Lögberg - 12.09.1894, Blaðsíða 1

Luubkkg er gefið út hvern raiðvikudag og
laugardag af
THE LÖGBERG PRINTING & PUBLISHING CO.
Skrifstola: AlgreiSsl ustoia: I‘icr.;:rr.iSj’
143 Princoss Str,, Winnipeg Man.
Kostar $2,00 um úrið (á íslandi 6 kr.
borgist fyrirfram.—Einstök núraer 6 cent.
Lögberg is puMished every Wednesday anl
Saturday by
ThE LÖGBERG PRINTING & PUBLISHING CO
at I4S Princess Str., Winnipeg Man.
S ubscription price: $2,00 a ytar payable
‘n advance.
Single copies 6 c.
7. Ar. |
Wiimipeg, Mauitoba, ímö'yikudagiuii 13. septembar 1894
Nr. 71.
FRJETTIR
CANADA.
Eptir pví sem Montreal-blöð
segja, ætla margir Ottawa-ráðherrarnir
að leggja af stað til Manitoba og
Norðvesturlandsins í þessnm mánuði
til pess að tala yfir lyðnum. t>eim er
auðsjáanlega ekki farið að standa á
sama um ferðalag Lauriers.
Mepódistar f Oanada eru um
þcssar mundir að halda kirkjuþing í
London, Ont. Alls teljast safnaðar-
menn peirra 200,253. Kirkjur eiga
peir, 3,211, og eru pær, ásamt öðruin
kirkjueignum peirra, metnar á $14,-
852,105.
Þing Norðvestur Terrítóríanna
sampykkti í síðustu viku áskorun til
Dominionstjórnarinnar um að veita svo
mikið fje til Hudsonsflóa brautarinn-
ar, að unnt verði að leggja hana sem
fyrst, tneð pví að flutuingsgjald pað-
an sje afarhátt úl sjávar, og engin
líkindi til pess að það verði fært niður
til muna.
Dominionstjórninni hefur geng-
ið illa með fjármál sín síðastliðið fjár-
hagsár. Tekjurnar liafa verið miklu
minni bn við var búizt en eyðslan
meiri, svo að skuldir landsins liafa
aukizt allt að 5 millíónum dollara.
BA\DARIItIJí.
Fyrir nokkru síðan var samkvæmt
kæru frá einum liluthafa í Northern
Pacific járnbrautarfjelaginu hafin
rannsókn, til þcss að komast að
niðurstöðu um, livort Thomas T.
Oakes, forseti fjelagsins, hefði liaft
fjelagið að fjepúfu á pann liátt, að
kaupa brautagreinar ódyrt, og selja
pær fjelaginu aptur við háu verði
Oakes hefur verið með öllu syknaður,
en Ilenry Villard, einn af direktorun-
um,talinn hafa á ólöglegan hátt auðg-
azt af fjelaginu.
Rikiskosningar fóru fram í Maine
á mánudaginn, og unnu Repúblíkanar
afarmikinn sigur. Miklu færri demó-
kratisk atkvæði voru greidd en pegar
kosið var par í ríkinu fyrir tveimur
árum.
Itlönd.
Deilur miklar eiga sjer stað nú
sem optar í írska pingflokknum, og er
helzt búizt við að Justin McCarthy
muni leggja niður leiðtogatignina, og
mótstöðumaður hans Timothy Healy
verða eptirmaður lians. Núverandi
deilur eru mest út af |>vf, að Glad-
stone og Tweedmouth lávarður hafa
gefið fje til flokksins til pess að halda
uppi baráttunni fyrir sjálfstjórn íra.
Healy og fylgifiskum hans þykir ó-
virðing að því að þiggja slíkt af Eng-
lendingum, og vilja helzt láta senda
gjafirnar til baka.
