Lögberg - 15.01.1890, Side 5

LÖGBERG, MIDVIKUDAGINN 15. JANÚAR 1890.
S
þær hafa, vitaskuld, dregið Gunnar
á Hlíðarenda fram, þegar hann
var í vígaferlum. En þær hafa
líka sýnt hann, þegar hann var
að hrjóta heilann um það, hvort
hann mundi „því úvaskari maðr
enn aðrir menn, sem mjer (Gunn-
ari) þykir meira fyrir enn öðrum
mönnum að vcga rnenn". þær
hafa sýnt oss Bolla sein eggjun-
arfífi konu sinnar, vegandi að
fóstbróður sínum. En þær hafa
jafnframt sýnt oss þennan fóst-
bróður tleygja sverðinu, þegar svo
var komið. þær hafa sýnt oss
Guðrúnu Ósvífsdóttur fagra, kalda,
bruggandi meinráð, verandi „þeim
verst, er hún unni mest“. En jœr
hafa jafnframt sýnt oss inn úr
kuldahjúpnum, inn í logandi á-
stríðunnar eld.
þegar ræða er um fornsog-
urnar sem „menntunarlind“ fyrir
alþýðuna, þá virðist oss það ekki
mega gleymast', að jiær hafa leitt
fram fyrir sjónir jijóðarinnar,
heila, sanna menn, engar fyrir-
inyndir, vitaskuld, en mennina
eins og þeir í raun og veru voru.
þær bækur, sem það gera, fyrn-
ast í raun og veru nokkuð seint.
því þó að „hugmyndir og skoð-
anir, sem voru góðar og gildar
fyrir mcira en hálfu þusundi ára“,
kunni nú, sumar hverjar, að vera
orðnar nokkuð ljettar á metunum,
þá virðist ]ió óneitanlega eitthvað
vera „eilíft“ í manneðlinu, eitthvað,
sem gildir fyrir alla tíma. Tak-
ist höfundunum í raun og veru
að ná því, þá gerir ekki svo
mikið til, þó að bækur þeirra verði
nokkuð gamlar.
Og það er einmitt þctta, sem
fornsagna-höfundum vorum hefur
tekizt. það sjezt bezt á því,
hvernig myndir þær, sem þeir
liafa dregið upp, hafa brennzt inn
í sálir manna, eptir áð jiær mynd-
ir eru orðnar mörg hnndruð ára.
Frásagnarháttur þessara höfunda,
sú aðferð, sem þeir hafa við að
segja jiað sem þeim liggur á hjarta,
eykur líka á gildi fornsagnanna
sem „menntunarlindar". Vjer eig-
um við þennan óviðjafnanlega æsku-
blæ, sem liggur yfir sögunum.
það er eitthvað svo blátt áfram,
vafningalaust við framsetninguna,
að það er eins og höfundarnir
hafi enga hugmynd haft um það
sjálfir, hve óumræðilcga „sláandi”
þeir komast að orði. En þetta
verður aptur til þess að lesarinn
verður að leggja sig meir í fram-
króka en ella til þess að hafa
þess not, sem hann er að lesa.
Hann verður allt af að leggja
inn í lesturinn dálítið af sínu
eigin.
Og þetta hafa íslendingar
gert, merkilega, ótrúlcga rækilega
mcir að segja. Hetjur fornsagn-
anna hafa verið á vissum tíma
unglinganna ljúfasta umhugsunar-
og umræðu-efni. Hver kannast t.
d. ekki við, að hafa átt í stælum
út af Kjartani og Guðrúnu? Menn
hefðu sannarlega getað talað um
eitthvað lakara; því að þeir voru
einmitt þar að tala um vissa hlið
á „mannrjetti einstaklingsins", sem
t. d. Gesti Pálssyni liggur þungt
á hjarta, eins og sjá má bæði af
þessum fyrirlestri og eins nær því
öllu, sem hann hefur ritað. Og
sú hliðin á „mannrjetti einstak-
lingsins", sem þar hefur borið á
góma, hefur ekki verið sú lítil-
verðasta.
