Lögberg - 15.01.1901, Blaðsíða 8

8
ALDAMÓTABLAÐ LÖGBERGB 1901.
Úr Islands-sögu.
Eg oft fæ séð í anda
py, úr sævi er rís,
er á sér foma fjanda,
sem fyrir þrifum standa;
þá nefnum eld og ís.
Og marga fieiri fjanda
hún forna’ og nýja á,
er hagsæld hennar granda
og hneppa þjóð í vanda;
þó nenni’ ei nefna þá.
Hún forðum okkar áa
á örmum sínum bar,
þá stuðlabergið bláa
og brunahraunið gráa
þeim örugt vigi var.
Þeir kúgun undu eigi,
um ólgu þrungið haf
því sfýrðu fögru fleyi,
á frelsisvonar-degí,
í höfn, sem guð þeim gaf.
Þar bygð og bú þeir reistu,
og báðu’ ei lands um vist; •
til víga þrúðgir þeystu
og Þór og Óðni treystu,
en kendust ei við Krist.
Svo lýðstjórn hófst í landi,
sem lögum bundin var;
hinn forni frægðar-andi
varð frelsis me?ráðandi
og mestan metnað bar.
Þá sæti tðk þar Saga
á sínum gullna stól,
og burir Týs og Braga
á blómsturvelli laga,
er vermdi vizkusól.
Svo ár og aldir liðu
að út af leið ei bar;
meiin kúgun engri kviðu,
né konungs böðlum liðu
að festa fót sinn þar.
En loks reis óláns-alda,
sem yflr veltí-t storð,
er færði kúgun kalda
með kíf og nauð margfalda
og ferlegt frelsis-morð.
Þá konungur og kirkja—
sem kunnu brögðin nóg—
sinn akur tóku’ að yrkja
og einvalds-fjötrin styrkja,
svo dáð að mestu dó.
Úr sa ti vék þá Saga
og sig í skugga fól,
því þjóð til böls og baga
var breytt um stefnu laga,
svo vizku sá ei sól.
Þá fornar vættir flúðu
og földust hellrum i,
menn draug og djöfli trúðu
og dýrðlingunum prúðu,
sem fyltu borg og bý.
Svo ár og aldir liðu
að öld í myrkri var,
menn daprir dauðans biðu,
i dufti flatir skriðu
grams fyrir þýjum þar.
En loks tók aftur lýsa
og létta sorta frá;
úr dufti dróttifór rísa
Og dagroð frelsis prísa,
er fyrst í fjarska sá.
Og alt af hærra’ og liærra
reis heilla-bjarmi sá,
og Ijómaði' skærra’ og skærra,
með skinið mærra’ og stærra,
unz fór til sólar sjá.
Þó andans himni heiðum
ei hrósað getum enn,
þar lafir þoka’ á leiðum,
er leggur’ af fornum seiðum,
og villir marga menn.
Til e.'ida áðnr' en líður
sú öld er hófst í gær,
mun frelsis-röðull fríður
þér, frjálsbornasti lýður,
í heiði skína skær.
Eg óska öldin nýja
þinn endurskapi þrótt,
svo dáð þú lærir drýgja
með dug— en ekki flýja—
sem hæfir horskri drótt.
S. J. JÓHANNESSOX.
Guð oij: návíúran.
Eftir Ai.dísi Laxdal,
(Orkt árið 1890).
Þá lít ég tié, «em limafögur standa,
cg lækjar lieyri þíðan nið,
og loftið frá sér ilm.an gerir anda
og undur sætan hefja fuglar klið;
■og morgunsólin sínum gei?lum hellir
og silfurtárin þerrar blómum á.
•og grænka skógar, grundir, hólar yellir,
míns guðs i öllu dýrð ég skoða þá.
Þá barn ég séá blíðrar móður armi
sem blundar sætt, með tárum vætta brá,
oghallast þreyttum hennar uppað bai-mi,
en himinbrosin lifna’ um varir smá,
þá lít-ég drottflns dýrðarljóma bjarta
og djúpa Kristí náðarstrauma-lind,
þá skil ég bezthans heita ástar-hjarta,
j sem huggar mig, og læknar mina synd.
