Lögberg - 08.04.1897, Blaðsíða 5

Lögberg - 08.04.1897, Blaðsíða 5
LÖGBERG PIMMTUDAGINN S APRÍL 1897 5 toba og vitna í £>ví efni í skólamálið. Skólamálið var nú fyrst og fremst ald- rei borið undir brezku stjórnina, lield- ur undir lógfræðisnefnd leyndarráfsins brezka, setn er dómstóll— haestirjettur bins brezka ríkis—en alls ekki stjórn eða framkvæmdarvald ríkisins, og svo var úrskurður nefnds dómstóls alls ekki að skipa Dominion stjórn- inni neitt, heldur að eins að úrskurða um f>að, hver hefði vald til að rjetta hluta kapólska minnihlutans í Manitoba, ef hann hefði verið sviptur rjettindum, sem hann hefði haft samkvæmt stjórnarskrá fylkisins. Lögfræðisnefndin úrskurðaði, að Dominion-stjórnin væri stjórnin, sem hefði vald til f>ess, sam- kvæmt lögum, að rjetta hluta kaf>- Ólskru manna, en ekki brezka stjórn- in eða þingið, sem hefði átt að hafa valdið samkvæmt kenningu J. Ólafs- sonar. Svona er öll grein J. Ól. göt- ótt, og engu að trúa í henni. llvað að öðru leyti snertir gum J. Ól. um stjórnarskrá íslands o.s.frv., þá ráðleggjum vjer mönnura að lesa grein er hann ritaði í Lögberg, sem kom út 28. maí 1890, með fyrirsögn: >,Hverjir stjórna íslandi11. Dar er allt annað hljóð í strokknum.- Þar segir J. Ó1. meðal annars: „Svo kom stjórnar3kráin; þá dreymdi meun eitt augnablik, að landsmenn styrðu sjer sjálfir: þ. e. a. s. fulltrúar þjóðarinnar á þingi og landsstjórn á Islandi (lands- höfðingi), sem væri í samræmi við þingi?; en það var ekki nema augna- hliks-draumur; s^o vöknuðu menn upp og sáu, að lögum og lofum rjeði ráðgjafi suður í Danmörku og ráðgjafi hans á íslandi, landshöfðingi, sem hvorugur skipti sjer mikið af þinginu. Dingið samdi lög, ráðgjafinn lagði þau í eldinn og sagði: hvaða vit hafið þið á þessu, alþingis-piltungar? Vjer einir vitum, hvað ykkur blyðir! Svo óx óánægjan í landinu, og eldur- inn logaði í báðum endum hægt og hægt, og lá við að hollustu þráðurinn slkunni við konungsvaldið færi að aviðna. íslendingar sögðu: vjer vitum, en ráðgjafinn veit ekki!“-^- Degar J. Ól. ritaði þetta, sagði hatin sannleikann. Nú er hann farið að dreyma hjer vestur í Amertku að þessi sama stjórnarskrá sje hin bezta I heimi. og ráðleggur öllum íslend- tngum að falla fram einusinni á ári °g tilbiðja það goð sém leyfir alla þá óhæfu, sem hann telur upp I greiu sinni. Dá væri ekki úr vegi að lesendur vorir læsu aðra grein eptir J. Ól. í Lögbergi 3. sept. 1890, með fyrirsögn: „Lagasynjanirnar dönsku“. Hún end- sr með þessum orðum: „Við slíka stjórn er með engu móti uuandi. Dað er grátlegt að Henedikt Sveinsson og Skúli Thoroddsen skuli eyða kröptum 8ínum til að viðhalda slíkri stjórn. Lví það eru þeir að reyna, þótt þeir sj ái það ekki sjálfir.11 Ósköp hefur stjórnarskráin og stjórnarfarið batnað á íslandi þessi liðug 6 ár, sem liðið hafa síðan Jón Ólafsson skrifaði þetta!! Það mun þó aldrei vera I. Ól., sem breyzt hef- ur? Ef það er hann, sein breyzt hef- ur, þá hefur hann ekki breyzttil batn- aðar, þzí þá sá hann þann sannleika, sem vjer höfum alltaf verið að benda á, að stjórnarfarið, sem styðst við þe3sa makalausu stjórnarskrá frá 1874, sje óhafandi, og sagði það líka hispurs- laust, en nú annaðhvort lokar hiun augunum fyrir sannleikanum eða er að sleikja sig up]> við þessa sömu stjórn, sem hann sjálfur sagði fyrir 6 árum að væri óhafandi! Eitt af því allra hlægilegasta í grein J. Ólafssonar er sú staðhasfing (í spurningarformi til ritstj. Hkr.), að „England hafi alls enga ritaða stjórn- arskrá.