það er ekki þýðingarlítið at-
riði þetta: að verða mönnum að
tilefni til að hugsa um og ræða
um það sem . stórslegnast er í
mannseðlinu, og sem jafnframt á
þar dýpstar rætur. Og það er
þessi þýðing, sem fornsögurnar
einkum og sjerstaklega hafa haft
fyrir vora þjóð. þær hafa forðað
hanni frá að lokast algerlega inni
í myrkri hleypidóma, smásálar-
skapar og heimsku. það er þessi
saina þýðing, sem öll list hcfur
fyrir allar þjóðir. Fornsögurnar
eru vor stærsta list. þess vegna
er ekki ástæða til að gretta sig
yfir þeim, þó þær sjeu gamlar.
Af því að fornsögurnar hafa
einmitt haft þessa þýðingu, þá
liafa þær jafnframt haldið hug-
um manna, einkuin unglinganna,
opnum fyrir öllum nýjum skáld-
skap. Hugir manna á Islandi
stóðu sannarlega opnir fyrir nýj-
um skáldskap fyrir einum 20—30
árum, og jafnvel til skemmri tíma.
Hvemig var eklci t. d. kvæðum
Kristjáns Jónssonar tekið, þegar
þau komu út 1873! Hve inni-
lega tóku menn ekki þátt í hug-
arstríði skáldsins! Menn drukku
í sig kvæðin, að minnsta kosti á
norðurlandi. Og hvar sem gáfað-
ir unglingar hittust, þá töluðu þeir
ógjarnan um annað. Og var því
ekki svo varið um tírna, að
hjörtu unglinganna fögnuðu, hve-
nær sem út kom nýtt, fagurt
kvæði eptir þjóðskáld vor, Matth.
Jochuinsson og Steingr. Thorsteins-
son? Var talað um mikið annað
meðal efnilegra unglinga? Dettur
nokkrum í hug að ekki hafi þurft
að undirbúa eitthvað hugi þjóð-
arinnar, til þess að annað eins and-
legt fjör skyldi geta komið fram
hjá fátækum, síjireyttum bænda-
drengjum og -stúlkum? þann und-
irbúning hefur þjóðin fengið af
fornsögunum og engu öðru.
Nú er þessu, ]>ví miður, allt
annan veg farið. Fyrir nokkru
síðan hættu Islcndingar smátt og
smátt að lesa fornsögurnar. þeim
fannst víst einhvern veginn þeir
vera upp úr því vaxnir, og jafn-
framt ekki hafa tíma til að gefa
sig við öðru eins. En hvernig
fór? Hugir manna lokuðust sýni-
lega fyrir öllum skáldskap og því
in.un ekki fjarri, að þeir sjeu harð-
lokaðir þann dag í dag. Og svo
hættu skáldin flest að yrkja, sem
og var mjög cðlilegt, þegar eng-
inn lifandi maður, svo að segja,
tók eptir því, sem þeir voru að
segja.
Hvað er þá komið í staðinn ?
Vjer höfum lmldið spurnum fyrir
því, eptir því sem vjer höfum haffc
föng á, hvað tekið hafi sæti skáld-
skaparins í hugum þjóðarinnar, og
þú einkum og sjerstaklega gáfaðra
ungmenna. Oss er sagt, það sje
náttúrufrœðin. Vjer höfum dýpstu
lotningu fyrir náttúrufræðinni. það
er að minnsta kosti eins þýðingar-
mikil vísindagrein, eins og nokkur
önnur grein mannlegrar þekkingar.
En samt sem áður leyfum vjer
oss að segja, að hjer sje um stór-
kostlega apturför að ræða. Nátt-
úrufræðin hefur því að eins nokkra
þýðingu, að menn viti miklu
meira í henni, en uin gctur verið
að ræða íneðal alþýðu út um land.
