
varðar aðrar þjóðir um Matthias ekki fært að gera neitt. Hér er
Stephan, Einar, eða yfir höfuð að vísu stofnun, sem Menningar-
slíka karla? sjóður nefnist og rekur bóka-
Það er sögn hinna kunnugustu verzlun, ríkisstofnun. En líkleg3
manna, að líkíega skipti þær telja ráðamenn hennar málið ser
hundruðum kvæðaþýðinga Páls óviðkomandi. Ekki er heldur iík
úr íslenzku á ensku, og sjaldan legt að nokkur þingmaður hafi
mun hann hafa lotið að öðru en þann þjóðmetnað að hann taki að selja má hér upplag bókar-
úrvalskvæðum. Máske hefur málið upp á þi^S1 Þess að fá
hann þýtt mest eftir Einar Ben- það gert, sem okkur í sannleika
ediktsson, þó ekki hafi eg kunn- ber að gera- Nei> öll sund lokuð.
ugleika til að fullyrða neitt þar Ekki kemur mér til hugar, að
um. En mikið hefur hann líka hér væri um neina fjárhættu að
þýtt eftir Stephan, Matthías og raeða, ef rétt væri áhaldið. Úr
Þorstein Erlingsson. Og hann því sem komið er, væri líklega
hefur þýtt eftir ýms önnur höf- naumast um aðrar endurbætur
uðskáld, t.d. Guttorm, Hannes að ræða, en að skipta um titil-
Hafstein, Davíð, Jón Þorláksson, blað, en að gera það, kostar ekki
Hjálmar Gröndal Jakobínu o.s. mikið. Þá er eg sannfærður um,
IftJl
Framh.
Tímann sem við dvöldum á
Akranesi notuðum við til þess
að heimsækja fólk, sem bæði
vegna ættar-tengsla og vináttu
við eldri kynslóð var mér mjög
kært. Þeirra á meðal var Oddur
Sveinsson kaupmaður. Hann er
sonur Sveins Oddssonar frá
Akri, hins ágætasta manns, sem
um fjölda mörg ár var barna-
kennari á Akranesi, og var virt-
ur og metinn atf öllum sem hon-
um kynntust. Sveinn átti ágæta
konu, Guðbjörgu Sigurðardóttir
Bárðarsonar, sem um fjöldamörg
ár átti heima í Winnipeg og
stundaði þar smáskamtalækning-
ar, sem mörgum íslendingum í
borginni virtist verða gott af
fyrir og um aldamótin síðustu.
Við eldra fólkið minnumst hans
fyrir glaðlega framkomu og prúð
mennsku, auk lækninga hans.
Við höfðum haft þá ánægju
að kynnast Hallgrími Björns-
syni lækni og frú hans Helgu
Haraldsdóttir þegar þau dvöldu
hér vestra ifyrir nokkrum árum.
Var sá kunningsskapur nú end-
urnýjaður og áttum við mjög á-
nægjulegar stundir á heimili
þeirra. Er Hallgrímur læknir í
mjög miklu áliti, og fáar eru
tómstundir hans, því hann er
mjög eftirsóttur, og mér var sagt
að Iþað stafaði af orðrómi þeim
sem af honum færi sem óvenju-
lega lipurs og góðs læknis. Áður
var okkur kunn prúðmenska
þessara hjóna, en nú varð okkur
Ijóst, að risna þeirra var engu
Föðursystir frú Helgu kynnt-
umst við á heimili þessara hjóna,
Valdísi Böðvarsdóttir. Þáðum
við heimboð af henni næsta dag.
Býr hún i húsi því sem foreldrar
Ihennar létu reisa og bjuggu í, er
það eitt aí allra elstu húsum á
Akranesi, og engar þreytingar
hafa verið gerðar á því, nema
þær sem nauðsynlegastar voru
til þess að það gengi ekki úr sér.
Þegar inn í húsið kom mintist
eg 14 ára gamals umkomulauss
sveitadrengs sem komið hafði
inn í þetta sama hús fyrir hart-
nær 60 árum og rétt stórkaup-
manninum Böðvari Þorvaldssyni
bréf frá fátækri móður sinni með
beiðni um að f*ra ser til reikn-
ings nauðsynlegustu hluti til
lífs-viðurværis drengnum sínum
meðan á skólanámi hans stæði
um veturinn.
