Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 19.07.1911, Blaðsíða 2

126
Þjósviljjnn.
XXV., 32.-33.
shilninf/slaus peð, er um þýðingarmestu
málefni mannkynsins var að ræða.
Þeir sáu, að ávarp mitt til frakknesku
þjóðarinnar var hið — störa, einarðlega
og frjálsmannlega.
»Hór er voði á ferðum«, sögðu þeir
við sjálfa sig, og — tóku því málinu,
sem þeir gerðu.
Mér hefir þótt gaman að því, hve
vandræðalegir þeir urðu.
Rvík ]®/7 1911.
Sk. Th.
Á aldarafmæli Jóns Sigurðs-
sonar 17. júní 1911
á ísafirði.
—o—
„Úti sat und hvítum
alda faldi
Fjallkonan snjalla
fögur ofan lög;
sá hún þar á |
er eybúa grúi
mesta inanns að fiestu
moldu vígði hold“.
Svo eru kvæðislok einnar hinnar dýrð-
legustu erfidrápu, sem felld befir verið í
stuðla á íslenzku máli, enda bélt „lista-
skáldið góða“ þar á hörpunni yfir moid-
um eins hins ágætasta íslendings, og það
er ekkert efamál, að ef sama skáldið hefði
mátt standa yfir moldum Jóns forseta
Sigurðssonar, þá hefði erfidrápan hans
orðið með sama snilldarbragnum, því að
örsjaldan hefir Fjalikonan horft á meiri
eða betri mann moldu vígðan. Yið lík-
börur hans var líka svo að orði kveðið,
að ísl. þjóðin stæði þar öll í sorgarbún-
ingi. Þá „var harmur í hjarta og hiyggð
á þjóðbrautumu um allt ísland.
En það er ekki dánarminning ósk-
möga þjóðanna, sem þeim er ljúfast að
minnast kynslóð eptir feynslóð, látið þeirra
er jafnan sem dimmt ský á bimni sög-
unnar, það er æfin þeirra, sem er sól-
skineblettur í heiði i sögu þjóðanna og í
þeseum sólskinsbletti er þeim svo ljúft
að dvelja i endurminningunni um liðna
velgerðameDn sína og þjóðskörunga.
Æfi og afrek mikilmennanna eru heið-
ur þjóðanna þeirra og því er þeim ljúft
að minnast þeirra með allri þeirri virð-
ingu, ást og þakklæti, sem í hverju óspilltu
mannshiarta er jafnan tengt við minningu
mikilla og góðra manna.
Hversu marg skiptir, sem hugir þjóð-
areinstaklinganna kunna að vera um menn
og mélefni, sem efst eru á dagskrá henn-
ar í það og það skiptið, þá renDa þeir
satnan í lotnÍDgarfulla og einlæga sam-
hyggð gagnvart æfiminning mikilmenn-
anna hennar, æfin þeirra og verfein þeirra
eru þjóð þeirra stöðugt gleði- og þakk-
lætis-efni.
ísiendingar mætast þúsundum saman
á þessum degi í þessum gleði- og þakk-
lætis-samhug. Þenna dag er ekki „harm-
ur í hjarta og hryggð á þjóðbrautum“ hjá
isl. þjóðinni. Það er lífið en ekki dauðÍDn,
sem gengur í broddi hinnar ísleDzku þjóð-
fylkingar á þessum degi. Jón Sigurðsson
er í dag afmælisbarnið allrar íslenzku
þjóðarinnar, það er vaggan hans með
allri blessuninni, sem hún geymdi fyrir
Island, en ekki gröfin hans með allri þjóð-
arsorginni, sem vór söfnumst timhverfis
á þessari stundu. Aldarafmæli hans er
jafn framt endurreisnaræfi íslands. Meg-
inþættina í öllum þeim þjóðþrifum, sem
Í9lendingar hafa náð á tveim síðustu
mannsöldrum má rekja til Jóns Sigurðs-
sonar. Æfisagan hans er endurreisnar-
■aga íslaDds og stendur sem fyrirsögn
með gullnu letri fyrir stærstu framförum,
eem orðið hafa á íslandi á síðastliðinni
öld, þar liggja rætur þess þjóðgróðurs, sem
beztur er og blessunarríkastur i lífi hverr-
ar þjóðar.
Vér lesum í fornum sögum og æfin- !
týrum að inæður mikilmennanDa dreymdi
stundum stóra drauma fyrir æfi þeirra.
Þér kannist ef til vill við draum Ragn-
hildar drottningar möður Haralds hár-
fagra, um viðarteinunginn er hún þóttist
halda á og sem varð að stóru og fagur-
búnu tré, er breiddi limar sínar yfir allan
Noreg. Vér myndum telja það inndælt
æfintýri, að Fjallkonuna hefði fyrir lið-
ugum hundrað árum dreymt slíkan draum
fyrir Jóni Sigurðssyni. Æfin hans varð
fagurlimaður askur í þjóðarakri íslands.