þekking manna þar í þeirri grein
lilýtur að vcrða svo undur grunn,
eptir því sem þar hagar til að öllu
leyti, að hún getur aldrei orðið
að neinni menntun. Hún verður
„upplýsing hálfger utan við mann-
inn“, eins og Bjarni Thorarensen
kemst að orði á einum stað. þar
á móti hefur skáldskapurinn, bæði
fornsögurnar og hinn nýrri skáld-
skapur, gert hugsunarlíf alþýðu göf-
ugra en það hefði annars verið.
Og hann hefur haldið ungu því
bezta í mannssálunum, þar sem
hann hefur komizt að. Náttúru-
vísindin, á því stigi sem þau hljóta
að vera út um sveitir á íslandi,
halda engu ungu; því það getur
ekkert kák fengið vald yfir neinni
mannssál. það kemst ekki inn að
sálunni; því að það er „utan við
manninn“.
(Meira).
LJÓSMYNDARAR.
McWilliam Str. West, Winnpieg, IVJan
Eini ijji myndastaöurinn i bæn
um sem íslendingur vinnur á.
MíKLAR VÖRUR GEFNAR
---1--
Til liagnaðar fyrir okkar mörgu skipta-
vini og til þess að koma öðrum til að
koma í okkar miklu búðir, bjóðum við
ýmsan hentugan fatnað og húsbúnað fyr-
ir bezta verð, og jafnfr.imt gefum við
liverjum sem ltaupir vörur fyrir $ 2,00—
$ 5,00, einhvern hlut, valinn út úr okk-
ar nýju jóla-gjöfum. Við höfum stórt
borð hlaðið nýjustu og ódýrustu jólagjöf-
um, sem til eru í bænum, og stórhópar
manna eru að kaupa þessar vörur.
II U G S I D U M
eptirfylgjandi kaup:
50 stykki af ljóinandi kjólacfni—
——30 e. og 40 c. virði-
fyrir 15 cents.
Þetta eru ódýrustu vörurnar, sem nokk-
urn tima liafa verið boðnar í þessari
. eða nokkurri annari búð. Komið
skjótt, ef þið viljið veija úr.
Kvcnntrcyjur úr klædi, $ 5,00 virði
fyrir $»,75
Við sláum af verðinu á öllum oklc-
ar treyjum.
Skinntrcyjiir, liúfnr og niúífur
é d ý r a r.--
Iiúið luís yðar
með Fallcgnm tiardímnn, fyrir
$ 1,00 parið, hvítum eða mislitum.
€;ollteppi
nijög ódýr og aðrar vörur
Komið með kunningja yðar til stærstu
og helztu búðarinnar 1 Winnipeg.
GHEAPSIDE,
478, 580 Main Str.
-f*--------—— AA/vV---------------
P. s. Miss Sigiírbjörg Stefán
dóttir er hjá okkur og talar við
| ykkur ykkar eigið mál.
—— 1 " ■ • - vVVV^~ -
DR.J. Jonasens
LÆKNINGABÓK...á Sl.OO
IÍJÁLP í VIDLÖGUM...- 35 c.
Til sölu hjá
Th,* Tiiuiey
173 Ross Str.
W3NNIPEG
CHINA HALL.
43o MAIN STR.
Œfinlega miklar byrgðir af Leirtaui, Postu-
ínsvöru, Glasvöru, Silfurvöru o. s. frv. á
reiðum höndum.
I’rísar þeir lægstu í bænum.
Komið og fuilvissið yður um þetta.
GOAVAX KENT & CO
TÝND STÚLKA.
Hver sá sem kann að vita um lieimili
Ingibjargar Jóhaunsdóttur frá Ilnausum
í Ilúnavatnssýslu, er kom að heiman í
sumar (1889) er vinsamlega beðinn að
tilkynna mjer það við allra fyrstu
hentugleika.