Eftir að lesa bréfið tók Böðv-
ar í hendi drengsins og sagði:
Þú mátt koma til mín hvenær
sem þn Þarft einhvers með á með
an á námi þínu stendur í vetur,
það verður borgað seinna. Kaup
maðurinn var svo vingjarnlegur
í viðmóti, að árin sem liðið hafa
síðan, og þau eru mörg, hafa ekki
arinnar. Bæði mundu erlendir
gestir kaupa og ekki síður
mundu íslenzkir menn kaupa
hana til þess að senda kunningj-
um erlendis. Hér er einmitt um
að ræða bók, sem til þess hentar.
Og þarna erum við sýndir á því
sviði, sem helzt þolir samanburð
við tilsvarandi hliðar stærri
þjóða.
—Vísir 6. júní
brugðið neinum fölskva á minn
ingarnar um þetta samtal.
Við vorum í boði hjá ihinum
þjóðkunna fræðimanni og rit-
höfundi Ólafi B. Björnssyni og
konu hans Ásu, hún er dóttir
Ólafs Finsen, fyrverandi héraðs
lækni. Eru þau hjón mjög elsku
leg heim að sækja, og munu á-
reiðanlega vera í fremstu röð
borgara Akraness. Þau eru sann-
arlega samhent í því aðjaka alúð
lega á móti gestum sínum og
gera þeim heimsóknina eftir-
minnilega vegna ljúfmensku
sinnar og viðmóts.
Ólafur er ritstjóri hins vand-
aða og víðlesna mánaðarrits,
Akranes. í því birtast fjölmarg-
ar greinar um menn og máiefni
og þar á meðal byggingar- og
þroskunarsaga Akraness, sem
kunnugt fólk sagði mér, að væri
bæði vinsæl og ábyggileg. Ól-
afur er víðlesinn maður, athug-
ull og treystandi til að 'fara með
rétt mál. Hann á mikið bókasafn
og prýðileg málverk og myndir
skrýða alla veggi sem litið er.
Ekki er mér unt að minnast í
þessum fáu línum SlTs þess ástrík
is sem við urðum aðnjótandi á
Akranesi, en þó þess sé ekki get
ið hér að fullu, þá geymum við
minningarnar um þetta ágæta
fólk í hugum okkar, og viðmót
þess, meðan dagarnir endast.
Hér verð eg samt að minnast
Magnúsar og Ingibjargar systur
hans í Efstabæ. Eru þau syst-
kyni Daníels Halldórssonar sem
búsettur hefir verið um fjölda
mörg ár í Nýja íslandi, er nú
síðast að Gimli. Var sem eg
mætti þarna góðum vinum, sem
eg minnist þó ekki að hafa séð
áður, en þau höfðu, eftir samtal
inu að dæma séð mig þegar eg
var drengur í ferðalögum niður
í Borgarnes. Að skilnaði gaf
Magnús mér. ág*ta bók í “ís-
lenzku bandi”. Alþingismannatal
1845—1945. Gat Magnús tæplega
gefið mer betri grip.
Eg varð fyrir því happi að
mætta, mér alveg ókunnugum
manni, Árna Böðvarssyni frá
Vogatungu, hann er ljósmynd-
ari og starfsmaður í banka á
Akranesi. Tók hann mér með
mikilli alúð sem hefði hann
þekkt mig frá Ifyrstu tíð. Vegna
takmarkaðs tíma gafst mér ekki
tækifæri að sjá hann nema í eitt
skifti á Akranesi, en daginn áð-
ur en við kvöddum landið kom
hann heim til okkar í Reykjavík
og færði okkur forkunnar fagra
landslags-mynd úr Borgarfirði,
sem hann sjá'lfur hafði tekið og
gert eftir henni stóra litmynd.
Mér varð orðfall þegar hann af-
henti okkúr myndina, því með
þessari gjöf sýndi hann okkur
svo mikinn og óverðskuldaðan
vinarhug, að fágaett mun talið.
Svo rann upp dagurinn sem
við urðum að kveðja Akranes og
hinn ógleymanlega Borgarfjörð.
Vorum við þann dag mest á veg
um skyldfólks míns og þeirra
nánustu vina og vandamanna.
Höfðu frændkonur mínar Elísa-
bet og Ásta dóttir hennar, ásamt
eiginmönnum sínum, sýnt okkur
svo mikið ástríki að við tökum
kostinn að geyma það í hugum
okkar í stað þess ð reyna að lýsa