Lögberg - 30.01.1889, Síða 2

MIDVIKUD. 30. JANÚAR 1889.
ÚTGEFENDUR:
Sigtr. Jónasson,
Bcrgvin Jónsson,
Árni Friðriksson,
Ei-ir ilj'i''!<‘ifsson
Ólafur Þórgcirsson,
Siguröur J. Jóhanncsson.
Allar upplýsingar viðvíkjandi verði ú
auglj'singum í ,",Lögbergi“ gcta menn
fengið á skrifstofu blaðsins.
Ilve nær sem kaupendur Lögbnrgs
skipta um bnstað, eru )>eir vinsamlegast
beðnir,- að senda skriflegt skeyti
um það til skrifstofu blaðsins.
Utan á öil brjof, sem útgefendum „Lög
bergs“ eru skrifuð víðvikjandi blaðinu,
jetti að skrifa :
The Lögberg Printing Co.,
35 Lombard Str, Winnipeg.
i
„íslanb aí) blasa
Eptir. /ón Bjarnason.
Frá Jm fyrst er íslenclingar
hjer vestan At.anzliafs fóru nokk-
uð að iáta opinberlegft til sín
heyra, hefur );að verið föst regla
blaðanna heima á Islandi að leiða
hjá sjer allar raddir, sem til þeirra
liafa borizt úr þeirri átt, þegja
])ær allar algerlega fram af sjer,
ganga fram hjá út tíuttuin lönd-
um sínum hjer í Vesturheimi með
þegjandi fyrirlitning. Blöðin ís-
lenzku hafa í þessari grein furðu-
nákvtemlega fetað í fótspor blaða
frændþjóða vorra á norðurlöndum
Evrópu, eins og þau voi-u lengi
fram’"eþ£ir. þvi það var siður
þeirra langa-lengi eptir að burt-
flutningur fólks hófst úr þeim
löndum inn í heimsálfu þessa, að
varast eins og heitan eld, að geta
þessa burt fiutta fólks að nokkru,
nema -þegar svo bar að, að þau
gátu flutt einhverjar venilega illar
og fráfælandi frjettir frá þessu
fólki, sagt einhverjar vandræða-
og slysasögur af því, ]>á að nót-
era allt slíkt niður hjá sjer og
útmála það með sem svörtustum
litum. það eru ekki ýkjamörg ár
síðan, að ef maður í norskum,
dönskum eða sœnskum blöðuin,
út gefnum þar í heimalöndunum,
fór að leita að upplýsingum um
hagi norðurlandaþjóða víðsvegar
um byggðarlög þeirra í Aiueríku,
þá fann maður alveg ekki neitt
ncma einstöku sundurlaus brot af
fijettum um óhöpp, hrakfarir eða
háðungar, sem tíeiri eða færri
Skandínavar hjer vestra hefðu
lent í. Blöð bæði hægri manna
og vinstri manna fylgdu í upp-
haf> þessari reglu, hvortveggja
augsýnilega í sama tilganginum,
þcim, að draga hugi almcnnings
þar heima hjá sjer sem mest frá
bessari heimsálfu, er svo mikill
fjöldi af þjóðum norðurlanda þyrpt-
íst til á ári hverju. það hefur
lengi í heiminum verið trúað á
liina alþekktu meginreglu: „Til-
gangurínn helgar meðalið“, og hin-
ir pólitisku leiðendur þjóðanna,
blöðin, vinnandi í ákefð fyrir
„frelsi og framförum“ síns fólks,
hafa sannarlega ekki yfir höfuð
stutt að því, að þessi setning
væri látin devja út í mannfje-
laginu. Á scinni árum liefur nú
s \mt sem áður talsvert breytzt til
batnaðar með tilliti til þessarar
stefnu hjá blöðum norðurlanda-
þjóðatma. Blöð hægri manna hafa
royndar að miklu leyti haldið
upp teknurn hætti, að svo miklu
-leyti sem þeim hefur verið unnt.
