Lögberg - 24.06.1891, Side 4

4
LÖGBERG, MIÐVIKUDAGINN 24. JUNI 1891.
ö g b z x g.
G«)W ét a«S373 Main Str. Winnipes,
zí TTu Logbtrg Printing iV PuHishing Coy.
(Incorporated 27. May 1890).
RitstjAri (Editok);
E/NAR HJÖRI.EIFSSON
•csihess managkr: MAGNÚS PAULSON.
AUGLÝSINGAR: Siná-auglýsingar i eitt
skiptii 25 cts. fyrir 30 orð e'ða 1 þuml.
dálkílengrlar; 1 doll. um mánuðinn. Á stærri
anglýsingum eöa augl. um lengri tíma af-
sláttar eptir samningi.
BÚSTADA-SKIPTI kaupenda vcrður aS til-
kynna skrijitgo og geta um fyrverandi bú-
stað jafnframt.
UTANÁSKRIPT til AFGREIÐSLUSTOFU
blaðsins er:
THE LOCBERC PRINTiNC & PUBLISK- CO.
P. O. Box 368, Winnipeg, Man.
UTANÁSKRIFT til RITSTJÓRANS er:
EDITOK LÖCBERG.
P. O. BOX 368. WINNIPEG MAN.
--- MIDVIKUD. 24. fÚNÍ 1891 -
Í3§r Samkvæmt landslögum er uppsögn
katipanda á blaði ógild, nema hann sé
kuldlaus, þegar haDn segir upp. — Ef
kanpandi, sem er í sknld við blað-
ið, flytr vistferlum, án þess að tilkynna
heimilaskiftin, þá er það fyrir dómstól-
unum álitin sýnileg sönuun fyrir prett
vísum tilgangú
CS'- Bftirleiðis verðr á hverri viku prent-
uð í blaðinu viðrkenning fyrir móttöku
allra peninga, sem því hafa borizt fyrir-
farandi viku i pósti eða með bréfum,
en ekki fyrir peningum, sem menn af-
henda sjálfir á afgreiðslustofu blaðsins,
því að þeir meaii fá samstundis skriflega
viðrkenning. — Bandaríkjapeninga tekr
blaðið fullu verði (af Bandaríkjamönn-
um), og frá íslandi eru íslenzkir pen
ingaseðlar teknir gildir fullu verði sem
burgun fyrir blaðið. — Sendið borgun
P. 0. Money Orders, eða peninga Re-
gistered iAtter. Sendið oss ekki bankaá-
vísanir, sem borgast eiga annarstaðar en
i Winnipeg, nema 25cts aykaborgun fylg
fyrir innköllan.
Vjer verðum að biðja lesendu.
vora afsiikunar á f>ví, að efni J>essa
núrners er nokkuð tilbreytingarlítið,
f>ar sem vjer höfum orðið í petta skipti
að sleppa öllum almennum frjettum, og
eins neðanmálssögunni. Bæði höfum
vjer álitið rjettast, að koma kirkju-
pings frjettunum, sem fyrst út, par
sem leiðinlegt er að dragast með
þær gegnum mörg blöð, og eins
höfum vjer ekki svo mikinn mann-
krapt við blaðið, að vjer höfum í
einu getað sinnt bæði peim aðal-
atburðum, sem gerzt hafa hjer með-
al vor fyrirfarandi daga, kirkjuping-
inu og pjóðhátíðinni, og svo pví
efni sem vant er að standa venju-
lega í blaðinu. Og aí pví að
kirkjupingið og íslendingadagurinn
kemur ekki fyrir neina einu sinni
á ári, pá höfum vjer látið annað
sitja á hakanum. Það var ásetn-
ingur vor, að láta allar pjúðhátíð-
arræðurnar koma 1 pessu blaði, en
vjer treystum á hina háttvirtu ræðu-
menn sjálfa að gefa oss ræður sín-
ar skriflegar. Sökum anna gátu
peir ekki við pví snúizt fyrr en
blað vort var lan<rt til sett. I->ann-
^ r)
ig er pví varið að pær koma ekki
allar í pessu blaði.