A limuin þessa trós uxu hin gullnu ódá-
insepli, verzlunarfrelsið, stjórnfrelsið og
þjóðmenning íslands. Það er þessi Ygg-
drasilsaskur sem verður um ókomnar ald-
ir, dýrðiegasti minnisvarðinn yfir Jóni
Sigurðssyni og þenna ininnisvarða reisti
hann sér sjálfur. Heitustu óskir hvers
þjóðrækins Íslendíngs er, að askurinn þessi
breiði jafnan limar sínar yfir íslenzkt þjóð-
félag og skjóti frjóöngum sínum inn í
hjarta hvers oinnsta íslendings, þjóð vorri
til vegsemdar og blessunar.
Jeg nefndi verzlunarfrelsi og stjórn-
frelsi af því að vér getum ekki minnst
svo aldarafmælis Jóns Sigurðssonar, að
merkipviðburðirnir í lífi þjóðar vorrar sem
urðu 1854 og 1874, afmæli frjálsrar verzl-
unar á íslandi og stjórnarbótarinnar okk-
ar, standi okki sem björtustu sólskinsblett-
irnir í æfisögu þjóðarinnar á siðastliðinni
öld, og þossir viðburðir voru verk Jóns
Sigurðssonar, hann lagði fremur en nokk-
ur annar maður þeBsa hyrningasteina í
endurreisn íslands.
Hér er ekki staður né stund til að
útmála alla þá eymd og niðurlæging, sem
þjóð vor hafði um margar aldir lifað í,
þegar Jón Sigurðsson hóf Bjarkamál frels-
i*ÍD8 og þjóðarvelmeguninnar í „Nýjum fé-
lagsritum“ 1841. Nokkrir ágætismenn á
undan honum höfðu að vísa kallað hátt
og snjallt til þjóðarinnar að vakna til
nýs lífs og nýrra dáða, en þeirra naut
Bkammt við og lífið þeirra var lítið meir
en dagrenning eptir þá dimmu veðranótt,
er grúft hafði öldum saman yfir íslandi,
þjóðin neri að vísu stýrurnar úr augunum,
en vitjunartima sinn þekkti hún enn ekki.
Um ástand þjóðar vorrar og vakning henn-
ar fyrir munn Jóns Sigurðssonar kveður
Matthias:
Ó herra guð hve látt, hve látt,
var lands vors ástand fallið,.
þá kvað við rödd svo hvellt og hátt,
vér heyrðum guðdómskallið,
með fagurt frelsismál,
með fjör og eld í sál
að hefja hverja stétt
að heimta landsins rétt,
þú gafst oss talsmann trúan.
Hér var ekki rödd hrópandans í eyði-
mörku, þjóðin vaknaði og þekkti sinn
vitjueartíma, hún starði á þenna son sinn
sem spámann sinnar tiðar, hún kannaðist
í honutn við fornu frelsisþrána sína, forna
hetjuduginn og forna drengskapinn sinn.
Lýðhvötin hans bergmálaði i hjörtum
allra góðra íslendinga, þar sem hann var,
sá hún trúan talsmann þjóðréttinda sinna,
mann sem barðist með öllum þeim krapti,
er góður málstaður veitir miklum og góð-
um manni. Eöddin hans var guðdóms-
kall til þjóðarinnar og hún vaknaði
Sól skein á tinda
sofið höfðu lengi
dróttir og dvalið
draumþingum á.
Þjóðin skipaði sér í þétta fylkingu
umhverfis þenna foringja sinn og í broddi
fylkingar sótti hann frarn til sigurs alla
sina dáðríku æfi.
Barátta Jóns Sigurðssonar fyrir ísland
í verzlunarmáli, fjárhags- og sjálfstæðis-
máli voru og sigurvinningar hans, væri
vissulega nóg til þess að varpa frægðar-
arljóma þjóðhetjunnar yfir minningu hans
um ókomnar aldir. En ókunnugleiki, og
hann ekki iítill, á lífsstarfi hans fyrir
þjóð sína og ættjörð væri það, ef vér
þættumst ekki hafa honum fleira að þakka
en afrek hans í þeesum málum. Vissu-
lega heimtaði hann í tíma og ótíma eins
og sagt hefir verið, meiri rétt, meira
frelai til handa þjóð sinni, vissulega barð-
ist hann alla æfi við drottnunargirni er-
lendrar þjóðar yfir oss, en hann lét hér
ekki staðar numið. Hann reisti merki
sitt gagnvart öllu því hjá sinni eigin
þjóð, er hann taldi henni til farartálma
á þeirri framsóknarbraut, er hann ruddi
fyrir hana í stórpólitíkinni og hann greip
með eldmóði ættjarðarástarinnar hvert það
ráð, er þjóð hans mátti að gagni koma
í daglegu lífi hennar og viðskiptum og
hvatti hana að hagDýta sér það. Jafn
framt því sem kann sýndi öllum heim-
inum með skýrum rökum fram á rétt vorn
eögulegan og siðferðislegan til að vera
sérstök og ejáltstæð þjóð, brýndi hann
stöðugt fyrir oss skyldurnar sem oss ríð-
ur lífið á að rækja, til þess að geta í sann-
leika heitið frjáls og sjálfstœð þjbð.
Atvionuvegirnir okkar, inenntamálin
og fjárhsgslega sjálfstæðið okkar lá hon-
um jafn ríkt á hjarta og þjóðréttindi vor
gagnvart Dönum. Stjórnmáiaferillinn*