“ Hefur J. Ól. þá aldrei heyrt getið um eða sjeð hina miklu rjett- inda-skrá, er nefnist Magna Charta, sem Jón konungur undirskrifaði þann 15. júní 1215? Sú skrá er hin fyrsta ritaða stjórnarskrá er enskur konung- ur „gaf“ þjóðinni, og er hún álitin grundvöllurinn undir núveraDdi frelsi Englendinga. Þessi stjórnarskrá fjekkst ekki umyrðalaust fremur en stjórnarskrá íslands, og með henni var Jón konungur að eins að skila þegnum sínum fornum rjettindum, sem konutigsvaldið hafði rænt frá þeim og dregið undir sig, eins og Danir höfðu rænt íslendinga sínum fornu rjettindum og dregið undir konungsvaldið I Danmörku; og kon- ungur \ar því að eins að skila íslend- ingum aptnr nokkru af þessum rjett- indum, þegar hann færði þeim „frels- isgjöfina“—stjórnarskráua frá 1874. Englendingar halda enga árlega hátlð til að minnast þess, að Jón konungur skilaði þeim aptur fornum rjettindum þeirra með stjórnarskránni frá 1215. Þar sem J. Ólafsson talar um Kjalarnesþing, þá segir hann ekki nema hálfan sannleikann þarsem hann vísar til Guðbrandar Vigfússonar (grein hans um alþingi I Cleasby’s orðaðók). Guðbrandur segir að vísu, að það hafi verið haldið almennt þing á Kjalarnesi fyrir árið 930, en hann segir ekki að það hafi liaft ssma verk- svið ogþyðingu ogalþingi við Öxará. Að Guðbrandur hafi verið á þeirri skoðun, að Kjalarnesþingið liafi verið allt ■Bncað en alþingi við Öxará, sjest glöggt síðar í sömu grein, þar sem hann segir, að hin merkustu ár í sögu alþingis hins forna sje árin 930 (stofn- un þess), 964 (umbætur þess), 1.000 (Kristni lögtekin), 1004 (fimmtar- dómur stofnaður), 1024 (mótmælin gegn tilraunum NoregskonuDgs að ná íslandi undir sig) o. s. frv. o. s. frv. Konráð Maurer segir líka skylaust j bók sinni „Upphaf allsherjarríkis á íslandi“ (og hefur það eptir Ara hinum fróða, sem hann telur áreiðanlegastan allra Islenzkra sagnaritara) „að hin fyrstu lög hafi verið sett árið 930.“ Þetta segir hann að hafi verið Úlíljóts- lög, og að með þeim hafi verið „lagður hinn fyrsti grundvöllur til allsherjar- ríkis á íslandi.“ Það er J. Ólafsson sem auðsjáan- lega er í ,,hafvillum“ hvað snertir „gamla og nyja styl,“ en ekki „átt- menningarnir“. Hann segir, að Jóns- messa sje ekki 24. júní eptir gamla stýl, heldur eptir Dj?ja styl, og nyja st/1 vill hann nota. Jæja, ef það er rjett, sem hann segir um Jónsmessu, þá hafa ,,átttmenningarnir“ einmitt gert eins og J. Ól. vill hafa, því þeir hafa tiltekið dag sem er alltaf jafn- langt á undan Jónsmessu eins og setning alþingis vpphaflega vat\ Hvað hefur J. Ól. þá að rífast um við- víkjandi þessu atriði? Alls ekkert, ef liann skilur sjálfan sig. Vjer ætlum svo ekki að eltast frekar við röksemdirnar? í grein J. Ólafssonar. En útaf aðvörun hans til ritstj. Hkr. í þá átt, að sameiningar- tilraun „áttmenninganna“ geti leitt til sundrungar, I staðinn fyrir til samein- ingar, viljum vjer taka fram, að fari það svo, þá er það Jóni Ólafssyni al- gerlega að kenna. Vjer vitum sem sje mikið vel, að þó hann skrifi undir öðru yfirskyni, þá er augnamið hans að hindra að sameining komist á l þessu máli. Allt starf haus hefur miðað í þá átt að sundra Vestur ís- lendingum í öllum