Vjer vekjum athygli lesenda
vorra á pví. að hvergi annarstaðar
en í Lögbergi geta peir fengið að
sjá fundargerðir kirkjupingsins orð-
rjettar, eins og pær voru sam-
pykktar á hverjum fundi af ping-
inu sjálfu.
ÚTSKÚFUNARKENNINGIN
á kirkjvþinjlnu.
Umræðurnar út af útskúfunar-
lærdómi kirkjunnar, sem fram fóru
á báðum fundum kirkjupingsins á
íöstudaginn, voru ekki skrifaðar
upp og færðar inn í gerðabók pings-
ins, einkum af peirri ástæðu, að
ekki virtist sanngjarnt, að pær
kæmu út sem aamþykkt skýrsla,
J>ar sem ekki gátu allir ræðumenn-
irnir tekið pátt í peirri sampykkt.
Menn gæti pví pess, að prátt fyrir
pað, að pessar umræður fóru fram
á reglulegum fundi kirkjupingsins,
pá ber Löybcrg eitt, en ekki kirkju-
pingið, ábyrgð á pví sem hjer er
sagt um pær umræður.
Fyrirlestur sjera Hafsteins Pjet-
urssonar, er haldinn var sem inn-
gangur að umræðunum, var allmik-
ið verk. Til hans kefur vafalaust
purft mikinn undirbúning. Efni
hans var sumpart að gera grein
fyrir ástæðum peim er kirkjan færði
fyrir kenmng sinni urn eilífa út-
skúfun, sumpart að sjfna samband
peirrar kenningar við önnur trúar-
atriði kristinnar kirkju. Ræðumað-
uiinn hjelt pví fram, að svo fram-
arlega sem kenningunni um eilífa
útskúfan væri algerlega varpað fyrir
borð, pá væri par með farin kenn-
ing kirkjunnar um áreiðanleik bibl-
íunnar, endurlausnina, frjálsræði
mannsins, og jafnvel kenningin um
eilíft líf.
Uegar fyrirlestrinum var lokið
og menn böfðu komið sjer niður á
reglur nokkrar um pað, hvernig um-
ræðunum skyldi haga, fjekk sjera
Magnús Skaptasen orðið. Vafalaust
bjuggust flestir við, að hann mundi
gera grein fyrir, að hve miklu leyvi
hann aðhyllist pær kenningar kirkj-
unnar, sem sjera Hafsteinn hafði
fram haldið, að stæðu í óslítanlegu
sambandi við útskúfunarkenninguna,
og svo leitast við að samrýma pær
við neitan sína viðvíkjandi útskúf-
unar-kenningunni. Uað var aug-
synilega liinn eini rjetti vegur til
að ræða petta mál, að komast fyrst
af öllu að niðurstöðu um, að hve
miklu leyti andstæðingarnir stæðu
á sameiginlegum grundvelli. Og
pað vonuðum vjer, að minnsta kosti,
að mundi verða gert.
En sú von brást. Sjera Magn-
ús minntist lítið eða alls ekki á
fyrirlestur sjera Hafsteins, heldur
hjelt alveg sjerstaka ræðu um út-
skúfunarlærdóminn; aðalatriði henn-
ar var að syna frain á, live óinögu-
legt pað væri að samryrna eilífa
útskúfun við kærleikseðli guðs; ef
guð skapaði mennina prátt fyrir
pað, að hann vissi fyrir fram að
peir yrðu útskúfaðir um alla eilífð,
pá hefði hann mörgum sinnum
minni kærleika en jafnvel breyzkir
mennirnir hefðu. Töluverð rnælska
var í ræðunni.
Með pví að matmálstími var
kominn, pegar sjera Maguús hafði
lokið máli sínu, var umræðunum
frestað pangað til á eptirmiðdags-
fundinum. Sjera Steingr. N. I>or-
láksson byrjaði pá með pví að
leggja pá spurning fyrir sjera
Magnús, hverja skoðun hann hefði
á endurlausnar-kenningunni. Sjera
Magnús skoraðist undan að svara
peirri spurningu, með pví að gildi
útskúfunar-kenningarinnar ætti að
metast út af fyrir sig, hvað sem
öðrum trúaratriðum liði.