Á laugardaginn var ljezt í Lun-
dúnum í útlegð grcifinn af Tarls, son-
arsonur Loðvíks Fillippusar, sem var
konungur Frakklands frá 1830 til
1848. Ilann var konungsefni svo að
segja allra franskra einveldissinna,
síðan greifinn af Chambord dó. Hann
var fæddur 1838. Mestan hluta lífs
síns var hann að bíða eptir pví, að
eitthvað pað kæmi fyrir,sem setti hánn
á veldisstól Frakklands, en liann varð
fyrir sífelldum vonbrigðum í því efni.
Hann var um tíma liðsforingi í þræla-
stríði Bandaríkjanna,ásamt bróður sfn-
um hertoganum af Chartres,og gekkpar
pryðisvel fram. 20 ára garaall sonur
hans tekur nú við ríkiserfðakröfum
ættar sinnar, en ekki er sjáanlegt sem
stendur, að lionurn verði meira ágengt
í pví efni en föðurnum.
Járnbrauta Cg siglingainál
Islamls.
Ilraðfrjettin um járnbrautarmál
íslands, sem Lögberg flutti um dag-
inn, hefur reynzt áreiðanleg. Með
pví að vjer vitum, live óvenjulega
annt Vestur-íslendingar láta sjer um
pað mál, svo að pað hefur vitanlega
verið helzta umræðuefni peirra, síðan
fregnin kom um pað fyrst, prentum
vjer hjer alla sögu málsins á pingi,
svo langt sem hún er komin 22. ágúst,
eptir pví sem ísafold segir hana. í
næsta blaði munum vjer prenta út-
drátt af fróðlegum fyrirlestri, er Mr.
Sigtr. Jónasson hefur flutt um málið i
Reykjavík.
= Geta má pess, að ísafold er stöð-
ugt mjög lilynnt málinu, en hin
Reykjavíkur-blöðin, t>jóðólfur og
Fjallkonan, eru pví fremur andstæð.
Þjóðólfur vill pó að eins fresta mál-
inu, með pví að paðsje ekki nægilega
undirbúið, en Fjallkonan virðist helzt
vilja drepa pað með öllu, telur mjög
mikil tormerki á að járnbrautir borgi
sig á íslandi fyrr en farið verði að
knyja lestir áfram með rafurmagni,
og finnur málinu mcðal annars pað til
foráttu, að máttarstólpi fjelagsins,
sem eigi að verða, sje einn af yfir-
mönnum Beaverllnunnar. Ekki ger-
ir samt blaðið neina grein fyrir pví,
að hverju leyti hans peningar sjeu
lakari en annara manna, ef hann vill
ver ja peim til framfarafyrirtækja fyr-
ir ísland,
Rvík 18. ágúst
JÁHNBRAUTA- OCI 8IGL1NGAJIÁL1Ð.
Með pvi nefndarálitið í pví máli (í
neðri d.) gefur greinilegt yfirlit yfir,
hvernig pví stórmáli víkur við, og
hvernig peir líta á pað, er máliinu eru
sinnandi, pá er pað prentað hjer mest
allt óbreytt;
,,l>að er einliuga álit nefndarinn-
ar, að aðalkjarni frumvarps pessageti,
ef pað yrði að lögum, hafc afarmikla
pyðingu fyrir land vort, par sem sam-
göngur vorar bæði innan lands og
milli íslands og útlanda mundu pá
bæði aukast að miklum mun og verða
miklu hagfelldari en nú á sjer stað;
en góðar og greiðar samgöngur eru
eins og reynslan synir og allir játa
hinn öflugasti hyrningarsteinn undir
velmegun og prifum hverrar pjóðar
sem er. Nefndin álítur pví mikinn
ábyrgðarhluta fyrir fulltrúa pjóðarinn-
ar að vísa frumvarpinu algjörlega á
bug, on dylst hins vegar ekki, að fjöl-
margir agnúar eru á pví, sem laga
parf, ef vel á að fara, og lieíur hún
leitast við að gera pað eptir föngum.
