Lögberg - 05.03.1890, Side 6

6
LÖGBERG, MIDVIKUDAGINN 5. MARZ 1890.
ÍSLENZKIR ANNÍLAR.
Islaiulske Annaler indtil 1578.
Udgivne for det norskc liistoriske
Kildeskriftfond vcd Dr. Gustav
Storm. Christiania, 1888, 8,
LXXXIV + (567 blss.
Lctta er cin liinna merkustu
íslenzku bdka, scm út hafa komið
íi öldinni; ekki einunois að því, er
til efnis kemur, lieldur og að öllu,
sem útgíifuna varðar. íslenzkir ann-
álar, fvrir ofan nofndan tíma, hafa
aldrei fyrri vcrið gefnir út í lieild
sinni. Kaupmannahafnar útgáfan
1847 sleppir flestu fvrir íslands
bvgð, auk Vmislegs annars. Af
konungs aqnál aptan við útgáfu
einna fremstir meðal pjóða
gainla heims. Beri menn saman
[>að, sem ritað var í sögu á tólftu
og prettándu öld annarstaðar, við
pað, sem ritsett var á Islandi: enda
par, sem samanburðurinn nytur sín
bezt, í ævisagnaritup, standa íslend
ingar öllum öðrum pjóðum á sporði.
Detta er vitnisburður inenntaðs
heims, eða rjettara, peirra manna í
enum menntaða heimi, sem glöggv-
asta pekkingu hafa liaft á bók-
inenntum vorum í samanburði við
bókmenntir annara ]>jóða, og búið
liafa ytír hreinustum tilfinningum,
og göfugustum lijörtum liafa gædd-
ir verið. Degar íslenzkir níliilistar
fara að leita örvænting sinni fró-
unar ineð pví, að skopast að forn-
vorum
, . I.
hins 1 ingar
Drs. Guðbr. Vigfússonar af Sturl-jum bókmenntum vorum —pví al
ungu (Oxford, 1878), er sleppt öllu vöruleysið og andvaraleysið er svo
frani
að árinu 842 og .allri latín-
unni. Flateyjar annálar voru áður
prcntaðir með Flateyjarbók, sera
peir Unger og Guðbrandur gáfu
út 1860- (58. En sú bók ef bæði
d^r og I fárra liöndum. Enn pá
óaðkvæmilegri eru peir aiináiar
Islendinga, sem prentaðir eru í
Langebeks Scriptores Rerum Dani-
carum. iiingað til liafa pví 'annála-
rit íslendinga verið í óhandhægum
bókum og dfrum eða annars vegar
á stangli eða í brotum. En nú
er peim öllum, frain yfir miðja 1(5.
öhl, safnað í eina handhæga bók,
sem vjer gizkmn á að eigi muni
kosta meir en 2—8 dollara í inesta
lagi verð bókarinnar höfum vjer
eigi sjeð. Eru pví líkur til, að
margir, seni liingað til liafa eigi
átt kost á uð liafa pessa tegund
af ritsmíði forfeðra vorra handa í
milii, útvegi sjer pessa útgáfu, úr
pví heild annála vorra er fengin.
Mijrgum kann að pykja lestur ann-
ála vorra |>urr. Dað er náttúrlegt.
Annálarnir voru aldrei ritaðir til að
kitla eyrun eða liamjia tilfinningunni.
Deir
voru .ritaðir til að mennta
inenn og fræða*, og pað í hinuin
bezta tiigangi; Jieim, að vísa inönn-
11111, eins rjett og annálshöfundur
ljvcr vissi bezt, á tímamörk viðburð-
anna í mannkynssögunni. Tímabils-
pekking er fyrsta skilyrðið fyrir
gli’tggri sögupekkingu. Deiin, sem
tíma viðburðanna veit, veitir hægra
að rekja sambönd peirra en hinum,
sem ekki veit pað. En eigi parf
pað orðuin að fegra, hversu áríð-
andi og frjó athugul sögupckking um sem, að öllu samtöldu, sje bet-
er. Sá lieiður verður aldrei tckinn ur t!1 fallin að vekja löngun
frá forfeðrum vorum, að í pessari sannrar manndáðar í ungum
fræði liafi [>eir staðið á sinni tíð J björtum; nú en s(>nn manndáð er
— : ------- j að minnsta kosti sú bezta lyf við
* -,Eru lijer ok margir hlutir j níhilismus, sem hugsazt getur.
samansettir af fmissuni atburðum,
kafpykkt, að peir sjá livergi grilla
fyrir góðu, ekki einu sinni par sem
pað starir pcim í augu — pá pyk-
ir eigi illa fallið, að leiða til vætti
héiinsfrægra manna eins og t. a. m.