I>að er ekki ætlun vor, að koma
hjer með útdrátt af öllu pví sem
sagt var í pessum umræðum. Tvennt
var pað sem prestar kirkiufjelags-
ins sjerstaklega leituðust við að
sýna fram á. Annað var pað, að
eilíf útskúfun væri ótvíræðlega
kennd í biblíunni, og pví væri pað
skylda kristinna manna að beygja
sig fyrir peirn kenningu, pó aldrei
nema hún væri mannsandanum ó-
geðfelld. Hitt var pað, að tilver-
unni væri pannig háttað, að ómögu-
legt væri með skynseminni einni
að fá sannanir fyrir kærleika guðs;
menn gætu með engu móti skifið
samband guðs og hins illa; ef menn
á annað borð tryðu tilveru guðs,
pá yrðu menn að sætta sig við pað
sem biblían segði um pað samband,
annars kæmist allt í mótsagnir og
á ringulreið.
Að vissu leyti mun pað af
mörgum verða skoðað merkasta at-
riðið í pessum umræðum, að sjera |
Magnús Skaptasen I/sti yfir pví J
skömmu áður en peim var lokið,:
að hann tryði ekki algerlega á á-
reiðanleik biblíunnar; ymislegt stæði'
par sem hann byggði vera mauna!
orð eingöngu, en ekki guðs orð,
eins og t. d. frásögnin um hryðju-
verk pau er guð hefði átt að bjóða
ísraelsmörmum að fremja í Kana-
anslandi.
Prestar kirkjufjelagsins lögðu
sterka áherzlu á pað atriði, pótti
pað sönnun fyrir pví, að sjera Magn-
ús greindi í raun og veru miklu
meira á við Lúterstrúarmenn osf
aðrar kristnar kirkjudeildir heldur
en að pví er útskúfunar-Iærdóminn
einan snerti.
Umræðurnar fóru fram á hinn
prúðasta og sæmilegásta hátt af
hálfu kirkjufjelags-prestanna og sjera
Magnúsar Skaptasens. Hið sama
verður ekki sagt um framkomu hr.
Bjarnar Pjeturssonar. Hann hefði
fráleitt átt að taka neinn pátt í
umræðunum, pó ekki væri höfð
hliðsjón af neinu nema hans eigin
málefni. Vjer eigum ekki við pað
að málið skyrðist ekki frá neinni
hlið með orðum hans; pví var svo
varið, en menn geta verið misjafn-
lega fyrirkallaðir, til pess að gera
grein fyrir sínum málstað. Hitt
var meira tiltökumál, að hann tal-
aði um mál pað, sem um var að
ræða, líkara ungum götudreng en
öldruðum trúboða heiðvirðs kirkju-
fjelags, viðhafði hvað eptir annað
orð, sem menn ógjarnan láta sjer
um munn fara á almennum manna-
mótum, par sem kurteist fólk er
saman komið, og fór auk pess peim
orðum um eina persónu guðdóms-
ins, sem með rjettu hlaut að hneyksla
pann hluta tilheyrandanna, sem
hneigist að trúarsannfæring pess
kirkjupings, er hr. Björn Petursson
var gestur hjá í petta skipti.
„I>ýðing kirkjufjelagsins i menning-
arlegu tilliti fyrir fólk vort.lí
Þetta var umræðuefnið í ís-
lenzku kirkjunni á laugardagskveld-
ið. Um kl. 8 fór fólk að streyma
til kirkjunnar úr öllum áttum, vafa-
laust með peirri ímyndan, að eitt-
hvað mundi gerast sögulegt um
kvcldið. Fólki hefur að undan-
förnu fundizt óveður búa í andans
lopti meðal manna hjer í bænum,
og par sem samtalsfundir kirkju-
fjelagsins höfðu hin kveldin gengið
einstaklega friðsamlega, pá bjugg-
ust sjálfsagt margir við fyrstu prumu-
skúrinni á laugardagskveldið. En
pað varð ekkert úr peirri skúr að
pessu sinni. Allt gekk einstaklega
rólcga. og stillilega, og ómögulegt
var að sjá, að nokkrum manni rynni
í skap.
