Lögberg - 14.11.1894, Síða 2

Lögberg - 14.11.1894, Síða 2
2 LÖGliERG. MIDVitUDAGINX \V NÓVEMBER 1894. '£ ögbcig. He.iíS 6t aP 148 Pnncsss Str., Winnipeg Ma of 7%« Ijigberg PriHtintr &• Pubhsíung Coy. (Incorporated May 27, l>i9o). RtrsrjóRi (Eoitor); EISAK HföRLEIFSSON B JSt tMS \fAN40!R: B, T. B/ORASON. AUGLVSINGAR: Smá-aaglýsingar 1 eitt skipti 25 cts. fyrir 30 orS eOa I butr>!. dálkslengdar; 1 doll. uto minu'Sinn. Á stærri auglýsingum eAa augi. um lengri tima af sláttur eptir samning', BUSTAD A-SKTPTI kaupenda veröur aC ti! kynna ikrifltqa og geca um fyrvtrandi bú staf jafnframt. UTANÁSKRIPT til AKGREIÐSLUSTOFU blaðsins er: THE LQðfiERO PRiNTINC & PUBLiSHj. C3 P. O. Box 368, Winnipeg, Man UTANÁSRRIFT til RI rSTJÓRANS er: EOITOB LftlJKEBG. O. BOX 368. WINNIPEG MAN — MIÐVIKU1» aAlN N 14. NÓV. 1894. — tw Samkvæm jao'.rflögum er uppsögn kaupanda á blað’ ógild, nema hann sé skuldJaus, þegar haDn segir upp. — Ef kaupsndi, sem er í skuld við blað- ið tiytr vistferlum, án kess að tilkynna beimilaskiftin, pá er það fyrir dómstól- unum ftlitin sýnileg sönuun fyrir prett- vísum tilgangi. {3P* Epíirleiðis verður hverjum beim sem sendir oss peninga fyrir blaðið sent viður kenning fyrir borguninni á brjefaspjaldi, hvort sem borganirnar hafa til vor komiö frá Umboðsmönnum vorum eða á annau hátt. Ef menn fá ekki slíkar viðurkenn- ingar eptir hæfilega lángan tíma, óskum vjer, að þeir geri oss aðvart um það. — Band&ríkjapeninga tekr blaðið fullu verði (af Bandaríkjamönnum), og frá Islandi eru isleuzkir pen- ingaseðlar teknir gildir fullu verði sem borgun fyrir blaðið. — Seudið borgun í 0. Money Orders, eða peninga í Re f/istered Letter. Sendið osa ekki baakaá vlsanir, sem borgast eiga anuarstaðar en í Winnipeg, nema 25cts aukaborgun fylgi fyr(r innköliun. raunur er á (1 itreftum kofa gotn- eskri skratitbvrro-iiHrn. J O r> D „Eðj. sjóuloikaskáldskapiirinn? í raun ocr veru verðar pir ekki tilið um apturför, vötrna pess að cnirinn frurasarnidn sjónleikur hefur vo.ið rit aður á íslenzku, sein nokkuð kveði að svro alinenninoi sje kannuirt u n. ,.Hró!fur-‘, „Narfi“, „N/ársuóttin“ oir „Útilegunaennirnir1- hafa öli nok’cra kosti, en eru auðsjáanlega ö!l fru.n- siníði, serr lýsa sutn dágóðam hæfi leikum í pá eða pá stefnu, en eru langt frá pví að vera fullkoranunar- cmíði“. ,.íslenzkur ská'dskapur, nú á tímum.“ I. í 63. blaði ísafoldar p. á. stendur grein uin pað efni, og meðpvíað pað er svo sjaldgæft, að farið sje að tala um siíkt upp úrpurru í blöðum, sem korai út 4 ísiandi, pá virðist oss rjett að ganga ekki fram hjá henni pegj- andi, og pað pví fremur, sem vjer erura höfundinum að alliniklu leyti ó- sam lóma. Höf. byrjar með pví að barma sjer út af pví,hve skáldskaparbókmenntirn- ar íslenzku »jeu fátækar nú á dögum: „Ekki er að sönnu svo að skilja,“ j o---------e,----ssv'j"™- r hanu, „að pað sje ekki talsvert J arm 1 öllurn hinum eiíiljóðavjelunum • • ii) er út á ári °£ öUu p'í skáld.