Lögberg - 15.01.1901, Blaðsíða 2

2
AJL.DAMÓTABLAÐ L,Öj»BB,R0ö 1901.
í veraldarsögunni les maöur um \
ýms afar-mikil ríki, sem upp hafa i
unni, og með því vér ímyndum oss
aö lesendum Aldamótablaðs Lögb.
risiö á tiltölulega stuttum tíma og i þyki fróðlegt aö sjá hugleiðingar
oröið voldug og auöug, en ekkert í | ýmsra manna og blaöa útaf þessu
sögunni jafnaát viö hinn undursam
lega vöxt og viðgang
saxneska lýöveldis, er nefnist
fíaiidaríki NorSur-Ameríku. Hiö
brezka keisaraveldi er auðvitaö víö-
lendara og langtum fólksfleira þeg- j frægi
ar Indland, meö sínum 287 miljón-
um íbúa, er taliö meö, enda er þaö
hiö lang-víölendasta ríki f veröld-
inni, og aö líkindum fólksflesta.
pví þó alment sé áliö aö Kínaveldi
sé fólksfleira, þá er mikiö efamál
hvort svo er. þaö hefur sem sé
alment veriö álitiö, að íbúatala
Kína sé um 400 miljónir, en það
hefur komiö upp úr köfunum á
síöastl. ári, aö Kínverjar taki aldrei
neitt reglulegt manntal og aö ekk-
ert sé aÖ reiöa sig á skýrslur kín-
versku stjórnarinnar um fólksfjöld-
ann í hinum ýmsu fylkjum lands-
ins, né um fólksfjöldann í heild
sinni. Kunnugir menn halda því
jafnvel fram nú oröiö, aö íbúatala
Kína sé minni en á Indlandi, hvaö
þá í hinu brezka ríki í heild sinni.
Kússaveldi er líka auövitaö víölend-
ara og fólksfleira ríki en Bandarík-
in — Rússar ráöa nú yfir hér um
bil sjötta parti g.lls þurlendis á
jörðunni, og íbúatalan er um 129 j
iniljónir—, en Rússaveldi hefur
vaxið á þann hátt, að Rússar hafa J
lagt undir sig meö sverði fjölbygð J
nágrannalönd á tveirn síöustu öld- i
urn og .aukið þannig ríki sitt.
Kífiaveldi er elzta stórríkið í ver-
öldinni, og vöxtur brezka veldisins
er aö miklu leyti afleiðing af því,
að Bretar hafa lagt nndir sig fjöl-
bygö lönd, eins og t. d. Indland,
þótt vöxtur brezka ríkisins sé einn-
ig mikiö aö þakka nýlendu-stofn-
unum Breta í Noröur-Ameríku,
Australíu og Afríku. Vöxtur og
viðgangur Bandaríkjanna hefur
mestallur oröiö á einni öld — nítj-
ándu öldinni—-og hefur verið fljót-
arl ug atvikast á alt annan hátt en
vöxtur hinna annara mestu ríkja í
veröldinni. þegar hin 13 brezku j
fylki í Norður-Ameríku rifu sig j
undan yfirráðum Englendinga fyrir
126 árum síðan, mynduöu þau
sambandiö, er nefnist Bandaríkin í |
Norður-Ameríku. þá var íbúatal-1
an einungis helmingur á móti því j
sem' hún er nú í Canada-fylkja- j
sambandinu, eöa um 3 miljónir. j
En í staöinn fyrir aö leggja undir
sig fjölbygö nágrannalönd meö
sveröi, eins og hin önnur mestu |
veldi í heiminum hafa gert, þá hafa
Bandaríkin einungis lagt undir sig|
þvínær óbygöar lendur, á friðsaman
hátt, lagt járnbrautir um þessar j
nýju lendur sínar og boöið fólki úr
öílum löndum Evrópu að koma og
hjálpa sér til aö byggja upp lýö-
veldi sitt. þaö eru þannig þjóö-
flutningar sem hafa
upp þetta stórveldi
Ameríku, bygt upp
lýöveldi í veröldinni.
þaÖ sem kom oss út í þessar
hugleiöingar er manntaliö, sem tek-
iö var í Bandaríkjunum í sumar er
Ieiö og sem vér höfum áöur getiö
um í Lögbergi. Ritgjörö þessi á
því að sýna vöxt og viðgang Banda-
ríkja-þjóöarinnar, eins og síöasta
manntal og fyrri manntöl leiða
þetta í Ijós. þaö er nú fyrir nokkru
búiö aö leggja saman allar hinar
afarmörgu skýrslur, og koma mann
manntali, þá höfum vér þýtt á ís-
hins engil- j lenzku og prentum hér á eftir það
sem ýmsir nafntogaðir menn og
merk blöð hafa sagt út af þessu
efni. Sir Robert Griffin, hinn
skýrslnasemjari verzlunar-
samkundunnar (Board of Trade)
í London á Englandi, sagði í ræöu
sem hann hélt í Manchester um
byrjun síöastl. nóvembermánaðar.