Guðmundur Sigurðsson.
49 Notre Dame St. East.
Winnipeg Man.
með „Dominion Linunni“
frá Islandi til "Winnipeg:
fyrir fullorðna yfir 12 ára $41,50
„ börn 5 til 12 ára.... 20,75
„ „ 1 „ 5 ára.... 14,75
seiur b. L. Baldvinsson
175 ROSS STR. WINNIPEG.
eptir ó d ý r u m
STÍGVJELUM og SKÓM, KOFF-
ORTUM og TÖSKUJ/, YETA-
INGUM og MOCKASINS.
GEO. RYAN,
492 Main St.
MUNROE & WEST.
Málafœrslumenn o. s. frv.
Freeman Block
490 WJain Str., Winnipeg.
vel jiekktir meðal Islendinga, jafnan reiðu-
búinir til að taka að sjer mál þeirra, gera
yrir þá samninga o. s. frv.
137
, „MrFiddlestick: Ef yður þóknast, lávarfcur miiin.11
Agústa lagði frá sjer bliíðið, og ætlaði naumast að
ná andanum. Þarna var hún, heil á hófi, með þá rjettu
erfðaskrá Mr. Meesons tattóveraða á sjálfa sig; og önn-
ur erfðaskrá hafði verið viðurkennd sem góð og gild,
ekki sú eina rjetta. Það þýddi það, að hennar erfða- '
skrá var einskisvirði, að hún hafði þolað hina viður-
styggilegu tattóvering til einskis, og var merkt fyrir
allt lifið 'til einskis gagns.
Það var of mikið fyrir hana; og það kom i hana
gremju-kast, svo að hún þeytti Time» út um gluggann,
og fleygði sjer sjálfri aptur á bak í sætið, og var
þá mjög nærri skapi hennar að fara að gráta.
XIII. KAPÍTUU.
' Jíustare kavpir fijettablað.
Járnbrautarlestin, sem flutti Ágústu og aleigu henn-
ar, átti að koma til Waterloo kl. 5.4 e. h., og valt
inn á járnbrautarstððvarnar á rjettum tíma. Lestin var
skyndilest, en frjettaþráðurinn fór hraðar. ðll kveld-
blöðin liöfðu komið með sögur, meira og minna ná-
kvæmlega rjettar, af því, hvernig þau höfðu bjargazt,
og flest höfðu þau bsett >ví við söguna, að þau tvö,
gem af hefðu komizt, mundu koma til Waterloo með
járnbrautinni k). 5. 4. Afleiðingin af þvi var sú, að
þegar lestin staðnæmdist við stjettina á járnbrautarstöðv-
unum, þá varð Ágústa dauðhrædd við *ð iita út og
sjá þjettan grúa af mönnum, sem haldið var í stilli
af heilii röð af lögregluþjónum.
En hvað sem því leið, þá hjehlu varðmennirnir
hurðiuni opinni, svo að ekkert var annað hægt að
gera en fara út; það gerði hún, og hjelt í höndina á
Hick, og þess vegna var ekki um að villast fyrir
13ö
pnnda sterling, og iáTarðurinn yildi ef til vill af þeim
ástæðum hafa sjerstaka varhygð í fi-ammi, þegar ræða
væri um yiðurkenning á gildi erfðaskrárinnar.
„Forseti rjettarins: Upphæð eignanna kemur ekkcrt
yið >eim meginreglum, sem dómstólarnir fara eptir, þegar
þeir skera úr því, hrort einhver skuii álitast dáinn,
Mr. Fiddiestick.
„Alveg rjett, lávarður minn, og jegheld að í þetta
skipti munið þjer fallast á það, að engin ástæða sje til að
draga að viðurkenna erfðaskrána sem góða og gilda
Það er, fyrir manna sjónum, • órr.ögulegt, að Mr*
Meeson hafi getað komizt hjá hinnialmonnu tortíming.
