Lögberg - 15.01.1901, Side 1

►%%%%%%%%%%%%%%
| JUbamót.
$%.%%%%%%
%%%^
%%%%%%%%%%-'
£%%%%%%%%%%%%% %%%%%^
1900-1901. {
i %%%%%%%%%%%%%%%%%^
WINNIPEG, MAN., 15. JANÚAR 1901.
V * *
Gamla og nyja oldin.
^ ^2: ^2: /2, /2: /2: -s2:
^5.- 'íí.- ^5? ^5?^5?-^-
þótt viö og viS heyrist raddir
hvervetna í héiminum—ekki síöur
meöal hins íslenzka þjóöflokks en
annara þjóöa—í þá átt aö vafa-
samt sé, hvort heiminum sé að fara
fram, hvort mannkyninu vegni bet-
ur nú og sé sælla en það var fyrir
hundraö árum síöan, eöa jafnvel
fyrir þúsundum ára sföan, þegar
þaö var í villimanna-ástandi, þá
kemur flestum hugsandi mönnum
saman um, aö mannkyninu þoki
stööugt áfram og upp á viö, að
mentun og menning síðari alda hafi
verið aö hefja þaö á hærra og göf-
ugra stig, og á engri öld hafi mann-
kyniö stígiö þvílíkt risafet í fram-
faraáttina og verið eins sælt í heild
sinni—þrátt fyrir allar misfellur og
ófullkomlegleika, sem óneitanlega
á sér stað enn—, eins og á nítj-
ándu öldinni. þeir eru svo fáir,
tiltölulega, sem álíta, að mann-
kynið standi í stað eöa sé aö fara
aftur, sem segja, að framfarir vorra
tíma séu einkis viröi og hafi ekki
gert mannkyniö sælla en þaö var
áöur, að þaö er þýöingarlaust að
taka tillit til skoðana þeirra og þess
vegna sjálfsagt að ganga út frá, aö
það sem alment nefnast framfarir
sé í raun og veru framfarir og sé
mannkyninu til blessunar.
þegar maður hugsar um fram-
sóknar-viðleitni mannkynsins,
minnist maður ósjálfrátt hinnar
aödáanlegu hugmyndar Bunyan’s í
,,För Pílagrímsins“, þar sem hann
lætur kristna menn vera á ferð upp
fjall. Oss finst aö þessi samlíking
eiga einkar vel viö urn mannkynið
í heild sinni, aö maöur geti líkt
tímanum við afarmikið fja.ll, meö
miklum aödraganda frá láglendinu,
löngum og bröttum brekkum og
ótal hjöllum, sem tákni aldirnar og
aldamótin. Maður getur hugsað
farirnar hafa verið miklar og
merkilegar, að mannkyninu hefur
þokaö langtum meira upp eftir
fjallshlíðinni á hinni síöustu öld,
en á nokkurri annari öld. þaö
dylst engum, sem hefur opin aug-
un, að mannkynið hefur á nítjándu
öldinni stígið stærra spof hvað
snertir vísindi og menningu en á
nokkurri af hinum fyrri öldum,—
stærra spor f ýmsum greinum en á
öllum hinum fyrri öldum síöan
mannkynið fór að þokast upp af
láglendi villidóms og þekkingar-
leysis. A hinum fyrri öldum voru
auövitaö uppi miklir vísindamenn
og kennarar þjóöanna, en sökum
samgönguleysis notaöist almenn-
ingi ekki starf þeirra. þaö sem
sérstaklega einkennir nítjándu öld-
ina er það, að almenningur hefur |
fengið aðgang að mentun og vís- j
indum—lærdómur og mentun er j
ekki framar eign nokkurrar sér-
stakrar stéttar, eða manna sem j
hafa einhver forréttindi í heimin-!
um, heldur hafa allir aðgang aö
mentuninni nú á dögum í hinum
siöaða hluti heimsins. þetta er
aðal-framför nítjándu aldarinnar,
og á þessu byggist framfaravon
tuttugustu aldarinnar og allra ó-
kominna alda.