En blöð vinstri manna í þessum
löndum hafa smásaman sjeð, að
þessi þegjandi fyrirlitning á fólki
síns þjóðflokks, er setzt var að
í Ameríku, og sem í mörgum
grcinum ú fáeinum áratugum var
komið langt á undan fólkinu þar
hcirna, dugði ekki, og að það var
einmitt til stórmikillar eflingar
þeirri framsókn, er þesssi hin
sömu blöð börðust fyrír, að gefa
nákvæmar gætur að stórstigum
hins út flutta brcts af þjóð sinni
á fram og upp á við, og láta
sögu þess hjer í landi verða
lexíur fyrir líf almennings í mann-
fjelaginu þar heima hjá sjer. Leið-
andi menn í hvorum tveggja póli-
tiska flokknum á norðurlöndum
töldu ,í upphafi alveg sjálfsagt, að
ekkert gæti orðið úr burt flutt-
um löndum sínum í Ameríku;
þeir hyrfu hjer eins og dropi í
sjóinn, öldungis eins og þorvaldur
Thóroddsen segir að hlióti að vcrða
óhjákvæmileg örlög Islendinga í
þessu landi. En nú eru allir hin-
ir stilltari og frjálslyndari vitmenn
á norðurlöndum fyrir æði-löngurn
tíma farnir að sjá, að vesturfar-
arnir norsku, dönsku og sænsku
liafa alls eigi horfið í þjóðlífi álfu
þessarar eins og dropi í sjóinn,
heldur að þeir þvert á móti eru
óðum að verða, og eru í raun-
inni þegar orðnir að býsna miklu
stórveldi í mannlífinu ameríkanska.
Og annar eins maður eins og Top-
8Öc, sem þó var einn leiðandi blaða-
maður í flokki hægri manna í
Danmörk, sá þetta fyrir mörgum
árum, eins og ferðasaga hans um
Ameríku ber vott um. Og auð-
vitað era fleiri málsmetandi rnenn
í sama eða tilsvaranda sjórnarflokki
á norðurlöndum, sem sjá hið sama,
geta ekki lengur byrgt fyrir aug-
un, dirfast ekki lengur að neita
því, að hinn út flutta hluta þjóð-
flokks síns dugir elcki annað en
taka til grcina, Svo mótspyrnan
í þessum löndum gegn vesturfarar-
hreifingunni hverfur meir og meir,
og hin þegjandi fyrirlitning póli-
tisku mannanna á löndum sínum
hjer í Ameríku, lífi þeirra, fram-
kvæmdum og framsókn í hinu nýja
föðurlandi þeirra, heyrir nú bráð-
um að eins til liðna tímanum, og í
rauninni nú þegar að öllu leyti
meðal þeirra, cr vinstri tíokkana
fylla í þeim löndum. En pólitisku
mennirnir og blöðin á íslandi hafa
að undanförnu haldið upp tekn-
um hætti, að því er það snertir,
að ganga fram lijá íslendingum í
Ameríku með þegjandi fyrirlitn-
ing. þeim hefur sýnzt, að þögn
sín myndi í lengstu lög duga til
þess að leiða huga alþýðu heima
frá „óláns Ameríkunni þeirri’ arna",
að ef svar kœmi frá þeira upp á
raddir þær, sem íslendingar hjer
senda þjóð sinni heim yfir hafið,
þá yrði það að eins til þess að
freista alþýðu til þess að hugsa
enn þá meira um land þetta, svo
langhollast myndi að anza engu,
drepa vesturfararambrotin með
þögn. Um svona lagaða þögn and-
spænis málum vesturfara, starfi
þeirra og stríði hjer, og bending-
um þeirra hjeðan til landa sinna
heima á Islandi, hefur verið þegj-
andi samkomulag milli leiðandi
manna og blaða þar heima, hvort
sem þessir menn og þessi blöð
hafa fylgt hinum svo kall-
aða þjóðemislega flokki í stjórn-
málum ellegar hinum konunglegu
merkisberum Danastjórnar, með ná-
lega þeirri einu undantekning, að
meðan Jón Ólafsson var íslenzk-
ur blaðstjóri, einkum meðan hann
gaf út blaðið „Skuld“, þá tók
hann allt af nokkurt tillit til
landa sinna hjer og gaf leáúnduin
sínum tajkifæri til þess að fylgja
frambýlingsskapar- baráttu þeirra
með eptirtekt. Enda er það, sem
kunnugt er, ]>essi sami maður, sem
í fyrra reis upp til að bera blak
af hinum yestur fama hópi ís-
lendinga, þegar hatrið gegn hinum
út flutta og út flytjanda íslenzka
lýð frá báðum pólitisku flokkun-
um á íslandi, flokki hinna „rauðu“
og hinna „hvítu“ manna, logaði
upp úr í hinum alræmdu ritlingi
eptir Benedikt Gröndal.
