Lögberg - 14.05.1896, Blaðsíða 6

0
LÖCBERG, FIMMTUDAGINN 14. MaÍ 1896,
Orðabóka-inálið.
Herra ritstjóri.
Ég só í siðasta „Lögb'1. (16. J>.
m.), að J>ér hafið heyrt, að það væri
verið að prenta „heilstóra ensk-ísl.
orðabókl'i Reykjavik eðaKaupmanna-
höfn, og segist pér hafa lagt (lrög fyrir
að fá upplysingar um, hver hefir sam-
ið hana, hve stór bím er o. s. frv. Ég
tel vist að orðbók pessi sé eptir Geir
Zoega enskukennara við latinuskól-
ann. Hann fékk (1893) veittar. í fjár-
1 'gunum fyrir 1894 95 styrk til útgáfu
heunar, eins og sjá má í Alp.tíðind-
unum. Bókin verðr án efa einar 40—
60 arkir, að ég ímynda mér, og pað
má telja víst að hún verði vel notandi.
Hr. Geir er vel fær f bóklegri ensku,
enda n»g afbragðsverk á að byggja.
Verst er, að höf. er ekki líkt pví vel
að sér í íslenzku; en pess væri pó
eins vel nauðsyn. Gaman væri að
vita, hver sú fslenzk enzka orðbók er,
Bem pér talið um að til sé. Ég pekki
enga sem pað nafn á skilið. CJeasby’s
orðbók hefur ekki einu sinni pann
tilgang að vera pað nema í mjög tak-
mörkuðum skilningi. Hún tekr
nefnil. að eins yfir fornmáliö og tekr
8vo að auki fáein orð upp úr nokkrum
örfám síðari alda riturn (Hallgrfms-
sálmum, Guðbrands-biblíu, Þjóðsög-
unum, „t>jóðólfi“ o. s. frv.). Orðsöfn
Dr. Jóns Þorkelssonar, prjú að tölu,
eru bczt vottr pess, hve margt vantar,
og pó tekr að eins priðja (stærsta)
safn Jóns yfir nútíðar ritmál. Og f
pví hefir pó Dr. Jón að eins safað orð-
um úr um 120 bókum frá pessari öld.
Og pá vantar eðlilega mikið til enn
að vel eé. Ég fór t. d. að gæta að í
fyrra sumar, hvað ég gæti fundið
vanta f safni Dr. J. £>., og fann ég að
eins f «-inu (fyrsta staf stafrófsins) á
fjórða hundrað orð, sem vanta bæði f
oiðaöfn Dr. Jóns og allar fsl.
orðabækr.
1 „Lögb“. 9. apríl segið pér;
, að koma pessu í verk (nl. að fá samda
og út gefna íslenzka orðbók) er aðal-
lega peningaspursmál. Ef fóð væri
fyrir hendi, mætti fá nóga )'uefa tnenn
til að vinna að pvf að framkvæma
verkið“. Þetta pótti mér bysna kyn-
legt að lesa, pvf að ég hygg pá ákaf-
lega fáa, sem færir eru um slíkt verk.
Eini maðrinn, sem út hefir gefið orð-
Böfn til viðauka fslenzkum orðbókum,
er Dr. Jón Þorkelsson í Reykjavfk.
Þau söfn ásamt orðbókum peim, sem
til eru,eru ómissandi ogágætr grund-
völlr. Svo mun rektor Björn Olsen
hafa safnað talsverðu af orðum úr nú-
tfðarmáli voru. Öfrlitlu hefi ég safnað.
Væri fé til, mætti setja nokkra menn
út til að safna fleirum orðum úr ís-
lenzkum bókum, og mætti skifta
verkum milli peirra. Svo yrði að
vera fámennari nefnd manna, sem yfir-
færi frumsöfnin og kæmi páttunum
um hvert orð saMan f heild. Síðast
ætti svo einn maðr með einum eða
tveimr aðstoðarmönnum að taka við
og leggja sfðustu hönd á verkið. Það
er auðsætt, að frumsafnendr geta
verið hver í sínu landl; um samkomu-
lag eða samkomulagsleysi parf ekki
að ræða, pvi að hver peirra vinur fyrir
sig, fylgjandi að eins peim starfsregl-
um, sem yfirmaðr verksins legði fyrir.
