Lögberg - 15.01.1890, Qupperneq 6

6
LÖGBERG, MIDVIKUDAGINN 15. JANÚAR 1890.
Til síra
(ittatth. iocluunssonav.
Hið góðfræga skíild M. J. heíur
í „Lýð“ farið nokkrum orðum uin
mig. Tilefui Jjeirra er hið alkunua
trúnrmál haus, er mönnum hefur orð-
ið svo tíðrætt um. Rjett áður en
jeg las jjessa grein hans, var jeg hú-
inn að láta prenta í „Sameining-
unni“ (4. árg. hls. 154—15S) stntt á-
grip af sögu „Matthíasar-málsins“.
Niðurlag greinar peirrar er á J>essa
leið :
„Dannig hef jeg ineð örfáum orð
uin sagt frá gangi Matthíasar-málsins.
Tilgangurinn með fyrirspurn minni
til biskups var að eins sá, ,að fá á-
reiðanlega vissu fyrir pví, hvernig
trúarástandið er á íslandi um Jressar
mundir, og pað hef jeg fengið. Jeg
hef ekki minnzt á Jrað með einu ein-
asta orði -,,að M. J. ætti að verða
settur frá embætti, og jeg ljet Jiogar
í byrjun pessa ináls (í 20. tölublaði
,,Fjallk.“) pú von og ósk í ljósi,
„að M. J ., sein óefað er einn af
hinum merkustu prestuin pessa lands
(o: íslands), trúi í hjarta sínu á guð-
flóm Krists, Jnótt honuin hafi orðiö
á að skrifa þessa grein í 22. tölu-
blaði „Fjallk.““, og við pá von he’.d
jeg dauðahaldi, meðan jeg á nokkurn
hátt get pað. Trúleysis-prestarnir á
íslandi eru sannarle<ra nógu margir
og trúarástandið par nógu hörmulegt,
þótt eitt hið bezta skáld landsins
fylli ekki flokk peirra. Eins og jeg
hef áður tekið fram, er J>að næsta
líklegt, að M. J. hafi tekið of djúpt
í árinni, er liann var að lýsa trúar-
skoðun sinni, og liann hafi skrif-
að meira, en hjartað bauð honum að
segja. Dað er J>ví óskandi og von-
andi, að hann samvizkunnar vegna
gcti játað trú sína á guðdóm frels-
ara vors.
íslandi er sannarlega vandi á
höndum við M. J. Alþingi íslend-
inga ætti að veita honutn skáldalaun,
svo hann J^yrfti eigi að gefa sig
við öðru on skáldskap. Dað inun'di
verða til gagns og sóina bæði fyrir
pjóðina og sjálfan hann. Landsfje
væri o<s betur varið á [>ann liátt en
að ausa J>ví út í ójiarfar lauriahækk1-
anir handa embættismönnum í Iíeykja-
vík“.— Með pessari grein var Matthí-
asarmálinu lokið frú ininni hlið. Jjg
bjóst reyndar við, að M. J. mundi
gjöra einhverja nákvæmari grein fyr-
ir trúarskoðun sinni, en pað hefur
liann ekki gert í Jiessari grein sinni
í „I.ýð“. Hann hefur einnig sagt, að
hann „deili nauðuirur um frálaus trú-
aratriði“. Jeo- vil bvi ei«ri fara út í
trúaratriði, fyrst pess liáttar umræður
eru honum óyeðfeldar. Afhlífð viðhið
þjóðfræga skáld skal jeg eigi aö svo
stöddu tala um trúarjátning prests-
ins. Jeg geri J>að pví fremur, J>ar
som trúarskoðun hans er engin undan-
tekning heldur hin almenna regla með
al presta á íslandi. Dað væri hrópleg
synd að láta hann einan líða fyrir
hina mörgu. Honum hefur og auð-
vituð farizt miklu drengilegar en
trúarbræðrum hans. Hann hefur
lýst yfir trúarskoðun sinni, og ritað
með fullu nafni, J>annig boðizt til að
bera ábyrgð orðasinna. En aðrirprest-
ar á lslandi láta sjer nægja, að skrifa
nafnlausar níðgreinar um kirkju Krists
er J>eir hafa svarið að pjóna og styðja
nf öllum mætti, og uin kenningar
kristindómsins, sem J>eir hafa skuld-
bundið sig til að kenna og boða. Og
hvorki J>eir eða hin íslenzka pjóð
virðist skilja, að petta sje ekki al-
gerlega rjett. Slíkur er hugsunar-
háttur og slíkt er skilningslejsi pess-
arar J>jóðar. Hjá engri annari krist-
inni pjóð gæti slíkt borið við.
