Lögberg - 30.01.1889, Síða 3

legustu íslenzku byggðunutn hjer sjeu
komin meiri mannvirki en í beztu
sveitunum á |Islandi. Til að út-
skýra þetta frekar vil jeg benda
á, að á góðri 'meðaljörð á Islandi
er ræktað land (tún)—sem ekki
hefur p>6 einu sinni verið haft svo
mikið fyrir að J>að bafi verið plægt
__jafngilt hjer um bil 10 ekrum.
Pað væri p>6 talinn autni skussinn,.
sem ekki ræktaði hjer 10 ekrur á
10 úrum, enda hoimta heiinilisrjett-
ar-lögin að menn sjeu búnir að
plægja og sá I 10 til 20 ekrur á
3—5 árum. Hjer eru ýmsir Islend-
ingar, sem eptir 10 ára búskap hafa
um 100 ekrur af kornökrum, sem
p>eir plægja, sú í og uppskera af
árlega. Hvar eru 100 ekru túnin
1 Islandi? Ætli p>au stærstu fari
fram úr 25—30 ekrum?—Par að auki
er kvikfjáreign íslenzkra bænda í
Ameriku farin eptir 10 ára búskap
að slaga hátt upp í kvikfjáreign
bænda á Islandi. Pegar svona er
samanburðurinn við óbyggðirnar og
eyðimerkurnar hjer, sem Islending-
ar hafast við í (sem Gröndal glám-
sljytrgni segir sjeu verri en villu-
lönd), hvernig ætli samanburður-
inn yrði p>á við hinar eldri byggð-
ir í Ameríku? Jeg segi p>etta ekki
bændum á Islandi til minnkunar,
heldur til að sýna peim, í hverjum
barndómi landbúnaður peirra er í
samanburði við landbúnað í öðrum
löndum—að peir oru i rauninni ekki
komnir lengra eptir 1000 ára land-
nám og búskap á Islandi, en land.
ar peirra hjer eptir 10—15 ára bú-
skap. Þetta bafa fæstir á Islandi
hugmynd um, en petta purfa menn
að vita, svo menn vakni til fram-
kvæmda. Það er háskalegt að telja
bændum á Islandi trú um, eins og
sumir af hinum svo kölluðu föður-
landsvinir hafa gert og gera, að
landbúnaðurinn sje ekki í svo illu
lagi, að litið purfi að breyta til og
lítið sje hsegt að breyta til batn-
aðar i peini efnum.
Eins og jeg hef nú sýnt, er land-
búnaðurinn á Islandi í mesta barn-
dómi eptir meira en 1000 úr, lík-
ur pví sem hann var á norður-Skot-
landi fyrir heilli öld síðan, líkur
pvi sem hann var á Orkneyjum fyr-
ir 00—70 árum, líkur p>vi sem hann
var á Shetlandseyjum fyrir 15—20
árurn siðan. Islendingar eru samt
I rauninni ekkert verri i pessum
efnum en nábúar peirra hafa verið.
Þeir eru að eins peim mun lengra
á eptir, sem peir eru lengra burtu
frá miðdepli búnaðaríI>rÓttarinnar,
p. e. pað parf lengri tíma til pess
að ný og betri aðferð á búnaðar-
efnum komist til peirra frá pessum
miðdepli en t. d. til norður-Skot-
lands, Noregs eða Orkneyja, af pví
að land peirra er lengra burtu frá
honum. En nú er engin afsökun
lengur. Nú eru samgöngur orðnar
svo miklar milli Islands og annara
landa, að menn ættu að geta far-
ið að hafa gagn af pekkingu og
reynslu annara pjóða. Islendingar
purfa okki að skainmast sín fyrir
að læra af öðrum pjóðum, fremur
en hver önnur pjóð, som af annari
lærir. ílver sú pjóð, sem er fijót-
ust að íæra og innleiða hjá sjer
nýjar uppgötvanir, betri búnaðar-eða
iðnaðar-aðferðir annara pjóða, er nú
á dögum talin mest framfarapjóð.
Þó að við ekki Htum lengra en
til Skota, pá lærðu peir landbúnað
af Englendingnm, svo kenndu peir
Orkneyingum, og eru nú að kenna
Shetlendinguin. Eptir hlutanna eðli-
Jegustu rás ættu Skotar pví næst
að kenna Islendingum landbúnað.