Ilasks, hins langmesta málfræðings
aldarinuar, sem um leið var spekingur
að viti. Degar hann gcrir grein
fyrir pví, livers vegna hann læri
íslenzku, segir hann: „Dað skal
vera mln huggun og gleði, að læra
petta mál, og að sjá af ritum þess,
liversu menn hafa fyrrum polað
andstrcymi og með lireysti klofið
pað. Jeg læri ekki íslenzku til
pess, að nema af henni stjórnfræði
cða herinennsku, eða pess konar,
en jeg læri liana til pess að (jeta
hujsað eius ot7 maður, til pess, að
útryma peim kotungs og kúgunar-
bem fram hafa farit á vinsuin lönd-
Uin, ejitir pví sem annálar til visa, vJcr
hrerir mcstan frMleik sýnau, segirj——
höfundur Laurentius söíhi, oa hefur
rjett að inæla. I
Eptir pennan útúrdúr komum
nú aptur til efnisins. íslend-
* Sjá fimmtíu-ára-afmælis rit
Bókmcnntafjelagsins, 1867, bls. 15.
byrja ekki að taka saman
annála fyrr en lön^u eptir, að peir
höfðu ritað sögur sinar. Prófessor
Storm leiðir gildar líkur að pví,
að annála ritun hefjist ekki fyrr enn
undir lok 13. aldar, eða um 1280
í fyrsta lagi. Detta má sjá bæði
af pví, að sagnarit íslendinga, sem
skrásett voru á 12. og 13. öld vitna
aldrei til annála,* og að annála
innskot, sem ekkert koma efni við
byrja fyrst í sagnaritum frá 14.
öld, og enn fremur á pví, að elztu
handrit eða elztu kaflar annálanna,
optir pví sem rakið verður, cnda
með árunuin 1205 (Resens annálar),
1306 (konungs annáll), 1310 (liið
glataða frumrit annála Dr. Henrik
Höyers, Björgvinings).
Uiyi tíma var pað ætlun manna
að annálaritun íslendinga ætti pá
fyrir feður Sæmund fróða (•(•1133)
og Ara fróða (•(•1148). Yfir pessari
skoðun lfsti fyrst Bjöm á Skarðsá.
í formála annála sinna, bls. 4., seg-
ir liann: — „Dessu jafnframt“ (o:
að peir Ari og Kolskeggur Ás-
bjarnarson enn fróði sömdu Land-
námu) „er og sá vellærde mann Sæ-
mundur prcstur Sigfusson hinn frode,
er miked dictade historiur og An-
nála-skrif, og lians ættmenn Odd-
veriar lieldu pví og lenge og kaull-
um ver pad Odda Annál er Sæ-
mundur byriade og epter liann adr-
er vidjuku. Are liinn fróde liafde
og Annála skrif og iians epterkom-
endur, og pad kaullum ver Flat-
eyar Annál“. En petta er allt mis-
skilningur Björns; pví Oddverja
annáll hans er útdráttur úr danskri
anda, sem mjer hefur verið inn- veraldar-„kroniku“ frá 16. öld, eins
rættur með ujipeldinu frá blautu
barnsbeini, til pess, að stæla hug
og sál, svo jeg gcti gengið í hætt-
ur óskefldur, og að sál mln kjósi
heldur að segja skilið við líkamann,
en að breyta út af pví eða afneita,
sem liún hefur fengið fulla Oj)
fasta sannfœrincju um ad sje rjett
0(j sattu*. -—- Er ekki petta tekið
innst innan úr forðabúri tilfinninga
vorra eins og pær hreyfðu sjer í
ósjjilltuin lijörtum vorum, (pó vjer
pá eigi gætum komið orðum að
peim), er vjer sátum yfir ám feðra
vorra og húsbænda í dölum íslands
með Njálu, Laxdælu, Eglu eða
aðrar sögur vorar á linjám, gljúfr-
ið fyrir ofan og fossinn fyrir
framan oss? Dað mun leitun á rit-
og Prófessor Storm sannar, og Flat-
éyjar annáll Björns er annáll sem
Gottskálk Jónsson, jirestur í Glaum-
bæ (1550—93), dóttursonur Gott-
skálks Nikulásssonar, ritaði og Jón
Sigurðsson, sem fyrstur tók eptir
handriti pessa annáls í Stoekholmi
1846, kallaði Gottskálks annál, sem
liann nú almennt lieitir.
