Heimskringla - 10.09.1958, Blaðsíða 1

LXXII ÁRGANGUR

fO TR^
CENTURY MOTORS LTD.
241 MAIN - 716 PORTAGE
1313 PORTAGE AVE.
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 10. og 17. SEPT. 1958

FRETTAYFIRLIT 0G UMSAGNIR
FRÚ GUÐRÚN A. SÍMONAR
Frú Guðrún Á. Símonar
sem “Rosalinde í leikritinu “Die Fledermaus’
Kunnur fræðimaður Játinn
Dr. Halldór Hermannsson
Síöast liðna viku barst frétt
um !það frá sjúkrahúsinu í Ithaca
New York, að fræðitnaðurinn
kunni, Dr. Halldór Hermanns-
son, hefði látist 29. ágúst. Hann
var áttræður að aldri fæddur á
Velli á Rangárvölluim 6. janúar,
1878, sonur Hcrmanníusar sýslu-
manns Hermannssonar. Dr. Hall-
dór útskrifaðist úr lærðaskóla
Reykjavíkur 1898 og fór þá á
Hafnarháskóla.
Um aldamótin 1900 kyntist
hann W. Fiske prófessor, og
Varð eftir það starfsmaður hans
við íslenzkar bókadeildir er
ihann stofnaði í Florence á ítalíu
og Þýzkalandi og við Cornell-
Iháskóla. Varð hann formaður
þessara safna lengst af eftir það.
Keypti póf. Fiske til þeirra allar
'islenzkar bækur, sem út voru
gefnar. Annað starf sem Dr.
Hermannsson er mjög kunnur
fyrir er ritið “Islandica”, og er
skrá yfir íslenzkar fornsögur og
alt sem um þær hefir verið ritað.
MERIv kona í heim-
SÓKN TIL ISLANDS
Meðal þeirra góðu gesta, sem
a þessu sumri heimsækja ætt-
jörð sína vestan yfir haf er frú
Jóhanna Guðrún Skaptason frá
Winnipeg, hálfsystir dr. Valtýs
heitins Guðmundssonar prófess-
ors í Kaupmannahöfn. Er hún nú
bráðum á förum héðan aftur eftir
hálfs annars mánaðar dvöl á ætt-
jörðinni.
Foreldar hennar fluttu til V.-
heims þjóðhátíðarárið 1874 og
voru i hópnum, sem kom- til
Gimli fyrsta vetrardag 1875. Móð
ir hennar hét Valdís Guðmundsd.
frá Syðri-Krossum í Staðarsveit.
Hún missti föður sinn misseris-
gömul og var þá tekin til fósturs
af sóknarprestinum séra Grími
Pálssyni á Helgafelli og óist upp
með honum. Aldrei sá hún móður
sína eftir það. Valdís var annálúð
fríðleikskona og gáfuð vel. Hún
giftist árið 1865 Símoni Símon-
arsyni og bjuggu þau átta ár að
lnnstalandi á Reykjaströnd, en
síðan þrjú ár á Heiðarseli i
Gönguskörðum, áður en þau
fluttu vestur.
Eftir að þau komu til Nýja-
íslands námu þau land í Víðines
byggð nálægt Kjalvík og nefndu
heimili sitt að Skógum. Þar fædd
ist Guðrún 16. marz 1878. Ólst
hún upp me ðforeldrum sínum
nema hvað ihún stundaði skóla-
nám í Winnipeg, og fíuttist með
þeim til Argyilebyggðar árið
1882.
Seytján ára gömul varð hún
skólakennari að Árnesi í Nýja
íslandi, en árið eftir urðu mikil
°g örlagarík straumhvöf í lífi
hennar, er ihún réðst heimilis-
kennari til Richmond, Indíana,
til að kenna Miss Carolie Foulke,
systurdóttur dr. Arthur Reeves
hins nafnkunna fræðimanns, auð
kýfings og íslandsvinar, íslenzku
Höfðu þaer mæðgur erft auð hans
og meðal annars hið ágæta ís-
lenzka bókasafn og þótti þá leitt
að geta ekki lesið bækurnar, en
Miss Foulke var málagarpur mik
ill og kunni fjölda tungumála
og munaði því ekkert um að bæta
þessu við. Mun það hafa verið
að tilhlutan dr. Valtýs, að Guð-
rún tókst þetta hlutverk á hend-
ur, því að hann var mikill vinur
fjölskyldunnar. En þarna undi
Guðrún mjög vel ráði sínu og
jókst alúðarvinátta með henni og
Miss Foulke, sem hélzt alla ævi.