málum, trúar- brögðum, pólitík og fjelagsmálum. Sumir segja, að hann bafi ekki verið sjálfum sjer samkvæmur í neinu, en það er ósatt. Hann hefur alltaf verið og er enn sjálfum sjer samkvæmur I því, að reyua að vekja og halda við ílokkadrætti. Það er líka eðlilegt, því við það hefur hann sjeð sinn hag —haft dálítið upp úr því. Sumir geta að eins dregið fisk I gruggugu vatni, en aldrei í tæru vatni. Þeir gera því tært vatn gruggugt, til að geta fiskað! ,,Orange“ menn og skóla- málg-saniningurinn. Útaf því að apturhalds-málgögn- in „stór og smá“ voru að reyua að telja lesendum sínum trú um það fyrir nokkru síðan, að allmargir pró- testantar lijer I landinu væru öánægð- ir með samning þann utn skólamálið, sem Laurier-stjórnin og Greenway- stjórnin gerðu * haust er leið, sögð- um vjer fyrir nokkru síðan, að það væri miss/ningar, að jafnvel hinir stækustu mótstöðumenn kaþólsku kirkjunnar, „Orange“-menn, mundu vera ánægðir með samninginn, og að þetta veður, sem málgögnin gerðu, væri að eins ryk, sem apturhaldsmenn væru að reyna að þyrla upp. Vjer gáfum og I skyn að samþykktir þær, sem vissar „Orange“-manna samkund- ur hjer I fylkinu hefðu gert, væri að eins ávöxtur af misheppnuðum til- raunum nokkurra apturhalds-leiðtoga^ að æsa „Orange“-menn upp á móti samningnum. Nú höfum vjer fengið I hendur númer af aðal málgagni „Orange“- manna I Canada, The Orange Sentinel, og sannar það, sem blaðið segir, að Lögberg hafði rjett fwúr sjer I þessu efni—eins og LögbWg annars æfin- lega hefur viðvíkjandi pólitískum málum. Vjer göngum út frá þvl, að lesenduin vorum þyki fróðlegt að sjá hvað aðal málgagn „Orange“-manna segir um þetta efni, og þess vegna þ/ðum vjer hjer ritstjórnargrein, sem n/lega birtist I blaöinu. Fyrirsögn greinarinnar er: „Sigur Mr. GreeD- ways,“ og hljóðar hún sem fylgir: „Breytingar þær á skólalögum Manitoba-fylkis, sem Mr. Greenway lofaði fulltrúum Laurier-3tjórnarinnar á samtalsfundi að gera, hafa nú verið lÖgleiddar og settar I lagabálk fylkis- ins, og allir hollir borgarar munu ein- læglega vona, að þeir heyri aldrei framar minnst á þetta mál. Hvað os3 snertir, þá er ekki nauð- synlegt að ræða nú eðli breytinganna, því eins og ætíð á sjer stað við slíka saroninga, urðu báðir málspartar að slaka dálítið til. Allt, sem vjer lít- um á, er sá mikli sannleikur, að Manitoba ein gerði breytingarnar, og að baráttan utn mál þetta endaði þannig, að loku er fyrir það skotið um aldur og æfi, að sambandsstjórnin geti blandað sjer inn I uppfræðslumál Manitoba-fylkis með löggjöf til hags- tnuna fyrir nokkurn trúaibragðaflokk. Afleiðingaruar af hinutn einbeitta og sigursæla baidaga fylkisins fyrir þjóð- skólum eru ennfremur þær, að þessi bardagi hefur gert meir en nokkuð annað, sem skeð hefur um langan aldur, til að uppl/sa fólkið I Canada um, hvers það má vænta ef rómversk- kaþólska kiikjan næði yfirráðum I landinu. Fólk hefur fengið ljósa bendingu um, hversu prestastjettin kaþólska liatar allar frjálslega1’ hug- myndir. Mótspyrnan gegn samningnum sem Mr. Greenway stakk upp á (með frumvarpinu er stjórn hans iagði fyrir þingið) var hin aumasta vindbóla, og s/nir ljóslega þann sannleika, að allt fylkið er samþykkt skólamáls-stefnu stjórnarinnar. Mr. Roblin, leiðtogi mótstöðuflokks stjórnarinnar, neyddist I raun og veru til að játa, að þjóð- skólarnir sjeu hestir, og