. Ó, kom þú, maður, krjúp þú flatur niður
og kannast þú við drottins vísdómsráð,
og kannast þú hans kærleiks-undur viður
og kannast við hann veitir alt af náð,
Þ vi meðan gálaus glys við heims þú tefur,
og gerir máske’ að dýrð hans háð og spott,
hann þig í sínum föðurfaðmi vefur,
hann fæðir þig, og veitir sérhvað gott.
Ó, vesall maður, hvar er hjálp í heimi
ef hirðis þíns ei þekkir blíðu raust,
þó hátt þú standir, hlaðinn gulli og seimi,
þér hæli er hvergi óbrigðult og traust
þá dauðans engill dyrum fyrir stendur
og dóms-orð þetta kveður yfir þér:
„Nú.kondu’ í stað, því bogi minn er
bendur,
ég bíð ei við, þú hlýða verður mér,“
Ó væg oss, faðir, væg oss drottinn góði,
vór erum aumir, þór ber dýrð og hrós,
þú oss laugar þíns í sonar blóði,
þú ert stafur, huggun vor og ljós,
ó, vísa þú oss veginn fram á rétta,
svo villumst ekki, fávis börnin þín.
Þá af augum þoku gerir létta,
er þinnar dýrðar fögur sólin skín.
Merkileg: loftsjón.
Það var um hásumar, helga morgun-
stund; sólin var að renna upp undan
fjallahnjúkunum, dýrðleg og fögur, og
J Ó, hátign! Eilífð! Herrans birta stól,
j heilög tign í ljóssins beygist arma.
Sjá, grátbörn tímans teyga vísdómslind,
hvert tár er orðið þeim að gleðl-rósum;
þeim, sem trúðu, gefin er guðdómsmynd,
guð býr sjálfur mitt í þessum ljósum;
og Krists réttlætis krýndir búning í,
koma’ útvaldir tram að lífsins borði;
ónumin speki um eilifð verður ný,
allir nærast jafnt á drottins orði.
Og enn er rúm við engla dýrðar-hallir,
upp til guðs vér líta skulum allir.
Ritað 10. desember 1888.
S. Bbrgvinsson
Helztu viðburðir
19. aldariunar.—Xiðurlay.
Suður-Carolina ríki (í Bandaríkjun-
una), 41 biðu bana og 5 milj. doll.
virði af eignuna eyðilagðist; í Riviera
(við Miðjarðarhafið) 1887, una ‘2,000
biðu bana; í Japan árið 1891, um
4 000 biðu bana og um 5,000 meidd-
ust; í Árness- og RangArvalla-sýsl-
um (íslandi) árið 1896. nokkrir
menn biðu bana og fjármunalegur
skaði var um \ milj. krónur.
Chicago-borg í Bandaríkjunum
eyðilagðist að miklu leyti af eldi ár
ið 1871, nokkrir menn biðu bana og
Myndin hér fyrir ofan sýnir þá deild í búð A. Eriðrikssonar kaupmanns, 611—
613 Ross ave, Winnipeg, sem glervara o. S, frv. er selt í. Deildin er uppi á lofti
búðarinnar. Mynd af búðinni sjálfri (að utan) var í Jólablaði Lögbergs 1898.
stöfnðu geislabrptin niður á láð og lög.
Blómin voru að rísa upp úr sinni himin-
hreinu daggarhvílu, svo marglit og fög-
ur, að hinn svalandi fjallablær hikaði
við að kyssa þau, svona rétt mývöknuð
á brjóstum náttúrunnar. En létti og
litli blærinn gat ekki stilt sig, og kygti
öll blessuð blómin sín í einu, svo milt og
svo ljúft, svo hægt, að ekki e.'xui krónu-
krans rótaðist á höfði þeirra.
Svona var mikill friður og ró og
gleði og fylling í ríki blómanna.
En utar, og nær hinum daglega
verkahring mannsins, var strit og mæða
og barátta.
Hver og einn gekk til sinnar köllun-
ar eftir atvikanna rás. Hinn hrausti til
erfiðis, hinn veiki til hvíldar. Drottins
náð og kraftur var allsstaðar, ö!lu ná-
lægur.
