Heimskringla - 27.08.1958, Page 1

Heimskringla - 27.08.1958, Page 1
CENTURY MOTORS LTD, 247 MAIN-Ph. WHitchall 2-3311 fo Tfl\iS CENTURY MOTORS LTD. 241 MAIN - 716 PORTACE 1313 PORTAGE AVE. -----r> LXXII ÁRGANGUR WINNIPEG, MJÐVIKUDAGINN, 27. ÁG. og 3. SEPT. 1958 NÚMER 47. og 48. FRÉTTAYFIRLITJ3G UMSAGNIR HEYRT OG SÉÐ ar Sameinuðu iþjóðanna sjái fáir ------ j hlutina elns og þeir eru, nema Verkamannasamtök Manitoba ofan úr lo.ftinu. fóru á fund fylkisstjórnarinnar [ Kommúnistar og Egiptar eiga 6.1. föstudag og le'tuðu hófa við ef til vill enn efir að smíða peÖ- stjórnarformann, Mr. Roblin, um ríki upp úr Vestur-Asíu þjóðun að fylkið hækkaði ellistyrkinn um, á arabiskum skyldleika, eins sem svaraði $20.00 á mánuÖi. Er | og Rússar gerðu að nokkru á af fundi þessum sagt, að Roblin1 slavneska skyldleikanum við peð hefði tekið málinu mjög vel og ríki s'ín í Evrópu. T'lraunir það skyldi verða eitt af fyrstu þeirra að ná völdum þarna, er mjög hinn sama og Rússa. Æsingarnar í Vestur-Asíu eru vopnasendingum frá Rússum til málum á dagskrá næsta þings. * í byrjun þessarar v'ku, voru menn er veiði stunda við ísland, I Egiptalands að kenna. Þegar komnir saman á fundi til aðjVestlægu þjóðimar voru búnar reyna að koma sér saman við fs- j £ó kenna þessum þjóðum að land um að færa ekki landhelg-J vinna land sitt og geta lifað við ina eins langt út og ráð væri gert! betri kíör’ en áður- fóru Egiptar fyrir, eða 12 mílur úr fjórum l. að ágirnast þau. V.lægu þjóðirn- sept. Bretar eru að senda 100 ar vinna Þar oliu ur Jörðu °g togara til veiði v'ð ísland til þess; kafa greitt 50/0 af hagnaðinum að prófa, Ihvaða áhrif þessi tólf! t'l þessara landa og aflað þeim mílna landhelgi hafi á veiði skipa 1 atvinnu og bætt afkomu þeirra sinna. Er talað um að f jögur her a alla vegu- Nu er talað um að skip verði í förinni, sem líklegt vestrið sé að fá þarna olíu fyrir er, að kom'ð geti til greina, ef ekkert, sem Araba-þjóðirnar feiði er prófuð á sama tíma inn-lfc*tu ekki gert sér neitt úr, þó an landhelginnar. Telja Bretar,' vestlægar þjóðir væru þama og þjóðirnar á Parísfundinum,! ekki. Þær geta fengið sér oHu að 12 mílna landhelgin verði hvar sem er, með því að v'nna þeim óskapa-ihnekkir, og ísland fyrir henni. muni hafa næga veiði bæði fyrir En það er eins víst að Egiptar he'ma- og erlendan markað, þó °g Rússar taiki ekki lengi ofan landhelgin sé ekki gerð fullar 12 J fyrir vestrænni menningu, þó rnílur út. En frekari fréttir af Þeir hafi orðið að játa í svip, að þessu er enn ekki að fá. j Þeir sja‘ ekkert betra. Það er * ekki hætt við, að þeir hætti að Á fundi Sameinuðu þjóðanna,1 halda uppi áróðri og lygum á er haldinn var að óskumj Vestl*gar Þjóðir til lengdar og kommúnista út af því að Banda- skapi í annað sinn stríðshorfur ríkin væru að hefja árásarstríð í Vestur-Asíu, og Sameinuðu þjóð- unum bæri að hirta og hegna fyr ir slíkt, fóru sakir þannig að Eisenihower brá sér á þennan fund, ihélt þar ræðu, um stefnu í Vestur-Asíu. KYEÐJA FRÁ HÚSAVIK Kæru vinir vestanhafs: