Heimskringla - 25.02.1959, Side 3

WPG. 25. FEB. og 4. MARZ ’59
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
'þóðskáldsins: “Hvað er þá orð-
ið okkar starf? —Hiöfum við
gengið til góðs götuna fram eft-
ir veg?” Hver sá, sem hlutdrægn-
islaust og af sambærilegum skiln
ingi, les sögu félagsins, eins og
hún er skráð í tþingbókum þess
og í hinum vestur-íslenzku blöð-
um vorum, hlýtur, að mínum
dómi, að komast að þeirri niður-
stöðu, að félagið eigi sér að baki
harla fjölþætta og að sama skapi
merkilega menningarstarfsemi.
Ásamt deildum sínum hefir
það haldið uppi víðtækri út-
breiðslu- og fræðslustarfsemi vor
á meðal í byggðum og borgum.
Með sama hætti hefir það stutt
að íslenzkukennslu og söng-
fræðslu barna og unglinga. Það
hafði árum saman á dagskrá
sinni og studdi fjárhagslega
stofnun kennarastóls í íslenzku
við Manitobaháskóla. Það hefir
komið upp hér í Winnipeg ís-
lenzku bókasafni og styrkt það
fjárhagslega, en safnið að öðru
leyti starfrækt af deildinni Fróni
fyrir hönd félagsins. Það hefir
stuðlað að því, að minningu ís-
lenzkra landnema og ýmissa
skálda vorra væri á lofti haldið
með byggingu minnismerkja
þeim til heiðurs. Jafnframt hef-
ir félagið átt hlut að og tekið
þátt í ýmsum meiriháttar þjóð-
hátíðum íslendinga hér í álfu.
En jafnframt því og félagið hef-
ir haldið vakandi minningu ís-
lenzkra landnema og bókmenta-
frömuða vorra, hefir það styrkt
vestur-íslenzkt listafolk a nams-
og framsóknarbraut þess, og sýnt
með þeim hætti, að það lætur
sig skipta samtíð og framtíð eigi
síður en fortíðina.
Þjóðræknisf. hefir brúað hafið
með mörgum hætti. Það hefir
staðið að heimferðum íslend-
inga austur yfir álana og átt hlut
að heimsóknum f jölmargra merk
ismanna og kvenna, mennta-
manna og listafólk, heiman af
ættjörðinni, sem hafa, eins og
eg komst að orði í afmælisgrein
minni um félagið: “stórum styrkt
oss í starfi, glætt oss áhugaeld
og aukið oss trú á lífrænt gildi
vors íslenzka menningararfs.”
Sem dæmi þess nefni eg heim-
sóknir þeirra séra Kjartans Helga
sonar, rétt eftir að félagið var
stofnað, dr. Sigurgeirs Sigurðs-
sonar biskups, á 25 ára afmælis-
ing félags vors, og Jónasar Jóns-
sonar fyrrv. ráðherra og alþingis
manns sumarið og haustið 1938.
Höfum vér í samstarfinu yfir haf
ið notið ríkulegs og margvíslegs
stuðnings af hálfu ríkisstjórnar
fslands og annarra aðila, svo sem
Þjóðræknisfélagsins á íslandi,
og skal það að verðugu hjartan-
lega þakkað á þessum tímamót-
um.
Þá mun mörgum í minni sam-
starf það, er stjórnarnefnd vors
átti, að beiðni utanríkismálaráðu
neytisins á íslandi, við Sýningar
ráð fslands í sambandi við Heims
sýninguna í N. York 1939, sem
einkum fólst í f jársöfnun til þess
að láta gera afsteypu af líkneski
því hinu stórbrotna, sem Banda-
ríkjaþjóðin sendi íslenzku þjóð-
inni hátíðarárið 1930. Stóð af-
steypan fyrir framan íslenzka
sýningarskálann, en er nú, eins
og kunnugt er, á Sjóminjasafni
Bandaríkjanna í Newport News,
Virginia, þar sem tugþúsundir
heimsækjendur skoða Ihana ár-
lega. Félagið 'hefir einnig stutt
með fjárframlögum ýmsar stofn
anir og menningarmál heima á
ættjörðinni, svo sem skógræktar
málið nú á síðari árum.
Er þó enn ótalin ein allra merk
asta hliðin á starfsemi félagsins,
en það er útgáfustarfsemi þess.