Þá bar svo til, þenna dýrðlegasuin-
armorgun, að smalamaður frá Trölla.
koti á Tjörnesi var staddur að verki sínu
á heiðinni fyrir ofan bæinn. Þá sá hann
hvar ferðamaður kom eftir alfaravegin-
um og teymdi nokkra hesta í lest með
trjáviðarburði, og í sðmu svipan, þegar
lestina barí bæinn, sá bann enn fremur
þrjá menn, í björtum og gulllegum klæð-
uin. ríða gegnum loftið á hestum skín-
and hvítum, svo hratt sem elding færi.og
að sá hestur, sem seinastur gekk í lest-
inni, varð fyrir hinni örfleygu loftreið, er
hann gat naumast fylgt eftir með aug-
anu, og hvarf honum á þeirri sðmu
stund við bæinn Tröllakot.—Á þessum
bæ, sem nú hefur verið nefndur, hafði
um nokknrn tíma áður legið sjúkur
maður. Það var Nikulás Búkk, góður
maður og ráðvandur að allra' manna
dómi. Hann var noi'skur í föðurætt —
faðir hans frá Hafursey í Noregi.—Á
leirri stund, er loftreiðin sást, andaðist
Nikulás, og þótti tákn hafa sóð við
dauða hans.
Hin fagra sýn smalamannsins styðst
viðþau jarteikn, að hesturinn, sem varð
fyx'ir loftreiðinni, féll niðurdauður. Saga
þessi hpfur geymst í minni manna um
nokiur 4r, og aldrei veriðfærð í letur fyr
en þetta.
* * *
Hin fagra loftsýn flytur mina Sáf
fram yfir dauðann, upp að ljóssins söluip,
á Orious-braut ég engla heyri mál,
aldrei svo heyrði’ ég fyrr í jarðardölum.
Til njmins áður hugði’ ég langa leið
og lengi i'ájua, af jarðarinnar brautum,
en nú gefaat augil eflögg við bitran deyð.
Til guðs rr stutt! Ég leystur er af þrautum
í alheims 1 jórna sé ég sólar sól —
sólin jnðar myrk er hjá þeim bjarma.
eignatjónið nam mörgum tugum
milj. dollara.
Árið 1889 eyðilagðist bærinn
Johnstown 1 Pennsylvania-ríki af
flóði í Connemaugh-ánni, og biðu
þúsundir manna bana, en eignatjón
var voðalegt.
Árið 1898 brann mikill partur af
St. John, helzta bænum í New
Brunswick-fylki. Manntjón var lít-
ið, en eignatjón fjarskalegt.
S ðasta ár aldarinnar (1900) brann
bærinn Hull í Quebec fylki þvínær
til kaldra kola og partur af Ottawa-
borg í Ontari fylki (höfuðstað Can-
ada), sem stendur andspænis Hull, á
vesturbakka Ottuwa-fljótsins. Moir
I en tugur manna beið bana, og eigna
I tjónið nam nál. 12 milj. dollara.
Árið 1889 gekk voðaleg haful.da á |
land upp f Japsn ng sópaði burt um
50,000 húsum irí ýmsri stærð, en ■
2,419 manns biðu bana.
S ðusta ár aldarinnar (1900) æddi
voðab'gur fellibylur yfir p irt af j
strönd Texas-ríkis (í BaDdarikjuu-,
um), og gekk sjór á land upp og
eyðiligði bæinn Galveston að mestu
leyti, en margar þúsundir manna
biðu þar bana. Um 7,000 manns !
fórust í þessu fádæma veðri og flóði
í Galveston og á ströndinni þar (
grend, en eignotjón nam tugum
milj. dollara.
Voðalegt hallæri var á írlandi ár-
ið 1.846 Og dóu tagir þúsunda fólks
þá úr bungri,
Árið J 891 var hræMlegt hall-
æri á stóru svæði á Rússlandi, og er
talið svo til, að yfir 1 milj. manna
hafi þá dáið þar úr hungri og harð-
réttí
fius hallæris-ár komu á Ind-
landi á )9. öldinni, svo sem árin
1837. 1860, 186-5, 186*, 1876, 1897
og 1899. það hefur verið talið svo
tíl, að meir en tugur milj. manna
bttfi d úð úr hungri og harðrétti á
begsum 7 hallæris-tímabilum.
YmISLEGIR VIDBURDIR.