Mjer er eigi fyllilega Ijóst, hvers
vegna M. .1. vitnar til orða Páls
postula í grein sinni í „Lýð“. Allir
ættu rcyndar að vita, að postulinn
Páll var hvorki skynsemistrúarinaður
eða Unítar. Meðan hann var barn,
talaði hann auðvitað eins og barn,
og framan af æfi sinni fylgdf hann
stranglega Gyðingatrú og ofsótti
kristna trú, en eptir að hann snerist
til kristni, ásetti haun sjer „að vita
ekki annað, en lærdóminn um Krist
og hann kroosfestun“ (1 Kor. 2. 2)-
Dað hlýtur J>ví að vera byggt á ís-
len/.ku skilningsleysi, ef skynscmis-
trúarprestar á Islandi vitna til Páls
postula til pess aö styrkja trúar-
skoðun sína.
M. .1. finnur pað að mjor, að jeg
sje ungur, og hið satna hefur hann'
einnig látið í Ijósi urn síra F. J. Berg-
mann. Við erurn reyndar báðir rúm-
lega prítugir að aldri, og pess vegna
engin óvita börn. Hvað inargir prest-
ar á íslandi tnunu ekki vera miklu
yngri að aldri, en við eriim. Við höf-
um og fengið jafnmikla menntun og
íslenzkir prestar og kynnzt fullt eins
mikib og J>eir trúarlífi annara krist-
inna [>jóða. Dað mun J>ví varla hægt
fyrir prcsta á Islandi, að bera okkur
æsku, mentunarleysi og reynsluskort
í trúarefnuin á brýn. Dað er opt
venja eldri manna, er peir eiga orða-
stað við sjer yngri menn, að bregða
andmálsmönnnm sínum um bernsku.
Slíkt er venjulega hið síðasta ráðaleys-
is-bragð, ]>egar allar ástæður eru
protnar. Sagan ætti reyndar að hafa
kennt mönnum að sjá, að pað er venju-
lega ungir iniðaldra menn, sem hafa
hafið baráttu sannleikans og komið
fram með nýjar skoðanir og hug
myndir. Og pær hugmyndir hafa
svo smátt og sinátt rutt sjer til
rúu.s o<r orðið mannkyninu til heilla
otr blessunar. Ilöfundur trúar vorr-
O
ar hefur eins og sjálfur helgað pann
aldur með sínu heilaga dæmi. Lúter
og samverkamenn hans voru ungir
menn, pegar J>eir hófu siðbótina, og
varla verður [>eim borin bernska á
brýn. Sama er að segja um J>á menn,
er brutu á bak skynsemistrúna á
Norðurlöndum í byrjun aldar pessar-
ar. Allt voru pað ungir menn. Lít-
um einnijr til skáldanna. Hvenær
hafa skáldin venjulega samið sín
beztu verk. Venjuleoast á unija
aldri. Hið danska skáld Oehlen-
schláger var t. a. m. að eins 2G ára,
er hann samdi hið bezta leikrit sitt.
Georg Brandes var ekki J>rítugur,
er liann hóf nýja skáldstefnu á Norð-
urlöndum. Slík dæmi eru mörg. Sama
er að segja um íslenzku skáldin.