,,Ef vér álítum, aö keisara-
veldi eins og brezka veldið veiktist
fremur en styrktist við aö ráöa yfir
ööru eins landi og Indlandi, þá
mættu Bandaríkin, sem hafa fleiri
íbúa af Evrópu-þjóðflokka kyni en
brezka veldiö, álítast voldugasta rík-
iö í veröldinni.að því er snertir íbúa
og auðæfi. Aö vísu er enginn vafi
á, að íbúatala rússneska keisara-
veldisins er miklu meiri, en ein-
staklingarnir í rússneska ríkinu
standa á svo langtum lægra stígi,
aö þaö er ekkert spursmál um, að
Bandaríkin eru framar en Rússa-
heldur einnig hvað snertir almenn-
ings-mentun, auösæld, o. s. frv.
Blaöið segir það sem fylgir um
þetta rnál:
,,í engu ööru landi eru jafnmörg
barnaskólahús, kirkjur og frétta-
blöö, í engu ööru landi er eins
mikið af járnbrautum, telegröfum,
telefónum, spítölum af öllu tagi,
að vöxt og viögang landsins (þjóö
arinnar) í heild sinni, er fróðlegt
að athuga dálítið tölurnar aö því er
snertir einstaka hluta þess, og rek-
ur maöur sig þá á ýmsan merki-
legan sannleika. New York-blað-
ið „Journal of Commerce" hefur
tekiö þessa hliö málsins sérstak-
lega fyrir, og birtum vér hér þýð-
baöhúsum og ýmsu ööru, sem tákn-! mgu af helztu köflunum af rit-
stjórnargrein úr því um þetta efni.
Kaflinn hljóðar sem fylgir.
ar hátt menningarstig. í engu
ööru landi er eins margt af upp-
lýstum, hugsandi, fáguöum, heilsu-
góðum og sjálfstæöum körlum,
konum og börnum, sem veita óbif-
andi hollustu einni, sameiginlegri
stjórn. í engu öðru landi eru 15
miljónir af kjósendum, sem ætíö
taka spursmálslaust og mótþróa-
laust þeirri niöurstööu, sem veröur
viö óhlutdrægar forseta-kosn-
ingar“.
Hvaö snertir auömagnslega þró-
un, þá sýna skýrslurnar aö fram-
farir Bandaríkja-þjóöarinnar hafa
verið mjög eftirtektaveröar þennan
síðasta áratug. Dr. G.L. Powers,
yfir-umsjónarmaöur manntalsins,
sagöi í ræöu, er hann hélt um þetta
efni í Washington í byrjun síöastl.
nóvembermánaðar:
,,þetta manntal mun, þegar öll
kurl koma til grafar, sýna þaö, aö
hinn sjáanlegi auöur í Bandaríkj-
unum nemur nú aö minsta kosti
90 biljónum dollara. þetta þýöir
þaö, að á síðastliönum 10 árum,
,,Hinn eftirtektaveröasti sann-
leiki, er maður rekur augun í viö
að athuga tölurnar í manntals-
skýrsluhum, sem rétt nýlega hafa
verið birtar, er það, hvernig vöxt-
ur alls vesturhluta landsins, alla
leið frá Ohio-rfki vestur að Kyrra-
hafsströnd, hefur rénað, í saman-
burði við það sem átti sér stað
fyrri áratugi. Hinn verulega nýi
hluti landsins haföi þróast svo
hratt, frá þeim tíma aö hinn upp-
leysti borgarastríös-her lagöi leið
sína þangað, aö íbúarnir í þeim
hluta landsins fengu þá hugmynd
—og henni var ekki ætíö mótmælt
í austurhluta Bandaríkjanna — aö
þessi nýi hluti landsins mundi halda
áfram hindrunarlaust að vaxa, þar
til hann (vesturhlutinn) yrði í raun
og veru Bandaríkin, og að gamla
ríkja-sambandið, austur og suö-
austur ríkin, yröu aðeins nokkurs-
konar hjálendur. En á síðastliðn-
um áratug hefur fólksfjölgunin í
er nemer 25 af hundraði, á móti
23 af hundraði næsta áratug þar
á undan. 1 *
þaö er nú álitið, að fólksfjöldinn
í Arizona og Oklahoma,, territory ‘ ‘-
unum sé nógu mikill til þess, að
þeim séu veitt ríkja-réttindi og tek-
in inn í ríkja-sambandið. En aft-
ur á móti hefur íbúa-tala, Nevada-
ríkis minkaö svo, aö hún er nú
fyrir neðan 43,000, og flafa sum
Bandaríkja.blööin farið fremur
neyðarlegum orðum um ,,silfur“-
ríkið útaf þessari rýrnun. Chicago-
blaöið ,,Evening Post“ komst t. d.