En það er ekki mentunin ein,
sem hefur orðið eign almennings á
nitjándu öldinni. Samgöngubæt-
þær, sem þekkingin ájj náttúru-
öflunum hefur komið til leiðar, hafa
ur haft það í för með sér, að erftfi-
ismafiurinn á vorum tímum nýtur
þæginda og skemtana sem konung-
ar gátu ekki veitt sér á fyrri öld-
um. í stuttu máli: Hin mikla
breyting—framför—, sem orðið
hefur á nítjándu öldinni, er í því
innifalin, að mikill jöfnufiur hefur
komist á, almenningur hefur langt
betur skilið en undanfarnar aldir.
Aðal starf nítjándu aldarinnar
hefur miðað í þá átt að gera al-
menning sælli en áður. Alt, sem
vísindin hafa afkastað, hefur verið
tekið í þjónustu þessa augnamiðs.
Umburðarlyndið í heiminum—í
trúarefnum og öllu ööru, er snertir
skoðanafrelsi einstaklingsins—hef-
ur aldrei verið eins mikið og nú.
Mannúðin hefúr vaxið. Lítum
á uppfræðslu-aðferðina, skoðum
meðferð fátæklinga, athugum með-
ferð vitfirringa og glæpamanna, og
berum þetta saman við það sem
átti sér stað fyrir öld síðan. Maður
stendur forviða, þegar maður at-
hugar mismuninn.
* *
*
í annari ritgjörð í þessu Alda-
• -Ar-Ar-Ar ■Z?-^A-Cr -eA ■^'■^■i^f
• •
Til lesenda Logbergs.
%
-. , •■' . -S’ : -
■ ■
;
Myndin hér fyrir ofan er af D. H. McMillan ofursta,
sem nú er fylkisstjóri (Lieutenant GovernorJ i Manitoba.
sér, að mannkyniðhafi komist upp
á einn þennan hjalla við síðustu
aldamót, og að hann sé býsna hátt
UPP • hinu mikla fjalli tímans. þar
staldri maður við og litist um, líti
niður yfir láglendið, þar sem ferðin
hófst—láglendi, sem er meira og
minna hulið þoku—, og síðan yfir
hina óförnu leið, hina afarmiklu
h*ö, sem enn er eftir að klifrast
upp eftir áður en takmarkinu er
náð—hinum sólbjarta tindi full-
komnunarinnar, sem mannkynið
er að keppa að.
Jæja, ef maður lítur til baka
frá þessum síðasta áfangastað—
mótum nítjándu og tuttugustu ald-
urinnar—þá dylst engum, að fram-
þá senda útgefendur Lögbergs
nú kaupendum blaðsins Aldamóta-
blafi það, er þeim hefur verið lof-
að, og vona, að kaupendur og les-
endur misvirði ekki þótt dálítið
meiri dráttur hafi orðið á útkomu
þess, en við var búist. Drátturinn
hefur að nokkru leyti orsakast af
því, að ýmislegt annað hefur kallað
að um sömu mundir.
Vér höfum leitast við að gera
Aldamóta-blaðið þannig úr garði,
að það yrði kaupendum og lesend-
um Lögbergs til fróðleiks og á-
nægju, og þótt þetta hafi ef til vill
ekki tekist eins vel og útgefend-
urnir hefðu óskað, þá treystum vér
því, að kaupendur og lesendur virði
það á betri veg og taki viljann
fyrir verkið. þótt vér færum að
útgefendur og aðstandendur blaðs-
ins, og því miður er lítill vafi á, að
hún fer ekki í neitt manngreinar-
álit og fer eins með hina núverandi
kaupendur og lesendur blaðsins.