Um sex ára skeið gaf það út
barnalblaðið -“Baldursbrá” undir
prýðilegri ritstjórn dr. Sigurðar
Júlíusar Jóhannssonar. Einnig
átti félagið hlut að þýðingu og
Útgáfu merkisritsins “Þjóðrétt-
arstaða íslands’ eftir sænska þjóð
réttarfræðinginn dr. phil. Ragn-
ar Lundborg. Ennfremur lagði
félagið fram ríflegan fjárstyrk
til útgáfu hinnar ensku ísland-
sögu “History of Iceland” eftir
dr. Knut Gjerset. Samkvæmt á-
skorun, er fram kom á ársþingi
þess, beitti félagið sér einnig
fyrir því, að hafin var útgáfa
“Sögu fslendinga í Vesturheimi”
og studdi það mál fjárhagslega,
þó að öðrum beri heiðurinn af
því að hafa aðallega staðið
straum af því verki og ráðið út-
gáfu þess farsællega til lykta.
Langmerkasta útgáfumál fé-
lagsins er samt útgáfa “Tímarits”
þess í óslitin 40 ár, fyrst undir
ritstjórn dr. Rögnvaldar Péturs-
sonar og Síðan í tvo áratugi undir
ritstjórn Gísla Jónssonar. Eg
hefi undanfarið verið að endur-
lesa ritið frá byrjun, og kennir
þar vissulega margra grasa og
góðra, og fjölskrúðug er sú
mynd, sem þar er brugðið upp af
Vestur-íslenzkum bókmenntum
og menningarlífi í ritgerðum,
sögum og kvæðum. Ritið hefir
i
Vitið þér . . .
• í Manitobafylki eru ein niestu og verðmætustu fiskivötn
i hciminum.
• aðalfiskivötnin eru Winnipeg- Winnipegosis- og Manitoba-vatn,
sem samtals eru að flatarmáli meira en
13,000 fermilur.
• fiskað er og fiskur scldur úr yfir 100 smávötnum
og mörgum ám i norður og austur hluta fylkisins.
• flatarmál vatnanna í Manitoba er alls um 39,000
fermílur og fiskur veiddur og seldur úr hér um bil
22,000 fermílum af þeim vötnum.
• að minsta kosti 75 tegundir af fiski finnast í Manitoba
og af þeim eru 15 verzlunarvara.
• 5,000 til 6,000 fiskimenn veiða árlega yfir 30,000,000
punda af allskonar fiski, sem er virði á markaðinum
meir en $6,000,000.00
• árið 1958 voru yfir 100,000 fiskimenn að veiða með önglum
sér til skemmtunar um allt fylkið.
• Whiteshell fiskiklakið ásamt 3 öðrum klökum fylkisins
eru stöðugt starfrækt til að auka sport-fiskiveiðar
f Manitoba.
FISHERIES BRANCH
DEPARTMENT OF MINES AND
NATURALRESOURCES
HON. GURNEY EVANS, J. G. COWAN.
>'■ ' Minúter. Deputy Minister
einnig hlotið þann vitnisburð
margra ágætra og sérstaklega
dómbærra manna heima á f slandi,
að þa<5 sé eitt hið merkasta tíma-
rit, sem út hafi komið á íslenzku
á síðari árum. Megum vér þeim
dómi vel una, og getur hann jafn
framt verið oss til skilningsauka
á gildi útgáfu Tímarits vors.
Þá liggur það í augum uppi,
hversu mikill og merkur þáttur
þjóðræknisþingin og fræðslu- og
skemmtisamkomurnar í sambandi
við það hafa verið og eru í starf-
semi félagsins, og myndi félags-
líf vort hafa verið og vera stór-
um snauðara, ef þeirra nyti ekki
við til vetrarstyttingar. Er það
sagt með fullri viðurkenningu á
hlutdeild þeirra félaga, deildar-
innar Fróns og The Icelandic
Canadian Club, sem þar hafa kom
ið mest við sögu.
Hér ihefir verið stiklað á stóru
í starfssögu félags vors, og ýmis
legs látið ógetið, timans vegna,
sem verðugt hefði verið að dvelja
við; en þeim, sem vilja sjálfum
sér til fróðleiks og ummælum
minum til staðfestingar, kynna
sér nánar sögu Þjóðræknisfélags-
ins g ostarfsferil, leyfi eg mér
að vísa til fyrrnefndra ritegrða
okkar dr. Rögnvaldar Pétursson-
ar, og um síðastiliðin 15 ár til
þingbókarinnar í Tímaritinu og
frásagna blaða vorra.
En það, sem félagið sjálft hefir
afrekað, stjórnarnefnd þess eða
aðrir í urnboði hennar, er eigi
nema önnur hliðin á starfsemi
þess; hin hliðin, og sízt sú ómerk
ari, er margþætt starf deilda fé-
lagsins í byggðum og borgum,
sem skráð er, og þó ekki nema
að litlu leyti, í skýrslum þeirra.