Mr. Magmfs Paulson stýrði
umræðunum. Hann 1/sti yfir pví
pegar í byrjuninni, að ekki væri
ætlazt til að pessar umræður stæðu
lengur en til kl. 10^, og hverjum
ræðumanni væru ætlaðar 15 mín-
útur. Umræðurnar byrjaði
■ Sjera J6n lijarnason, kvaðst
eiga að leggja pann undirstöðu-
stein, er byggt yrði ofan á í kveld.
En sá steinn yrði mjög lítill, pví
að ræðumaður hcfði alls engan tíma
haft til undirbúnings, enda væri
fyrst og fremst ætlazt til pess að
menn fengju sem almennast kost á
að láta skoðanir sínar í ljósi, en
ekki að neinn fyrirlestur væri hald-
inn af sjer, ræðumanni. Þegar spurt
væri um pýðing kristindómsins í
menningarlegu tilliti fyrir fólk vort,
pá lægi nærri að gæta pess, hverja
pyðing kristindómurinn hefði al-
mennt liaft í menningarlegu tilliti
í heiminum. Hafi kristindómurinn
verið stórt og máttugt menningar-
afl almennt, pví skyldi liann pá
ekki vera pað líka fyrir íslendinga
í Vesturheimi? Nú sje pað almennt
viðurkennt, af ókristnum menntuð-
um mönnum jafnt sem kristnum,
að kristindómurinn hafi verið eitt-
hvert sterkasta menntunaraflið, sem
fram liafi komið meðal pjóðanna.
Þeir sem fjarst standi kristindóœ-
inum játi, að enginn vegur sje
betri til að manna villipjóðir en
sá, að boða peim kristna trú. —
Vitaskuld sjeu ymsar stefnur innan
kristindómsins, og pær • hafi ekki
allar liaft jafnmikla pyðing i menn-
ingarlegu tilliti. Ef lút. kirkjan
hefði ekki mesta menntun að bjóða
af öllum kirkjudeildum, pá stæði
hún að minnsta kosti meðal hinna
göfugustu kirkjudeilda. Þrátt fyrir
yins mein hinnar lút. kirkju á ís-
landi mega íslendingar pakka guði
fyrir að vera í lút. kirkjunni fædd-
ir. Ræðum. vildi ekki kasta nein-
um steini á aðrar kirkjudeildir, en
pað pyrði hann að fullyrða, að pað
væri ckki mikill gróði í menning-
arlegu tilliti fyrir íslendinga, að
hafa skipti á kirkjudeildum og
ganga t. d. inn í Mepódista-kirkj-
una, sem væri svo afar-voldug í
pessu landi. í fyrra hefði Jón Ó-
lafsson fært pað lút. kirkjunni til
gildis og heiðurs, að ameríkanska
skólahugmyndin væri að miklu leyti
frá henni runnin; pað hefði verið
alveg rjett. Af öllum löndum heims-
ins stendur Þyzkaland fremst í
menntun, pó Englendingar sjeu vita-
skuld líka stórmenntuð pjóð. Til
Þyzkalands leita allir helztu slcóla-
mennirnir í pessu landi. Allir verða
peir að læra pyzku, kynna sjer
pýzkar bókmenntir og jafnvel fara
til Þyzkalands; pannig beygir Ame-
ríka sig, með allar sínar framfarir,
fyrir hinni pyzku menntun. Og pó
að ekki verði beinlínis sagt, að
pyzka menntunin sje lútersk mennt-
un, pá mega menn pó ekki gleyma
pví að lúterska kirkjan á aðallega
par heima. — Svo væri pjóðerni
vort f pessu landi; ef nokkur gróði
væri í að viðhalda pví, pá skyldu
menn gæta pess, að pað væri bundn-
ara við lút. kirkjuna en nokkra
aðra kirkju, enda hefði opt verið
tekið fram, að prátt fyrir alla ó-
fullkomleika kirkjufjelagsins, pá
væri pað pó bezta tryggingin fyrir
pjóðerni voru. Og víst er nm pað,
að ef lút. kirkjan getur ekki dreg-
ið menn og lialdið mönnum saman,
pá getur enginn kirkjulegur fje-
lagsskapur pað. Vitaskuld er pað
ekki nema brot af íslendingum,
sem í kirkjufjelaginu stendur, en
pað er pó stærsta brotið, sem S
nokkrum fjelagsskap stendur.
