Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 10.03.1906, Síða 3

48
XX., 11—1‘2..
I snmbandi við skýrslu þessa bendir
hr. Giiðjnn Gtidmitridsson á það, að þar
sem surnarið 1908 var á norður- og aust-
urlaodi eitt hið lakasta heyskaparsumar,
heyiri bæði lítil og léleg, og veturinn
fyrir i harðrra iagi, svo nð hej’fyrningar
voru litl.ir, þá sé mjög sennilegt, að fé
hafi fækkuð að mun í þessum byggðar-
lögum haustið 1903, áður en baðanirnar
i austuramtinu og norðuramtinu, austau
Héraðsvatna, fóru fram.
Sumarið 1904 var gott meðal-heyskap- •
arár á suður- og vesturlandi, og telur
h inn því sennilegt, að fé hafi þar verið
alið nokkru fleira, en var í fardögum 1904,
enda þótt óvenjulega mnrgt slátursfé væri |
þá um haustið rekið til Reykjavíkur, lír |
Rangárvalla- og Vestur-Skaptafells-sýsL |
um; en þegar litið er á landið í lieild !
sinni, telur hann þó ekki líklegt, að fé !
hafi fjölgað neitr verulega, frá því er talið j
var frain, og þar til er baðað var, með
þvi að fjárfækkunin á norður-* ogaustur-
iandi riiuni nokkurn veginn vega upp á !
móti fjárfjölguninni annars staðaráland-
inu.
Misruuninn milli framtalda fjárins? j
og þess, er baðað var, viV liavnþví eyjna
tínndar-itndandrætii, og kemst að þeirrj
niðurstöðu, að það virðist vera orðin „oins
konar löghelguð venja, að draga um 24°/0
J'f sauðfénu undan tíund, eða sem næst
fjórðu lwerja kind“.
Þetta eru all-harðar getsakir í garð
bændastéttar vorrar, því að „löghelguð“
er sú venjan auðvitað ekki, að menn tí- |
undi rangt sauðfénað si:m, hvað sem
brenna kann við lijá stöku mönnum.
En vita«kuld er það, að alyktarir hr.
Guðións Gnðmn.vdsronar i þessu efni eru
alls ekki óyggjandi, því að bæði getur
fjölgunin á suður- og vesturla: di hafa
numið töluvert meiru, en han-i gerir ráð
fyrir, og svo er ekki ósenniiegt. að menu
á austur-og riorðurlandi hafi fremurfækk-
að við sig stórgripnm, en suuðfénaði, ept-
ir óárnnina sumarið 1908-, að minnsta
kosti í suinum sveitum.
Svo er og eptir að vita, hvort böð-
unarskýrslurnar eru þá allar sem áreið-
anlegastar.
En hvað sem þessu liður, dylst það
vera meira, en minna, ábótavant í ýms-
uin héruðum landsins, og er það mjög \
illa farið.
Ekki að eins vegna jes^, hð lands-
sjóðurinn, og aðrir, sem tíund eiga að
taka, missa- nokkrar tek-jur, heldur eink-
um sakir þe«s, hve siðspillandi álirif þetta
hefir á þjóðina.
Vér höfum áður valcið máls á því í
blaði voru, hve óviðfelldið það er, að
vera að elta hverja sauðkindina, og ann-
an lifandi búpening, með smásmugleg- i
urn gjöldum, og vissulega ættu vauheimt-
urnar, sem verða á þessurn gjöldum, eigi
að vera þess letjandi, að því væti hætt.
Húsmennirnir.
Eitt af því, sein þ|óð vorri t-r til
vanvirðu á þessum tímum, er rneðferð
þjóðféln r-d.ns á húsruönnum og þurra-
bú ''arrnöimurn.
Þeir eru að nokkm leyti klafa-bundn-
1 r, mega ekki setjast að utan þess sveitar-
félag*. þar sem sveitfesti þeirra er, nema
með séisíöku leyfi sveitar- cða bæjar-
stjórnar, er hlut á að máli.
Möiiduiii þessum er því mjög opt
fyrirmunað, að d'.'elja þar. sem þeirtelja
• ig I ezt geta bjargnzt, og verða að sæta
hrakriingum, og onda fjármissi, verði
þeim j<að á, að brjóta þessi ófrjálslegu
siðleysis-ák væði.
Og af þessu fá sveitafélögin opt O'
j tíðum i’-argan skollinn, því að hjáfram-
færslusveitinni ei athvarfið, er einslakl,
inginn ber upp á skerið.