Skotar búa ef til vill betur en nokk-
ur önnur pjóð 1 heimi, og er pó
land peirra, að minnsta kosti norð-
urhlutinn, hrjóstrugt land. Eins búa
peir manna bezt hvervetna í ný-
lendunum.
Ýmsir munu standa i peirri mein-
ingu, að betra sje að liera af Norð-
mönnum. Þessi ímyndan virðist eink-
um byggð á pví að Norðmenn eru
frændapjóð, tunga peirra skyldari
vorri, búnaðar-aðferð peirra og jafn-
vel landslag líkara pví sem er á
Islandi.
Þessari skoðun er jeg alveg mót-
fallinn, fyrst og fremst af pví, að
Norðmenn sjálfir eru enn ekki full-
numa í búnaði, pó peir sjeu náttúr-
lega langt á undan Islendingum,
og pví mætti margt af peim læra.
Þeir eru enn sjálfir að laera af
Englendingum og Skotum. Að vilja
heldur læra landbúnað af Norð-
mönnum, er pví líkt og vilja held-
ur hálflærðan kennara en fullnuma!
að vilja heldur vöru, sem búin er
að velkjast í höndum ýmsra, en að
fá hana nýja og i fullkomnasta
ástandi.
Jeg lief 1 mörg ár verið sann-
færður um, að komi verulegar fram-
farir á Islandi, pá verður pað sjer-
ílagi fyrir áhrif Euglendinga og
Skota, og par næst fyrir áhrif Am-
eríku með flutningi Islendinga pang-
að. Skotar hafa nú pegar haft mik-
il áhrif á verziunina til góðs og
um leið aukið samgöngur við út-
lönd, og er enginn vafi á að
petta hefur verið lslandi til mikils
hagnaðar.—En nú er eptir að læra
af peim betri landbúuaðar-aðferð,
og vona jeg pað verði voa bráðar_
Þetta er hægt að gera með tvennu
móti. Fyrst með pvl pví að margt
af bændaefnum fari til Skotlands,
og dvelji par 1 nokkur ár hjá bænd-
um til pess að læra búnað og læra
að nota ýms jarðyrkju-varkfæri, sem
átt geta við á Islandi. Jeg vil hjer
benda á eitt, sem mjer hefur lengi
pótt eptirtektavert, pað er að o i n a
n ý t i 1 e g a og praktiska jarð-
y r k j u-v e r k f æ ri ð, sem til er á
Islandi, er frá Skotlandi, nfl.
skozku lj áirnir. Torfi Bjarna-
son, sem innleiddi pá, vann búnaði
Islands meira gagn með pví, en
pó að hann hefði ritað heila bók
um búskap, enekkert sýnti
v e r k i n u. Það eru til margs-
konar önnur áhöld og verkfæri á
Englandi, Skotlandi, í Ameriku og
öðrum löndum, sem nota má á Is-
landi til að Ijetta og spara vinnu
við búskap, sem verður að innleiða
á Islandi, til pess að gera búnað-
inn kostnaðarminni, og um leið
arðsamari, sem jeg skal minnast á
siðar, ef jeg lifi. Það er nóg efni
í sjerstaka ritgjörð.
Annar vegurinn, og jeg vil segja
sá einfaldasti, fljótasti og áreiðan-
legasti til að læra landbúnað af
Skotum, eða öðrum pjóðum, er sá,
aðfá nokkra tugi afdugleg-
um og praktiskum bænd-
um paðan tilað flytja til
Islands og setjast að á bú-
jörðum i ýmsum stöðuin á
1 a n d i n u. Það væri bezt r8 láta
eina 3 eða 4 setjast niður á hverj-
um stað, hvern nálægt öðrum, svo
að peir gætu styrkt hver annan i
byrjuninni, og svo að lífið yrði ekki
eins eyðilegt fyrir pá i framandi
landi, eins og ef að eins einn væri á
hverjum stað.—Ef pessum mönnum
heppnaðist vel, pá yrði petta lang-
fljótasti og áhrifamesti vegurinn til
að innleiða nýja og betri búnaðar-
aðferð i landinu. Ekkert er pvi
líkt sem eptirdæmin, sem menn
hafa dags-daglega fyrir augunum.