Til allrar hamingju virðist nú
sem íslenzku blöðin heima ætli
ekki lcngur að þegja „hið út
flutta ísland“ fram af sjer, ætli að
fara að virða oss hjer viðtals,
sinna oss að minnsta kosti að því
leyti, að mótmæla því, sem vjer
höfum að segja. Og má segja,
að þetta sjeu ákaflega mikil fram-
för í blaðamennskunni á íslandi.
Jeg hef aldrei sjeð greinileg
merki upp á þetta fyrr en með
seinasta pósti frá íslandi, þegar
jeg fæ öll hin þrjú hlöð, sem út
eru gefin í Reykjavík, hvcrt fyr-
ir sig' með æði-löngum ritgjörð-
um út af fyrirlestri mínum „fs-
land að blása upp“, sem eins og
rnenn vita var prentaður í haust
í Reyk javík. Ritgjörðir þessar eru
auðvitað allar mcira eða minna
mótmæli á móti aðalefninu í þess-
um fyrirlestri, tilraunir til að sanna,
að jeg hafl þar herfilega rangt
fyrir mjer, tilraunir til að sanna,
að ísland sé e k k i að blása upp.
En jeg þakka samt virðingarfyllst
fyrír þessi svör, þakka fyrir það,
að sjálf Reykjavikur-blöðin vilja
nú við oss tala, álíta ekki leng-
ur við eiga að ganga fram lijá
oss með þegjandi fyrirlitning. það
er reyndar satt, að ekkert þess-
ara heiðvirðu blaða hefur bein-
linis sjálft anzað því, er jeg hef
að segja í fyrirlestri mínum, held-
ur hafa þau að eins tekið upp í
sig ritgerðir út af fyrirlestnnum
frá öðrum mönnum, og eitt þeirra,
nefnilega „þjóðólfur", lætur í grein
þeirri, cr hann hefur að fœra um
þetta mál, ritlings mins hvergi
beinlínis við getið, varast að nefna
hann á nafn með einu orði; en
engu að síður er það þó þakkarvert
af þessum blöðum, [að koma með
ritgerðir, þar sem það mál, er fyr-
irlesturinn gengur xit á, er gert
að umræðuefni. það er hátíð hjá
því, sem áður hefur verið. það
er gleðilegur vottur þess, að upp-
lýsingin og pólitíkin á íslandi
ætlar að fara að virða oss hjcr
í Ameríku viðtals.
Svo sem við mátti búast er
lang-mest vit og lang-mest sann-
girni í því, sem Jón Ólafsson
hefur borið fram í andmælum
sínum gegn fyrirlestri mínum.
Hann ritar í „Fjallkonuna". Hann
gefur býsna- greinilegt ágrip af
efninu í ritlingi mínuin. Hann
segir það sjeu cngar ofsögur, sem
jeg hef sagt um eyðinguna í
náttúrinni á íslandi. Hann vitn-
ar hátíðlega, að allt það, sem jeg
segi um viðburði og ástand, að
því er til „uppblásturs“ íslands í
bókstaflegum skilningi kemur, sje
satt og rjett. Og hann segir um
fyrirlesturinn í heild sinni, þó að
hann mótmæli að all-miklu leyti
ályktunum mínum út af þeim
dœmum, er jeg hef tilfœrt, að hann
sje merkilegt rit. þorvaldur Thór-
oddsen ritar í „Isafold" út af fyr-
irlestri þessum, en af ritgcrð hans
getur sá, sem ekki hefur sjálfur
lesið fyrirlesturinn, enga ljósa hug-
rnynd fengið um það, hvað jeg
hcf sagt þar, því hann er þar að
mótmæla mörgu, sem ýmist alls
ekki snertir efni fyrirlestursins eða
þá að eins mjcig óbeinlínis stend-
ur í sambandi við hann. Ritgerð
hans er eins mikið stýluð á móti
burtflutningi fólks frá íslandi til
Ameríku eins og á móti því, sem
jeg hef talað um í fyrirlestrinum,
eða öllu meira. Svo Jón Ólafs-
son hefur spáð rjett í sinni rit-
gerð, þar sem hann getur þess til,
að Vesturheimsóvinir heima á ís-
landi muni líta svo á, sein jeg
haíi samið og gefið þennan rítl-
ing út í því skyni, að ginna fólk
frá íslandi yfir um til Ameríku.