Hver fær talið sporin eða hand-
tökin, tímann eða orkuna, er
fjölmargir, ko'nur sem karlar,
hafa lagt að mörkum, að ógleymd
um beinum fjárútlátum, í þarfir
deilda Þjóðræknisfélagsins og
jafnframt í þágu félagsskaparins
sjálfs í Víðtækari merkingu? —
Slík fórnfærsla í þjónustu menn
ingarlegrar hugsjónar og fram-
kvæmdar hennar í verki verður
hvorki auðveldlega tölum talin
né á vog metin. En í félagsins
nafni vil eg á þessum tímamótum
þakka deildarfólki voru víðsveg-
jar trúnaðinn við málstað vorn
j og starfið allt deildunum og fé-
laginu til eflingar.
Nú kemur mér ekki í hug að
halda því fram, að margt hefði
ekki mátt betur fara í starfi voru
enda er því svo farið um öll
mannanna verk. Hugsjónir vorar
eða di'aumar rætast löngum eigi
nema að nokkuru eða jafnvel að
litlu leyti. Á félagsskap vorum
sem öðrum athöfnum vor mann-
anna barna sannast orð skáldsins:
Sjaldan verður ósinn eins
og uppsprettuna dreymir.
Hvað, sem því líður, þá ætla
eg það mála sannast, að félagið
hafi drjúgum meir en réttlætt
tilveru sína, að hrakspárnar, sem
fylgdu því úr hlaði af sumra
hálfu, hafi í rauninni reynst
miklu ósannari heldur en góð-
spárnar, sem fram voru bornar úr
mörgum áttum í ræðu og riti við
vöggu þess, svo sem í hinu fagra
kvæði Stpehans G. Stephansson-
ar “Þing-kvöð”, sem öndvegi
skipar í fyrsta árangi Tímarits
vros og þar sem vor þjóðræknis-
lega stefnuskrá er færð í hreim-
mikinn og eggjandi ljóðabúning.
Með þá lögeggjan í minni, sný
eg huga að samtíðinni og renni
sjónum yfir síðastliðið ár í f élags
sögu vorri.
Framhald í næsta hlaði
ÁYARP
Man”, eða ‘Fjölskylda þjóðanna’,
eins og hún hefir verið nefnd á
íslenzku. Það var einmitt þetta
sama, sem hreif mig og eg var
að tala um áðan, að bera fram það
bezta úr sínum sjóði til eflingar
því umhverfi sem maður lifir í.
Allir þessir menn, sem voru
staðráðnir í því, um það er eg
viss um, að verða sem beztir
kanadisikir borgarar fyrst og
fremst, þrátt fyrir mismunandi
þjóðernisleg bakhjarl, og því
verður ekki náð, nema bera fram
hið bezta og dýrmætasta, sem hið
þjóðernislega bakhjarl hefir feng
ið okkur í vöggugjöf. Eg vil taka
það strax fram, að með þessum
orðum mínum er eg ekki að ráð-
leggja ykkur að hætta að halda
við íslenzkri tungu hér vestan-
hafs.
Eg hefi áður lýst fyrir ykkur
undrun minni og hrifningu yfir
því atriði. En viðhald tungunnar
er, að eg held ekki aðalatriðið.
Það eingöngu, að geta talað hefir
aldrei verið talið til dyggða, það
sem máli skiptir er, hvað hugsað
er og hvað er framkvæmt, verkin
sem unnin eru. íslenzkt þjóðar-
eðli á margt fleira til en fagurt
og þróttmikið mál. íslendingum
hefir til dæmis ætíð fylgt kjark-
ur og áræði, ákveðin einstaklings
hyggja, þeir hafa fram að þessu
verið lausir við alla múgmennsku
sem stundum hefir þótt brýdda á
hjá stærri þjóðum, enda eru þeir
sagðir afkomendur Hrafnistu-
manna, er þeir sigldu allan vind
jafnt mótvind sem meðvind. ís-
lendingar hafa alla tíð þótt menn
heiðarlegir og réttsýnir. Hafa
skal það er sannar reynist. Það
er íslenzka. Hnefarétturinn er ó-
þekkt ifyrirbrigði meðal íslend-
inga og vígvopnaburður er þeim
ekki hugstæður. Friðsamleg mála
fylgja er sú aðferð, sem þeir að-
hyllast frekast til að útkljá deilu
mál, hvort heldur það er heima-
fyrir eða á alþjóðlegum vett-
vangi. Stöðu dómaranna virða
þeir fremur mörgu öðru og af
þeim krefjast þeir yfirmannlegr-
ar réttsýni. Það eru þættir eins
og þessir úr íslendingum vest-
anhafs og afkomendum þeirra
ættu að temja sér og ala upp í
sér. Hið góða úr þjóðareðlinu,
en reyna að láta hitt liggja milli
hluta.