Sjáanlega er það vonlaust mál, Bandarikjanna í Asíu, en hún að ætla að skrifa ykkur öllum Konuefni Roblins KOMIN HEIM tJR 6 VIKNA FERÐALAGI Hér birtist mynd af konuefni Duff Roblins forsæt'sráðherra Mani'toba fylkis. Heitir hún Miss Mary MacKay, ættuð úr Win- nipeg, mentuð á Manitoba há- skóla, og starfar hjá CBC félag- inu. Er hún 30 ára og stunduðu foreldrar hennar blaðamensku. Gifting er ákveðin 30. ágúst. Mr. Roblin er 41 árs og yngsti fylk's forsætisráðherra í Canada. var fólgin í því, að aðstoða efna littlar þjóðir þar með fé og heita þeim vérnð, ef svifta ætti þær frelsi sínu af stærri eða umkomu meiri þjóðum. Þetta væri stefna Bandaríkjanna ennþá, þar sem hún væri þeg'n og yrði í framtíð ínm. Ræðan bergmálaði á auga- bragði út um allan heim og var samþykt, sem hið eina rétta af Sameinuðu þjóðunum. Rússar voru þar meira að segja með henni, að minsta kosti, sem 80 aðrir ‘þjóða fulltrúar á þ'nginu. Var Hammerskjöld, ritara Sam- einuðu þjóðanna, falið að fram- kvæma sættir hjá Asíu þjóðunum í þessu horfi eins og hann sæi hugsanlegt. Lýðræðishugsjón v,- lægra þjóða var í ræðu Eisen- howers borgið. En kommúnistar, sem Bandaríkjunum brigzluðu um árásarstrið, biðu hnekki af °llu saman. Hverjium öðrum en þe'm gat komið í hug, að kæra Bandaríkin um árásarstrið út af því, að verja varnarlausa þjóð eins og Líbanon, sem á var ráðist af Egiptum og kommúnistum. — Engum, engum, nema forgólíum sameinuðui þjóðanna, en sem hvorki stuna eða hósti hefir heyrst frá út af málum Ungverja Og Rússa, eða annara peðríkja, sem Rússar ihafa haft her sinn í og stjórnað með í 10 ár. En góðu Sameinuðu þjóðir! Eisenhower hef'r borgið félagi ykkar enn, sem Bandaríkin og Bretar áttu mestan þátt í að stofna til verndar vestrænu lýð- ræði og væntu aðstoðar ykkar við. Og hvað gerið þið svo eða þessir prófessorar, sem búnir eru að lifa ykkur út úr þessum heimi og afdánkaðir pólitíkusar. Jú, þið sak'ð Bandarikin um stríðsmang °n gefið kommúnistum dýrðina af að vera friðarpostular heims- ins! Það er ef til vill meiri sann- !eikur en menn gruna, að fulltrú- strax, hverjum fyrir sig, svo vel sem eg v'ldi. Nú er öllu flakki og dundi lokið, og alvara lífsins aftur komin til sögunnar i mynd messugerða, jarðarfara, heim- sókna, sóknarnefndar- og skóla- ráðsfunda, o.s.frv. Happ er þá að geta leitað til vesturblaðanna, og beðið þau að flytja ykkur stutt- orða kveðju til bráðabyrgða. í dag er rétt ár liðið, síðan við Gertrud flugum vestur, en til baka t'l Reykjavíkur vorum við komin að morgni þriðjudags, 22. júlí. Þá var sólskin og blíðviðri um Suðurland, og fannst mér einstaklega þægilegt úti að vera, frakka- og vestislaus, en ihinsveg ar engin ástæða til að stynja og kvarta undan hita, e'ns Og fólk gerði. Aftur á móti var ærið heitt í veðri síðustu vikurnar vestra, og loft svo rakt, að við mann toldi hver tuska, nótt og dag. Að öðru leyti áttum við þá ágæta daga, 3.