-kapar-smjörlík, sem Aður en vjer gerum stutta at- hugasemd við pað sem hjer að ofan stendur skulum vjer gera grein fyrir, bvað pað er, sem h'ófundurinn hygo-- ur, að einkum valdi yfirstandandi fá- tækt í bókmenntunum íslenzku. Það er einkum tverint, og par af liggur við að oss virðist annað atiiðið dilítið broslegt. Það er erfiljóðin. Ilöf. heidur blátt áfram, að pau ætli að ríð.t íslenzkum skáldskap að fullu, oo 1 1 ’ fð kemst að orði um pau á pann liátt, er nú skal greina: Ein ská!d>kapar teguud er pó hjer, sem rangt væri, að segja um, að ekki blómgaðist. £>að eru erfiljóðín. Nú sem stendur deyr naumast svo maður, að erfiljóðavjelinni sje ekki jegar hrundið í gang, svo að smíðis- gripurinn sje hlaupinn af stokkunuin jegar jarðarförin á að fara fram. Eríi- Ijóð pessi eru misjöfn að efni og orð- færi, svo sern við má liúast, en í einu ber peim saman yfir höfuð að tala: pað eru sömu kenningarnar,sömu hug- myndirnar, sama orðavalið og áður liefur verið haft á tuttugu bugvekjnm og fimmtíu hænakverurn, flokkabók- um, gradúölum og rnissiraskipta-offr- um. Það á að vera skáldskapur, en er margsinnis eklci annað eu hrúgald- ur af stuðlum og höfuðstöfum, fleyg uðum inn I ai.dlaust guðsorð, p. e. guðsorð að nafnin j til, par sem trúar- lærdómurn kristindómsins ei hrúgað saman í einhverri óreiðu. Og svo eru peir sem semja petta kallaðir skáld. Þeir hafa sannarlega ekki keypt lár- viðarsveiginn d/rum dóinum. £>ar eru menn áöllumaidri: unglingar, sem ekki er ennpá sprottin grön, sem ímynd i sjer að hjer sje hægt að vinna til ódauf legrar frægðar, og uppgjafa- karlar og jafnvel kerlingar. Þar eiu Kveldúifar mannfjelagsins, sem farnir eru að telja sjer rauuatölur og kveina um hvað jöifin sje vond, og „allt sje vesalt dofið og dautt, iijer drepist allt úr fári“. £>ótt tveir eða prír menn á öllu laudinu yrki eiíiljóð, sem heitið geti skáldskapur, liefur slíkt lítið að pýða innan um allt argið og gargið, suðuna og skruðninginn og glymjand eru skáld-ikap ir — ein3 og ineð róm- anaruslið i öðrum löridum, setn enga bókinenntalega p/ðingu hefur. Hvort- tveggja vekur meiri eða minni á- uægju hjá pví fólki, sem ekki liefur neinn smekk fyrir iiókmenntum; en á aðra hefur pað leiðiuda áhrif að eins. Og að hugsa sjer, að maður, sem gæddur e'r skáldakapargáfu, geti ekki eins ort fyrir pað, pó að einhverjir aðrir setji sara an leirburð, pað virðist oss allt að pvísvo kynleg bóKmennta- leg bollalegging, scm framast er unnt að gera sjer í hugarlund Fyrir hinni ástæðunni, sem höf- undurinn hugsarsjer fyrir bókmennta- apturförnni, gerir hann pessa grein: Að líkindum eruin vjer á tíma- móturn í pessari grein. Hugsjóna- stefnan (idealismus) virðist vera í an darslitrunum, en virkileikastefnan (realismus), sem nú ertekinn að drag- ast upp erlendis, hefur aldrei náð fót- festu hjer á landi. Andi skáldanna finnur pví nú sem stendur enga fót- festu; hann veit ekki, hveit hann á að sn úa sjer; honurn b/ður .við ólyfjan peirri, sem víða er að finna í skáld ekki ólíklegt, að íslonzkir rithöfnnd- ar, 8em á annað borð oru svo gerðir, að liugur peiria hueiyist í realista áttina, kynoki sjer e.kkert við ið pcim tilhneigingum sínu n — ef ástæðum peirra er að i'iðru levti svo variö, að peir geti getið sig v.b skáldskaparstörfu Svo er pj eptir að rninnast