Gull fanst f Californía-ríki árið
1848; f Australíu ttrið 1851; f Trans-
vaal (Suður-Afríku) árið 1887; í
Klondike (Canada) arið 1897. Gull
og aðrir dýrir málmar fanst auðvit-
að 1 ríkulegum mæli á ýmsum öðr-
um stöðum á öldinni sem leið, t. d. í
Alaska, British Co'utubia, Ontario,
Nevada, Siberiu, o. s. frv., en gull-
fundurinn á hinum 4 fyrstnet'ndu
stöðum vakti inest Uppþot og gull-
sýki í veröldiuni. Hinir nafntoguðu
Kimberley-demantsnámar í Suður-
Afríku fundust einnig síðari hluta
aldarinnar.
Hiu miklu Mount Cenis-jarð-
göng (7^ mfla á lengd) voru full-
gerð árið 1871, og komst þá á j'»rn
brauta-samband yfir fjöllin (Alps)
milli Frakklands og Ítalíu.
Ái ið 186 9 var lokið við hina
fyrstu járnbraut (Union Pacific-
brautina) yfir Klettafjöllin í Norð-
ur-Ameríku.
Árið 1869 var lokið við hinn af-
ar-þýðÍDgarmikla Suez-skipaskurð
eða hann opnaður fyrir siglingar.
Hann sparar skipum frá Evrópu, er
ætla til Indlands, Kína, Japan o. s.
frv. að sigla í kringum mestan hluta
Afriku—mörg þúsund mílur.
Bandarfkin keyptu Alaska af
Rússum árið 1867.
Maximilian keisari var tekinn af
lífi í Mexíco árið 1867, og Mexico
varð aftur reglulegt lýðveldi 1871
og hefur verið það stöðugc sfðan
(reif'sig undan Spánverjum og varð
fyrst lýðveldi n824)
Brasilia, sem hafði verið keisara-
veldi um langan tíma, neyddi keis-
arann (Dom Pedro) til að segja af
sér og varð lýðveldi á síðasta tug
aldarinnar.
Ymsir stjórnendur voru noyrtir á
19. öldinni, og voru hinir helztu
þessir: Lincoln, forseti Bandaríkj-
anna, árið 1865; Girfield, forseti
Bandaríkjanna, árið 1881; Alexand-
er II. Rússakeisari árið 1881;
Carnot, forseti Frakklands, árið
1894; Perslands-konungur árið 1896;
Humbert, Ítalíu konungur, árið
1900.
Kristnir menn í Armeníu (í
Tyrkjaveldi) vor drepnir tugUm
þúsunda saman (að undirlagi eða
með samþykki Tyrkja-soldáns að
álitið er) árið 1895.
Kristnir trúboðar frá Evrópu og
Ameriku voru drepnir viðsveg.ar um
Kína (með samþykki stjórnarinnnr
þar að álitið er) árið 1900. Tula
trúboðanna og skylduliðs þeiira, er
drepið var, neimir mörgum hundr-
uðum—ef ekki þúsundum. Auk
þess voru drepnir tugir þiísunda af
kfnversku folki, er tekið hafði'
kristna trú.
Bólusetning mönnum tneð k úa-
bólu, sem vöru gegri hinni vo'alegu
bólusýki, var lóulega viðurkend ár-
ið 1803.
Hmu franski vfsindamaður Past
eur fann rneðal gegn hinni hræði-
legu vatnsfæluis-svki (hydrófobíu)
árið 1884.
þessi skrá er nú orðin svo liing,
að vér verðum að slá botninn í hana,
þ >tt fjöldamargt st.órmerk i legt, er
skeð befur. uppgötvað h.fur verið
oggerthefur veríð a nitj mrlu ö d-
inni, sé enn ótalið.
Hugrekki.— JViðurlag.
sagði Hamilton. ,,Ef þér minnist með
einu orði á það sem liðið er, sem er
dautt og gleymt, þá segi ég að þér séuð
vitfirringur, séuð—“
„En ég segi, að ég get það ekki og
geri það ekki! Hjai-ta mitt varð veikt,
þegar konan yðar var að tala um liðna
tímann og það sem ég hefði gert. Sál
min gerir uppreist útaf hinni djúpu vin-
áttu htennar til mín, svo mikilli vináttu,
að óg skipa sæti í hjarta hennar næst
yður“.