Ilvenær hafa pau ort sín beztu kvæði?
Venjulega á unga aldri. Sama
gildir opt og einatt heil fjelög
manna. Berum t. a. m. samar.
hina gömlu söfnuði á Islandi og
hina ungu íslenzku söfnuði í Vestur-
heimi. Eigi skal taka af verri end-
anum að J>vJ, er Island snertir. Ber-
uin söfnuð höfuðstaðarins, Reykja-
víkur-söfnuð, saman við- söfnuð Is-
lendinga í Winnipeg.
Winnipeg-söfnuðnr hefur af
frjálsum vilja og frjálsuro samskot-
um kotnið sjer upp rúmgóðri og
vandaðri kirkju. Reykjavíkur-söfn-
uður lætur kirkju sína liggja upp
á landssjóði, og J>ó eru í Reykjavík
samankomnir auðugustu menn ís-
lands. Winnipegsöfnuður ber allar-
byrðar sínar með frjálsum saroskot-
um. 1 Reykjavíkur-söfnuði eru allar
byrðar lögboðið nauðungargjald. I
Winnipeg-söfnuð: eru haldnar 2
guðsj>jónustur á hverjum helgidegi.
Auk |>ess er og stunduin guðspjón-
usta á hinum virku dögum í J>eim
hluta bæjarins, sem lengst liggur
frá kirkjunni. Detta gerir allt hinn
eini prestur safnaðarins. í lleykja-
víkur-söfnuði er aldrei haldin nema
ein íslenzk guðspjónusta á helgi-
dögum, og pó tekur kirkjan ekki
netna lítinn liluta af söfnuðinum.
I Reykjavík eru allmargir guðfræð-
ingar ,og prestar, sem lítið eða
sJsJsúXt ha£æ.-að«44e£a. 1 Wiunipo^-
söfnuði er kirkjan vel sótt; menn
koma sauian til að heyra guðs orð
sjer til uppfræðingar og blessunar.
í Reykjavík er kirkjan hálftóm -—-
nema á stórhátíðum — og peir, sern
slæðast pangað inn, eiga mjög bágt
með að verjast svefni, ef peir ekki
hafa sjer annað til dægrastyttingar
en að hlusta á prestinn. í Winni-
peg-söfnuði er allgóð barnauppfræð-
ing. Dar er og sunnudagsskóli
rneð 200 unglingum og 20 kenn-
endum. í Reykjavík er barnaupp-
fræðing 1 lakara lagi og a 1 1 s
e n g i n n sunnudagsskóii.
Dó er í Reykjavík aragrúi af út-
lærðum og hálflærðum guðfræðing-
um og margskonar menntamönnum.
Engum peirra dettur í hug að koma
sunnudagsskóla á fót, pótt pað
gæti álitizt hrein og bein skylda
peirra, einkum sóknarprestsins. Sunnu
dagsskólaleysið er eitt af stór-
hneykslunum í Reykjavík og einn
hinn Ijósasti vottur um pað, hvern-
ig trúarástandið par hlj'tur að vera.
— Islendingar vestan liafs hafa sjálf-
ir stofnað kirkjufjelag og lialda ár-
lega skemmtileg, fróðleg og pýð-
ingarmikil kirkjuping. Dar eru bæði
haldnir fyrirlestrar um kirkjuleg
efni, og par eru rædd öll sameig-
inleg mál peirra safnaða, sern í
kirkjufjelagið hafa gengið. Hiuir
einstöku söfnuðir ráða sínum eigin
málum og kjósa sjálfir presta sína.