Þar að auki væri mun hægra fyrir
bænda-efni að læra hjá pessum mönn-
um í landinu sjálfu, en að fara til
útlanda. Á pennan bátt kenndu
Skotar Orkneyinguin að búa, nfl.
með pví að flytja pangað, og sýna
peim í verkinu að öðruvísi og bet-
ur mátti búa en áður tiðkaðist.
Skotar gátu yrkt korn par sem
gömlu bændurnir gátu pað ekki, og
hjeldu að pað væri ómögulegt; peir
inaleiddu betra hesta- nauta- og sauð-
fjár-kyn, og 1 einu orði umsköp-
uðu búnaðinn, sem að mörgu Ieyti
var áður svipaður pvi, sem hann
nú er 4 Islandi.
(Meira).
,,þti hnrmari, dragSu fyrst bjdlkann
úr þinu eigin auga, og sjáSu slðatt
til aS þtí fdir dregiSjlísina tir auga
briSur þins".
Síðasta blað „Heimskringlu" (nr. 4)
flytur lesendum sínum heillanga romsu,
auðsjáanlega skrifaða af ritstjóra-nefn-
unni sjálfri, og hefur hús valið þessa
heppilegu fyrirsögn: „Um útflutninga“.
Fyrirsögnin er heppileg að því leyti
eingöngn, að hún sýnir berlega að vit,
sanngirni, sannleiksást, heilbrigð skyn-
semi og drengskapur ritrtjóra-nefnunn-
unnar (hafi annars nokkurn tíma nokk-
uð af þossu verið í henni) er flutt út
og inn er flutt allt hið gagnstæða.
Ifnms.'i ritstjára nefnunnar byrjar þann-
ig:
„Það er óskemtilegt, ef það skyldi
vera alvara fólgin í því sem virðist vera
bent á í „Lögbergi“, nr. 50, 3. bls. 2. dlk.,
að það tt'tti að fara að skera niður skyn-
sama menn út á íslandi, af þvi þeir
líta öðruvísi á land sitt og hagi þess,
heldur en einstaklingar hjer vestan liafs.
Það er vonandi að það sje engin alvara
í þessu fyrir íslendingafjelagsmanninum.
Og að þeir (•ar heima á Fróni hafl ekki
ástæðu til að óttast íslendingafjelagið í
Manitoba, þó að þessi eini meðlimur
þess — liver sem hann er —tali svona
ógætilega!“
Jeg er viss um að enginn, er lesið
hefur byrjun ritgerðar minnar, sem
ritstjóra-nefnan þykist byggja þessa fá-
ránlegu klausu sína á, hefur komizt að
slíkri niðurstöðu, nema ritstjóra-nefnan;
það þarf því engum orðum að eyða til
að hrekja þvættinginn í klausunni. Jeg
vil að eins biðja lesendur „Lögbergs1*
að lesa nefnda byrjun ritgjörðar minn-
ar með athygli (ef þeir ekki þegar hafa
gert ]>að), og munu þeir þá ganga úr
skbgga um, að það þarf takmarkalausa
vitleysu eða ódrangakap til að rita eins
og ritstjóra-nefna „Hkr.“ hefur gert.
Það er ekki eingöngu gagnvart mjer,
að ritstjóra-nefnan hefur hreytt ranglát-
lega (hvort sem það er komið af vit-
leysu eða fúlmennsku), lieldur cinnig
gagnvart lesendum blaðs síns. Það er
illa gert, ranglátt og skaðlegt, að fara
að eins og ritstjóra-nefnan hofur gert,
__ekki að eins 5 ofan nefndri romsu
hans, heldur í mörgum öðrum ritgerða-
myndum (eða ómyndum), sem áður hafa
hirtzt á prenti eptir hann, að rangfæra
svo málefni og umliverfa svo sannleik-
anum að lescndurnir fá ekki annað en
vef af ósannindum. Slíkt er ekki holl
andleg fæða; hún er skaðlegri fyrir
andann en dragúldin fæða fyrir líkam-
anm 8á hlaðamaður, sem her annað
eins andlegt fóður á horð fyrir lesend-
ur sína eins og ritstjóra-nefnan hefur
gert, á skilið að setjast í gapastokk
almenningsálitsins, eða „skerast niður“
— i andlegri merkingu.