Það er meðal annars þetta, sem
hefir leitað á 'huga minn, síðan
eg komst hingað í samfélag ykk-
ar. Mér finnst eg vera skyldug-
ur að segja ykkur frá því, það
geri eg m eðal annars til að brýna
ykkur frændur mína. Eg hefi
nefnilega oft orðið var við þann
hugsunarhátt meðal eldri íslend-
inga, að þegar afkomendur ís-
lenzkra landnema verði hættir að
geta talað og hugsað á íslenzku,
þá sé úti um íslenzkt þjóðarbrot
hér í heirhi.
Eg álít þennan hugsunarhátt
alrangan, svo sannarlega, sem
það hefir ekki gleymst að inn-
ræta þeim að öðru leyti íslenzk-
I ar þjóðarerfðir, þá munu þeir
aldrei glata þjóðarupprunanum
og ættarmarkinu.
Það er einnig annað atriði,
sem að eg vildi minnast á, atriði
sem einnig hefir leitað á huga
minn. Það er sambandið milli
ykkar hér og þeirra heima á ís-
landi. Þetta er að mínu áliti mjög
þýðingarmikið atriði. Þið eruð
ekki margir hér né sterkir og eg
álít að félagsstarfsemi sú, sem
haldið er uppi muni ekki veita
af öllum þeim utanaðkomandi
styrk, sem mögulegt er að fá. Eitt
af því, er hinn andlegi styrkur
að heiman. Glatið aldrei samband
crissYcross
(Pal.nted' 'l945|
FRENCH SHORTS
555
Mjúk og liggja hið bezta að líkam-
anum—þægilegt teygju inittisband.
Sjálflokandi “Criss X Cross” að
framan og fer eins vel og af beztu
klæðskera væru gerð.
Gert úr efnisgóðri kemdri bómull.
Auðþvegin, engin strauing—
endingargóð Jersey, sem vel
fer nieð því.
W2-8
inu við gamla landið og gömlu
þjóðina, meðan taugin þar í milli
er heil og óslitin munu þið fá um
hana styrk og þrótt að heiman.
Hinn íslenzki kennarastóll við
Manitoba háskólann er gott dæmi
upp á rétta stefnu í þessum efn-
um. En svo er það líka á hinn
veginn. íslendingar heima fyrir
eru heldur ekki margir og þeim
veitir ekki af styrknum frá
ykkur. Sem þegnar í miljóna
þjóðfélagi, þegnar í heimsþjóð,
en þó brotnir af hinu harða ís-
lenzka bergi, eru þið megnugir
að veita okkur heimamönnum
styrk. Og þar er íslenzki kenn-
ararstóllinn ybkur einnig á rétt
um stað. T>ið eruð megnugir þess
að vera sem útverðir íslenzkrar
menningar. Megnugir þess að
koma íslenzkri menningu á al-
þjóðarvettvang, og það er mikið
hlutskifti og erfitt, en eg veit að
sem endra nær munu andstaða
og erfiðleikar ekki buga ykkur,
heldur herða ykkur og stæla á
alla lund til margfaldra átaka.
Eg vil að lokum þakka enn á
ný þann heiður, sem mér er sýnd
ur með því að gefa mér tækifæri
til að ávarpa ykkur hér i kvöld.
Eg vona að eg hafi engan þreytt
með málalengingum og vil að
lokum biðja Guð að blessa ykkur
öll, efla ykkur og etyrkja til
stórra og góðra verka. Þakka
ykkur fyrir.
HREINSUN MIKIÐ
VANDAMÁL?
Sparið tíma. vinouí peniiífca
Til að losna við v«r*fu óhrei*-
indin, þvoið yfinbo*ðið úr legi,
blönduðum tveimur matskeiðuin
af Gillett’s Lye í gallon af vatni.
Hreinsunin er hin ágætasta með
þessu og kostar þó mikið minna
en vanaleg hreinsunar lyf gera.
Gillett’s hreinar allar ryfur Og
holur, sem vanaleg hreinsunar-
lyf ná ekki til. Með fitu eða feiti
fæst þvtí lfögur er slettar og
hreinsar burtu alt sem á yfirbotð
ið hefir sezt. Þetta er aðeins eitt
af mörgu, sem sparar tíma, vinnu
og peninga, sem í 60 bls. bæklingi
getur um og fæst frítt. Skrlfið
Standard Brands Ltd., 550 Sher-
brooike St. W. Montreal.