Frumvarpið fer fram á, að lög-
gjafarvaldið löggildi 5 manna nefnd
sem stofnendur hlutafjelags, og veiti
pessu fjelagi yms rjettindi gegn á-
kveðnum skyldum, er pað apturtekur
sjer á lierðar, en sem tvísynt getur
verið, hvort pað or fært um að upp-
fylla. l>etta form er nymæli hjá oss
og virtist nefndinni pvi vafasamt,
hvort ráðlegt væri að aðhyllast pað;
en eptir að hún hafði íhugað pað mál
vandlega og sannfært sig um, að slíkt
form er algengt 1 lögum slíkrar
menntapjóðar, sem Bretar eru, án
pess að tjón liafi að orðið, eða illapótt
á pví fara,’ fannst nefndinni ekki á-
stæða til að víkja fiá pví, en hefur
hins vegar leitazt við að tryggja skil-
yrðin fyrir rjettindum peim, er frum-
varpið veitir sliku hlutafjelagi svo, að
landið geti oiukis í misst pótt svo
kynni að fara, að fjelaginu yrði um
megn að uppfylla skyldur sínar eða
eitthvað af poirr.
Rjettindi pau, sern frumvarpið
fer fram á, að löggjafarvaldið veiti
hlutafjelagi pessu, eru fyrst og fremst
pau, að fjelagið fái einkarjett, ergildi
um 15 ára bil, til pess að leggja járn-
brautir gegnum 9 af syslum landsins.
Ðótt engin trygging sje fyrir pví, að
fjelagið noti peunan einkarjett, cg
jafnvel lítil líkindi til, að pað leggi
járnbrautir nema á nolckrum hluta af
pví svæði, sem einkarjettur pess nær
til, á pessu 15 ára tímabili, álítur
nefnain, að engin áhætta sje, að veita
pennan einkarjett, eins og fjelagið
óskar eptir, með pví að engin líkindi
eru til, að nokkur muni keppa um
pennan rjett á næstu 15 áruin, og
landið pví oigi fara á mis við neinn
hagnað, pótt liann sje veittur pessu
fjelagi.
Enn fremur fer frumvarpið fram
á, að löggjafarvaldið veiti fjelaginu
heimild til að kaupa land undir braut-
ir sínar, leggja telegrafa og telefóna
með fram peim og út frá peim, nota
yms náttúruöfl, byggja og eiga hús,
skip, báta, bryggjur og margt fleira.
Nefndinni pykir pví síður ástæða til
að neita fjelaginu um heitnild til
pessa, sem pví mundi flest af pví heim-
ilt samkvæmt núgildandi lögum, enda
sumt af pví óhjákvæmilegt til pess að
geta lagt hinar fyrirhuguðu járn-
brautir og lialdið uppi lestaferðum á
peim. l>að sem nefndin einkum hef-
ur að atbuga við flest af pessum heim-
ildarákvæðum ásamt mörgum öðrum
ákvæðum viðvíkjandi stjórn fjelags-
ins, fyrirkomulagi, fundarhöldum o. fl.
sem virðistbezt eiga heima í aukalög-
um fjelagsins, eréinkumpað, að vafa-
samt gæti virzt, hvort pað eigi við og
fari vel á pví í formlegu tilliti, að taka
pessi ákvæði upp í slík lög sem pessi
eiga að vera. En með pví að slíkt er
algengt í satnskonar lögum hjá öðrum
pjóðum, virðist nefndinni eigi ástæða
til að fella neitt af pessum ákvæðum
burt, pótt sum af peim kunni að pykja
allsendis ópörf, með pví að pað getur
pó haft töluverða pýðingu fyrir út-
lendinga, er gerast vilja hluthafar í
fjelaginu, en eigi pekkja íslenzk lög,
að geta af pessum lögum einum sjeð,
hvað fjelaginu sje heimiit að gera lijor
á landi. Hins vegar hefur nefndin
látið sjer annt um að tryggja svo öll
skilyrði fyrir heimildum peim, er veitt-
ar eru, að landsbúar geti engan óliag
af pvl beðið, pótt fjelagið neyti peirra.