Þossi óeðliie_a hepting á fielsi hús-
mannastét'aiiunar er þvi þjóðfélaginu í
raun og voiu til skammar og skaða, og
þurf að hvorl'a sem allra bráðast.
Því miður náði frumvarp það, errit-
stjúri blaos þessa bar fiam á síðasta al-
þmgi, um atnám þessa ófrelsis, eigi fram
að ganga að þvi -liani, oudi er svo tíðast,
að sjálfsögðu-itu, og gagnlogustu ný-
mælin mæta nokkurri mótspyrnu í byrj-
uninni.
En hálfnuð er leið, þá hatin er, svo
að vonandi verður þess oigi langt að bíða,
að mál þetta nái fra ir að ganga.
Ef stjórnin, sem vér vorium, er réttar-
bót þessari ekki andvig, væri það auð-
vitað æ-ikilegt, nð mtlið væri borið fram,
sem stjórnarfrumvarp, á næsta þingi.
48
„Kn Weletsky hlýtur að fá vitueskju um þetto!“
„lívers vegna?“ spurði og all-stamandi.
„Af því a' Palitzen, furstafrú er kunningi þess fólks!“
-Þokkið þér Welecsky?u spurði jeg.
-Já, ir.jög velu, svaraði hún. „Yngsta systirin liún
Þona, er heitin Sascha, frænda Const.antin’s Weletrky!u
„Sascha! Það er skritið nafn!
„Það er alls ekki skrítið. Það er stytt úr Alexand-
rr! En hvað þér eruð ókunnugur Rússlaudi!u
nOg þér kunnugar!u svaraði jeg.
Hún ho Jði stundarkorn vandræð.Jega á mig, og mælti
8vo hálf-ólundarlega:
„Þér ættuð að vera hreykinn af mér — í stað þess
a<l fara svona með inig. Furstafrúnum lízt svo dæma-
lanst vel á konuna yðar!u
Það var líkt og um mig, og þót.tu mér þetta því
litlar fréltir.
Þn nú sá eg, að samferðamaður minn gekk inn i
vagniun, og le t hann um leið liýrlega til Helenu, en gaut
hornauga til mín.
„Hver var þessi maður?u spurði Helena blátt. ófra:n,
þegar hann var horfinn.
„Það veit eg ógjörlau, svaraði jeg. „En hann veitti
mér ágætusla morgunverð, og þar sem allir sýna honum
staka auðmýkt, gizka eg helzt á, að liann sé forst.jóri
járnbrautannau.
„Hvað heitir hann?u
„Friðrik baron kallar hann sig!u sagði jeg.
Helena tók viðbmgð, og hné í faðm rnár.
Hvað er uð?“ spurði eg, hálf-hræddur.
37
Eu svo breytti hún rödd sinni, og mælti:
„Jeg sé, að yður iðrar þess, að hafa hjálpað mér!u
„E ígan voginn u, svaraði jeg.
En svo stundi eg, og mælti all-örvæntingarfullur:
„Æ, guð minn góður! Fals-passinn!u
Helena vaið náföl í framan, og mælti, all-an gurvær:
„Þér ætlið að yfirgefa mig — skilja mig hér eina
eptir! — Arthur! Þér ætlið að yfirgefa mig!“
Að svo mæltu sneri li ’m sér að mér, groip í hönd
mér, og strauk hana rnjög þýðlega, svo að eg komst
þegar allur á lopt.
„Niú!u kallaði jeg. „Mór er ómögulegt, að yfirgefa
yður. litla flónið mitt. — Jog benti að eins á öll þessi
vandræM, til þess að hvetja yður til varkárni.“
„TU varkárniu, mælti hún. „Jeg skal vera, sem
varúðiii sjálfu
Hún varð nú aptur kátari, og mælti:
„Jog verð að krefjast. þess eindregið, kæri Arthur,
að þú drokkir ekki meira af víni í kvöld, þvt að gerirðu
það, Imimta jeg hjónaskilnað!u
Um leið og hún mælti þotta, ógnaði hún inér, með
fingrinum, og var þá svo oinstaklega broshýr í augunum
að j»að örvaði tiifinningar minar öllu fiekar, en fuil flaska
af kampavini.
Allar áhyggjurnar þyrluðust nú broif, se:n fys fyr-
ir vindi, «vo að kvöldverðnrinn endaði með gleði og
glensi
En tíminn loið óðfluga, svo að eg hringdi, ti! að
kaila á voitingaþjóninn, borgaði honum reikninginn, og
gaf honum siðaii tvær rublur, som drykkjuskildirg, er
hann hneigði sig rétt til jarðar.