Lögberg - 29.01.1890, Blaðsíða 3

3
LÖGBERG, MIDVIKUDAGINN 29. JANÚAR 1S90.
G I a d s t 0 n e.
Eins og lesendum vorum er kunnugt, varfT
Gladstone áttræður þ. 29. des. síðastl. Sama
dag gaf helzta blað vinstrí-m?nna í Danmörk
yfirlit yfir hið merkilega lífsstarf hans og þyðingu
þess fyrir brezku þjóðina og hinn menntaða
heim yfir höfuð. Vjer efumst ekki um, að les-
endum vorum J>yki ánægja að )>ví, að kynnast
sögu þessa postula frelsisins, mannúðarinnar og
friðarins, og því látum vjer b!að vortTæra þeim
eptirfylgjandi grein, sem er lausleg | >ðing af
grein þeirri í danska blaðinu, er vjer gátum
um.
í da<r hultlur Gladstono lnnn
áttatugasta afmælistlag sinn. Heill
otf liraustur á sál og líkama liefur
hann yfir stigiö eitt hið lengsta
aldurs skeið. Títnans farg liefur
hvorki getað veikt hans óþreyt-
andi vilja-þrck, nje heldur dregið
skýlu fyrir hans hvössu og skörpu
sálarsjón, sein hcfuv eins og þrengt
sjer í gegnuin allt, og sjeð svo
langt fratn í veginn. Scm bctur
fer, er svo iangt frá því, að saga
hans sje á enda, að han’n berst
enn þá með eldlegu æsku-fjöri fyrir
því aö kotna fram þeirri rjettar-
bót, sem telja má stærsta og Jtýö-
ingarmesta af öllu því mikla og
mar<ra, er nokkru sinni hefur ver-
ið á dagskrá Englands. En aö
baki honum liggur ælistarlið, svo
heillaríkt og stórfengilegt, að liann
stendur sem einn uppi, án þess
nokkur af samtíðarmönnum hans
komist í samjöfnuö við hann.
Gladstone er ekki að eins hinn
stórvitri, heiðri-krýndi foringi
frjálslynda flokksins á Englandi.
þýðing hans nær langt utn lengra,
því liann má álítast mestur og
göfugastur þeirra manna, er trúa
á þjóðstjórnar-liugmyndina um allan
hinn menntaða hcim. Hjá „tlie
grand old man“, eins og ensku
blöðin nefna hann, lcoma bókstaf-
lega fram allar þær pólitisku
frelsis- og framfara- huginyndir,
sem hreyfa sig á vorum tímum;
djúp og óafmáanleg merki hafa
vcrk hans í þjónustu þjóðstjórnar-
innar eptir skilið í mannkynssög-
unni, og nafn hans mun lifa og
ljóma lengst fram i ókomnar aldir.
Að gcfa nokkurn veginn greini-
legt yfirlit yfir þetta feikna mikla
lífsstarf Gladstones, væri hið sama
sem að rita hina pólitisku sögu
Englands síðustu 40—50 árin.
Vjer verðum hjer að láta oss
nægja að henda á hin helztu
stórvirki, er eptir hann liggja, og
dra^a fram aðalatriðin í hinni
O
merkilegu sögu hans, hvcrnig hans
pólitiski þroski stöðugt vex, svo
að hann, sem upprunalega var ein-
dreginn íhaldsmaður, verður að
jnerkisbera hins frjálslynda flokks.
þegar Gladstone fyrir 57 ár-
vnn 01- desember 1832) varð með-
liinur brezka þingsins, var liann
„Tory“ í húð og hár. Hann hjelt
í öllum greinum dauðaaaldi í þær
skoðanir og það ástand, er ríkti í
landinu, sem væri það hið eina
sanna og rjetta. Hann liafði mesta
ýmugust á rjettarbót þeirri á kosn-
ingarlögunum, cr frjálslyndi tlokk-
urinn hafði þá nýlega komið fram
með. Sú rjettarbót veitti — að
íninnsta kosti að nokkru leyti —
almenningi manna þátt í stjórn
xíkismálefnanna, en til almennings
manna bar Giadstone, eins og allir
jsannir íhaldsmenn, mjög lítið traust
En sjerstaklega var hann um þess-
3u- mundir brennheitur áhangandi
hinnar prótestantisku ríkiskirkju.