Sjera Hajit. Pjctursson: Hvað
hefur kirkjufjelagið gert í menn-
ingarlegu tilliti, hverja pyðing hefur
pað liaft? Ræðum. kvaðst ekki vera
vel kunnugur, en svo mikið vissi
hann pó, að pað liefði haft nokkra
pyðingu. Fyrir fáeinum árum hefðu
nokkrir söfnuðir komið sjer saman
um að mynda petta fjelag, og pess-
ir söfnuðir hefðu á pessum fáu ár-
um vaxið mjög, og svo liefðu marg-
ir aðrir myndazt. Það hefur ávallt
mikla pyðingu, að góður fjelags-
skajiur myndast með háleitt mark
og mið. Kirkjufjelagið er hið sterk-
asta samtengingarband íslendinga,
og ómögulegt er að halda peira
saman á öðrum grundvelli en kirkju-
legum. Eins og ástatt er fyrir oss
hjer, purfum vjer einkum og sjer-
staklega á íslenzkri fræðslu að halda.
Hvernig mundi hafa farið með fróð-
leik íslendinga hjer, ef ekki hefðu
verið hjer ísl. blöð? En að pví er
snertir íslenzka fræðslu hefur eng-
inn fjelagsskapur haft jafn-mikla
pyðing eins og sá kirkjulegi. Hann
hefur komið uj>p einu skólunum, sem
ísl. hafa stofnað hjer, sunnud.sk.,
og par fer öll fræðsla fram á móð-
urmáli voru, Og pað er ekki að
eins að pessir skólar sjeu mikill
styrkur fyrir tungu vora og fræði
menn í trúarbrögðunum, heldur
hafa peir og almenna menntunar-
pyðing, pví að öll tilsögn, öll
fræðsla veitir moiri menntun en
að eins fróðleik um pað sem fyrst og
frenist er verið að kenna. Auk
pess liefur kirkjufjelagið ráðizt í
að fást við pá hugmynd, sem stærst
heíur verið hugsuð af Islendingum
vestan hafs,- skólastofnunina. Með
ieirri stofnun er lagður hyrningar-
steinn svo stór, að öll íslenzk
menntun hjer getur á honum stað-
ið. Þess vegna er pað líka al-
mennt viðurkennt, að kirkjufjelag-
ið sje skilyrðið fyrir allri íslenzkri
menntun í pessu landi. Á íslend-
daginn var sagt, að íslenzkt pjóð-
erni mundi líða undir lok í pessu
landi. Getur verið. En pess er
langt að bíða. Þjóðernið er ekki
punnt fat, sem slitnar von bráðar,
og mönnum er pví alveg óhætt að
halda áfram að hlynna að pví.