Allir íslenzkir annálar eru
runnir frá einu frumliandriti. Detta
sannast á pví, að I peim öllum eru
stórir kaflar orðrjett samhljóða. Deir
fylgja allir einni og sömu tíma-
talsreglu -— talbyrðingsreglunni, sem
er einkennileg fyrir ísland og annars
staðar alveg ópekkt. Og megin
uj>j>sprettur alls, sem eiginlega við-
kemur útlöndum, eru, í ölluin ann
álum, hinar sömu. Dar má rekja
til útdrátta úr veraldarsögu Hier
onymusar prests, úr biflísögu Pjeturs
Comestors (átvagls), sögu-skuggsjá
Vincentiusar frá Beauvais, og sjer
í lagi úr veraldar kroniku Djóð-
verjans Ekkehards frá Aura. Ensk
sagnarit hafa annálasmiðir vorir og
pekkt og reynt að búa sjer til
eptir peim enskt konungatal sem,
að vonum, hefur mishepjinazt, pví
peir liafa enga enska annála liaft
að styðjast við. Úr mörgum öðrum
útlenduin bókum synir Próf. Storm
að annálasmiðir vorir liafi aflað sjer
efnis í rit sfn.
Útgáfa pessi er ágætlega af
hendi leyst yfir höfuö. Formálinn
er einkar fróðlegur og par er saga
íslenzkrar annálaritunar bezt skrá
sett, pað vjer til vitum. Lysing
handritanna og innbyrðis sambanda
peirra er hin nákvæmasta, og öll-
um skyrteinum sem par að lúta
ljóslega skijiað niður. Ajitan við
annálana fer registur á 167. bls.
með tilvísun til árs o<r annála
n
flokks, hvenær og hvar livert nafn
og örnefni finnst, sem I bókinni er.
Að í slíkum aragrúa af tölum kenni
yfirsjóna hjer og livar er ofur nátt
úrlegt. En slíkar misfellur eru
eigi margar njo mikilvægar, neim
ef vera skyldi helzt í ríkisára-setn
ingu jiáfanna. Bókin er, að ölli
samtöldu, meistaralega úr garði ger.
X.
NORTHERNPACIFIC
AND MANITOBA RAILWAY.
Time Table, taking effect Dec. 30. 1889.
Daily ex. Su
11. ioa O
i°-57 a 3'°
jO. 24 a 13-5
o.ooa 9-35» 21.0
9-15 a 35-2
8.52^ 42.1
8.25 a 5°-7
8.10 a 55-5
bctur
lieiint
* Dó fáuin vjcr ekki
sjeð en að úr annál sje
greinin sem bætt er í íslendinga-
bók við lögsögumannatalið um kotnu
Sæinundar fróða sunnan af Frakk-
landi, par sein hún á alls ekki við.
En vel getur verið, og er enda
líklegast, að cinhver annálafræðing-
ur hafi skotið henni inn í síðari
afskriptir af Islendingabók. Dví ekki
kemur pað til mála að frumrit Jóns
Ellindssonar liatí verið eiginrit Ara.