Kenning. hennar var eptir hans
skoðun sá fullkomnasti og áreið-
anlegasti sannleikur, og sjerhverja
tilraun til að ha«<>'a við stöðu hennar
OO
gagnvart þjóðinni cða rýra vald
hennar, áleit hann gjörræði. Hon-
um kom þá ekki til hugar, að
írlcndingar hefðu neina sjerstaka
Astæðu til þess, að kvarta yfir
því, að verða að þola útlendan og
hataðan prestalýð. þvert á móti
virtist honuin það vel farið, að
fólk væri neytt inn á veg sálu-
hjálparinnar, þó aldrei nema þaö
væri því jivernauðugt. Enguin
manni hefur víst dottið í hug um
þessar mundir, og sízt lionum
sjálfum, að hann ínuudi verða
bjargvættur Irlands og foringi
frjálslynda flokksins á Englandi.
En þegar frarn liðu stundir breytt-
ist bans pólitiska skoðun gjörsam-
lega, að vísu ekki með neinum
skjótum, ofsafcngnum byltingum,
heldur smátt og smátt, svo að
segja af eðlisnauðsyn. Ár frá ári
urðu skoðanir hans frjálslegri, sjón-
deildarhrin<rur hans stærri og stærri
og loks tókst honum að segja
skilið við hleypidóma og sjervizku
íhaldsmanna, er grúft liafði sem
faig yfir æsku- og þroska-árum
hans.
Vjer gctum hjcr ekki í ein-
stökum greinum fylgt þessum þýð-
ingarmiklu framförum, er urðu
á svo rólegan og eðlilegan hátt,
o o o
að menn sjaldan eða aldrei urðu
þess varir, að hann hefði skyndi-
lega eða undirbúnings’aust íiorfið
frá sínum fyrri skoðunum. Glad-
stone rennur hægt og liægt út
úr höndunum á íhaldsmönnunum.
Stöðugt fjarlægist hann moira
og meira sína fyrri fylgis-
menn, stendur síðan í nokkur
ár í vissum skilningi eins og
mitt á inilli þessara tveggja stóru
flokka, en þó kemur æ betur
í Ijós að hann er hlynntari
frjálslynda flokknum. Um síðir
varð sá atburður í júní 1859, er
tók af allan efa, sá, að hann varð
fjármálaráðherra í stjórnarráði
Palmerstons lávarðar. Æskumað-
urinn sem á árunum 1830—40
hafði verið í flokki æstustu íhalds-
manna, er nú orðinn tryggur stríðs-
ínaður í her framsóknar-manua,
og er enda þá þegar orðinn sá
maður, er frjálslyndi flokkurinn
byggir framtíöar-von sína á. Og
engum af hinum fyrri fylgismönn-
um hans dettur í hug að kalla hann
frávilling eða liðhlaupá. Slík hrein-
skilni og sannleiksást lýsti sjer
í allri framkomu hans.
Vjer viljum einkum sýna eitt
atriði frá þessum árum, af því
það lýsir svo glögglega hve næm
sómatilfinning kom fram hjá hon-
um í stjórnarstörfum. Arið 1841
hafði hann farið inn í ráðaneyti
Sir Jlobert Peels, sem verzlunar-
mála-ráðherra og bráðlega fengið
það orð á sig að hann væri einn
af hinum duglegustu og gáfuðustu
nteðlimum stjórnarinnar. það kom
þess vegna ekki að eins flatt upp
á menn, heldur var það einnig
lireint og beint sorgar-efni, að
hann sumarið 1845 sótti um lausn.
Ástæða hans var sú, að formaður
ráðaneytisins, Peel, hafði ákveðið
að veita einum af katólsku skól-
unum á Irlandi töluvert aukinn
styrk af ríkisfje. Gladstone var
saint sem áður engari veginn, eins
og menn kynnu að ætla, ínót-
stöðumaður þessa frumvarps. Hann
hafði þvert á móti lengi samvizku-
samlega íhugað þetta mál, og var
kominn á þá skoðun að það væri
hrein og bein skylda ríkisins að
styðja þá skóla á írlandi, er
stjórnað var samkvæmt hinni ka-
þólsku trú Ira. En hann hafði
áður komið frain sem hinn ákaf-
asti forvígismaður hinnar prótest-
antisku ríkiskirkju, og honum
fannst, að hann gæti eigi sem
ráðherra barizt fyrir frumvarpi, er
var byggt á frumreglu almenns
trúarfrelsis, án þess að virðing
hans vairi í hættu. Hann vildi
koma í veg fyrir að nokkur
grunur gæti leikið á þvt, aö hann
hefði skipt um skoðanir til þess
að halda embætti sínu. Hann
vildi því með engu móti taka aptur
lausnaruinsókn sína. Tók svo sæti
í neðri málstoíunni og mælti
þá kröptuglega fram með frum-
varpinu.