Bj'órn Pjetursson ætlaði ekkert
að taka til máls, en var viss um,
að pegar skyrsla kæmi í blöðunum,
pá mundi verða sagt, að allir, jafn-
vel Björn Pjetursson, hefðu verið
prestunum samdóma um pessa miklu
pyðing kirkjufjelagsins, svo framar-
lega sem engin talaði í gagnstæða
átt. Ræðum. hafði svo sem af sjálf-
sögðu búizt við peirri niðurstöðu
hjá sjera J. B. og sjera H. P., að
lúterskan og skóli kirkjufjelagsins
sje eina ráðið til að manna íslend-
inga. Forseti kirkjufjelagsins hefði
sagt, að heiðnum pjóðum fleygði
fram, pegar kristindómurinn kæmist
inn hjá peim. Þessari staðhæfing
bæri ekki vel saman við skyrslu, er
ræðum. hefði lesið, um áhrif kristni-
boðsins í Afríku ej>tir kristinn trú-
boða. Þar hefði staðið, að hvar
sem Múhameðstrú kæmist inn, par
yrði framför hjá fólkinu, en áhrif
kristninnar væru romm og brenni-
vín. Auk pess væru heiðingjar
svo skilningslausir, að peim gengi
örðugt að fá inn í höfuðin á sjer
leyndardóma orpódoxlunnar, sem hin-
ir orpódoxu vitringar annars ekki
skildu sjálfir lifandi vitund í. Heið-
ingjarnir skildu t. d. betur að einn
guð væri til, heldur en að persón-
ur guðdómsins væru prjár, og svo
rynnu pær saman í príeinan
guð. Auk pcss vita allir menntaðir
menn, að til eru pjóðir, sem hafa
verið kristnar um langan aldur, en
standa mjög lágt í menningarlegu
tilliti, eins og t. d. Abyssiníumenn
og Koptarnir á Egiptalandi. Hvað
er pað innra einkenni lút. kirkjunn-
ar, sem hefur svo sjerstaklega áhrif
í menningaráttina? Aðaleinkenni
lúterskunnar er kenningin um rjett-
læting af trúnni. Ekki getur pað
haft sjer'eg áhrif í menningaráttina.
Ræðum. vildi benda á, hvað Úní-
tarakirkjan aptur á möt.i setti í há-
sætið, legði áherzlu á. Það væri
pað, að koma mönnum í s k i 1 n-
i n g u m hin dypstu sjiursmál, og
pað hugði ræðumaður að fremur
mundi manna fólkið, heldur en
kenningar um óskiljanlega lærdóma,
eins og pær er lút. kirkjan hjeldi
fram.
E. H. Jiergman pótti mót-
stöðumenn kirkjufjelagsins lltið hafa
að segja við petta tækifæri. Vjer
erum lrjer komnir til að vinna að
vorum kirkjulegu fjelagsmálum, sem
vjer teljum lífsspursmál fyrir oss i
pessu landi og pörf og góð fyrir
alla íslendinga. Oss er brugðið um,
að kirkjupingin sjeu ófrjálslynd og
að par ríki páfavald. Við fyrir okk-
ar leyti álítum, að við getum mælt
okkur að pví er frjálslyndi snertir
við pá, sem utan kirkjufjelagsins
standa. En nú ættu peir að láta
til sín heyra, sem eru að bera
kirkjufjelaginu ymislegt illt á bryn,
og minnast pess er Skarjihjeðinn
mælti til Sigmundar, að meiri nauð-
syn væri að taka vopn sín en kveða
flim um pá bræður.
Jón ólafsson hafði haldið, að
von mundi vera á einhverjum fróð-
legum skyringum frá peim manai,
er liafið hefði umræðurnar um pað
efni, er nú væri verið að ræða um,
en sú von hefði brugðizt. í pess
stað hefðu komið almennar setning-
ar, sem enginn bæri á móti og
ekkert sönnuðu, og órökstuddar stað-
hæfingar, sem ómögulegt væri að
svara. Enginn neitar pyí, að krist-
indómurinn hafi haft pyðing fyrir
menningu heimsins, og hana stór-
mikla, en með pví er alls ekki
sannað, að hið evangeliska lúterska
kirkjufjelag íslendinga í Vesturheimi
hafi eflt menning pjóðflokks vors.
Og pó að Þyzkaland sje eitt af
mestu menntalöndum heimsins, og
lút. kirkjan sje par aðalkirkjan, pá
sannar pað ekkert til eða frá um
pyðing pessa kirkjufjelags vor á
meðal. Það var sagt, að ef pjóð-
erni vort væri nokkurs virði fyrir
oss, pá væri lúterskan pað Jíka,