En um bókasafnið er það að
segja, að þær mæðgur gáfu það
seinna háskóila einum í Belgíu,
og brann það upp til agna í styrj
öldinni seinni. Nokkuð varð þó
eftir af íslenzkum bókum og var
það fyrir milligöngu frú Skapta
son gefið til íslenzkudeildar
Manitobaháskóla.
Vorið 1897 fór Guðrún til
Kaupmannahafnar í heimsókn til
dr. Valtýs bróður síns og ferð-
aðist með honum til Íslands, er
hann fór til Alþingis. Dvaldi hún
þá þrjá mánuði hérlendis mest
í Reykjavík. Þangað kom þá líka
vinkona hennar Miss Foulike og
urður þær samferða til Kaup-
mannahafnar og dvöldu þar
næsta vetur. Kynntust þær mörg
um íslenzkum menntamönnum,
og hefi eg það fyrir satt, að þess
ar glæsilegu vinkonur hafi orðið
ýmsum þeirra minnisstæðar og
fengið hjörtu þeirra til að slá dá-
litið hraðar um stund. Guðrún
var þá í blóma aldurs síns, for-
kunnarfögur og gædd ástúðlegu
viðmóti.
Eftir að hún kom vestur gift-
ist hún vorið 1901 Joseph Skapta
son, er var sonur Björns frá
Hnausum, Jósefssonar læknis
Skaftasonar. Áttu þau heima í
Winnipeg til 1916. En þá varð
Joseph, sem gengdi ábyrgðar-
miklu starfi við herinn og ihafði
verið sæmdur kapteinstign, að
fara með herdeild sinni til Eng-
iands og dvelja þar árlangt við
þjálfun hermannanna áður en
haldið væri til vígstöðvanna á
Frakklandi. Fór Guðrún með
honum, og hefi eg heyrt það
mjög rómað, hversu vinsæl þau
voru og elskuð af hermönnunum.
Voru þau þeim eins og faðir og
móðir, ekki sízt íslenzku drengj
unum, og höfðu opið hús fyrir
þá. Til dæmis sátu fjörutíu
þeirra boð hjá þeim á jólunum.
Árið eftir varð maður hennar að
fara með herdeild sinni til víg-
stöðvanna á Frakklandi, og hvarf
þá Guðrún aftur til Winnipeg.
Eftir að stríðinu var ilokið
fluttust þau hjónin til Selkirk,
þar sem þau á ttu heima til 1932.
Var Joseph Skaptason um 19 ára
skeið aðalumsjónarmaður fiski-.
mála Manitoba-fylkis og fleiri
trúnaðarstörf hafði hann með
höndum. Var hann atkvæðamað-
ur og drengur hinn bezti eins og
margir af þeirri ætt. Þau hjón-
in fluttust til Winnipeg 1932 og
þar andaðist Joseph árið 1950.
Þrjár voru dætur þeirra hjóna
giftar í Canada og býr Mrs.
Skaptason nú með einni dóttur
sinni í Winnipeg.
Frú Skaptason hefur alla ævi
starfað mjög að félagsmálum
meðal Vestur-íslendinga, enda
hefur hún notið trausts þeirra
og virðingar. Hefur forysta
hennar fyrir hverju máli reynzt
giftudrjúg vegna vitsmuna henn
ar og viljafestu. Meðal annars hef
ur hún verið forseti Jon Sigurds
Nú er það fast ákveðið að hin
fræga söngkona íslands, frú
Guðrún Á. Símonar, kemur til
Ameríku í haust. Hún ferðast
flugleiðis og kemur til New York
um mánaðarmótin og mun verða
komin til Winnipeg ekki síðar
en 12. október.