á pað, hvort full ántæða sj- tí 1 i* kw.rta eins mikið undan apturför i íslenzka skáld- skapnum, eins og liöf. gerir. f’yrst og freirist er nú nolckur vafi á, hvort ekki inundi mega telja fleiri með sem nútiðarskáld íslenzk en pá sem höf. nefuir. Er pað ekki til dæmis dáiítið ósanngjarnt, að segja að Steingr. Thorsleinsson sje hættur að láta til sín heyra, pegar hann hefur á slöasía ári gefið út Ijóðasafn sitt með svo tnörgum n/jum kvæðum, nð pau ein yrðu nóg í allálitlega bók? Skyldu peir ekki líka verða æði inargir, sem mundi fiunast að nefna mætti Þorstein Erlingsson með íslenzkum Ijóðskáld- um, pótt margir taki hart á andanum í /msutn kvæðuin hans? £>ví að lík- indum er höf. ekki alvara með að seg að vöxtunum, sern ge livjrju; en sje litið á ufuið, er mikil furða, hve fábreytt pið er. Ljóða- skáldíkapurinn, sern blómgaðist hjer á laadi frain að pjóðhátíðinni, er nú rojög í apturför, og pað getur naum- ast heitið, að h.er á landi sjeu fleiri en prír inenn, s9in yrki neitt, setn sje 89tjandi á prent, nfi. M.itihías Joc'j umiion, Hannei Hafctein og Páll Ólafison, að ógleymd.i sálmipjóð- skildinu V’aldimtr Briem. Staingrím ur Tnoriteinssoa er hættur að láti ti sín heyra, og sam i mi segja u n Ben- idikt Gröadal. Af n/græðingunum er enginn koraian svo langt, að hægt sje að teljv hann fullkoralega með enn sem komið er“. Ekiti lízt höf. betur á aðrar grein- ar skáldikaparim: „Það sem sagt hefur verið um ljóðagerð vora, mi ekki síður cða í raun rjettri miklu fremur segja með sanni um aðrar skáldskapargreinir. S'cáldjögurnar, sem nú hlaupa af stokkun im, eru að eins tilraunir á tilraunir ofan. — £>ær eru beinagrind af skildiögum, en æðri líffærin vantar: tiugirnar, blóð- ið, skilningarfærin. Samræmi sálar- eðlisins og samband orsaka og aíleið- inga er barla ófallkomið. En eink- um vantar p5 skildskaparlegan feg- urðarblæ, hátíðabúniagiua, sern ein- kennir skáidjkapinn og gerir hann að listaverki, stíli.nn, sem er jafn-mis- piunandi hvað ritmálið snertir, scm skap annara pjóða, og kynokar sjer hanga í pvl, »ð hann 4 elcki heima á við að feta í fótspor peirra. Virðist Islandi. Eða hvað yrði með pví móii svo sem hann rennigruní, aðpað sje um Jónas Hallgrímsson? Ýmsurn ekki að Jypta mannkyninu á liærra mundi fiunast að fleiri mætti nofua, sjónarsvið, að útlista sem nánast allt pótt vjer sleppum pví f petta sinn. hið iítilsverða, sfiillta og viðhjóðslega Og oss pykir ekki ólíklegt, að höf. í manneðlinu. Það muni fremur hafa átti sig 4 pví, pegar hann fer að gæía pau áurif, að kitla skilningarvitin og betur að, að pið hafa aldrei verið kenna peim enn(betur ósómann. Er mjög mörg skákl starfaudi í einu hjá svo að sjá, sem skáldin finni til pess, íslenzku pjóðinni — óvlst, hvort pau að skáldskapurinn eigi heldur að s/na hafa nokkurn tíma verið fleiii í einu piðsem fagurt, satt og drengilegt aa einmitt nú. sjo, heldur en hið gagnstæða; að Að pví er sagnaskáldskapinn skáldin cigi enn sem fyr að vera spá- snertir, pi er prð hreint bull, að tala munn mannkynsins, er s/ni lestina að um apturför í lionuin á liinutn síðari eins til viðvörunar, en bendi