—19. júlí í Presthólum i Hack- ensack, New Jersey, skammt fyr- ir vestan Washington-brú, sem liggur yf'r Hudson-fljðt frá Man hattan. Er tiltölulega fljótfarið frá Hackensack til stórborgar- innar, en villugjarnt nokkuð fyr- ir ókunnuga—fannst mér! Prest- hóla eiga Halldóra Rútsdóttir— (Jónssonar, lengi prests í Húsa- vtík, Arasonar, Joclhumssonar), konsúlatsritari, og Gunnar Eyj- ólfsson, flugbryti hjá PAA, kunnur á íslandi fyr'r leiklist, enda væntanlegur- heim með haustinu til að leika Galdra-Loft. Presthólar eru stórhýsi og ágætt íslendingaathvarf. Koma þeir þar maVgir og dveljast við hag- stæðustu kjör. ' » Eg þurfti^að pjkkka talsvert um N. York-*leita uppi kirkjur, menn, bækur. H'tans vegna o.fl. var þetta mesta erfiðisvinna. Það reyndist líka fyrirhafnarsamt, að Lúa um farangur, sem okkur hafði safnast í ferðinni og Ger- trud drýgði nú með innkaupum eftir megni. Eg stakk upp á því, að fá kompu leigða hjá Samein- uðu þjóðunum fyr'r rýmingar- sölu (rummage sale), en það vildi Gertrud ekki. Væntanlega komaj þessar eigur okkar einhverntíma1 með skipi, og verður þá “gaman” að vita, hvað greiða skal í flutn- ingsgjald og toll. Síðustu tvo dagana vorum við gestir Ingibjargar Sveinsson, hjúkrunarkonu í Woodmere, Long Island. Hún er dóttir Bjarna Sveinssonar, sem kunnur er frá Winnipeg og Keewatin— dvelst nú á í«l. elliheimilinu i Vancouver. Ingibjörg lærði hjúkrun heima á íslandi. Ve'tti Sjúkrahúsi Húsavíkur forstöðu um skeið, og var þá okkar næsti nágranni. Hún vann hjúkrunar- 6törf í Englandi á ógnarárum styrjaldarinnar. Nú á hún stórt og stækkandi ellihjúkrunarheim- ili í Woodmere, og rekur það með frábærum dugnaði og prýði —aiigsýn'kgs virt og elskuð af vistfólki sínu og starfsliði. Hjá henni áttum við undurgóðar stundir. Frá Woodmere er stutt að fara il Idlewilde-flugvallar. Þar hóf Hekla hinna íslenzku Loftleiða' sig til flugs mánud. 21. júlí, kl.j 2 síðdegis. Seinn' part dagsinsj flugum við yfir mikla barrskóga,] líkt og verða mun á íslandi, er timar líða. Undir kvöld var áð í Goose Bay, Labrador. Kom eg þar í kunnuglegt loftslag og gazt vel að. Ekki varð mér svefnsamt um nóttina. Fremsta sæti á bak-j borða var autt. Er aðrir sváfu (eða virtust sofa), klöngraðist eg þangað og starði tímum saman' út í þann undraheim, sem fyr'r1 augu bar. Vélin sveif yfir víðáttuí miklu, kyrru þokuhafi, en í norðj austri eldbjarmaði þegar af nýj-! um degi, sem flýtti sér á móti' okkur og sló roða sínum æ lengra^ út yfir þokubreiðuna. Dökk rönd! tók að myndast undir bjarma-1 ihvelinu, þar sem það var skærast. j Hélt eg fyrst að þetta væru ský-j bólstrar skýjum ofar. En þetta voru fjallat'ndar Suður-Græn-' lands, sem teygðu sig upp úr þok: unni. Heiðskírt var yfir íslands miðum og brátt fékkst landsýnj af fornkunningja mínum, Snæ-[ fellsjökli. Fyrr en varði vorumj við lent heilu og höldnu á flug-J Frh. á 4. bls. J. T. Thorson dómari og frú, komu 5. ágúst heim til Ottawa úr sex vikna ferðalagi til íslands og Evrópu. Segir he'l mikið af viðtökum hans á íslandi í blöðum nýkomn um að heiman. En aðallega var terðinni heitið til Hollands til að vera þar á