Jeg get nú hátíðlega vitnað, að
jeg hafði engan slíkan tilgang
með riti þessu, enda getur hver
sá, er les það með alopnum aug-
um, sjálfur sjeð, að það er ekki
neins staðar í því innt í þá átt,
að það sje ósk mín og vilji, að
landar mínir yfirgefi ísland, hversu
„uppblásið" sem það er í augum
mínum, og flytji sig hingað yfir
um. Jeg hef ekki hreift við því
máli hið minnsta grand í þessum
fyrirlestri. Og hefði þorvaldur
Thoroddsen nokkuð tckið eptir
ýmsu, sem jeg hef ritað fyrir ut-
an þennan fyrirlestur minn, t. a.
m. í „Sameiningunni", bæði áður
en og eptir að fyrirlesturinn varð
til, þá hefði hann getað gengið
úr skugga um það, að jeg er
ekki og hef aldrei verið neinn
vesturfarapostuli, að jeg hef ein-
att með sterkum orðum bent lönd-
um mínum á voðalegar hættur, sem
liggi fyrir fólki voru, þegar það
er komið inn í þjóðlíf þessa lands,
og að af því að jeg hef sýnt
fram á verulega svarta hlið á
mannlífinu hjer, þá lief jeg mœtt
mótspyrnuin og hnútukasti frá
suinum ameríkönskum Islending.
um, sem hefur fundizt, að jeg
með slíkum bendingum óvirti þetta
land með öllu ómaklega. það er
annars ekkert nýtt þetta fyrir
mjer, að verða fyrir álasi úr
tveimur alveg gagnstœðum áttum.
Mjer er að einu leytinu borið á
brýn, að jeg líti of svörtum aug-
um á þjóðlífið ameríkanska og
fæli svo með því segja frá, hvað
jeg sje lijer ljótt, fólk vort frá
því að flytja hingað inn. Og að
hinu leyti er jeg víttur fyrir það,
að jeg líti svo svörtum augum á
ísland, eins og kemur fram í fyr-
irlcstrinurn, og svo verði sú sjón
mín, þegar hún kemur fram op-
inberlega, til þess að kveilíja í
mönnum þar heiina ástríðu eptir
að komast hingað til Ameríku.
Eins hefur mjer áður ýmist ver-
ið borið það á brýn, að jeg væri
svo breiður í trúarskoðunum, að
jeg gæti ómögulega með rjettu
staðið í lútersku kirkjunni, ekki
nema með því móti að sigla und-
ir fölsku flaggi, ellegar hið gagn-
stæða, að jeg væri svo fastheld-
inn við fornar lúterskar „kredd-
ur“, svo ófrjálslyndur í kirkju-
legu tilliti, að slíkt væri óþolandi
á þessari há-upplýstu tíð. Krist-
ofer Janson, skáldið og -Únítara-
prestinum norska, þykir jeg ótæk-
ur fyrir mitt lúterska þröngsýni,
og hann reynir til að mynda trú-
arboð meðal landa minna lijer til
þess að fólk vort losni úr þeim
kirkjulegu hlekkjum, er jeg og
minir líkar vilji á það leggja.
0g dr. Bryce trúir því, að jeg sje
svo „óevangeliskur" í lcenning minni,
mcð öðrum orðum sje svo fjarri
ekta-kirkjulegum og kristilegum
rjetttrúnaði, að hann hafi guðlega
köllun til að stofna sjerstakt trú-
arboð mitt uppi í söfnuði íslenrl-
inga hjer í Winnipeg, sem jeg
þjóna, til þess að fólk vort hjer
missi ekki alveg af því, sem hann
kallar kristindóm. Ymist á jeg
að vera hreinn og beinn skyn-
semistrúarmaður eða greinilega há-
lúterskur oftrúarmaður. Ýmist ó-
þolandi Ameríku- óvinur eða í
flokki verstu Amcríkupostula, sem,
eins og í hinum um rædda fyr.