En það er ekki til neins að
syrgja þessi óumflýjanlegu örlög
hinnar núlifandi kynslóðar, heldur
verður að taka þeim með jafnaðar-
geði. þessi kynslóð verður að
vinna meðan dagur endist og leggja
grundvöll sein hin næsta getur
bygt ofan á. Vér óskum bæði og
vonum, að sá grundvöllur, sem vér
Vestur-íslendingar erum að leggja,
hér í landi, verði traustur og var-.
anlegur, að hann sé lagður á hinu
sanna hellubjargi, svo að þótt
stormar og vatnsflóð dynji á hús-
inu, sem á honum er reist, þá
lofa, að næsta aldamóta-blað Lög- i haggist það ekki.
bergs skyldi verða betra og full- j Já, vér skorum á alla góða ís-
komnara, þá er hætt við að hinir j lendinga hér í flandi að athuga
Myndin hér fyrir ofan er af Mr.
R. P. Roblin, sem varð forsætis-ráð-
gjali í Manitoba-stjórninni í síðastl.
nóvembermánuði.
núverandi aðstandendur blaðsins
verði ekki ofanjarðar til að sjá um
uppfylling þvílíks loforðs—og jafn-
vel hætt við að flestir eða allir nú-
verandi kaupendur og lesendur
Lögbergs verði einnig komnir und-
ir græna torfu, svo að loforðið yrði
vandlega, á þessum þýðingarmiklu
tímamótum,á hvaða grundvelli véri(
allir erum að byggja, og engum
skal þykja vænna um það enoss.að
fá bendingar um það, ef einhver
finnur alyarlega galla á grundvell-i.
inum og bendir á, hvernig hægt er-
verið bygðar um það þvert og endi-
langt og ýmsar stórar og skraut-
legar borgir eru risnar upp. Hvað
Manitoba og Norðvesturlandið
snertir, þá varð þessi breyting því-
nær öll á síðasta fjórðungi aldar-
innar, og samt er nú íbúatala
Manitoba-fylkis hátt á þriðja hundr-
að þúsundir, og nál. isoþús. íbúar
um meira tækifæri en áður að
njóta lífsins í öllum greinum, á
sama hátt og vissar stéttir, eða
menn með sérstökum forréttindum,
áður höfðu. Hið háleita takmark
mannkynsins—hinn sólbjarti tind-
ur, sem það er að keppast eftir að
komast upp á—er það, að allir
menn séu skoðaðir sem bræður, að
það sé skylda mannfélagsins að
styðja hina veikari meðlimi þess,
gera þeim leiðina léttari og hjálpa
þeim áfram til fullkomnunar. þetta
er engin ný kenning, sem fundin
hefur verið upp á nítjándu öldinni
—það er kenning hins mikla meist-
ara, sem aldatal vort er miðað við,
kenning, sem nítjánda öldin hefur
móta-blaði höfum vér farið nákværn-
lega út í vöxt og viðgang nábúa
þjóðar vorrar, Bandaríkja-þjóðar-
innar, og í ritgjörð um helztu við-
burði nítjándu aldarinnar höfum
vér minst meira og minna á breyt-
ingar, sem orðið hafa á öldinni, bjá
aðal-þjóðum veraldarinnar, en vér
höfum enn ekki minst á landið sem
fjölda af Vestur-íslendingum er
orðið kærast—Canada. Vér álít-
um því rétt að fara fáum orðum
um það í niðurlagi þessarar greinar.
þegar nítjánda öldin rann upp,
var Canada ungbarn meðal þjóð-
anna.. Hinar fyrstu áreiðanlegu
upplýsingar, sem til eru um fólks-
• tjölda Canada, eru þær, að áriö
1806 var íbúatala landsins, sem nú
nefnist Domiuion of Cauada, um
456,000. þá voru einungis urn
71,000 íbúar í Ontarjo-íylki (sem;
nú telur á 3. miljón íbúa), en af-;
Iganguiinn í neðri fylkjunum—mest I
í Quebec-fylki. En urn lok nítj-
ándu aldarinnar er íbúatala Canada i
vaialaust mikið yfir 6 miljónir. !