NORTHERN PACIFIC
-----—OGr-----------
IVIA^ITOB/V J/\RfIBI\AUT^RFJI\CID
Selur farbrjef
til allra stada i Canada og Baijdarikjunuit)
LÆCRA EN NOKKURN TÍMA ÁDUR.
Northern Paciflc og Maijitoba járnbrautarfjelag
ið sendir lest á
----HVERJUM DEGI,----------
sem er fullkomlega útbúin með -síSustu um-
bætur, |>ar a meðal skrautlegir dagverða- og
svefnvagifar, sem gera ferðir meö J>eirri
braut fljótar, skemmtilegar og þægilegar fyrir
fólk austur vestur og suður. Náið samband
við lestir á öðrum bruatum.
Allur farangur merktur til staða í Can-
ada fluttur alla leið án þess tollrannsókn
sje við höfð.
Far yfir hafið með sjerstnkun) svefnl)erbergj-
um útvegað til Stórbretalands og Evrópu
og |>aðan. Samband við allar bezlu
gufuskipalínur.
Farbrjef VESTUP Á KVRRAHAFSSTRÖND
og TIL BAKA, sent duga 6 mánuði.
Viðvíkjandi frekari upplýsingum, kortum,
tímatöflum og farbrjefum sem gilda á miðdegis-
verðarvagna brautinni, skrifi mcnn eða snúa
sjer til einhvers af agentum Northcrn Pacific
& Manitoba Irrautarinnar eða til
HERBERT J. BELCH,
Farbrjefa agent 486 Main St.. Winnipeg,
J. M. GRAIIAM. H. SWINFORD,
Aðalforstöðumaður. Aðal agent.
Winnipeg.
North B’n’d SP South B’n’d
'
Daily Exept Sundav Daily Passen- ger. £ 0 8 STATIONS. C a £ Freight.
No. 55 No. 53 s Cent. St. Time No. 54 Nos6
i.3°p 4-15 P 0 a Winnipeg d lio.foa 4-3°P
1.25p 4-11 P 1.0 Kennedy Aven 10.53.1 4-35P
1 -15 P 4.07 p 3-o Portagejunct’n 10-57 3 4-45P
I2.47i> 3-54P 9-3 .St. Norbert.. II. 11 a 5-°8p
I2.20p 3-42P >5-3 .. .Caitier.... u.24a 5-33P
n-32a 3-24P 23-5 . .St. Agathc. 11.42 a 6.051)
11.12 a 3- ióp 27.4 .Union l’oint. 11.50 a 6.20p
10.47 a 3°5 P 32.5 .Silver Plains. 12.02 p 6.40P
10.11 a 2.48P 40.4 ... Morris . . . 12.20p 7-°9P
9.42 a 2-33P 46.8 . .. St. Jean.. . I2.40p 7-35P
8.58a 2.13p 56.0 . . Letellier .. I2-55P 8.12p
8.15» 7-i5a !-53P 1 • 48 p 65.0 a}wLynne{* i.i5l> >-«7P 8.5op
7.ooa i.4op 68.1 d. Pembina. .a I.25P 9-°5P
10.10 a 268 .Grand Korks. 5.20P
5-253 Winnip Junct’n 9-5°P
8-353 . Minneapolis . 6.353
8.oop d. .St. Paul. .a 7-05 3
Westward. | Eastw'ard.
10.20 a .. Bismarck .. 12.35.3
lo.llp .. Miles City.. n.oóa
2.50PI . .. Helena ... 7.20 p
10.50^ Spokane Falls 12.40^
5.40P . Pascoe Tunct. 6. lop
6.40 a . . Portland... via O. R. &N,) 7.00 a
6.45® . . .Tacoma. .. 6-45 3
v. Cascane d.)
3-I5P .. Portland.. . j v. Cascade d.)j IO.OOp
PORTAGF. LA PRAIRIE BRANClI.
STATIONS.
| Daily
cxSu.
........Winnipeg........14-zop
.... Kennedy Avenue....