þannig að orði nýlega: „Ngvada-
ríki verður að stöðva á sér'Skriðiö
ofan brekkuna, því annars fer eitt-
hvert nábúa-ríkið að reyna aö inn-
lima þaö í sig“. Seytján af bæj-
arráðs-kjördeildunum í Chicago
hafa hver um sig fleiri íbúa en
Nevada-ríki, og þrjár af þessum
kjördeildum hafa tvöfalt fleiri íbúa,
svo aö margur bæjarráösmaöur í
Chicago er fulltrúi fyrir fleira fólk
en báðir efri deildar þingmennirn-
ir (senatorarnir), er sitja á con-
gress Bandaríkjanna fyrir Nevada-
ríki. þetta er spaugilegt; en þeg-
ar þess er gætt að Nevada, meö
sínar tæpar 43,000 íbúa, hefur
jafn mikið að segja í efri deild
congressins eins og New York-ríki,
með sínar 7,268,009 íbúa, þá er
málið að verða alvarlegt og sýnir
hve vanhugsað þaö hefur veriö, aö
aðallega bygt
hér í Noröur-
þetta mesta
Þessi mynd er af manngrúanum sem saman var kominu á Main-strœti í Winnipeg, fram undan ráðhúsi bœjarins (City HallJ, þegar fyrsti flokkurinn.
héðaniúr Manitoha, af fyrri Canada herdeiidinni sem fðr til Suður-Afríku, var að leggja af stað, haustið 1899.
veldi. þýzkaland, Rússland og j
Stórbretaland hafa vaxið, en Aust- j
urríki og Frakkland hafa, í saman-
buröi við vöxt hinna, staðið í staö,
svo aö hin miklu heimsveldi eru
einungis fjögur: Bandaríkin, Stór-
bretaland, Rússland og þýzkaland,
en vafasamt hvort Frakkland nær
því að koma næst áeftir þeim, eða
veröa hiö fimta í rööinni. “
London-blaðið Express sagöi
um sömu mundir:
,,þaÖ, að minsta þjóöin (Banda-
* | ríkja-þjóöin) hvaö snertir fólkstöl-
una skuli hafa vaxið svona mikið,
talii’U siálfu og öllum upplýsingum, i . „ , , . , . , K
sem fengnar voru í sambandi við | æ,tu að vera ^un
heild. Hin
það, í eina
dregna manntals-skýrsla sýnir,
íbúatala Bandaríkjanna er nú 76,
295,220. Og þótt maður
þessu, aö
tiltölulega mínni hin síðustu Ru ár |
(1890 til 1900), en hún hefir verjð
á nokkru undanförnn tíu ára
I vor sem hafa °g boriö
ag 1 kvíðboga fyrir, að gula hœttan*)
kynni að koma yfir oss. Til þess
siái af a® l°sna v^® aHan e^a í þessu efni,
. ^ -K i þarf maður ekki annað en minnast
fólksfjo gunin ba veri j a6 fbúatala Bandaríkjanna ins starf þeirra, meiri og betri sam-
hefur meir en þrítugfaldast á
ari ö}d! ‘ ‘
Og New York-blaöiö World tek-
eöa síðan 1890, hafa bæzt við þjóö-'
ar-auöinn 25 biljónir dollara. j
Aukning þjóðar-auðsins á þessum;
síðustu tíu árum er, eins og þér
allir skiljiö, gróði þjóöarinnar á
þessum síöasta áratug. Og þetta
er gróöi þjóöar sem hefur bezta
viöurværi, er betur klædd og hefur
betri húsakynni, en sama tala af
fólki í nokkru öðru landi á nokkru
tímabili mannkynssögunnar; og
þessi gróöi Bandaríkja-þjóöarinnar
er meiri en gróði alls fólksins á
meginlandi Ameríku haföi veriö frá
því að Columbus fann landiö og
allt frani aö þeim tíma að borgara-
stríöið hófst (1861). þetta er gróöi
sem táknar fleiri hús og byggingar
af öllu tagi, meiri húsbúnaö á
heimilunum, rrieiri áhöld, verkfæri
og vélar, til aö létta fbúum lands-
bRi síöan fariö var aö
tima-
taka ára-
þess- J göngufæri, meira af góöum klæðn
aði, meira af góðum bókum og
meira af allskonar þægindum og
, t „ , ,, • „ í ur þaö fram, að það sé ekki einasta j stáA en alt mannkyniö haföi orö-
tugs.egt manntal i Bandarlkjununi j ^ ,M>nna snerti, a5 Banda. i6 aCnjótandi I alla hina þvlntur ó-
- fjöignmn heíur seu, sé «n™g|a
veriö 20,í;J af hundraði—, þa er rJ
niöurstaö-.nliaint þannig, aö Banda- j
ríkjamenn mCga yera vel ánægöir er nafníð, sem hinn
ineö hana. Margír, þæöí íBanda-
ríkjunum og á Englandí, hafa Uka
iátiö í ljósi ánægju yfir
*i ,,Gula hsettan11 (the yellow peril)
enski blaðaheimur
hefur skírt þá hættu, að guli (mongólski)
mannflokkurinn yiði yfirsterkari í heiro-
inum en hvíti (Kaukasus) mannflokkur-
niðujrstöA,1 inn.—Ritstj.