Loks fer frumvarpið fram á, að
landssjóður íslands greiði blutafje-
laginu 100,000 kr. ári, í 30 ár gegn
pví að fjelagið leggi 50 (onskra) mílna
járnbraut lijer á landi og haldi uppi
siglin gum milli Reykjavíkur og Liv-
erpool (að minnsta kosti 18 ferðir á
ári) og kringum strendur landsins
(febrúar—nóvember) á skipum með
ákveðinni stærð og hraða. Er svo til
ætlazt, að helmingur pessa árgjalds
greiðist sem styrkur til brautargerðar
og lestaferða á henni, en hinn helm-
ingurinn sem styrkur til hinna fyrir-
huguðu skipaferða, pó svo, að hvor-
tveggi styrkurinn sje bundinn við
annan á sömu hönd. Detta er aðal-
kjarni frumvarpsins, og sje honum
raskað eða hann skertur, er frumvarp-
ið sjálft fallið.
Nefndin verður nú að álíta, að
pótt árgjald pað, sem hjer er farið
fram á, sje nokkuð hátt, pá sje pað
pó eigi landinu um megn að greiða
pað, ef svo miklir liagsmunir eru í
aðra hönd, að pað virðist tilvinnandi.
Nefndin verður og að álíta, að sam-
göngufæri þau, sem í boði eru gegn
pessu gjaldi, mundu efia svo verzluu
og aðra atvinnuvegi landsins, að eigi
sje horfandi í petta gjald. Hitt pyk-
ir nefndinni athugaverðara, hvort rjett
sje og ráðlegt að bir.da landsjóði slíka
byrði á berðar um jafnlangan tíma og
farið er fram á, einkum að pvi er til-
lagið til skipaferðanna snertir. Meiri
hluti nefndariunar álítur pó, að petta
sje, pegar á allt er litið, engin frá-
gangssök, og ræður pví hinni hátt-
virtu deild til pess að fallast bæði á
uppbæð gjaldsins og gjaldtímann, en
leggur jafnframt til, að breyta ákvæð-
um frumvarpsins og bæta inn í pað
nokkrum nyjum skilyrðum til trygg-
ingar fyrir pví, að engin gjöld lendi
ófyrirsynju á landsjóðnum, ef fj«lag-
ið uppfyllir eigi að fullu skyldur sínar.
Meiri hluti nefndarinnar lítur svo á,
að pótt mögulegt kynni að verða, —
sem pó er harlaóvíst, — að fá viðlíka
skipaferðir og pær, sc.m tilskildar eru
í frumvarpinu, fyrir minna árgjald
eptir svo sein 10—15 ára bil, pá
muni eins hagaulegt fyrir landsbúa að
verja raismuninum til aukinna strand
ferða, eitis og að draga bann frá ár-
gjaldinu, og hafa strandferðirnar hin-
ar sömu og áður, hvort sem pær
nægðu flutningspörfinni eður eigi, og
liefur pví sett inn ákvæði í pessa átt“.
Meiri hluti nefndarinnar, er petta
hefur undirskrifað, eru: Jens Pálsson
(form.), Valtyr Guðmundsson, (skrif-
ari og framsögum.), Skúli Thórodd-
sen, Sigurður Gunnarsson, Jón Jen-
son.
—• Umræður hafa orðið miklar um
málið, bæði við framh. 1. umr. 15. p.
m., og eins í gær við 2. umr., er eigi
varð lokið pá og heldur pví áfram í
dag. Með málinu töluðu í gær snjallt
og rækilega Ólafur Briem og fram-
sögumaður nefndarinnar dr. Valtyr
Guðmundsson; cn móti Guðjón Guð-
laugsson, Uorlákur Guðtnundsson, o.fl.