CBiC hefur lofast tiil að halda
áfram með þær bráðabirgðar ráð-
stafanir, sem gerðar voru í sum-
ar og munu nákvæmari upplýs-
ingar koma síðar.
Búið er að ráðera að efnt verði
son félagsins í 17 ár og stóð fyrir
útgáfu Minningarrits íslenzkra
hermanna 1923. Meðan hún var
í Selkirk var hún um skeið for-
seti The Art Club og var forseti
kvenfélags Sambandssafnaðar í
Winnipeg, eftir að hún flutti
þangað. Ótal mörgum trúnaðar-
störfum öðrum hefur hún gegnt
cg hlotið margvíslega viðurkenn-
ingu landa sinna og annarra
þjóða fyrir störf sín, og hvar-
vretna verið dáð og mikils virt af
öllum, sem henni hafa kynnzt,
fyrir það hversu góð kona og
göfug hún er.
Á síðastliðnu ári sýndi hún enn
hlýhug sinn til ættjarðarinnar
með því að gefa bókasafn sitt til
Húsmæðraskólans á Laugalandi.
Með frú Skaptason er nú í för
dótturdóttir hennar Miss Jo-
hanne Wilson, sem á síðastliðn-
um vetri stundaði nám í íslenzku
við Manitobaháskóla, hjá Haraldi
Bessasyni prófessor. Hyggst
hún dvelja eitthvað hérlendis i
boði Laugalandsskóla til að
nema betur tungu feðra sinna.
Benjamín Kristjánsson
—Morgunblaðið
Góður læknir og vinsæll
látinn
DR. MAGNÚS HJALTASON
að 643 Toronto St. Winnipeg
lékt 29. ágúSt, að heimili sínu.
Hann var 84 ára, fæddur á ís-
landi, en kom með foreldrum sín-
um til þessa lands 1888. Hann
lauk námi 1909 á læknaskóla
Manitoba, stundaði lækningar
víða en bjó síðustu 10 árin í Win
nipeg. Hann lifa kona hans og
fimm börn.
til söngsamkomu í Playhouse
leikhúsinu í Winnipeg þann 5.
nóvember, en samkoman verður
undir umsjón Celebrity Concerts
(Canada) Ltd., Þjóðræknisfé-
lagsins og Canada Iceland Found
ation. Nefnd hefur verið skipuð
til að líta eftir komu frú Guðrún
ar hingað norður og eru þessir
í nefndinni:
Dr. Richard Beck.
Konsul Grettir L. Johannson
Mrs. H. F. Danielson
Judge Walter J. Lindal.
í sögu Argyle bygðar, skrifar
G. J. Oleson á þessa leið um
hinn látna:
Dr. Magnús Hjaltason var ætt-
aður úr Strandasýslu, fæddur
þar ,1874. Foreldjra hans voru
Hjalti Hjaltason, og Margrét
Hielgadóttir. Komu þau vestur
frá Gilsstöðum í Steingrímsfirði
1888. Þó fátækur væri, ruddi
Magnús sér braut til menta og
útskrifaðist í læknisfræði frá
Manitobaháskólanum 1909. Fram
an af árum vann hann alla erfiðis-
vinnu, sem völ var á, og átti ekki
altaf sjö daga sæla. Sem lækn-
ir hefir hann þjónað í Lundar,
Glenboro, Baldur, Stonewall, í
Winnipeg og víðar. Heimilisrétt
arland tók hann við Beaver Dam
Lake, í Norður Manitoba og bjó
hann þar um tíma. í Glenboro
var hann lengi og fékk bezta orð.
Dr. Hjaltason er all einkennileg-
ur maður og frumlegur, bindur
ekki bagga sína sömu hnútum og
samferðamennirnir. Lætur hann
kylfu ráða kosti með hvort hann
fær lof eða last. Hann er þrek-
maður mikill og hefir það oft
komið honum að góðu haldi.