....Portage Junction.... 14.32 p
......Headingly.........!5-o6p
.....Horse Plains.......j 5.30 p
. ...Gravel I’it Spur...5.5 5 p
.........Eustace........6.17 p
........Oakville........|ó. 38 p
... Assiniboine Bridge... . 7.o5p
. ..Portage la Prairie.... |7.20p
Pullman Palace Sleeping Cars and Dining
Cars on Nos. 53 and 54.
l’assengers will l>e carried on all regular
freight trains.
Nos. 53 and 54 will not stop at Kennedy
Ave.
J. M. GRAHAM, II, SWINFORD,
Gen’l Manager. Gen’l Agent.
Winnipeg. Winnipeg
CHINA HALL.
43o MAIN STR.
Œfinlega miklar byrgðir af Leirtaui, Postu-
fnsvöru, Glasvöru, Silfurvöru o. s. frv. á
reiðum höndum.
Frfsar þeir lægstu i bænum.
Komið og fullvissið yður um þetta.
GOWAN KENT & CO
A. H. Van Etten,
----SELUR-----
TIMBUII, Þ A K S PÓN,
VEOGJAIiIMLA (Lath) tfcc.
Skrifslofa og vörustaður:
—Hornið á Prinsess og Logan strætum,-
Winnipeg.
170
„Ifvers vegna? Af því jeg trtíi honum ekki — þess
Vegna er það. Gnmall? ó, já; jeg er viss um innn er
gnmall. Og auk þess, liugsnðu þjer bnrn: þessi lærði
lierra hefur setið 20 ár í bjónaskilnaðar rjetcinum ?
Jeg þekki hunn’*, hjelt Eustace áfram hefudargirnislega
— „Jeg jekki hann. Hann fær sjálfurást á |»jer. Hann
væri líka numi karlskröggurinn ef hann gerði þuð ekki“.
Ágústa rak upp skellihlátur. ,,I>ú ert þó sunuarlega
of Ulægilegur, Eustace", sagði hún.
„Jeg veit ekki, hvert jeg er hlægilegur eða ekki,
Ágústa; en ef þú heldur, að jeg lúti þennan lærða
doktor fura að marsjern um með þig, án þess að jeg
sje þ-ar til að veita ykkur eptirtekt, þá skjátlast þjer.
I>að er svo som auðvitað, að hann mundi fá ást á þjer,
eða |>á að einhverjir nf skrifurunum hans mundu gera
það; það muruli enginn geta vrrið nálægt þjer tvo daga
ún þcss |<að færi svo fyrir honum“.
„Ueldurðu |»að?“ sagði Ágústji og leit mjög ástúð-
lega á hann.
„Já, jeg held það“, sagði hnun, og þar með var
samræðunni lokið, og ekki byrjað á henui aptur fyrr en
jniðdegisverðurinn var af staðinn.
Eustace hafði tekizt að fá levfi húsbænda sinna til
lið vera fáeina daga laus við verk ritt, og næsta morg-
\m kl. 11 kom hann með ílr. John Short lil |ess að
tava með Ágústu og Lady Holmhurst — sem ætlaði að
fylgja Iienni — til Somerset llouse, því að prátt fyrir
jnótmælin dHgiiin áður hafði Ágústa loksins látið undan
Mr. Short var sýndur konunum, og þeim þótti báð-
ur.i mikils um vert, live framúrskarandi berdómslegt
osr valdsmannslegt andlitið á honum var. Ilunn vildi
skoða erfðaskrána þegar í stað; en Agústa tók þvl illa
«g sagði það væri alveg nóg, að láta glápa á herðarn-
á sjer eihu sinni á dag. Mr. Jolin Short Ijet und-
177
nn, en andvarpaði og hristi höfuðið út af óþekktinni,
og svo kom vngninn að dyrunum og þeim var öllum
ekið burt til Somerset House. Eptir örstutta stund voru
þau þaogað komin. Þan þræddu fyrst eptir óteljandi
hráslagalega köldum göngum, og komu svo iun í hálf-
myrkt herbergi; þar var inni nlmanak, óhreint furuvið-
arborð og fáeinir stólar; nokkrir solicitora-skrifarar voru
þnr saman komnir, og biðu þess að að sjer kæmi til að
ná fundi registrators. Þarna biðu þau hálfan klukku-
tíma eða meirn, og Ágústu þótti biðin mjög óviðfeldin,
því að liún varð þess brátt vör að solicitora-skrifararn-
ir litu á liana með forvitni og mjög nœrgöngulli at-
hygli og liöfðu aldrei augun af henni. Hún komst brátt
að því, hvernig á þessu stóð, því að hún hafði óvenju.