Rvlk 22. ágúst
Uriðja umræðan um pað mál í
gær í neðri deild varð engu Ó3narpaii
en hinar, og ærið löng, 6—7 stundir.
Ymsar breytingar tillögur voru samp.
með 14 — 15 atkv., ein sú helzta (um
gufuskipin) pó að eins með tólf, að
viðhöfðu nafnakalli. Loks var málið
í heild sinni, frumvarpið allt í einu
ltgi, sampykkt til fullnaðar í neðri
deild í gærkveldi með 12 atkv. gegn
10, og afgreitt til efri deijdar.
t>essir 10, er atkvæði grciddu í
móti frv., voru: Guðl. Guðmundsson,
Bened. Sveinsson, Björn Sigfússon,
Guðjón Guðlaugsson, Jón Jónsson,
pm. Austur Skaptf., Jón Jónsson, pm
Eyf., Sighvatur Árnason, Tryggvi
Gunnarsson, Þórhallur Bjarnarson og
Dorlákur Gtiðinundsson.
Niðurlagsgreinar frumvarpsins,
er hafa inni að halda aðalkjarna pess
og mostar urðu umræður um, eru nú
pannig látandi, eins og neðri deild
hefur frá peim gcngið:
42. gr. Landssjóður íslands skal
greiða „Hinu íslenzka siglinga og
járnbrautafjelagi“:
1. 50,000 krónur á ári, í siðasta
sinn árið 1925, með pví skilyrði að
pað byggi stál- eða járnbraut frá
Reykjavík að miunsta kosti austur að
Djórsá, og láti lestir, er flutt geti far-
f>egja °S vöruL ganga eptir járn-
brautinni að minnsta kosti sex sinnum
á viku, á tímabilinu fiá 15. apríl til
15. nóvember ár hvert og hina mán-
uði ársins eins opt og við verður kotn-
ið sökum snjóa.
Argjald petta greiðist pannig:
Jafnskjótt og brautinni er komið
austur í byggð í Arnessyslu austan-
fjalls og lestaferð hafin á henni, skal
landsstjórnin greiða fjelaginu árlega
upphæð, er standi í sama hlutfalli við
nefudar 50,000 kr., sem lengd liinnar
lögðu brautar við alla hina fyrirhug-
uðu brautarlengd allt austur að Þjórsá
En pegar brautin er fullger pang«ð,
greiðist hið tiltekna árgjald. Öll
skal brautin fullgerð og feiðir hafnar
á henni áður en sjö ár eru liðin frá
pví að lög pessi öðlast gildi, ella bef-
ur fjolagið fyrirgert rjettindum peim,
sem lög pessi heimila pvf. Sama er,
ef reglulegar lestaferðir leggjast nið-
ur á brautinni eptir pann tíma.