1 n fámennari nefnd ætti lielzt að vera
öll á sama stað, pótt hver vinni sjálf-
stætt. Þvf að mikill tími sparaðist
við að geta borið sig saman hvorir við
aðra. En sfðast verðr verkið að leggj-
ast f eins manns hönd; hann legði frá
fyrsta starfsreglurnar niðr fyrir öllum
hinum, og hann yrði einvaldr yfir
síðasta frágangi verksing. Þvílíkt
fyrirkomulag er alveg óbjákvæmilegt
við slík störf. Þar verðr einveldi að
ráða, ef nokkur heil brú á að verða í
verkinu.
Þetta, sem nú hefi ég sagt, á við
samning Islenzkrar orðbókar, hvort
heldr hún er fslenzk-fslenzk, fslenzk-
ensk eða annað — orðbókar, par sem
fslenzkan er höfuðmálið,
Allt öðru máli er að gegna um
t. d. ensk-fslenzka, pyzk-íslenzka eða
dansk-íslenzka orðbók — bók, par
sem fslenzkan er ekki höfuðmálið,
heldr pyðingarmálið. Þar hortir alt
öðruvfsi við. Þar eru nægar orðbækr
til við að styðjast að pví or til höfuð-
málsins kemr; en par verðr aðalvand-
inn (auk pekkingar á frummálinu) að
hafa næga pekking á fslenzkunni og
nægt vald yfir henni. Þar parf og á
nygervingum að halda, en peir eru
ekki hvers manns færi. Að slíkri
orðbók vinnr bezt einn maðr, sem
leitar sér peirrar aðstoðar, sem hann
parf, í smámunum. Só einu sinni ein
slík góð orðbók til með fslenzkum
pyðiogum t. d. yfir ensku, pá er auð
veldara að semja á eftir orðbækr yfir
fleiri útlend roál með ísl. pyðingum.
Annars orðlengi ég ekki meira um
petta hér; ég skrifaði á sinni tíð í
,,öldinr>i“ um orðsöfn Dr. J. Þ. og
p/ðing peirra; í fyrra sumar reit ég í
„Fjallkonuna11 nokkuð um samningar-
skilyrði orðbóka með íslenzkpn
pyðingum.
Einstaklega gainan hafði ég af
að lesa pað, að pað væru .,margir hér
vestra“ sem hefðu allt aðra skoðun
en „flestir menn á íslandi“ um, hversu
mynda eigi ,,nyyrði“. „Margir“?
Ja, pað er nú nokkuð óákveðið tölu-
orð; óákveðið f aðraröndina, en óend-
anlegt í hina. Því hversu mikil sem
mergðin verðr — fleiri en ,,margir“
verða pað pó aldrei. En í hina röndina
— hvað táir mega roenn vera, til að
geta heitið margir? í pcssa röndina
er orðið óákveðið, pví að pað fer
mjög eftir hlutföllum, p. e. eftir pví,
af hve mikilli tölu er að taka alls,
hvað „margir“ mega kallast. En enga
hefi ég nú vitað teygja takmörkin eins
langt niðr á við f pyðing pessa orðs,
eins og Eldlendinga. Flestar pjóðir
telja í tugum, og er eðlilegt; pær
hafa byrjað að telja á fingrum sfnum,
og ein umferð á báðum höndum synir
íwg fingra (10 fingr). En óg las pað
eitt sinn f bók efiir einhvern ólyginn
ferðalang, að Eldlendingar hefðu aldr-
ei komizt hærra en að telja á fingr
annarar handar og kynnu pví ekki
lengra að telja. í máli peirra eru að
eins sex orð, er tölur tákna: „einn,
tveir, prfr, fjórir, fimm, margir“.
Margir pyðir hjá peim allt pað, sem
fer fram yfir fimm. Þegar ég fór nú
að hugsa um, hvað mundi eiga að
leggja f orð yðar „margir hér vestra“,
pá porði ég pó ekki að leggja minna
f pað en pað getr minst pýtt á eld-
lenzku, p. e. 6. Ég reyndi svo að
lysa með ljósi huga mfns í krók og
krá og kima hvern um allar bygðir
pessarar heimsálfu par sem nokkrir
íslendingar eiga heima, og komst að
peirri niðrstöðu, að pað væru ekki 6
íslendingar til hér vestan hafs, sem
gætu haft nokkra skoðun á máli pessu,
og fráleitt meira eu tveir menn, sem
pví væru vaxnir að vinna að sainning
orðbóka.