Kann er lækna snjallastur að sjá
út sjúkdóma og hefir mörgum
hjálpað, sem aðrir voru gengnir
frá. Hefir eldra fólk tröllatrú á
honum. Kona hans er Þórunn
Jónsdóttir Thorkelssonar frá
Lundar, trygglynd kona og hóg-
vær. Börn þeirra eru: Margrét,
Björg, báða giftar; Hjalti, skóla-
kennari, Grace og Pearl. Myndar
leg og mannkostum búin. Fjöl-
skyldan á heima í Winnipeg.
Jarðarförin fór fram frá Bar-
dals útfararstofu. Dr. Valdimar
Eylands jarðsöpg.
islendingur deyr í
bílslysi
ARTHUR ÓLAFUR SIG-
URDSSON, kennari frá Árborg
dó á sjúkrahúsi í Brandon s.l.
sunnudag, af afleiðingum bíl-
slyss á þjóðveginum í grend við
þann bæ.
Hinn látni var 22 ára og var
yfirkennari á skóla í bænum
Neelin, Man. Hann lifa foreldrar
hans Mr. og Mrs. S. A. Sigurds-
son, Árborg, og tveir bræður,
Donald og Randolph.
Útförin fer fram frá lútersku
kirkju í Árborg í dag.
MINNI ÍSLANDS
(flutt á íslendingadegi 4. ág. á
Gimli, 1958 ai Steindóri Stein-
dórssyni yfirkennara Mentaskóla
„ Akureyrar)
Einbúinn í Atlanzhafi — land
andstæðnanna — ísland — sólar-
eyjan — sögueyjan — Ult'ma
Thule. Öll þessi nöfn hefir ætt-
l land vort hlotið. Öll hafa þau
| þrásinnis verið notuð í ræðu og
I riti. Þau hafa hvert um sig orðið
j kve'kjur að listaveórkum í mynd
um, ljóði og tónum, og þau hafa
öll til síns ágætis nokkuð, draga
hvert í sínu lag> upp brot úr marg
íþættri mynd, en ekkert þeirra
sýnir myndina alla, né segir all-
an sannleikann, sem varla er að
vænta. Og líkt mun mér fara hér
í dag. Eg vil leitast við að
bregða upp nokkum myndum frá
íslandi og af þeirri þjóð, sem
landið byggir í dag, svo að ein-
hver megi fróðari verða.
Fyrir örófi alda fóru jarðeddar
hamförum um norðanvert Atlanz
haf. Víðáttumikil landsvæði
hlóðust upp, og brú var sköpuð
yfir hafið þvert, milli Bretlands-
eyja og Grænlands. Síðar sökk
mestur hluti þessa lands í sæ, en
eftir stóð ísland eitt, umlukt öld
um úthafs'ns. Það var þá þegar
crðið einbúinn við hið yzta haf.
Fjarlægðin frá öðum löndum
setti mark sitt á náttúru þess. Fá-
breytileiki gróðurs og dýralífs
eru þar enn ljósustu minjarnar.
En þróun landsins hélt áfram.
Það var ekki einung's í f jarlægð
frá öðum löndum, það varð einn-
ig öllum öðrum löndum ólíkt. Að
vísu er það svo, að hvert land
á sín sérkenni, en misjafnlega
mikið svipar löndum saman, og
ísland er vissulega eitt sérstæð-
asta land jarðarinnar. Náttúra
þess er ekki einungis einstæð,
hún er einnig auðug af andstæð-
um, og ef til vill eru það andstæð
ur hennar, sem orka sterkast á
gest og gangandi, og ef til vill
hafa þær einnig markað dýpstu
sporin í skaphöfn íslenzku þjóð-
arinnar.
íslenzk náttúra er stórbrotin.