„Forsetinn: Hafið þjer eiðfast vottorð frá nokkrum
sem sá Mr. Meeson í sjónum?
„Nei, lávarður minn; jeg hef eiðfast rottorð frá
háseta einum, Okers að nafui, eina mannmum,
sem níðist upp úr vatninu eptir a5 Kangaroo
sökk, og í því stendur, að hanm haldi, að hann
liafi sjeð Mr. Meeson stökkva frá skipinu út í vatnið
en lengra er ekki farið í vottorðinu. Maðurirn getur
ekki svarið, að ]að hafi verið Mi. Meeson.
„Forsetinn: Jæja, jeg held, þetta nægi. Rjetturinn
er svosemaf sjálfsögðu fráhverfur >ví að leyfa að skoða
svo sem menn sjeu dauðir, nema sjerlega miklar likur
sjeu fyrir því. En þegar þess er gætt, að nær því fjór-
ir mánuðir hafa nú liðið síðan Kangaroo sökk með
þeim atvikum, sem gera >að framúrskarandi ólíklegt, að
nokkrir aðrir hafi af komizt en þeir sem menn vita
um, þá heid jeg að óhætt, sje að skoða svo sem Mr.
Meeson hafi mætt sömu afdrifum sem hinir farþegj-
arnir.
„Mr. Fiddlestick: Þá verður skoðað svo sem hann
hafi látizt 18. desemher.
„Forsetinn: Já. 18. desember.
133
talandi heiminn — að tveir af farþegjiim þtíss væru ó-
skaddir og heilbrigðir úti á Vestur Indía skipinu. Þann-
ig veik því við, að um það leyti sem Agústa, 5Its Thont-
as og Dick vortt nýstigin á land, þá var saga þeirra
eða öliu heldur ýmsav afhakaðar útgáfur af henni, farn-
ar að þjóta eptir frjettaþráðunum til hinua ýmsu frjetta-
stofa blaðanna, og þær æddu yfir Southampton eins og
logi yfir akur. Naumast höfðu þau stigiS fæti sínum
á flóðgarðinn, þegar æðislegir menn þutu að þeim stökkv-
andi, með minnisbækur í höndunum, og gengu alveg
fram af þeim með steypiflóði af spurningum. Ágústu
var ómögulegt að svara öllum þessum spurniugum í
einu, og því Ijet hún sjer nægja að segja „já“ „já“ „já-‘
við öllu. Síðan komst hún að því, sjer til mikillnr
furðu, að þessum áköfu og áleitnu blaðamönnum hafði
tekizt að sjóða saman full-átakanlega sögu af þessu eina
eins atkvæðis orði. í sögunni var moðr.i annars mál-
skrúðsmikil lýsing á ógnum þeim sent fylgt hefðuskip-
brotinu, og svo afdráttarlaus staðhæfing, og við |>nð
hnykkti lionni heldur, um það, að hún og hásetarnir
hefðu í hálfan mánuð lifað á likama Mr. Meesons, sem
þau hefðu steikt. Einn af blaðamönnunum vnr litill
vexti og gat þess vegna ekki lamizt og barizt áfram
gegnum hringinn, sem lukti utan um Ágústu og Mrs
Thomas. Hann náði í Dick og fór að ieika við hanu
með því að smella nteð fiogrunum milli þess sem ltann
lagði fyrir hann þær spurningar, sem hann áleit gætu
átt við aldur hans.
Dick varð óttalega hræddur og lagði á flótta grenj-
andi. En það varð ekki jþví til fyrirstöðu að sama
daginn kæmi hálfur annar dáikur í hlaði, sem orðlagt
var fyrir nákvæmni, og hve lítið það ýkti frjettir sinar,
nteð fyrirsögninni: „Kaunasnga barnsins". Og ekki var
þetta blitðamanna-herlið einu vandræöin, sem þau áttu