Alt, sem við verðr búist að Vestr-
íslendingar geti gert í pessu máli, er,
að kavpa orðbók, eða á annan hátt
leggja fram peningana; hvað pekk-
inguna snertir, pá eru peir svo fáir
vor á meðal, að vart eru teljandi, sem
nokkuð geta af henni lagt í sumblið.
Chicago, 25. Apríl 1896.
Með virðing
Jón Ólafsson,
284 Grand Ave.
Katli lír brjefi frá N, Isl.
dags. 8. mal 1896.
Nú eru markverðustu frjettir
lijeðan, að sveitarráðsfundur átti að
haldast 1. p. m. Þá dundu ytír stór-
rigningar sólarhring eptir sólathring,
og útlit himins og veðurs var alveg í
sainræmi við hið andlega ástand fólks-
ins út af sveitarmálum pess. Sveitar-
ritarinn var veikur og fór pví ekki á
fundinn, en oddviti sendi eptir bókun-
um, svo pær munu hafa kornist norður
á Árnes (par átti að halda fundinn)
fyrir miðjan dag á laugardag 2 p. m.
Sama morgun lögðu peir af stað norð_
ur á fundinii Jón Stefánsson og J. P-
Sólmundsson; komu undir kveld að
Laufhóli, nær dauða cn lífi sakir
ófærðar; par fengu peir pær frjettir,
að ekkert hefði oiðið af fundi, pví P.
Bjarnas. hefði marghrossað móti fund-
argjörningnum af uæsta fundi á und-
an, sagt hann rangt bókaðan, og í alla
staði var Pjetur hinn pveröfugasti og
óviðráðanlegur, en J. Straumfjörð var
ekki á fundinum, og heldur ekki Jón
eiðlausi. Fór nú að pykkna í oddvita
°g Sigurði Sigurbjörn8syni svo peir
sögðu skriflega af sjer embættum
sínum með peim ummælum, að Pjetur
væri nú kominn svo djúpt með sveit-
ina, að bezt væri að bann og hans
liðar færu eins djúpt með hana og
peim líkaði bezt, úr pvf engri reglu,
lögum eða sanngirni væri hægt að
koina viðfyrir ofbeldi pess flokks sem
hefði vakið óöld pá, er drottnað hefði
nú f fjögur ár, og væri nú á hærsta
stfgi.
Þegar Jón Stefánsson fjekk
pessar frjettir, kvað hann betra væri
að veiða gullaugu’>n standa í pessu
stríði, en gáði pess ekki, að allt petta
uppistand hefur hlotist út af kcsningu
hans, pvf hefðu Víðirnesbúar kosið
hina aðra menn, sem peir áttu völ á,
vel hæfa menn, pá hefðu ekki pessi
ósköp komið yfir pláss pað sem Jón
Stefánsson kallar í stóru-drápu sinni
„Aumingja-land“, pví eymdardómur
er pað, ef enginn er par hæfari í
sveitarráð en Jón Stefánsson, og enn
meiri aumingjaskapur er pað, ef menn
ekki kunna að meta menn eptir verð-
leikum, en hitt er brotgagnvart sjálf-
um sjer, að kjósa móti betri vitund.
Þegar Jón Stefánsson hjelt heim-
leiðis með líkum sóma og Sigvaldi úr
Jómsvíkingabardaga, hjelt J. P. Sól-
mundsson í norðurátt hinum smjör-
alda fák sínum; fór hann pá tnikinn,
par til banu náði höfuðbóli Bola keis-
ara, pví nú voru góð ráð dyr, en allir
vita að nú drottnar Bola-öld, og allt
hlytur að stjórnast frá hans hátignar
hásæti um nærliggjandi hjeruð, með
jörlum og undir-jörlum og einlægri
keðjuaf undirtyllum, en allt af versn-
ar rfkisfjárhagurinn, hvað mikið sem
keisari græðir. En til að friða fólkið
heldur hann pví veizlu; gleyma menn
pá sorgum sínum, skjóta saman fje
með peim ummælum: „Mikinn höfð-
ingja höfum við, og skulum við nú
kaupa fyrir pessa dollara gullvarðan
staf, svo hann geti lagt í lurginn á
okkur pegar hans milda hitign hefur
ánægju af pví“. Þessi frásaga er að
mestu eptir Jóni Stefánssyni.