íslendingar austan hafs eru í vald-
boðnuin fjelagsskap. Kirkjuping
peirra er miklu verra en ekki neitt,
eins og allir vita. Á pað koma
örfáir prestar til að sitja eina mat-
veizlu og skipta dálítilli peninga-
upphæð milli uppgjafapresta og
prestekkna. Söfnuðirnir ráða ekki
sínuin eigin málum. Deir verða,
að nokkru leyti, að taka við peim
prestum, sem pcim eru fengnir, og
J>eim er lítt mögulegt að losast
við presta sina, pótt peir sjeu
drykkjumenn, skynsemistrúarmenn
eða Únitarar. Meðal íslendinga
vestan hafs er allmikið trúarlíf og
safnaðarlíf, en ekkert pesskonar líf
er á íslandi. íslendingar í Vest-
urheimi hafa með ærnum kostnaði
komið á fót kirkjulegu tímariti.
Ekkert slíkt rit er til á íslandi,
og pó er í Reykjavík fjöldi efn-
aðra £ruðfræðin<ra, scm lítið hafa
að gera. Og pað kostar rniklu
minna að gefa út blöð á íslandi
en hjer vestra. Allt petta sýnir
Ijózlega, að hinir ungu söfnuðir Is-
lendinga í Vesturheimi eru langt
á undan söfnuðum á íslandi, [>Ótt
peir sjeu miklu eldri. Og einnig
í mörgu öðru tilliti eru hinir ungu
Islendingar vestan hafs langt á
undan löndum sinum austan hafs.
fslenzku blöðin hjer vestra rúma
miklu meira en öll blöðin á ís-
lumli. Gjr „l.bpi>erjr“, sorn er lik-
lega yngst af íslenzku blyðunum,
rúmar nálega eins mikið og öll
blöðin á íslandi til samms. Ekki
liefur aldurhæðin par mikla J>ýðing.
Og ef spurt er um, hverjir hjálpi
meir öðrum Islendingar austan hafs
eða íslendingar vestan hafs, J>á er
svarið augljóst. Albr vita, að ís-
lendingar hjer vestra senda árlega
stórfje heim til íslands, en hins
heyrist hvergi getið, að mikið fje
sje sent frá íslandi til manna hing-
að. Deir, sem hlutdrægnislaust lita
á andlegan hag Islendinga austan
og vestan hafs, geta eigi annað
sagt, en allt útlit sje til, að inenn
á Islandi geti margt og mikið lært
af hinum ungu löndum sínum hjer
vestra. Og frarntíð Islands er ef
til vill undir pví komin, að land-
ar par láti pau orð, er koma lijeð-
an vestan um haf, sjer að kenn-
ingu verða.
Dannig er svo langt frá pví,
að allt sje undir aldurhæðinni kom-
ið. Ungir menn og ung samfjelög
manna geta, eins og jeg hef ljós-
lega sýnt með dæmutn, bOrið langt
af eldri mönnum og eldri fjelög-
um. Miklu frernur er pví pannig
varið, að pað eru venjulega ungu
mennirnir, sem koma fram með
nýar og gagnlegar hugmyndir,
hugmyndir, er hrinda pjóðunum
fram á leið í menntun og raenning.
Og í fiokki [>essara ungu manna
á að telja öll sönn og mikil skáld,
pví pað er einkonni peirra að vera
ávallt ung í anda, hvað gömul
sem pau verða að áratðlu. Skáld-
ið Matthías Jochums«on er pví sjálf-
talinn í J>essum flokki.
Hafeteinn Pjetursson.
1 ,
NÝleg? höfum við fengið meira af
alskonar Jóla og Nýárs gjöfum með á-
gætu verði, svo að |>eir sem ekki hafa
peninga til að kaupa dýra hluti, geta
fengið |>á mjög laglega fyrir fáeiu cent
(í Dundee House).
Sömuleiðis gjörum við okkar hezta til
að fá þri hiuti fyrir fólk sem við ekki
höfurn sjálfir, ef nokkrir væru, af hvaða
tegund sem er.
Komið pví geni fyst og látið otkur
vita, hvers )>ið óskið fyrir Jólin og Ny-
árið.
Allt er í tje, og alla gjörum við a'uegða
<f mugulegt er.
KOMIÐ þVl BEINT TIL
Dundee House
N. A. Horninu á Ross & Isabel etr.
Jthints & ®».