Vjer gátum þess áður, að
Gladstone hefði orðið fjármála-
ráðherra í síðasta ráðaneyti Palrn-
erstons. Ilann var það Jiangað
til 186G. Með frábærum dugnaði
jók hann álit sitt, eptir því sem
árin liðu. Og hann var álitinn
mesti skörungur Englands í öllu
því cr að fjármálum laut. Meðan
Palmerston var uppi, var ekki
hægt að koma á neinum almennum
og víðtækum rjettarbótum. „Gamli
Patn“ var smám-saman orðinn
eindreginn apturbaldsmaður, en
jiegar hann 81 árs gamall safn-
aðist til feðra sinna, 8. oktbr.
1865, lifnaði aptur yfir pólitiska
lífinu á Englandi. Gladstone varð
nú foringi frjálslynda flokksins, og
þá hófust þeir tímar, sem menn
hafa kallað „gullöld frjálslynda
flokksins á Englandi“.
Aukinn kosningarrjettur var
hin fyrsta rjettarbót, sein Glad-
stone barðist fvrir af öllu afli.
Honum varð vel ágengt; reyndar
komst önnur rjettarbót í kosn-
ingarmálum á undir „Tory“ ráða-
neyti Disraelis, en Gladstone hafði
hafið málið og honum var það að
þakka, að því varð framgengt, og
að rjettarbótin varð eins þýðing-
armikil og víðtæk og hún varð.
I sögu þessara merkilegu ára
kveður þó langmest að rjettar-
bótunum á Irlandi. það hafði
lengi staðið á dagskrá, að afnema
prótestantisku ríkiskirkjuna á Ir-
landi, en þangað til hafði enginn
enskur stjórnfræðingur vogað, eða
verið svo laus við hleypidóma, að
hann gerði það mál að sínu ináli.
Gladstone hafði smámsaman sjeð,
að það var ranglátt og óeðlilegt
að kúga Ira til að styðja og
gjalda til þeirrar kirkju, er að
eins örfáir þeirra hcvra til. Hann
ber mikla virðingu fyrir sannfær-
ingu annara manna, og þess vegna;
sá hann að ríkið neytti valds
síns á algerlega ötilhlýðilegan hátt,
þegar það beitti kúgun í trúar-
efnum, hvernig svo sem sú kúg-
un kom fram. Hann sá einnig
að hin enska ríkiskirkja gat ekki
ráðið við neitt á Irlandi; allar til-
raunir hennar um að snúa lrum í
trúarefnum voru algerlega árang-
urslausar. Irar söfnuðst hvern
sunnudag hópum saman í hinar
lítilfjörlegu kirkjur, er þeir höfðu
sjáltír reist og sem kaþólskir prest-
ar fluttu messur í. Stóru pró-
testantisku kirkjurnar þar stóðu
tómar. þegar Gladstone athugaði
allt þetta, þá þroskaðist og styrkt-
ist sú sannfæring hans, að það
yrði sem fljótast að afnema ríkis-
kirkjuna á Irlandi, því hún hefði
ekki framar neinn rjett til að
vera við lýði.
Hann hikaði ekki lengi, held-
ur tók þegar til stárfa. Hann var
foringi frjálslynda flokksins á ríkis-
þinginu 1868, og þegar þá kom
hann fram með allmargar tillögur,
er augljóslega bentu til þess, að
það ætti að afnema ensku ríkis-
kirkjuna á Irlandi. þótt tillög-
ur þessar yrðu samþykktar, þá
leiddi reyndar ekki beinlínis af
því að ríkiskirkjan yrði afnumin,
en þær kváðu að nokkru leyti
upp dauðadóminn yfir henni. þær
lýstu yfir því, að þingið tæki
málið að sjer, og það hefði fyrir
sitt leyti ekkert á móti því, að
þetta kæmist á.