fundi Alþjóða lög- fræðingafélags, er stofnað var 1952 og J. T. Thorson, hefir síð- en veitt forstöðu. En í le'ðinni brá hann sér til íslands og var sex daga í Reykja- vík. Segir hann þá sex daga verða þeim hjónum ógleyman- !ega. Á einu af skemtimótum hans þar, flutti hann erindi í Lög- fæðinga félagi íslands, um lög- fræðsismál alment, á íslenzku, sem þar þótti heldur en ekki m'kið tilkoma. Skrifar hann Hkr. að erindið geti hún birt ef hún héldi það lesendum blaðsins skemtun. Fer erindið 'hér á eftir. ERINDI J. T. THORSON, DÓMARA í LÖGFRÆÐ- INGAFÉLAGI ÍSLANDS Herra forseti 0g kæru vinir: Eg þakka ykkur inn'lega fyr- ír boð ykkar. Þetta er í fyrsta skipti, sem eg heimsæki land forfeðra minna. Við hjónin höf- um dvalizt hér aðeins í örfáa daga, en ihlotið slíkar móttökur, að okkur finnst v'ð vera sem heima hjá okkur. Það er erfitt að finna orð til að lýsa ánægju minni yfir að fá þetta tækifæri til að tala við ís- lenzka lögfræðinga um hugtak'ð “réttarríki”. Þar á eg fyrst og fremst við það réttarríki sem byggt er á grundvallarreglum persónulegs frjálsræðis og frels- is og sem hefur þau áhrif í skipu lögðu þjóðlífi, að allir fái notið réttar síns. Mér er sérstök ánægja að ræða þetta viðfangsefn' við íslenzka ÆVISÖGUSKRÁNINGIN Æviskráning Vestur-íslend inga gengur hið bezta. En nú ve'tir ekki af, að þeir gefi sig fram, sem í æviskrána vilja kom- ast og ódauðlegir verða, því nú fer dvöl safnendanna að styttast hér. Steindór próf. Steindórsson kom norðan úr Nýja íslandi um helgina ihlaðinn af pínklum, með æviskrám, fleiri hundruðum. Og viðtökur hans voru þær, að hann fékk ekkl að fara úr bygðinni nema að lofa því að koma á f'mtu daginn norður aftur til Árborgar og skemta þar á samkomu, og haldá áfram skráningu. Séra Benjamín vinnur af kappi í þess- um bæ, og Árni og Gísli, félagar þeirra eru vestur á Kyrrahafs- strönd. Heimskringla vill ihvetja sem fiesta til að greiða f yrir skrán- ingar-'höfundunum og skrá s'g sem flestir. Því eru engar skyld ur samfara né kostnaður, nema ef þeir vilja kaupa bókina, sem hver maður ætti að sjálfsögðu að gera. Hér í landi og í Banda- ríkjunum kostar árlega $48 að fá nafn sitt skráð í Who is Who, eða hver er maðurnin, sömu teg- und bóka og hér er verið að skrá, meðal fslendinga. Einn þeirra er að þessu starf' hefir unnið hér vestra, er Davíð Björnsson bóksali í Winnipeg. Að sjálfsögðu stuðla fleiri að því. Vel sé þeim, því þetta skrán ingarstarf kemur í veg fyrir að ættkVísl íslend'nga hér týnist eins og sú, er til grænlands fór forðum. * lögfræðinga, þvi að eg veit, að þeir muni skilja hvað eg á við. Þegar hið íslenzka ríki var stofn sett árið 930, var það grundvall- að sem réttarríki. Lögin, sem Úlfljótur samdi eftir norskum lögum voru v'ðtekin sem lög gjafar og dómsvald. Það hafði lögsögu yfir öllum málum and- legum sem veraldlegum. Eg ætla mér ekki hér að fara að lýsa hlut- verki Alþingis hins forna sem logg.jafarsamkomu né dómstóls, því að þið þekkið það sjálfir miklu betur en eg. En það var einstætt við