L1. Van Ettei,
-----SELUR-----
TIMB UB, Þ A KS PÓN
VEGQJA RIMLA (Lath) <tc.
Skrifstofa og vörustaður:
---Hornið á Prinsosa og Logan strættim,—
Winnipeg.
B0. 'd xo 784.
EPTIR VERÐI Á AI.LSKONAR
tlRIIMFÓDKI og HVElTIitl.IÖlI
á n. a. horninu á King St. og Market Squae.
Þið fdið úmakið borgað ef þið viljið.
Gísu Ólafsson.
134
við að stríða. í.itiar stúlkur gáfu |>tim hlómskúfa. Og
gömul hefðarkona, sem hafði heilann fuilan af [.eirri
hugmynd, að skiplirotsmenn mundu ganga naktir mikiu
lcngur en ó'.ijákvæmilegt er eptir, að skiphrotið er nf-
staðið, kom með fullt fangið af nærfötum, sem flöks-
uðust fvrir vindinum. Og að síðustu skal hess getið,
l»<> ekki væri |>að minnst um vert, að hár gontlemaður,
með ljómandi fallegt yfirskegg, stakk miða, rituðnm í
skyi'di með blýant, í hendina á Agustu, og kegar hann
var opnaður, reyndist stndna á honum tilboð urn bjinahand!
8amt sem áðnr kornust [>au loksins upp í ágætan
vagn, reiðubúin til að leggja af stað, eða öllu heldur
lögð af stað. Tveir af hlaðamíinnunum höfðu stungið
liöfðunum inn um g'uggann, en voru dregnir burt ireð
valdi af embættismöniiiim járnhrautarinnar - en allt af
spurðu poir. Hái gentlemaðurinn með yfirskeggið, sem
gnæfði álengdar upp yfir mannfjöldann, sendi henni
blítt ltvef juhros, og í pví brosi barðist auðmýktin sýni-
lega við vonina. Umsjónarmaðurinn á járabrautarstöCv-
unum tók ofnu iiúfti sína, og á næstu mínútn valt lest-
in út hf jáinbrautarstöðvunum í Sonthampton.
Águsta hiilluði sjer nptur á bak rneð ljettis-andvarpi,
Og svo rak hún upp skeUthlátitr að hugsuninni unt
manninn með fallega yfirskeggið. I-iinhver htifði verið
svo hugsunars.imur að leggja mörg blöð frá [>eim degi
á sætið lieint á móti henui. Hún tók |>að hlaðið, sem
fyrst varð fyrir henni, og leit á |>*ð áhyggjulaust í [>ví
skyni að reyna að gera sjer grein fyrir þraeði viðburð-
nnna. Henni varð á augabili litið á nafn Mr. Glad-
stones, prentað yfir allt blaðlð með mismunandi stærð,
og liún stundi við. Lífið úti á háfinu hufði að sönnu
verið hættusamt og óviðfeidið, en hún hufði pó að
minnsta kosti verið Jaus við Mr. Gladstone og hans
gerðir. Hvnð sem annars mútti illt um hann segjn, þá
135
hafði (að gair.almenni ekkert með sjóinn að gera.“ Ilún
sneri blaðinu við óþolinmóðlega og rakst þá á skýrslur
frá þeirr: grein ytirrjettarias, scm fæst við erfðaskrár
hjónaskilnað og sjómannamál. Fyrsta skýrslan var á
(æssa leið:
|(Iái lerMiis feeitins.
„I'etts r»r liænarskrú út úr skiphroti konunglega
póstskipsins Kangaroo, sea skeði þ. 18. des. síðastliðinn.
Lesendurnir rauna víst eptir því, að af hjer ura bil þúsund
sáltim, sem á skipinu voru, bjargaðist að eins ein báts-
höfn —tuttugu og fimm manns í allt. Meðal þeirra
sem drukknuðu var Mr. íeeson, forstöðumaður hins al-
þekkta bókaútgáfu fjelags í Birmingham, Meeson, Addi-
son, Roscoe & Co. (Limitefl); og var hann þá á ferð til
Nýa Sjálands og Ástraliu i erinclagerðum fyrir fjelagið.