j&fnframt árum. Fiá hvorju ætti pað að vera a annaö betra, fegra, eptirsóknarverð- apturför, að eignast sögur Gests Páls- ara. Þeir íiuni til pess, að nauðsyn- SJnar, Jónasar Jónassonar og Þorgi’s legt sje að setja takmarkið bærra en gjallanda? Og um sugur Gests Pá!s- svo, að hægt sje að uá pví fyrirhafnar- sonar er pað að segja, að ef pær eiu laust, og meðan peir geti ekki tekið að eins „tilraunir“, pá er ekkert af ís- petta takmaik, veiði peir að bíða Ienzkum bókmenntuin frá pessari öld með yrkisefni sín. annað en tilraunir, pví að pað or ekk- Það liggur í pessu misskilningur, ert J 30,11 tekur I,eim sógum sem er alltfður meðal íslendinga og fram að SÍnu parf að mótmæla — sá misskilningur, _ að realisrausinn sje óáðskiljanlegur frá „ólyfjan“, og heirnti pað, að út- listað sjo „sem r.ánast alit hið litils- verða, spillta og viðbjóðslega í mann- eðlinu“, og að peir sem pá stefnu að- AIlur heimurinn viðurkennir að hyllist s/m ekki lestina „til viðvör- Leó 13. sje einn af merkustu roönn- ^ 1 1 ° m li kjer’ utn aldarinnar; hann befur haft nómm ar gera gre.n fynr pessu atriði með gáfnastyrk til pess að talcast vefað fuilnægjandi dæmum úrritum realist- st/ra peim voldugasta ocr yfir<Tripl anna siA fm nrr Kirf |Aánm _______ _ * ... M J H * nú er hann kominn á 83. árið, og ver- f-llinni pætli pað engri furðu gegna, pó.t lát hans hej-rðist hvenær sem v ira ska!. Fyrir fáeinum mánuðum bað páf- ran lækni einn að segja sjer hrein- skilnislega, hve lengi sinn voiki lfk- ami gæti enzt. „Heilagi f.iðir“, svaraði læknir- in í, „ef [>jer fáið ekki neinn bráðan sj ikdóm, liggur mjer við að lialda, að p,er gexið enzt fimrn ár enn.“ „Fimi brópaði Leó; ve-ð jrfg 89 ára, og pað er einmitt sá a’ lur, sem einn góður Franciscana- raunkur sagði, jeg mundi deyja á“. Daglegt líf páfans er frámuna- lera einfalt. Hann hefst við í einu h irbergi á efsta lopti í pifagarðinum, o r sefur í rnjóu járnrúmi. Eini hús- b inaðuiinn í herberginu er lítil gólf- áireiða á töflugólfinu, skrautlauít Leó i>áfi 13. (Eptir W. C. Curtis.) úr peim kemur. Það er vara á borð við fótafætlir.ga-ullina og blóðugu sundmagana sem við Jaumum í kaup- inn. En pað sein verst er, er pó, nð meðan pessi erfiljóðaöld stendur yfir, er lítil von um að skáldskapur hjer á landi eigi sjer verulega viðreisnarvon. Erfiljóðin liggja sem maitröð í ölluin nytum skáldskaparhugsunum. £>au eru rímnakveðskapurinn gamli endur- borinn tneð ja/ju gerfi. — Yrkisofnið er æ hið satna og í sjma búningi. Er við pvi búið, að fargan petta verði, áður líkur, ekki að eins erfiljóð eptir einstaka meun, heldur erfiljóð ís- lenzks skáldskapar.“ Vjer höfum áður látið pað af- drattarlaust í Ijói, að vjer sjeum ekki miklir erfiljóðavinir. En ekki geturn vjer neitað pví, að 033 virðist petta nokkuð djúpt tekið í árinni. eða rjett- ara sagt nokkuð grunnt hugsað. £>að er meira en satt að allur porri ísLnzkra erfiljóða er bull. Eu einmitt vegna pess að pau eru pað, geta pau ekki liaft neitc svipaða p/ðingu og pá sem böf. lieldur. £>au eru svo mikið bull yfirloitt, að eugum manni, sem nokkur skáldleg hugsun vakir fyrir, getur dulizt