teljandi mannsaldra, sem liðiö
höfðu frá dögum Adams alt fram
að þeim tíma að Bandaríkja-þjóðin
lýsti yfir, að hún væri óháð öllu
útlendu valdi“,
Eftír aö maður hefur nú athug-
noröaustur rfkjunum, bæöi hlut-
fallslega og í heild sinni, verið
meiri en í hinum voldugu Vestur-
ríkjum....
,,það sést einnig, aö bæði þró-
unin í heild sinni og hin tiltölulega
þróun hinna vestlægustu ríkja hef-
ur veriö minni en næsta áratug á
undan. Ef maður athugar alt
landið frá Dakota-ríkjunum vestur
aö Kyrrahafi, og frá Montana-ríki
suöur til Arizona og New Mexico,
þá sér maöur, að hin tiltölulega
aukning fólksfjöldans hefur einung-
is veriö 35 af hundraöi þennan sfð-
asta áratug, á móti 71 af hundraði
næsta áratug á undan, og að öll
fólksfjölgunin hefur verið 1,060,-
823, á móti 1,260,516 næstu tíu
ár á undan þessum síðasta áratug.
,,Ríkin meöfram Suöurhluta At-
lantzhafs-strandarjnnar sína tiltölu-
lega meiri þróun en Norðvestur-
ríkin; hin fyrnefndu ríki sýna fólks-
fjölgun þennan sfðasta áratug er
nemur 18 af hundraöi, á móti 16
af hundraði næsta áratug þar á
undan. Og Suöur-Miðríkin, sem
innibinda í sér alt landiö fyrir
sunnan Ohio-fljótið austan frá Ala-
bama-ríki vestur á vesturtakmörk
Texas-ríkis og Oklahoma, sýna
fólksfjölgun þennan síöasta áratug
setja þaö ákvæði í stjórnarskrá
Bandaríkjanna, aö hve,ft ríkið fyr-
ir sig skyldi hafa t^o menn í efri
deildinni án tillVcs til fólksfjölda.
þetta er eitt aý þyf sem sýnir ljós-
lega, aö Stjórnarskrá Bandaríkj-
anna er úrelt í ýmsum atriöum og
þyrfti aö breytast í eðlilegra horf,
eöa komast í samræmi viö hinar
breyttu kringumstæöur og kröfur
þessara tíma. Demókratar (aftur-
haldsmenn Bandaríkjanna) hafa
auðvitað taliö það goðgá, aö viss
republikana-blöö hafa haldiö því
fram, að stjórnarskrá Bandaríkj-
anna væri úrelt í ýmsum greinuni
Qg þyrfti aö breytast, en hér er
sláandi dæmi um, aö full þörf er á
hreytingu, því maöur getur varla
hugsað sér hróplegra ranglæti en
það í lýðstjórnarlandi, aö 43,000
manna skuli hafa jafn mikiö aö>
segja í annari deild löggjafarþings.
Bandaríkjanna eins og inargar
miljónir manna í öðrum ríkjum í
sambandinu. Og þetta er því til-
finnanlegra, sem efri deild con-
gressins er í sumum efnum þýöing-
armeiri en neðri deildin, sem menn
eru kosnir í hlutfallslega viö fólks-
fjölda.
(Niöurlag á 7. blaðsíðu).