Hún agar oss strangt en á þó t‘l
blíðu eins og skáldið segir, og
hún er örlát á hvorttveggja
strangleikann og blíðuna eftir
því, sem við á. Þróunarsaga lands
ins hefir frá öndverðu ver'ð saga
stórfenglegra atburða. Um alda-
raðir hafa eldur og ís farið ham-
förum við að byggja, rífa og
reisa á ný. Fyrir ævalöngu hafa
þeir tek’ð sér hvíld allt umhverf-
is oss, en á íslandi sýna verkin
merkin. Þar eru fleiri og fjöl-
breyttari eldstöðvar en í nokkru
landi öðru, þar er enn stærsti
jökull jarðarinnar utan heim-
skautanna, og þar er víðáttu-
mesti hraunflákinn á yfirborð'
jarðar. Og það sem mest er um
vert, þar er náttúran eða ölilu
heldur frumkraftar hennar enn
að skapa, hún er þar fersk og ný,
og gefur oss innsýn í þróunar-
sögu jarðarinnar. Ekki eru enn
liðnar tvær aldir síðan Skaftár-
eldur brann, fainn mesti jarðeld-
ur, er sögur fara af, með þeim
ósköpum að nærri lét fullkom-
inni landauðn. Og vér, börn þess-
arar aldar höfum átt þess kost
að horfa á Heklu brenna mánuð-
um saman og veita glóand' hraun
straumum niður hlíðar sinar og
þeyta ösku og vikri um víða
vegu. Og vér höfum séð samein-
aðar hamfarir elds og isa í jökul-
hlaupum, þar sem fram hafa
ruðst vatnsflaumar á borð við
vatnsmestu fljót jarðarinnar og
þakað fram strandlengjunni um
nokkrar mílur. Og sífellt og án
afláts halda skriðjöklarnir áfram
starfi sínu, jökulsárnar flæða
og brimaldan brotnar við klett-
ótta útíiafs strönd. Þannig hafa
hin andstæðu öf 1, eldur og ís, háð
baráttu sína um aldaraðir, og
þannig munu þeir berjast meðan
ísland er ofansjávar.
Enn þá munuð þér spyrja, er
ísland þá ekkert annað en leik-
soppur trylltra náttúruhamfara?
Fjarri fer því að svo sé. Hinu
verður ekki neitað, að ókunnug-
ur ferðamaður sem gistir ísland
fyrsta sinni mun sennilega mest
verða snortinn af stórskornum
sv'p fjallanáttúru landsins, eða
ef til vill verður auðn þess hon-
um fyrst í huga, en þó má vel
vera, að víðsýnið og hið hreina
heiði loftsins með sterkum lit-
brigðum orki sterkast á hug hans.
En þegar hann kynnist landinu
nánar koma fleir1 hliðar fram
sem vér heimamenn þekkjum eigi
síður en hinar. Fjöllin, sem við
fyrstu sýn, eru kuldaleg og hrjúf
veita “blómguðu dalanna skauti”
skjól og hlíf. 1 hlíðum þeirra
gróa blóm og bjarkir. Þar eru
grös, engjar og grónir hagar.
Meira að segja hraunin, sem t‘l-
sýndar eru hrjúf og lífvana,
geyma í fórum sínum, til vill
suma unaðslegustu gróðurbletti
Framh. á 2 síðu
TIL JóHANNS SÆMUNDSSONAR
afmælisvísur
Níræður vinur minn? — Ungur í anda.
Ágætur oorgari tveggja landa:
íslands,—og seinna Ameriku,
Þeir eru svo fáir sem megna slíku:
Að teljast borgara tveggja þjóða,
Með táp og fjör—og viðkynning góða.
En þú áttir manndóm, sem fáum er fenginn,
Og framar í átt þessa gékk þér hér enginn.
Ef nágrannar þurftu á hjálp þinni að faalda
Var hönd þín til re'ðu að erfiða og gjalda.
Og ekkert var skrifað í útgjalda-dálkinn,
Þú varst óháður, frjáls, líkt og Garðarsey’ fálkinn.
Og þessvegna er harpan mín hlýlega bærð
Til heiðurs þér vinur, þú frá henni nærð
Þeim ómum, sem tungan ei talað fær hér.
Trúfasti vinur minn. Blessunar þér
Við óskum á niræðis afmæli þínu
Af öllum huga. — Frá:
Pál1 og Línu.
3. júlí 1958