hann gekk jafnvel svo langt að l/sa yfir því, að sumar breytingarnar væru gagnstæð- ar anda slíkra skóla; en þegar skorað var á hann að benda á, hvaða breyt- ÍDgar það væru, þá vildi hann ekki gera það, nje bera fram breytingar- tillögur er kæmu greinunum I meira samræmi við það sem slíkir skólar ættu að vera. Hinn n/-kosni þing- maður fyrir St. Boniface orsakaði heilmikið gatnan með tveggja klukkn* tíma ræðu sinni, setn var laus við að hafa nokkrar röksemdir eða skynsemi I sjer. Það var auðsjeð, að hann ætl- aði sjer að tala I tvo klukkutíma, og hann gerði það líka, og ]>«ð var eina takmarkið, sem hann náði. Þegar at kvæði voru greidd með nafnakalli, þá voru að eins sex þingmenu á móti samningnum; þvl Mr. Fi-du-r, hinn duglegi andvígismaður skólalagt-.Dna frá 1890—maðurinn, setti hefur við hvert tækifæri barist á inóti lögunum frá sæti sluu á bekkjuin frjálslynda flokksins, á ræðupöllum fylkisins og I blöðunum—notaði málsnilld s!na til að skora á menn að samþykkja samr - inginn hispurslaust, og greiddi it- kvæði með honum. En kraptleysi mótstöðumanna þjóðskólanna og mótspyrnan gegn samningnum kom enn betur I ljós þegar Mr. Roblin bar fram upp£- stungu I þá átt, að sjerskildir skólar væru æskilegir. Þögar greidd voru atkvæði um þessa uppástungu hans, fengust að eins tvelr menn til að vera með honum—sem sjfuir ljóslega, að formælendur sjerstakra skóla I Manitoba eru óðum að týna tölunDÍ, því það voru 12 menn n eð þeirri stefnu (sjerskildum skólum) á þingi árin 1890 til 1894, og tíu fr i síðast- nefndu ári þangað til síðustu kosn- ingar fóru fram (I jan. 1896). For- mælendur sjerskildra skóla, á þingi, voru að eins 8 að tölu eptir að Sir Donald Smith og hinir tveir embættis- bræður hans heimsóttu Manitoba, til þess fyrir hönd stjórnar Slr Charles Tuppers að reyna að gera samning um skólamálið, og nú eru þeir hrund- ir niður I þrjfi! Það er ekki óskyn- samlegt að álykta, að eptir næstu al- mennar kosningar I fylkinu hafi for- mælendur sjerstakra skóla ekki einn einasta fulltrúa á þingiuu11. Grein þessi s/nir til hlítar hvern- ig liinir stækustu mótstöðumenn róm- versk kaþólsku kirkjunnar, , Orange“- menn I Canada, líta á samninginn um skólamálið. Ef nokkur maður getur fundið óánægju I greininni meðsamn- inginn, þá hefur hann ekki einasta skarpari sjón en vjer, he'.dur sjer hann ofsjónir—eða er að reyna að gera miss/ningar. Vc>am;tó\ VcrcuT. \ \Ha B DTA IZRITtKA, DYSDNTJ: RY, andikll liOWDh COMPLATNTS. A Sure, Safe, QmícIc < uro íjr Uiuso troubies is f ?r f 4*> (PERRY DAVTS'.) Vsetl Internully nnd V.xte. nnlly. ». Two Sízea, 2*c. nnd .V>c. bottlcs. ' 443 „Þjer verðið að muna eptir því, Mr. Bland, að Mr. Granton er mágur, og það mjög kær mágur, bestu vinkonu minnar og velgerara“, sagði Fidelia. „Jeg vil ekki heyra eitt einasta hnjóðyrði gegn bonum“. „Gott og vel“, svaraði hann ólundarlega. „Jeg bef enga löngun til að hnjóða I hann, og á meðau bann er ekki I vegi fyrir mjer, er honum óhætt. En þá er þessi liinu ungi náunginn, hann Aspen. Jeg þori að segja að hann er ástfanginn af yður!“ „Jeg ætla mjer ekki að hlusta á meira af þessu“, Sagði Fidelia. „Jeg hef verið of þolinmóð við yður; en mjer þykir vænt um vini mlna og dreg ætíð þeirra taum, og jcg vil ekki hlusta á neinn þanu Wann, er rcynir að svívirða þá. Samræðu okkar er lokið, Mr.—Bland.