þetta nýja ríki, að í því var ekkert framkvæmdar- vald. Það eg bezt ve't, hefur aldrei ver'ð til í heiminum annað slíkt ríki. Eina ríkisvaldið, sem menn viðurkenndu var “réttar- ríkið” og það var skylda hvers manns að sjá um að reglum þess væri framfylgt. Hér er mikil- vægt að m'nna á að það réttarríki, sem gilti í fyrsta lýðveldi ís- lands var byggt á grundvallar- reglum sjálfstæðis og frelsis. | Hér get eg ekki stillt mig um að segja frá persónulegri endur- minningu minni. Fyrir 47 árum ! ferðað'st eg til Stafangurs í Nor- | egi og dvaldist þar í f jóra daga. I Skammt frá bænum er hæð ein, nefnd Ullenhaug og stendur þar á bautasteinn til minningar um það, að þar rak Haraldur hár- fagri smiðshöggið á sameiningu Noregs. Minnisvarð'nn stendur við Hafursf jörð, þar sem Harald- ur barðist og hafði sigur í úrslita orustunni. Á bautasteininum er þessi áletrun: “Her Haraldr hár- fagri sameinat Noreg 872.” Er eg las þessa áletrun, ritaða á nor- ræna tungu og le't til Haursf jarð ar, sá eg annað og rneira en flest ir sem komu á þennan stað. Eg sá staðinn þar sem fsland hafði fæðst. Það var eftir Hafursfjarð ar-orustu, sem Ingólfur Arnar- son og fylgdarlið hans hélt til íslands og nam land í Reykjavík. Þeir leituðu frelsis og þeir neit- uðu að lúta veldi Haralds kon- ungs. Þetta var upphaf landnáms íslands. Aðrir landnámsmenn fy!gdu á eft'r og komu m.a. frá Saðureyjum, Skotlandi og fr- landi. Allir leituðu þeir frelsis á ‘fslandi. Þeir fundu það sem þeir leituðu, en það var ekki fyrr en árið 930, sem lýðveldið var formlega stofnað. Eftir þennan ínngang vil eg víkja að viðfangsefni ræðu minn ar. Eg hef nefnt það réttarríki og í því sambandi vil eg ræða við ykkur um starfsemi Alþjóða nefndar lögfræðinga, en mér hef ir veitzt sá heiður, að vera for- seti þe'rra samtaka síðan þau voru stofnuð 1952. Aljþjóðanefndin hefur bæki- stöðvar í Haag, höfuðborg Hol- lands. Hún er ein af mörgum al- þjóða samtöikum, sem hafa verið stofnuð eftir síðari heimsstyrj- öldina, en frábrugðin flestum hinna í iþví, að lögmenn, laga- prófessorar og dómarar eru persónulegir meðlimir samtak- anna, en ekk' opinberir fulltrúar ríkja sinna. Aðalviðfangsefni samtakanna er að berjast fyrir j frelsi og réttlæti og til að ná því ! markmiði reyna þau að sameina lögfræðinga til verndar frels- j inu samkvæmt reglum réttarrík- is'ns í þeim löndum þar sem það er enn við lýði og að reyna að reisa það við í þeim löndum þar ,sem það hefur liðið undir lok. Alþjóðanefndin var stofnuð i Vestur Berlín 1952 í kjölfar al- þjóðlegs þings, sem hafði verið kvatt saman til að rannsaka ásak an'r um réttarbrot valdhafanna á rússneska hernámssvæðinu í Þýzkalandi. Á þingi þessu voru lögfræðingar frá 43 löndum mætt ir á eigin vegum og þvi frjálst að túlka eigin persónulegar skoð anir sínar. Meðal þátttakenda voru dómarar, lagakennarar og lögmenn. Þingið var kvatt saman til að kynnast samtökum og starf' lögfræðinga, er flúið höfðu rúss- r.eska hernámssvæðið og myndað með sér félagskap, er þeir nefndu