Það er fullillt að þurfa að þola það
menntunarleysi, þá fáfræði og )ann hringl-
anda, sem lýsir sjer í flestu því, sem
ritstjóra-nefnan skrifar, en rangfærsla er
óþolandi eg ófyrirgefanleg. Það er
„óskemmtilegt** að ritstjóra-nefnan skuli
ekki kunna móðurmál sitt, og að
blað hennar þess vegna skuli veröa oss
íslendingum til minnkunar í augum
menntaðra manna á íslandi. Það er
leiðinlegt, að hún skuli enga stefnu
liafa, hvorki í pólitík nje öðru. Það er
neyðarlcgt að sjá hana vera að flaðra
upp á menn og jafnvel blöð. Það er
liörmuiegt aö hún skuli vera 6jálfri
sjer sundurþykk, ekki einungis í blaði
sínu í heild sinni, heldur i sama nú-
merinu og í sörnu greininni. Það er
aumkvunarvert, að hún sknli vera svo
kjarklaus, að hún slær alltaf úr og i,
um hvaða mál sem er. Það er sárgræti-
legt, að hún skuli vera svo andlega
voluð, að hún kemur með enga nýja
hugmynd, að allt, sem hún ritar, er
upptugga eptir öðrum, og þessi upptugga
er að eins til að skemma það sem
aðrir hafa ritað. Það er hlægilegt að
hún, borin og barnfædd á íslandi, skuli
vera svo ókunnug ástandinu og kring-
umstæðunum þar, að allt, sem hún ritar
um þau mál, cr þvættingur. En allt
]>etta mætti fyrirgeía, ef maður sæi, að
hún hefði einlæga viðleitni á að leita
sannleikans, gætti sanngirni og leitaðist
við að afla sjer þekkingar og mennta
sjálfa sig, í stað þess að hlásast upp af
hroka, rangfæra, gera mönnum getsakm
væna menu ósanninda, fara með dylgj-
ur, leggja sleggjudóma á mil o. s. frv.
Það er „óskemmtilegt**, að þurfa að
segja ritstjóra-nefnunni þetta, en hún,
eins og aðrir, hlýtur að uppskera, eins
og hún sáir.
Jeg færi í þotta sinn engar ástæður
fyrir ummæhnn mínum um ritstjóra-
nefnuna, og fylgi í því hennar dæmi.
En trúi nlmenningur þeim ekki, eða
langi ritstjóra-nefnuna eptir að skýrari
grein verði fyrir þeim gerð, þá bæði
get jeg það, og skal gera síðar. Þctta
verður hún að láta sjer lynda í hráð,
og getur gleypt þessa hyrjun á lopti,
eins og hún gerði vlð byrjun ritgjörð-
ar minnar um hag íslands. Qræðgin í
að rifa mig, íslendingafjelagið, fólk, sem
kemur frá ísiandi, og vogar sjer að
segja að ástandið þar sje að versna, I
sig, er svo mikil, að ritstjóra-nefnan líkist
rakka, sem byrjur að hakka í sig áður
en allt er komið.
ísl endingafj elagsmaður.
(Sigurbr Joltannefísrm
298 Ross Str.
hefur til sölu
LÍKKISTUR
á allri stærð og hvað vandaðar,
sem menn vilja, með lasgsta verði.
Hjá honum fæst og allur útbúnað-
ur, sem að jarðarförum lítur.
J A R ® A R F A R I R.
Hornið úMain & Market str.
Líkkistur og allt, sem til jarð-
arfara parf,
ÓDÝRAST í BCENUM.
Jeg geri mjer mesta far um, að
allt geti farið sem bezt fram
við jarðarfarir.
Teiephone 2fr. 413■
Opið dag og *ótt.
HUHOES
...........■....... m*
329
Kúkúana-pjóðin hafði ekki nema í eitt skipti ept-
ir pað fajri á að sjá yndishvítu fótleggina lians.
Annars urðu fegurðar-langanir peirra að láta sjer
nasgja með kinnskeggið hans öðrumegin, gagn-
sæja augað og hreyfanlegu tennurnar.
Infadoos leit enn vingjarnlega á buxur Goods,
og pví næst ljet hann okkur vita, að hann hefði
boðið herflokkunum út pangað til pess að koma
peim fyllilega í skilning uIn upproisn pá, sem
höfðingjarnir liöfðu af ráðið, 0g til pes» að sýna
peim Ignosi, löglega rikiserfingjann.