„ Viljið þér láta hana skera úr þegsu
og leiðbeina yðui?“ sagði Hamilton.
„Segja henni alt eins og er, Hamil-
ton?“
„Já, “ svaraði Hamilton.
„Nei, nei! Ég get ekki þolað að sjá
þakklatsemina í augum hennar, sem
æfinlega virðast þakka mér líf yðar,
breytast í undrun, og síðan í, óttabland-
ina fyrirlitning.11
„Eg get ekki ráðlagt yður neitthetra ‘
sagðí Hamilton. ,Segið henni sjálfur í
trunaði eins og er. og þá má val vera að
hún ráðleggi yður að láta heiminn aldrei
fá að vita hið sanna.“
„Hvenær á ég að gera það?“
„Nu þegar,“ svaraði Hamilton.
„Hún kemur hingað hráðum. tilþess að
verða með þeim fyrstu að óska yður til
lukku með sæmdina.'1
Ofurstinn starði út í hláinn í nokkur
augnablik, Svo kinkaði hann kolli til
samþykkis, en Hamilton kaþteinn opn-
aði hurðina fyrir konunni, erinnkom.en
gaf henni um leið aðvörunarmerki með
fiiigrinum.
„Gengur nokkuð að?“ spurði hún í
lágum róm.
„Viðvorumað tala um krossinn,“
sagði Hamilton. „Ofurstanum finst, að
hann ætti ekki að þiggja hann.“
„Ekki að þiggja hann? ‘ hrópaði hún
alveg forviða. „Ekki að þiggja hann
fyrirað frelsa líf þitt?“ Og hún gekk
þangað sem ofurstinn sat og lagði hönd-
ina á öxl honum.
„Graham ofursti, þetta er hin
þyngsta ákúra, sem ég hef nokkurntíma
fengið. Að álita að líf mannsins mins
sé ekki þess virði, að fá Victoríu-kross-
inn fyrir að frelsa það!“
„Segið henni það,“ tók ofurstinn
fram í, og svo stóð hann á fætur og: sneri
sér að þeim báðum. „Nei, látum mig
sjálfan segja yður það,“ hrópaði hann
harðneskjulega. „Þér vitið hvað á und-
an var gengið, kæra mín, Þér ,vitið, að
ég var gamall auli og ímyndaði mér að
yður gæti þótt vænt um mig, en það sem
þér ekki vitið er þetta: Eg lofaði að
hjálpa manni yðar áfram, en hataði hann
samt og gerði honum alla þá háðung,
sem einum herforingja er mögulegt að
gera öðrum. Þegar við höfðum gert á-
hlaupið á hæðirnar og náð vígjunum þá
hataði ég hann enn, því ég hafði vonað
að hann kynni að verða drepinn en ég
Iifa.“ Hér hikaði ofurstinn sír, en
Hamilton kafteinn tók þá við og hélt
sögunni áfram.
„En samt," sagði hann í mikilli
geðshræringu, '„þegar hann sá mig um-
kringdan af þeim sem hefðu getað full-
nægt löngun haDS gengið af mér dauð-
um en leyst þig, þá hvarf alt hatrið og
öll hugsunin um það hvaða þýðingu af-
drif mín hefðu fyrir hann. Hanh píndi
hest niður afar hættulega, snarbratta
hæðina, og hreif mig úr greipum dauð-
ans. Var það ekki þess virði að fá
krössinn fyrir? En samt hikar hann sér
við og biður þig um ráð viðvikjandi því,
hvort hann eigi að taka við honum eða
hafna honum."
Ofurstinn rétti rit höndina og greip
hönd kapteinsins,
„Ef kro-jsinn A að vera fyrir hug'
rekki, þá er m ira hugrekki falið i þvj
að frelsa líf óvinar sín3 eu vinar síns,“
sagði hún, og hætti svo við með mikillf
alvöru: „Hann verður að taka við hon-
um,“ en háðir menninjir hneigðu sig til
meikis um að þeir skyldu hlíta virskurði
hennar.
„Pyrir hugrekki," sagði húnlím lei5
og hún laut niður og kysti A énhi pfuistJ
í berjamó í Manitoba-fylki,