CAVt Al ó, I hAUt MARKs
COPYRIGHTS.
t
CAN I OBTAIN A PATENT? For a
Rrompt answer and an honest. opinion, wrlte to
IIINN «& CO,t who have had nearly flfty years*
experience In the patent bUBinenfl. Communica-
tiona strictly confldentlal. A Ilnndhook of In-
formatlon concerninn Pntentn and how to ob-
tain them sent free. Also a catalogue of mechan-
lcal and scientiflo bookB aent free.
Patents taken throiiKh Munn A Co. receive
epecial noticeinthe Hclentiflc A inericnn, and
thns are brouuht widely before tbe publlc wlth-
out coat to tne Inventor. This snlendid Daper,
iBsued weekly, elegantly illuBtrated, haa by far the
largeat circulation of any scientiflc work In the
world. £3 a year. Sample copies sent free.
Bulldinff Edition, monthly, 12.50 a year. Hingle
copies, cents. Bvery number contains beau-
tirul plates, in colors, and photographs of new
housoH. with plans. enabling builders to show the
latest designs and seoure contracta. Address
MUNN & CO., New Yohk, 3öl BhoadwAY.
JOSHUA GALLAWAY,
llcal Kaslatc, Iflining and Finaneial Agent
272 Foiit Strekt, WiNNirEO,
Kemur peningum á vöxtu fyrirmenn,með
góðum kjörum. öllum fyrirspurnutn
svarað fljótt. Bæjarlóðum og bújörðum
í Manitoba er sjerstakur gaumur gefinn-
Tarmlæknar.
Tennur fylltar og dregnar út án sárs
auka.
Fyrir að draga út tönn 0,50.
Fyrir að fylla tönn $1,00.
ark.XL-Ck.-Eli 06 r~~> U fS rl
527 Main St.
MANITOBA.
fjekk Fykstu Vekðlaun (gullmeda-
líu) fyrir hveiti á malarasýningunni,
sem haldin var í Lundúnaborg 1892
og var hveiti úr öllum heiminum synt
par. En Manitoba er ekki að eins
hið bezta hveitiland í h'iimi, heldur et
par einnig pað bezta kvikfjárræktar-
land, sein auðið er að fá.
Manitoba er hið hentugastft
svæði fyrir útflytjendur að setjast að
f, pví bæði er par cnn mikið af ótekn
am löndum, sem fást gefins, og upp*
vaxandi blómlegir bæir, par sem gott
fyrir karla og konur að fá atvinnu.
í Manitoba eru hin miklu og
fiskisælu veiðivötn, sem aldrei bregð-
ast.
í Manitoba eru járnbrautir mikl*
ar og rnarkaðir góðir.
í Manitoba eru ágætir frfskólar
hvervetna fyrir æskulyðinn.
í bæjunum Wiunipeg, Brandon
og Selkirk og fleiri bæjum munu
vera samtals um 4000 íslendingar.
— í nylendunum: Argyle, Pipestone,
Nyja íslandi, Álptavatns, Shoal Lake,
Narrows og vesturströnd Manitoba
vatns, munu vera samtals um 4000
rslendingar. í öðrum stöðum 1 fylk*
inu er ætlað að sjeu 600 íslendingar.
í Manitoba eiga pvf heima um 8600
íslendingar, sem eigi munu iðrast
pess að vera pangað komnir. í Manf*
toba er rúm fyrir mörgum sinnuin
annað eins. Auk pess eruí Norð-
vestur Tetritoriunum og British Co*
lumbia að minnsta kosti um 1400 ís*
lendingar.
íslenzkur umboðsm. ætfð reiðu*
búinn að leiðbeina ísl. innflytjendum-
Skrifið eptir nyjustu upplysing*
um, bókum, kortum, (allt ókeypis) til
Hon. THOS. GREENWAY.
Minister »f Agriculture & ImmigratioB.
WlNNlPEG, MANITOBA.
434
439
438
ur reikningúr Viðvfkjandi skiptunum, en mig langar
til að vits, hvernig hann kemur heim og saman við
skoðun sjálfs yðar“.
Sbirley hló og sagði: „Jeg byst við að pjer
hafið rjett að mæla, kapteinn; pað verður bezt fyrir
mig að halda áfram að fmynda mjer, að farmur
okkar sje kol; pá hef jeg engar áhyggjur útaf
honum“.