Rannsóknarnefnd frjálsra lög- fræðinga frá rússneska hernáms svæðinu.” Verkefni félagsskapar lns var m.a. að safna sönnunar- gögnum um réttar og vald- níðslu á rússneska svæðinu og veita þeim sem eftir voru heima ráð og le'ðbeiningar. Þingið komst að þeirri niðurstöðu eftir vandlega athugun sönnunargagn anna, að framin hefðu verið a'lvar leg réttarbrot á rússneska her- námssvæðinu. Þingið lýsti yfir viðurkenningu á störfum Rann- sóknarnefndarinnar og lét i ljós1 von um að hún gæti haldið áfram starfi sínu, að aðstoða saklaus fórnarlömb hins skipuiagða ó- réttlætis og efla vonir manna um að réttarríkið myndi að lokum sigra svo að frelsi og réttlæti mætt' aftur ríkja. Þegar nefndin var stofnuð voru kjörnir í hana sextán menn. f>eir voru frá þessum Evópu ríkj um: Bretlandi, Frakklandi, V. Þýzkalandi, ítalíu, Hollandi, Danmörku, Svíþjóð og Sviss- landi. Frá Indlandi, Pakistan og Líbanon af Asíulöndum, frá Brisilíu og Úrúgúay í Suður Am eríku og frá Bandaríkjunum og Canada í Norður Ameríku. Þe'r stafa allir í nefndinni á eigin veg um, en eru hvorki beint né óbeint opinberir fulltrúar ríkja sinna. Það er í góðu samræmi við þá stefnu nefndar'nnar, að lögfræð- ingar alls heims eigi að samein ast í baráttunni fyrir viðhaldi og viðreisn frelsis undir réttarrík's, án tillits til þess, við hvaða rétt- arskipun þeir búa og einnig í góðu samræmi v'ð þá trú nefndar innar, að lögfræðingar beri sér- staka ábyrgð og skyldu til að berjast fyrir því markmiði, sem túlkað er með einkunnarorðum nefndarinnar: “Að séhver þjóð og sérhver borgari skal vera frjáls samkvæmt reglum réttar- ríkisins.” Síðan alþjóðanefndin var stofnuð hafa verið gerðar ráð stafan'r til að fjölga meðlimum hennar, munu bráðlega bætast í hana lögfræðingar frá nokkrum fleiri löndum svo sem frá Burma, Filippseyjum, Japan og'Ástra- líu. % Það varð brátt ljóst, að verk- efni nefndarinnar yrðu ekki tak mörkuð við það eitt að afhjúpa og fordæma réttarbrotin i Austur Þýzkalandi, heldur hlaut það að verða verkefni hennar að ljóstra UPP °g fordæma slíkar aðgerðir, hvar sem þær tíðkuðust i heim- 'num og án tillits til, hvernig þær ríkisstjórnir væru skipaðar sem gerðust sekar um slíkt at- ferli. Því hefur nefndin víkkað starfssvið sitt með útgáfu á skýrslum og með því að stuðla að stofnun félagsdeilda í einstök um ríkjum. Nefndinni varð fjár hagslega kleift að framkvæma þetta með fjárframlögum frá bandarískum lögfræðingum og félagssamtökum þeirra. Næsta meginverkefn' nefndar- inna var rannsókn á réttarfari í leppríkjum Rússa. Árangurinn af því starfi var útgáfa mikils Skjalasafns, sem nefndist “Rétt- urinn þrælkaður”. Sýna þessi mörgu skjöl það svart á hvítu, að í þessum ríkjum hefur verið komið á stjórnarkerfi þar sem réttur og dómstólar eru beinlín's fjötruð og notuð í þágu hinna pólitísku valdhafa. Hinir sorg- legu atburðir í Ungverjalandi höfðu þá ekki gerzt, en þeir eru enn eitt sláandi dæmið um þrælk Framh. á 2 síðu

x

Heimskringla

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.