pað. £>ess vegua geta pau ekki orðið að „martröð í öllum n/tum skáldskapar- hugsunum“. £>ví er nokkuð likt var- ið með erfiljóðín — náttúrlega að peim erfiljóðum undanteknum, sem V ” *wmuv«ioia u'f ynrirrir)1- anna sja ra, og pvi atum vjer oss að me9ta fjelagsskap, sein til er, oghugð e.ns nægja nú að mótmæla. Hver hans hefur verið svo víðtæk, að hún sem nokkuð er kunnugur hókmennt- hefur getað náð út yfir allar eptirlang um 01 ourálfunnar víir hí’)fn?N voíf • n , , >“ J lr noluo ve,t amr manna og allan peirra lia'r Á. vd. að pað er ,.ó]yfjan“ að finr.a Ltand pað sem kirkjan var Cþeg.r viðar er> hjá realistunum, jafnvc-l hann tók við henni' og örðugleiíar iiiIaIii læ.t.i.igri óly/jan, pegar peir som hann hefur orðið að yfirstíoa er sarnan við binnm sanna, pegar litið er á framfarirnar, gómsæta ke.m idealismusins; hai n veit líka, að jafuframt hinu ljóta í tnanneðlinu hafa inargir realistar dregið n jög afdráttarlaust og átakan- lega fram pað, sern mönnuin er bezt gefið, og sömuleiðis veit hann, ið realistarnir hafa einraitt dregið fram lestina „til viðvörunar“. Jafnvel Emile Zola, realistahöfðinginn mikli, sem mest hefur verið hneykslazt á fyrir pað, hvað hann liefur verið ber- orður, liefur aklrei sett lestina fram í öðru ljósi. Skyldi nokkium lifandi manni detta í hug að segja hið sama t. d. um George S.ind, se;n var einn af idealistiskustu höfundunum, sem skrifað hafa á pessari öld? Að realismusinn sje „tekirin að dragast upp erlendis“, er ein af peim staðhæfmgum, sem ef til vili má telja mönnum trú uin á íslandi, en tnundi naumast pykja mjög á- reiðanleg annars staðir í heimin- um. £>uð má vel vera, að nokkur meiki sjáist pess, að sú stefna bók- menntantia sje að taka nokkrum breytinoum. £>að er ekkert u idar- legt við pað, pví að bókmenntir pjóð- anna hafa ávalt verið og ldjóta að vera í slfelldri ummyndan. En eins og realismus befur verið til síðan bók- menntir beimsins byrjuðu, eins er fremur ólíklegt að hann fari að drag- ast upp nú fyrir alvöru. Það er pví sem orðið hafa, síðan haun tók við völdunum 1878, að hann er einn af mestu snillingmn heimsins í pólitík og stjórnbrögðum og eins í pví að út- breiða trú sína. Fáir menn hafa skil- ið betur, livert pólitík pessara tfma er að stefna, og enginn leiðtogi hefur lagað sig með meiri lægni eptir fram- förum heimsins, og hinni stöðugu breyting á hugsununum, uppfundn- ’ngunum, viðskiptunum og stjóin pjóðanna. Ilann er frjálslyndan rg hlynutari 1/ðstjórn en nokkur annar páfi, sem uppi hefur verið, og hann heldur með framfaraílokknuin í hverju landi sem er. Ilinn „heilagi faðir“ er frá- muaalega veikb/ggður maður og lít- vexti. Mjer er sagt, að pjónn hans taki hann í fang sjer og beri hann eins og barn. Hoilsa lians liefur á- vallt verið á völtum faeti, og sterkasta ásteðan, sem komið var með á kardí- nálaráðstefuunni gegn pví að kjósa liann fyrir páfa, var sú,að liann væri ekki fær urn að standast pær áhyírgjur og pá ábyrgð, sem pví embætti væru samfara, lengur en fáeina mánuði. En einn kardínálinn, sem hafði pekkt hann frá barnæsku, sagði: „petta er ekki nema bull. Leó ríkir ein 20 