„Það er alveg satt“, sagði Burke; „heili yðar
polir ekki mikla áreynzlu. Mjer pætti ekki gaman
að fara í land með yður f Marseilles með vasa yðar
fulla en höfuðskelina tóma. Hvað mig snertir, pá
poli jeg petta ágætlega. Jeg er nú pegar búinn
að byggja tvö hús í Þorskhöfða (Cape God) —í höfð-
inu ásjálfum mjer, auðvitað—en fari jeg bannsettur
ef jeg veit, í hverju peirra jeg á að búa sjálfur og í
hverju peirra móðir mín á að vera“.
honum, hafði hvítari tennur og hvftari augu on disk-
arnir voru, vakti talsverða eptirtekt meðal gestanna
f ölsöluhúsinu. Þeir töluðu til iians, og pó hann
skildi pá ekki og gæti ekki svarað peim, pá sáu peir
að hann var að skcmmta sjer. Og pegar húsráðand-
inn hringdi stórri klukku og fölleitur ungur maður,
sem sat við borð gagnvart honum, með háan pfpu-
hattá höfðinu, stóð upp með tignarlegan punglynd-
issvip á andlitinu og söng lag eitt í háum lykli, pá
^yndi Mok að honum geðjaðist eins vel og nokkrum
öðrum að laginu með pví, að hann barði enn fastara
í borðið með hnefanum en nokkur annar, sem var að
láta ánægju sína i ljós á pann hátt.
Stóru klukkunni var hringt hvað eptir annað,
og pað voru sungin fleiri lög og viðlög, og að pví
búnu sneru gestirnir sjer að Mok og báðu hann að
syngja. Hann skildi ekki, hvað peir voru að segja,
en hann hló og barði hnefanum enn ákafar í borðið.
En pegar húsráðandinn kom að borði hans með
klukku sína og hringdi henni rjett fyrir framan.
hann, pá skildi Afrfkumaðurinn hvað heimtað var af
lionum. Hann hafði sem sje tekið eptir pví, að í
hvert skipti og klukkunni var hringt, söng cinhver,
°n Því póttist hann vita, að hann ætti nú að syngja.
Hann var nú búinn að drekka fjögur glös af öli og
var par að auki greiðvikinn maður, svo liann kinkaði
kolli með ákefð og allir hættu við pað, sem peir voru
að gera, og bjuggu sig undir að hlusta á hann.
Það var nú varla von, að Mok kynni mörg lög,
og ljeti hann ofan á hina, sem pyddi pað, að Afríku*
maðurinn ætti að borga fyrir 4 glös af öli.
Mok skemmti sjer mjög mikið við ölið. ÞftÖ
var ekki opt að hann hafði tækifæri til að smakka A
Parísar-dyrðinni. Hinn ungi herra Moks,
hafði stranglega fyrirboðið honum að fara
kveldi til, eða á öðrum tómstundum sinum, nema ftð
Cheditafa væri með honnum, pví Cheditafa var mjög
ráðsettur og alvarlegnr maður. Alvörugofnin, seUi
eðlilega fylgir pvf að vera prestur, hafði aukist eö
ekki miunkað við pað, að hann var einnig nokkurft*
konar umsjónarmaður yfir öllu, er pau systkyniu
áttu, og pess vegna gat hinn glaðværi Mok ekki
skemmt sjer eptir geðpótta sfnum. Mok átti mjöff
falleg föt, sem honum pótti gaman að syna sig R
hann hafði líka beztu lyst á öllu, sem gott var að jetft
og drekka; hann hafði peninga í vösunum, og hon*
ura pótti gaman að sjá fólk og sjá alla hluti, pó hanu
ekki vissi hvaða fólk pað var eða hvaða hlutir pa®
voru, sem hann sá. Hann skildi ekki orð I frönsku»
og honum hafði lítið farið fram í að gera sig skiljan*
legan í ensku. En pelta kveld, á hinum skemmtí*
lega stað, Svarta Kettiqum, var honutn sama livorl
fólk talaði nokkurt inál eða ekki; og honum vaf
sama hvað pað gorði, á meðan hami gat bara sotiö
par og skemmt sjer. Þjónustumaðurinn skildi peg*
ar hann vildi fá rnoira öl, og pað var honum nóg.
Ilinn kolsvárti Afríkumaður, klæddur í stáz*
legan einkennisbúning er Ralph hafði valið hand*
Ralpb>
út a?f
l