“ „Henni er ekki lokið,“ sagði hann grimmilega. „Þjer sjáið hvernig jeg gat allan þenua tíma látist vera auðmjúkur og þægur kennari, þrátt fyrir að bjarta miit og ásetuingur er eins og þjer vitið. Jæja, Þjer hljótið þvl að sjá, að jeg er ekki auðveldlega sleginn af laginu. Vaiið yður á því hvernig fer tyrir uppáhalds-vinum yðar, ef þjer leyfið þeim að boma I bága við mig.“ Það var nú ekkert svipleysi &ð sjá I hinum tindrandi auguin lians. „Þjer hafið ógnað mjer áður,“ sagði hún, „og þnð voru einmitt þessar ógnanir sem fyrst hjálpuðu "'jer til að uppgötva liver þjer eruð. ímyndið þjer ^ður, að jeg sjái ekki veg til að vernda sjálfa migog 446 „Jeg ætla mjer að skapa mjer forlög mín sjálf,“ sagði Fidelia hátignarlega. „Jæja. í bráðina veit jeg, að þjer munuð varð- veita leyndarmál mitt. Jeg get sagt yður eitt eun— þjer mnnuð ekki gleyma mjer. Þjer inunuð ekki gleyma mjer alveg, hvorki nótt nje dag, Þjer inun- uð hugsa um mig og yður mun dreyma um mig—og það er mjer I hag.“ Skilminga leikurinn var á enda, og Fidelia var ekki viss um, að hún hefði unnið. í byrjuninni veitti henni vel, en var vlst, að henni hefði gengið vel undir hið síðasta? „Setjist þjer niður fáein augnablik“, sagði hann, „og lofið mjer að segja yður æfisögu mína, vonir mlnar og llfs drauma mína“. Þau settust bæði niður. Þau liöfðu opt áður sezt þannig niður á milli skilminga-atrennanna. Enginn, sem litið hafði inn eða gengið fram hjá, hefði tekið eptir að nokkuð óvanalegt væri á ferðuu;. Ilann sat gagnvatt henni, og það sást ekki á neinu að hann væri I nokkurri geðshræringu. Af því hann talaði svo ljettilega og stanzlaust, án þess að fl/ta sjer og án þess að hika sjer, þá hefði maður getað Imyndað sjer, að hann væri vanalegur kennari, sem væri að halda ræðu um einhverjar viðurkenndar reglur oða setningar. Engin geðshræring sást nú í andliti hans, og hann sat rólega, nærri því skeyting- arleysislega, í sæti slnu. Að eins^ augu lians 1/stu nokkru óvanalegu fjöri, þar som hann sat parna og 439 „Jeg b/st við, að þjer hafið brjefin frá föður yðar?“ sagði hún stillilega. „Já, hvert einasta“, svaraði hann. „Jeg ber eitt þeirra ætíð á mjer. Jeg elska föður minn; við elskuðum hvor annan. Það getur verið, að hann hafi verið öðrum vondur-^-hvað veit jeg um það? og livað kæri jeg mig um það? Hann var mjer ætíð góður“. „Fidelia varð aptur dálítið hrædd. Kafði hún ekki líka sjálf alltaf hugsað þannig um föður sinn? Þegar einhver hafði látið I veðri vaka, að föður hennar liefði að nokkru leyti verið að kenna hvernig fór, hafði hún þá ekki ættð látið I ljósi þykkju og fyrirlitning? „Gæti jeg fengið að sjá eittaf brjefunum hans?“ sagði hún blíðlega. „Gætuð þjer fengið að sjá eitt af brjefunum bans?“ sagði hann. ,,Já, vissulega, þjer skuluð fi að sjá allt, sem þjer óskið eptir að sjá. Hjerna“, sagði hann og leitaði fljótlega í brjóstvasa sfnum, „hjer er brjefið, sem jeg alltaf ber á mjer. Það er biblfau mín; jeg skil það aldrei við mig; það lieldur mjt r föstum við áform tnitt—það brýnir eggina á hefnd minDÍ. Jeg skal láta leggja það I líkkistuna mlna þegar jeg dey—ef jeg verð nokkurn tíma grafinn“, sagði hann og hló æðislega. „Þessi maður—faðir minn—fór út á öræfi til að safna auð handa mjer, og þjer getið verið viss um, að jeg ætla ekki að gleyma því“.

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.