lega góða heyrn, og liún heyrði einn skrifarann, lítinn
n.ann, sköllóttan, með gult hár og feykilega stóra
demantsbrjóstnál — það var eitthvað það við andlit manns-
ins, sem minnti hana á nýfœddan kjúkling—þennan
mann heyrði hún segja öörum, sem auðsjáanlega var
Gyðinga-trúar, að hún (Ágústa) væri verjandi í alræmdu
hjónaskilnafar-máli Jones gegn Jones, og nú vœri hún
á leiðinni til registrators til þess að láta yfirheyra sig
um eitthvert efni, sem stœði í snmbandi við viðurvær-
isstyrk frá manninum. Nú stóð einmitt svo a, að öll
London var um þetta leyti að tala uin skammar-sögur
þær sem fóru af þessari Mrs. Jones, því að spilling
hennar jafnaðist ekki við neitt nema fríðleik hennar,
og Ágústu þótti því ekki sem vænst um þetta, þrátt
fyrir það að hún varð þess vör, að skriiararnir dáðust
þegar í stað hjartanlega að henni.
En rjett í )»ví bilinu stukk einhver höfðinu fram
í dyrnar, opnaði liurðina að eins svo mikið að hann
kom höfðinu gegn um gættina, og grenjaði:
„yhort, viðvíkjandi Meeson“. Syo hvarf hann aptur
jafn-skyndilega og hann hafði komið.
180
heyra á rómnum að neitt væri um að vera; og það er
nú skylda mín að biðja yður að rannsaka skjalið. og
taka móti fyrirmælum yðar um það, hvernig eigi að
leggjn )>að við skjabisafnið á skrifstofu registrators" —
„Rannsaka skjalið — rannsaka skjalið?11 sagði dokt-
orinn svo forviða, afi hann ætlaði ekki að ná andanum.
^Hvernig á jeg að rannsaka skjalið?11
„Fram úr því ferðiö þjer að ráða“, sagði Mr. Johtu
Sliort og leit á registratorinn lærða í hans standandf:
vandræðum með fyrirlitning og hálfgerðri meðaumkvun-.
„Erfðaskráin er aptan á bakinu á ungfrúnni, og fyiir
liönd sækjanda ætla jeg að fá veiting fyrir skiptaráð-
anda-umboði með erfðaskránni viðtengdri“.
Lady Holmhurst fór að hlreja; og af doktornum
lærða er það að segja, að hann var svo skringilegur
ásýnduin sem hugsazt gat, þnr sem lmnn var kvínður
af fyrir nptan skrifstofu-stólinn sinn, með vandræðin.
afmáluð á nndlitinu.
„Jæja“, sagði hann loksins, „jeg býst við að jeg-
verði að ráða fram úr þessu einhvern veginn. I>að er
óviðfeidið fyrir mann, sem ekki er fruntalegur að eðl-
isfari. En hvað sem því liður, |>á get jeg ekki skirrzt viö
að gera skyldu mína. Þess vegna“, hjelt lmnn áfram
með dómaralegum alvörusvip, „þess vegna verð jeg
aö óinaka yður með að sýna nijer þessa erfðaskrá,
sem um er að ræða. Það er skáp.ir þarna“, og liann
benti á horn í herberginu, „þarna getið þjer — lim —
getið _ þjer búið yður undir, eptir því sem þjer þurfið.“
„O, það er ekki alveg svo vont“, sagði Ágústa og
stundi við, og fór að fara úr treyjunni.
„Ilamingjan góða!“ sagði hann og lirökk við felmtr-
aður. „Það er svo að sjá sein hún sje farin að harðna‘L
hjelt hann áfiam viö sjálfan sig; „en jeg býst við, að*
menn venjist við slíkt á eyðieyjum".