Á hálfum klukkutíma var herflokkunum, sam-
tals 20 púsundum manna, sem saman stóðu af
úrvalaliði Kúkúananna, fylkt á stóru auðu svæði,
og pangað fórum við. Mönnunum var raðað í
prjár hliðar af ferhyrningi, og peir voru tfguleg-
ir ásýndum. Við staðnæmdumst par sem opna
hliðin á ferhyrningnum var, og skyndilega höfðu
allir helztu höfðingjarnir og herforingjarnir pyrpzt
utan utn okkur.
Eptir að mönnum hafði verið sagt að l'afa
hljótt um sig, fór Infadoos að ávarpa pessa menn.
Hann sagði peim söguna af föður Ignosis 4
ljómandi fjörugu máli — pví að eins og flestir
tignir Kúkúanar Tar hann málsnjall af náttúruDni —
hvernig Twala, konungurinn, liefði myrt hann
skammarlega, og læmt konu hans og barn á
burt, svo að ekkert lá annað fyrir peim en að
verða hungurmorða. Því næst benti hann peim 4
394
Vanalega Tar par hafður einn kerflokkur, prjú
púsund manns, sem setulið; en meðan við vor-
um að stritast við að komast upp bröttu hlíðina
á hæðinni ( apturbirtingunni, urðum við pess var-
ir að uppi 4 henni voru langt um fleiri her-
menn en sem pví næmi.
Þegar við loksias vorum komnir upp á flöt-
ina, hittum við par hópa af mönnum, sem pyrpzt
höfðu saman öldungis steinbissa á náttúruviðburði
peim, sem fyrir augu peirra hafði borið. Við
komumst gegnum hópana án p©ss a8 mælanokk-
urt orð, og að kofa einum, sem stóð á miðri
flötinni; par hittum við, okkur til mikillar furðu,
tvo menn, sem voru að bíða eptir okkur, og
voru hlaðnir með pví litla, sen» við höfðum haft
meðferðis; við höfðum auðvitað neyðzt til að
skilja pað eptir, af pví að við höfðum orðið að
flýja svo skyndilega.
„Jeg sendi eptir pvi“, sagði Infadoos til
skýringar; „og líka eptir pessu“, og hann lypti
upp buxum Goods, sem hann hafði misst fyrir
svo lðngu.
Good rak upp fagnaðar-óp, stökk til buxnanna
og fór á augabragði að fara f pær.
„Lávarður minn ætlar pó sannarlega ekki að
fara að hylja sina yndishvitu fótleggi!11 kallaði
lnfadoos npp yfir sig, og var auðheyrt að honum
pótti miður.
En Good var ófáanlegm* ofan af pví, og
325
á uppfundningar-hæfileika hans. Aldreí hafði
jeg fyrr haft daufustu hugmynd um breidd og
dýpt og hæð peirra hæiileika, sem sjóherfor-
ingjar hafa til að bölva. í tíu mínútur hjelt
hann áfrara, án pess að verða orðfall, og pað
kom varla fyrir að hann tæki pað upp aptur,
sem hann hafði áður sagt.
. Meðan 4 pessu stóð, varð dökkvi hringurinn
stærri og stærri. Undarlegir og vanhelgir skugg-
ar náðu smátt og smátt valdi yfir ljósi sólarinn-
ar, og umhverfis okkur var dauðakjurð, sem inanni
fannst vita á eitthvað illt; út úr fuglunutn skruppu
allra-snöggvast hræðslu-liljóð, og svo Ijetu peir
ekki á sjer bera; hauarnir einir fóru að gala.
Lengra og lengra læddist dimmi baugurinn
áfram; nú var hann kominn yfir meira on helm-
itiginn af blóðrauða sólarhnettinum. Loptið var
pykkt og dimmt. Lengra og lengra, pangað til
rið gátum naumast sjeð griinmdarlegu andlitin
fyrir framan okkur. Ekkert hljóð heyrðist nú
koma frá áhorfendunum, og Good hætti aS blóta.
„Sólin er að deyja — töframennirnir hafa drop-
ið sólina“, grenjaði pilturinn Scragga loksins.
„Við deyjum öll í myrkrinu“, og örvaður af ótta
oía reiði, eða hvorutveggja, lypti hann upp
spjóti sínu, og rak pað á breiða brjóstið á Sir
Henry. En hann hafði gleymt stálskyrtunum, sem
konungurinn hafði gefið okkur, og sem við vor-
um í innan klæða. Spjótið hrökk aptur, án pess