„Mr. Fiddlestick, Q. O, sem ásamt með Mr. Penil
*Queens Counsel, rnálafærslumaður, sein flytur mál
stjórnarinnar fyrir rjetti.
mætti fyrir umsækjendurna (til hans heyrðist nokkuð
óglöggt), og sagði að viðbutðir þeir sein stæðu í sambandi
við [>ann atburð að Kangaroo sökk, mundu að líkind-
um standa svo ljóst fyrir iávarðinum (forseta rjettarins)
að ekki mundi veröa þörf á að geta þeirra nákvæmlega
þó að liann hefði eiðsvarni skýrslu um þá fvrir fram-
an sig. Lávarðurinn mundj minnast |>ess, að að eins ein
hátshöfn manna hefði kom.zt lífs af frá |>essu skipbroti,
sem ef til vill vaeri |,að v>ðalegasta, sem fyrir hefði
komið á þessum mannsaldi-j. Meðal hinna drnkknuðu
hefði Mr. Meeson verið; og þessi bænaskrá væri frá
þeim, sem framkvæma eiga hans síðasta vilja, og fterj
fram á það, að þeir inættn ganga út frá |>ví að Jiann
væri danður. Eignir þær sein um væri að ræða í erfða-
skránni væru mjög miklar; Mr Fiddlestlek skildist svo,
sem þær mundu ncina hjer um liil tveim milliónum
138
mönnum, hver hún var. Manngrúinn $á hana í sama
augnabliki sem hún steig niður á stjettina, og þá kváðu
við svo hrieðilega mikil fagnaðaróp, íð henni lá við
að leita hælis inni í vagninum aptur. Eitt angnablik
stóð hún ráðalaus, og mannfjöidinn, sem sá, hve sæt
og yndisleg hún var (því að þriggja mínaða sjóioptið
hafði gert hana tígnlegri og jafnvel elskulegri eu áð -
ur), fagnaði henni á ný með því einkennilega fjöri
sem ávalt kemur fraro hjá aimenningj, þegar hann
hefur fallegt andlit fyrir framan sig. En rjett þegar
hún stóð þarna í ráðaleysi á stjettinni heyrði hún hátt,
kítll: „Víkið þið ykkur til hliðar — |>ið þarna, víkið>
þið ykkur til hliðar!" og hún sá nokkia járnbrautar-
embættismenn skipta manngrúanum til beggja handn,
og ryðja braut fyrir einhverja manneskju, sem klædd
var í sorgarbúning, sem ekkjur bern.
Á næstu sekúndu heyrðist fagnaðariiljóð, og lag-
leg, fölleit og smávaxin kona hafði þotið að drengnum
Dick og hjelt honum fast upp að lijarta sjer, grátandi
og hlæjandi í einu.
„O! drengurinn minn! drengurinn minn!“, hrópaði
Lady Holmhurst, því þetta var hún, „jeg hjelt þú vær-
ir dáinn—dáinn fyrir löngu!“
Og því næst sneri hún sjor við, og frammi fyrir
öllu fólkinu fieygði liún sjer nm hálsinn á Ágústu og
kyssti hana og blessaði hana, af því að hún heföi
frelsað eina lmrnið hennnr, og þannig ijett af sjer hálfri
saknnðar-byrðinni. Og við það rak manngrúinn upp
fagnaðaróp, og grjet, og grenjaði, og blótaði af geðs-
hræringunni, og blessaði liamingju sína, að þeim skyldi
auðnast að vera þarna og sjá þetta.
Og svo var farið með þau í öilum hávaðanum og
óganginum gegnum æpandi manngrúunn að vngni, sein
tveim hestum var beitt fyrir; þei.m var hjálpað upp í