irlestri, ckkert vilji sjá nema
tóman sorta á íslandi, af því jeg
sje fremur öllu öðra um það að
hugsa að draga landa mína að
heiman inn í þennan ameríkanska
„sælunnar reit“. Sannleikurinn með
tilliti til þess, sem jeg hef sagt
í fyrirlestrinum, er nú að eins sá,
að jeg hef all-lengi sjeð og sje
enn, að ‘vesnlings ísland er greini-
lega að blása upp bæði í eiginleg-
um og óeiginlegum skilningi. Og
af því jeg var viss um, að mjer
missýndist ekki í þessu, þá skoð-
aði jeg það skyldu mína að segja
opinberlega frá þessum sannleika,
hvort sem mjer yrði legið á hálsi
fyrir það ellegar ckki, og hvað
sem yfir höfuð leiddi af því, að
þessi sannleiki væri sagður. Ann-
ars er það dálítið merkilegt, að
þó að öll þrjú Reykjavíkurblöð-
in hafi fundið við eiga að flytja
ritgerðir gegn fyrirlestri mínum,
sem jeg eins og áður er sagt
þakka þeim fyrir, þá halda allar
þessar ritgerðir því fram, að þessi
upplýsing, sem jeg kem með
um það að landið sje að blása
upp í bókstaflegum skilningi eða
að grassvörður þess sje að eyð-
ast, sjeu nú alls ekki nein ný
tíðindi, þessa hafi opt áður verið
minnzt og í rauninni sje það al-
kunnugt þar heima. Hafi þessi
tíðindi, er jeg kom með, ver-
ið mönnum alkunnug áður, hvers
vegna þá að gera svo mikið veð-
ur úr því, ijúka upp til handa
og fóta og fylla hin litlu blöð
með þessu máli í einni svipan óð-
ar en fyrirlesturinn hefur birzt
á prenti? Og það sömu blöðin,
sem allt af að undanförnu hafa
þagað við hverri rödd, sem til
þeirra hefur borizt hoim yfir haf-
ið frá íslendingum hjer? þau
hafa sannarlega gert of mikið
,númer“ úr ritlingi mínum, ef sá
sannleikur, er hann flytur, vakti
virkilega eins ljóst fyrir mönnum
þar í höfuðstað landsins áður en
þeir lásu hann. því, sem saert
þess e* eigi vant, að blöðin heima
flýti sjer svona að anza því orði,
er til þeirra berst frá oss hjer
að vestan. (Meira).
Enn frá Islendingafjelagsmanni.
(Framh. frá 1. bl. 2. úrg.)
Landbúnaðurinn á íslandi er nú.
hjer um bil á sama stigi, eins og
hann var nyrzt á Skotland! og í
hinum norðlægari hjeruðum Noregs
og Svíþjóðar fyrir meira en öld síð-
an, eða þó heldur I enn meira
barndómi. I>að er jafnvel vafamál,
hvort íslendingar standa nú I nokkru
verulega framar í búnaðarlegu til-
liti en á landnámstíð. Mjer er
enda nær að halda, að í sumu hafi
mönnum á ýmsum stöðum farið apt-
ur, t. d. i d u g n a ð i við allan
búskap, svo sem jarðyrkju, túngarða-
hloðslu, hirðing á lifandi peningi,
o. s. frv. Vörzlugarðarnir og göngu-
garðarnir gömlu, sem enn má sjá
merki til norðanlands, hafa verið
eins mikil þrekvirki og nýju þjóð-
vegirnir, sem nú er verið að leggja.
Eins og einn þeirra segir, sem
ritar andmæli gegn fyrirlestrinum
„ísland að blása upp“, vantar á ís-
landi þessi miklu nrannvirki, sem
menn sjá í öðrum löndum, og sem
mikill hluti af auð annara þjóða
liggur í. Dangað til þessi mann-
virki eru komin, eru og verða menn.
eptirbátar annara þjóða.
Dað er bæði hlægilegt og með-
aumkvunarvert, þegar sum blöð á
íslandi og ýmsir menn, sem Kall-
aðir eru menntaðir, eru að auglýsa.
fáfræði sína fyrir heiminum með
því að tala um óbyggðirnar, eyðr-
merkurnar og afskekkjuna, þar
sem Islendingar búi hjer I Amer-
íku. Jeg vil veðja 10 á móti ein-
um, a5 ef fengirin er óvilhallur
nraður, sem ferðazt hefur talsvert
um heiminn, svo hann er orðinn
laus við þessa heimeldis-fordóma, sein
hanga svo fast við menn, sem ekk-
ert hafa sjeð, nema þúfuna, sem
þeir sitja á, eöa hólmann, sem þeir
búa á—og látinn meta mannvirkin
og framfarirnar í íslenzku nýbyggð-
unum hjer í norðvestur-Ameríku á
móts við mannvirkin og framfarirn-
ar í sveitunum á íslandi, þá mundi
hann komast að þeirri niðurstöðu,
að I vesælustu íslenzku byggðun-
um hjer sjeu komin eins mikil
mannvirki á 10—15 árum, eins og
nú sjást í meðalsveitunum á íslandi
eptir 1000 ára byggingu, og að í blóin-