GL-219
Professional and Business
— Directory-
Thorvaldson, Eggertson
Bastin & Stringer
Lögfræðingar
BANK OF NOVA SCOTIA BLDG.
Portage Ave. og Garry St.
Sími: WUitehall 2-8291
Off. SP. 4-5257 Res. SP. 4-6753
Opposite Maternity Hospital
Nell’s Flower Shop
Wedding Bouquets — Cut Flowers
Funeral Designs — Corsages
Bedding Plants
S. L. Stefansson — JU. 6-7229
Mrs. Albert J. Johnson
ICELANDIC SPOKEN
Rovatzos Floral Shop
253 Notre Dame Ph. WH 3-2934
FRESH CUT FLOWERS DAILY
PLANTS LN SEASON
WE SPECIALIZE IN -
Wedding and Concert Bouquets
and Funeral Designs.
— Icelandic Spoken —
l
MANITOBA AUTO SPRING
VVORKS
CAR and TRUCK SPRINGa
MANUFACTURED and REPAIRED
Shock Absorbers and Coil Springa
175 FORT STREET Winnipeg
- PHONE 93-7487 -
----------------------w
r
A. S. Bardal Limited
FUNERAL HOME
Established 1894
843 SHERBROOK ST
Phone SPruce 4-7474 Winnipeg
L
P. T. GUTTORMSSON,
B.A. LL.B.
Harristcr, Solicitor & Notary
474 Grain Exchange Bldg.
I.ombard Ave.
Phone 92-4829
L
Erliiigur K. Eggertson
B.A., L.L.B.
Barrister, Solicitor, Notary Public
DE GRAVES & EGGERTSON
500 Power Building — Winnipeg 1
WH 2-3149 - Res. GL 2-6076

k
GUARANTEED WATCH Se CLOC.K
REPAIRS
SARGENT JEWELLERS
H. NEUFELD, Prop.
Watches, Diamonds, Riugs, CIo La
Silverware, China
884 Sargent Ave. Ph. SUnset 3-3170
---------------------------->
r"---------------------—------—
M. Einarsson Motors Ltd.
Buying and Selling Ncw and
Good Used Cars
Distributors toi
FRAZER ROTOTILLER
and Parts Scrvice
09 Osborne St.
Phonc 4-4305
-----------^

SK YR
LAKELAND DAIRIES LTU
SF.LKIRK, MAN.
PHONE 3681
At Winnipeg
IGA FOOD MARKET
591 Sargent Avenue
Frh. frá 1. bls.
við það, að í einum hópnum, var
eingöngu töluð islenzka, öðrum;
eingöngu þýzka, og þriðja enska, j
og þar fram eftir götunum. Þetta
snart mig einkennilega og eg
reyndar hreifst af þessu. Hið i
fyrsta, sem mér kom í hug, var,
heimsfræg ljósmyndasýning,
upprunnin héðan vestan úr Am-
eríku, er ber heitið “Family of
GARLIC ER HOLLUR
Spurfiu læknirinn Spurðu lyfsalan
Garlic er náttúrlegt meðal til að halda
blóðstraumnum I llkamanum frá óhrein-
indum. ADAMS GARLIC PERLUR eru
snáar lyktar og bragðlausar töflur, sem
innihalda hreinan lög úr öllum lauknum.
f þessum töflum hefirðu alt, sem þessi
jurt hefir að bjöða. ADAMS GARLICI
PF.RLUR innihalda salieylamide, sem eyð
ir verkjum f taugtim, svo sem gigt. Það
eflir líkamansþrátt og heilsu. Gerið sem :
þúsundir annara hafa gert, fáið pakka j
af ADAMS GARLIC PERLUM, hjá lyf-
salanum i dag. Það gleður þig, að hafa
gert það.
Halldór Sigurðsson
lc SON LTD.
Contractor & Builder
Office and Warchousr.
1410 ERIN ST.
Ph. SPruce 2-6860 Rea. SP. 2-lZ7t
V______________________________
^ L.
CANADIAN FISH
PRODUCERS LTD.
J. H. Page, Managing DÍTector
WHOLESALE DISTRIBUTORS
OF FRESH and FRO'/EN FISH
311 CHAMBERÍ STREET
Office phone: SPrucv 4-7451
GRAHAM BAIN & CO.
PUBHC ACCOUNTANTS and
AUDITORS
874 ELLICE AVF
Bus. Ph. SP. 4-4358 Res. VE. 2-1080
'1