ár sem páfi“. Hann liefur nú verið páfi 16 ár, og margir hraustir menn hafa dáið umhverfis hann. En votta borð, klæðaskápur, borð og fá- 6 nir stólar. JVlaður, sem hefur sjeð p/ð, segir mjer, að húsbúnaðurinn sje eins viðhafnarlaus og einfaldur oo- 4 bændaheirnilum, og sje ekki nema 1C0 dollara virði. Hann hefur einn ein- asta pjón, Centra að nafni, aém fædd- ur var á ættareignum páfans að Car- pineto, og var pjónn hans árum sam- ai raeðan Leó var enn kardináli. Þessi maður baðar liann og klæðir, b/r opt til mat lnins, okur honum í stól, sem er á hjólum, utn gangana og hina d/rðlegu aldiugarða, og styður hinn, pegar hann gengur. Il mn cr p ifans kjsllaravörður, horbergispjónn og hjúkrunarmaður, og leyfir engum ölrum pjðtii að koma nærri herra sijum. Páfinn oyðir miklum tíma til b enahalds og umhugsunar, og suma diga er pað siður hans að sitja s,.urid- um saman í viðhafnarlausum en pægi- legum stól við pann gluo-gann á herbergi slnu, sem sn/r út að aldin- görðurn páfahallarinnar. Hann lokar pá stöðugt áugunum og er að hugsa um stjórnarstefnu kirkju sinnar"og mU hennar- Á peim stundum má aldrei trufla hann hið minnsta. Á hverjum morgni kemur Centra k'. 6 og vekur hann og klæðir, og svo h'/ðir páfinn messu í prívatkapellu, sem er áföst við herbergi hans. Opt hl/ðir lnnn tafarlaust á eptir 4 aðra mossu, sem hann kallar pakklætis- mossu, og sungin er af einum af kap- elánum hans. Kl. 7 borðar hann mjrgunmat, sem samanstendur af mjólk, kaffe og köldu brauði, og svo eru lögðfyrir hann p:Ui embættisbrjef, sera bann pnrf sjálfur að sinna, og se^ir liann p 1 skrifurum sínum, hvern- ig skuli fram úr peiin málum, ssm far er um að ræða. Hann talar les moð hinnl mestu aðgætni, enda pótt síðari hlutinn af lífi hans hafi sýnt merkilegan prótt og pol. Kl. 10 kornur ávallt til hans Rampolla kardínáli, páfa ráðgjafinn, sero margir halda, að sje mostur maðurinn í ka- pólsku kirkjunni nú á dögutn. Svo finna liann að máli peir einbættismenu páfahallarinnar, sern kunna að pnrfa að tala við hann. Þegar pv{ er lokið, er venjulega komið hádegi. Þá borð' ar páhnn iniðdagsmat og lætur svo renna í brjóstið á sjer. Miðdegismaturinn er einkar ein- faldur, einhver næringargóð sújia, maccaronijbiti af steiktu nautaketi eða sauðaketi og ofurlítið af garðmoti og ávöxturn. Hann drekkur töluvert af rauðvlni, sem bonum hefur verið um mörg ár sent frá nunnuklaustri einu á Suður I' rakklandi, og bragðar ahlrei annað vín. Hann fer hægt að niat sínurn til pes3 að melta hann pvf bet- ur, og les vaaalega blöð meðan hann er að borða, eð rabbar við einhvern af pjónustfólkiuu; en simkvæmt birð- siðum páfahallarinnar verður hann að borða miðdagsverð einn. Þegar bróð- ir hans, Pecci heitirm kardínáli, átti heima í páfahöllinni, sat hann opt hjá honuin meðan hann borðaði miðdeg’s- mat sinn, og stundum )»áði kardínál- inn boðið, pegar páfinn bauð honum að fá sjer bita, en ávallt sat hann pá við annað borð en páfinn. Hann minntist aldrei á páfann nema með hinni mestu lotningu, og kallaði hann bróður sinn, æðsta prestinn.

x

Lögberg

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.