Afleiðingin af þessu varð sú,
að allir íhaldsmenn bæði utan
þings og innan ruku upp til handa
og fóta. Ihaldsmennirnir höföu
árið áður með mestu nauðung
samþykkt rjettarbætur í kosning-
arlögum; það sem nú var fariö
fram á þótti þeim hálfu verra.
þeir ætluðu að berjast ineð lmú-
um og hnefum gegn því að rfkis-
kirkja væri afnumin á írlandi.
Samt sem áður gat Gladstonc
komiö tillögum sínum fram. Til-
lögurnar voru samþykktar eptir
mjög langar og ákafar orðadeilur,
og Disrac.li sá ekkert annað ráð
en að hleypa upp þinginu og
vita, hvort kjósendur mundu ekki
samþykkja íhalds-pólitík hans. Kosn-
ingar orustan var mjög langvinn
og áköf, og báðir tíokkar neyttu
allrar orku, en Gladstone vann
frábæran sigur. Á þingi ]iví seui í
hönd fór, liafði hann með sjer
mikinn og eindreginn meiri hluta,
og í desember 1863 varð hann
formaður ráðancytisins í stað
Disraelis.
Enginn efaðist um að ríkis-
kirkjan á Irlandi væri nú búin
að lifa sitt fegursta. Kjósendur
höfðu kveðið upp dauðadóminn.
Gladstone átti nú ekki annað eptir,
en að framkvæma hann, og undir
eins tók liann að búa sig undir
það.
þegar 1. marz 1869 lagði
hann fram í neðri málstofunni
frumvarp til laga um að afnema
ensku ríkiskirkjuna á Irlandi.
Hann mælti fram með tillögunni
incð svo snjallri ræðu, að bæði vin-
ir og mótstöðumenn dáðust að.
„Tory“-flokkurinn vildi ekki
láta undan að heldur. Hann gat
ekki gert sjer von um að geta
fellt frumvarpið, en rcyndi á all-
an hátt að umsteypa því með
breytingartillögum. Yfir höfuð
reyndi sá flokkur að bjarga
eins miklu og unnt var af skip-
broti sínu.
kennilýðsins, en hann Ijet það
ekki liræða sig frá framkvæmd-
um. Hann hafði enn þá meiri
hluta bæði í neðri málstoíunni og
meðal þjóðarinnar, og á þinginu
1870 heppnaðist honum að fá
landbiinaðarlög íra samþykkt.
(Meira).
Nýlegp liöfura við fensrið meira af
alskonar Jóla og Nýárs gjöfum með á-
gætu verði, svo að þeir sem ekki hafa
peninga til að kanpa dýra hluti, geta
fengið þá rajög laglega fyrir fáeiu cent
(í Dundee House).
Sömuleiðis gjörum við okkar hezta til
að fá þá hluti fyrir fólk sem við ekki
höfum sjálfir, ef nokkrir væru, at' hvaða
tegund sem er.
Komið því sem fyst og látið okkur
vita, livers þið óskið fyrir Jólin og Ny-
árið.
Allt cr í tje, og alla gjörvm við ánœgða
rf mögulegt cr.
KOMH) þVÍ BEINT TIL
Dundee House
N. A. Horninu á Ross & Isabel Str.
LJÓSMYNDARAR.
McWilliam Str. West, Winnpisg, IVJan
Eini ljósmyndastaðurinn í bæn-
um sem íslendingur vinnur á.
þá sýndi Gladstone að hann
var fær um að standa í þessu
stórræði. Akafar umræður stóðu
yfir svo vikum og mánuðum skipti.
þá kom fram hjá Gladstone bet-
ur en nokru sinni áður lians frá-
bæra snilld sem ræðumanns o<r
flokks-foringja. Hann lýsti því
yfir, að hann vildi samþykkja
liverja sanngjarna breytingu, en
hjelt fast við Öll aðalatriði*
frumvarpsins, og loksins urðu mót-
stöðumenn hans að láta undan.
I lok júnímán. voru lögin sam-
þykkt í neðri málstofunni og
skömmu seinna voru þau einnig
samþykkt í efri málstofunni, þótt
„Tory“-ílokkurinn hefði þar aðal-
styrk sinn.
Með þessu var margra alda
ójöfnuður gegn Irlandi bættur.
En Gladstone datt ekki í hu<r að
hætta á miðri leið, og sitja að-
gerðalaus að virðingu sinni. Und-
ir eins og kirkjumálinu var lokið,
byrjaði liann á landbúnaðarmál-
inu.