Ef járnbraut fjelagsins tekst af á
köflum af völdum náttúrunnar eða
bryr á henni bila, skal fjelagið svo
fljótt sem unnt er bæta hið skemmda,
og skal pað einskis í missa af árgjaldi
sínu, pó lestir geti eigi gengið reglu-
lega eða teppist um stund fyrir pessar
orsakir,
2. 50,000 krónur á ári hin næstu
tuttugu ár eptir að lög pessí öðlast
gildi með pví skilyrði:
a) að fjelagið láti gufuskip, sem
sje eigi minna enn 800 gross tons
ensk, hafi að minnsta kosti rúm fyrir
40 farpega á 1. plássi og 30 farpega
á 2. plássi, og geti gengið að minusta
kosti 12 enskar mílur á klukkustund,
fara 2 ferðir á mánuði milli Liverpool
eða annarar hafnar á Englandi eða
Skotlandi, og Reykjavikur, á tíma-
b linu frá 15. apríl til 15. október ár
hvert, og milli sömu hafna að minntta
kosti eina ferð á mánuðu á tímabilinu
frá 15. október til 15. apríl ár hvertjog
b) að fjelagið láti gufuskip, sem
ekki sje miuna en 400 gross tons
ensk, hafi að minnsta kosti 20 far-
pegarúm á 1. plássi og 50 á 2. plássi,
sje yfirbyggt og geti gengið að
minnstakosti 10 enskarmilurá klukku
stund, ganga stöðugt frá Reykjavík
kringuin strendur Islatids eða mcð-
fram peim, pegar ís ekki hamlar, á
tímabilinu frá 15. febr. til 15. nóvem-
ber ár hvert. Alpi.igi ákveður við-
komustaði strandferðaskipsins, en fje-
lagið ræður að öðru leyti ferðaáætlun
pess. Aukist samgöngu og flutn-
ingapörfin svo mjög fratn meðströnd-
um landsins, að petta eina skip eigi
pykir nægja, getur landsstjórnin að
10 árurn liðnum áskilið, að fjelagið
láti tvö minni skip halda uppi pessum
ferðum í stað hins ofannefnda strand-
ferðaskips. Verði landsstjórnin og
fjelagið eigi á eitt sátt um pað, hvort
eitt strandferðaskip nægi flutnings-
pörfinni, skal málið lagt í gerð og
gerðarmenn kvaddir á sama hátt og
gert er ráð fyrir 1 9. gr.
Aður en hvert reglulegt alpingi
kemur saman í fyrsta skipti fynr al-
piugi 1895 skal fjelagið setja pá
tryggiugu, er landsstjórnin álítur
nægja fyrir pví, að strandferðuuum
verði haldið uppi á fjárhagstímabiii
pví, sem pá fer f hönd.
Ef skip fjelagsins laskast, stranda
eða farast, skal fjeiagið, svo fljótt sem
unnt er, gera að peim, eða útvega
önnur í peirra stað, en einskia skal
pað missa af árgjaldi sínu fyrir pæc
tafir, sem leiða af slíkum slysutn, ó-
blíðu náttúrunnar eða ís.
Ofangreint árgjald til járnbrauta
og skipaferða skal setja útgjaldameg-
in á fjárlögum íslands.
Fjelagið hefur rjett til að velja
um og ákveða, hvort peningar peir,
er pað kann að eiga heirating á úr
landssjóði íslands samkvæmt lögum
pessum, greiðist pví sjálfu einu stnni
eða tvisvar á ári, eða borgist eptir
ráðstöfun pess tvisvar á ári sem vextir
af hlutabrjefuin eða skuldabrjefum
fjelagsins.
43. gr. Fimmtán árum eptir að
lög pessi öðlast gildi, og livenær scin
er eptir pann tíma, hefur stjórn Is-
lands rjett til að kaupa járnbrautir
og skip fjelagsins og önnur flutninga-
tæki, hvort er hún vill fyrir pá upp-
hæð, sem hvað um sig kostaði upp-
runalega, eða eptir mati gjöröar-
manna, er kvaddir sjeu samkvæmt á-
kvæðum 9. gr. í>ó skal fjelaginu
gefinn eins árs fyrirvari um kaupin.
Borgunina má greiða með skulda-
brjefum upp á landssjóð íslands, er
gefi 5 prct í vöxtu á ári. Skulda-
brjef pessi skulu innleyst að fullu,
áður en 30 ár sjeu liðin frá pvf kaup-
in voru gerð, en pó er landsstjórninni
heimilt að innleysa pau öll, eða svo
mikið af peim, er lienni synist, hve-
nær sem er á pessu 30 ára bili.
44. gr. Ef fjelagið hefur eigi
byrjað að lcggja hina áskildu járn-
braut, áður en 3 ár sjeu liðin, frá pví
lög pessi öðlast gildi, hefur fjelagið
fyrirgjört öllum rjetti„dum sfnum, og
eru pá pessi lög úr gildi fallin.