Vér förum ekki lengra út í þetta
eíni nú, vegna þess að alment I
manntal um ana Canada fer fram !
að hðugum tveiinur mánuðum liðn- ;
uin—í byrjun næstk. aprílmán.—, J
svo að þá gefast oss tækifæri til að j
1 íara nákvæinlega út í það. það
• scm vér viljum við þetta tækiiæri
benda á er það, aö eftir þeim vexti
sem átti sér stað á nítjándu öld-;
inni—-og eftir reynslu nábúa vorra, j
Bandaríkja-þjóðarinnar—þáereng- |
! in ástæða til að efast um, að við
lok þessarar aldar—tuttugustu ald-1
arinnar — verði Canada orðin eins
fólksmörg og móðurlandið (Stór- j
bretaland), og Canada-þjóðin kom- j
in í tölu hinna meiri þjóða heims- í Norðvesturlandinu. Og hið
ins. Og ekki nóg með það. Kring- merkilegasta er, að þetta fólk nýt-
umstæðurnar eru þannig, aö alt ur allra þeirra gæða og þæginda,
bendir til, að Canada-þjóðin verði sem mentun og menning nítjándu
þá mentaðri, sælli og auðugri þjóð aldarinnar hefur flutt mannkyninu,
að jafnaði, en nokkur önnur jafn- þaö er eitt af undrum nítjándu
stór þjóð. aldarinnar hvernig þessi norðvestur
En hvergi í heiminum hefur hluti Ameríku hefur bygst ogblómg-
meiri breyting orðið en hér í Vest- ast á svo stuttum tfnia.
þeim að litlu gagni. Vér vonum [ að bæta hann. Lögberg steudur
fastlega, að Lögberg lifi góðu lífi ætíð opið fyrir öllu, sem vér álítuin
við næstu aldamót — að hundrað að geti orðið þjóðflokki vorum hér
árum liðnum—, en hið hryggilega
við þessa nýbyrjuðu öld—tuttug-
ustu öldina—er það, að hún gerir
vafalaust útaf við hina núverandi
í landi — og íslendingum í heild
sinni—- til gagns og sóma.
í Ameríku úm lok tuttugustw ald-
arinnar og móðurþjóð þeirra—þjóð-
in á eynni norður við íshafið.
i. ■ * '*
* . • ,
þótt reynsla nítjándu aldar-
innar gefi von um fjarskalegar
framfarir á komandi tíð, þá mun
hinnar nýliðnu aldar ætíð minst í
sögunni með aðdáun. það muti
:i
Myndin hér fyrir ofan er af Mr, Clifforcl Sifton inn-
annkis-ráðgjafa í samþands-stjórninni í Ottawa. sem var
endurkosinn 1 Brandon kjördæmi með afarmiklum at-
kvæða-mun við hmar almennu kosningar 7. nóv síðastl
fara eins og vmur Vor Sigurður 1.
Jóhannesson sÖSir f eftirfylgjandi,
erindum, sem, ’nann gaf oss í bvrj-
un hins nýbyrjaða árs- og aldar:
„Þótt öldiri sé liðin, sem leiftur á braur,
ver Ijost nennar spor megum linna;
nun vizkunnar-gyðju með lotningu laut
og leysti svo fjölmarga Herkúlar-hraut
að frægst er hún systranna sinna.
Já, afrek hún framdi svo undrunanrerð
að aimætti n.est virðist ganga;
hun andanumbeindiá framsóknar-ferð -
w wi framfaramestþósú breytimr vargerð
un nítjándu aldarinnar var alt Canada-þjóðin verður við næsta er PrúðKan' eð þrumuvald* fqnga.
þetta mikla land íyrir vestan stór- í aldamót oröin jafnmikil þjóð sem!n f það. að mennirnir
vötnin þvínær algerlega óbygt af' f móöurþjóðin-Bretar-er nú, eins 1 aídómafíffi’ aVSTrValafþrumnnw-
hvitum mönnum, en nu er mikið vissulega verða íslendingar orðnir 'afm-snið - a einn af helztu guðum
af því orðið bygt, járnbrautir hafa ems fjölmennir á þessum s^vumi^umuVór’-RlxsTj endui VÍð’ Þór' ~
ur-Canada — Manitoba og Norð
vesturlandinu—og í nábúa ríkjun
um hér fyrir sunnan. Við byrj
í þessum hluta Ameríku hafa
íslendingar aðallega tekið sér ból-
festu, og eins áreiðanlega eins og