Um þessar raundir var það
þó engan veginn ætlun Gladstones
að gera heitt áhlaup á stóreigna-
fyrirkoraulagið á Irlandi, nje
heldur að útvega Irum jarðir
þær aptur, er á undanförnum tíma
höfðu verið hrifsaðar af þeim.
það sem bonum þá var mnhugað
um, var að tryggja stöðu leigu-
liðanna írsku, greiða þeim veg til
að fá lán af almanna fje ineð
góðum kjörum og veita þeim rjett
til þess að krefjast uppbótar fyrir
að endurbæta hús og ábýli sín.
I raun og veru virtist þetta
vera mjög sanngjarnt, en höfð-
ingjarnir, sem eignir áttu á Ir-
landi, litu á það frá allt öðru
sjónarmiði. þeir hauguðu saman
bitrustu ásökunum og smánaryrð-
um gegn ráðaneyti frjálslynda-
flokksins, og kváðu frumvörp
Gladstones vera tilraun til þess
að ræna þær stjettir manna, sem
eitthvað ættu; og klerkastjettin,
sem var sárreið út af afnámi rík-
iskirkjunnar á írlandi, fyllti auð-
vitað flokk stóreigna manna, og
Ijet sjer sæma að slöngva frá prje
dikunarstólnum ofsafengnum á-
kærum gegn ráðaneytinu.
Gladstono er trúrækinn mað-
ur, og honum hefur auðvitað fa.ll-
ið sárt þetta osfafengna áhlaup
TYND STÚLKA.
Hver sá sem kann að vita um heiinili
Ingibjargar Jóhannsdóttur frá Ilnuusuin
í Ilúnavatnssýslu, er kom að heiman í
sumnr (1889) er vinsamlega beSinn að
tilkynna mjer [>að við allra fyrstu
lientugleika.
Guðmundur Sigurðsson.
49 Notre Dame St. East.
Winnipeg Man.
MITCHELL DRUG CO.
— STÓRSALA Á —
hjfjum oq patcnt-mcbolum
Winnipeg, Man.
Einu agentarnir fyrir hið mikla norður-
ameríkanska heilsumeðal, sem læknar hósta
k v e f, andþrengsli, bronchitis.
r a d d 1 e y s i, h æ s i og s á r i n d i íkverk*
u m.
iirays síróp úr kvodti tír
raitdu tírcni.
Er til sölu hjá ölíum alminnilegum
A p ó t c k u r u m og sveita-kaupmonnuni
GRAYS SIROP læknar verstu tegundir af
f , hósta og kvefi.
GRAYS SIROI* læknar hálssárindi og hæsi,
GRAYS SiRv^P gefur Jcgar í stað tjetti
bronchitis.
GRAYS SIROP cr helsta meðalið við
, , andþrengslum.
GRAYS SIROi* læknar barnavciki og
, , kíghósta.
GRAYS SJRÚP cr ágætt meðal við tæringu.
GRAYS SIROP á vi5 öllum veikindum í
, háhi, lungutn og brjcsti.
GRAYS SÍROP er bitra en nokkuð annað
n eð d gegn öllum ofannefnd-
um sjúkdómum.
V e rd 2 5 c e n ts.
Við óskum að eiga viðskipti vi5 yðut.
------------— mirs"* .".5
0. H. CAMFBELL
GENERAL
471 MAIN STREET. ■ WISSIPEG, MM.
Headquarters for all Lines, as unde»'
Allan, Inman,
Dominion, State,
Beaver. North Cerman,
White Star, Lloyd’s (Bremen Linoí
Cuoin, Direct Hamburg Line,
Cunard, French Line,
Anchor, Itallan Line,
and every other line crossing the Atlantio or
Paoiflc Oceans.
Publisher of “CampbeU’s Steamsliip Gnidc.”
ThisGuidegivesfull particularsof ail iines. witb
Time Tahles and sailing dates. Send for it.
ACENT FOR THOS. COOK&SONS,
the celebrated Tourist Agents of the ivorld.
PREPAID TICKETS,
to bring your friends out from the Old Country
at lowest rates, also
MONEY ORDERS AND DRAFTS
on all points in Great Britain and the Coa-
tinent.
BACCACE
ohecked through, and labeled for the ship by
which you saii.
Write for particulars.
swered promptiy.
Correspondence
an-