Lögberg - 15.01.1901, Blaðsíða 5

ALDAMÓTABLAÐ LÖ.GBERGS 1901.
5
en áöur. Er þér ilt? Gengur
nokkuö aö þér?“
,,Nei“, svaraöi Jean Valjean.
,,Mér líöur vel,—nema—“
Hann þagnaöi.
,,Nema hvaö?“ spuröi hún.
,, Ég dey aö fáum mínútum
liönum. “
þaö fór hryllingur í gegn um
Cosette og Maríus.
,,Dey!“ sagöi Maríus forviða.
,,Já, en það er ekki neitt“ svar-
aöi Jean Valjean.
Hann dró andann, brosti og
hélt svo áfram:
„Cosette! þú varst að tala viö
mig. Talaöu enn; haltu áfram.
Svo rauöbrystingurinn þinn litli er
þá dáinn. Talaðu,- Láttu mig
heyra rödd þína.4 ‘
Maríus varö sem steini lostinn
og staröi á öldunginn.
^Cosette hljóðaði upp yfir sig:
,,þú skalt lifa, faöir minn! elsku-
faöir! þú veröur aö lifa. Ég
heimta, að þú lifir. Heyriröu
þaö?“
Jean Valjean lyfti upp höfðinu
aö henni meö þeirri tilfinning, sem
gekk næst því aö vera tilbeiösla.
,,Já—bannaöu mér aö deyja.
Hver veit? Ég hlýði, ef til vill.
Ég var rétt aö deyja, þegar þú
komst. þaö hindraöi mig. Mér
fannst ég þá vera fæddur á ný?“
,,þú ert fullur af styrkleik og
lífi“, sagöi Maríus. ,,Helduröu aö
menn deyi svona? þú hefur átt
bágt. þú skalt ekki eiga bágt
lengur. Ég bið þig fyrirgefningar,
og þaö á knjánum. þú skalt lifa
og lifa hjá okkur og lifa lengi. Viö
tökum þig meö okkur heim. Viö
bæöi hér hugsum héöan í frá um
þaö eitt, aö láta þér líða vel. “
,,þú heyrir“, sagöi Cosette grát-
andi, ,,aö Maríus segir, aö þú
skulir ekki deyja. “
Jean Valjean tók til máls, og
brosti eins og áöur:
,,þó þú tækir mig burt héöan,
Pontmercy kær, hvort mundi þaö
gjöra nokkra breyting á mér? Nei.
Guð hugsaöi eins og þú og ég, og
hann hefir ekki breytt hugsan
sinni. þaö er bezt, að ég fari.
Dauöinn er góö ráöstöfun frá guös
hálfu. Guö veit betur en vér,
hvað oss er fyrir beztu. Aö þú
sért ánægöur,—aö Cosette sé þín,
—aö æskan og morguninn sé sam-
an vígö, — aö þiö, börnin mín, sé
umkringd af angandi blómjurtum
og næturgölum, — að líf ykkar sé
sem fagur túnbali í sólskini,—aö
allar himinsins unaðsemdir fylli
sálir ykkar,—og loks að ég, sem nú
er til einskis oröinn nýtur, deyi, —
þetta alt er vissulega gott. Gætiö
aö og veriö sanngjörn. Alt annaö
ef nú ómögulegt. Ég veit meö
vissu, aö alt er nú úti. Fyr-ir
ir einni klukkustund fékk ég aö-
svif, svo aö yfir mig leiö. Og síö
ustu nótt drakk ég könnuna þá
arna fulla af vatni. Hvað hann er
góður, maðurinn þinn, Cosette!
þú ert nú miklu betur farin en
meö mér.4 4
Nú heyröist hávaöi við dyrnar.
það var læknirinn, sem var aö
koma inn.
,,Góöan dag og góöa nótt, herra
læknir“, sagöi Jean Valjean.
„Vesalings börnin míneruhérna“.
Maríus gekk til læknisins og
sagöi spyrjandi:
,, Herra minn! “
,þóitt ekki segöi hann meira, þá
bar hann þessi tvö orð svo fram,
aö auöheyrt var, aö í j?eim lá fulú
komin spurning.
Læknirinn svaraði spurningunni
með augnatilliti, sem vel varð skil-
iö hvaö þýddi.
,,þó ekki fari alt aö óskum“,
sagöi Jean Valjean, ,,þá er þaö
engin ástæöa til að vera óréttlátur
viö guö. “
Svo var þögn. Hjörtu allra
voru yfirkomin.
Jean Valjean sneri sér aö Cos-
ette. Hann einblíndi á hana eins
og hann væri til þess búinn aö
horfa á hana þannig um alla eilífö.
þótt hann væri þegar kominn langt
inn í skugga dauöans, átti hann
þess þó enn kost að verða hrifinn af
fögnuöi, meöan hann horföi á Co-
sette og var aö viröa hana fyrir
sér. Ljómann af hinu inndæla
andliti hennar lagöi yfir hina fölu
ásjónu hans. Dauðinn getur líka
haft sína dýrö.
Læknirinn tók á slagæö hans.
,,það voruö þiö, semhann þurfti
að sjá“, sagöi hann lágt og leit til
þeirra Maríusar og Cosette.
Og svo enn lægra, um leiö og
hann beygöi sig aö eyra Maríusar:
,,Of seint.44
Jean Valjean rendi nú kyrrlátum
augum til Maríusar og læknisins,
en virtist þó horfa eins fast og áöur
á Cosette. Og svo heyröust þessi
orð, nálega hljóöfallslaust, líða
fram af munni hans:
,,Að deyja er ekki neitt; en aö
lifa ekki er hræðilegt.44
Alt í einu reis hann upp. þaö
aö menn fá aftur mátt er stundum
merki dauða-stríðsins. Hann gekk
meö sterku fótataki út aö veggn-
um, vék Maríusi meö sér afsíöis og
lækninum, sem bauðst til aö styöja
hann, tók ofan af veggnum dálítið
krossmark úr eir með Kristsmynd,
er hékk þar, sneri svo viö þangað
sem hann var áður og gekk þá eins
léttilega og hann væri alheill heilsu.
in að fjáreign sinni. Ég tek þetta
sérstaklega fram til þess aö sam-
vizka þín geti verið róleg.4 ‘
Konan, sem var dyravörður í
húsinu, haföi komið upp og varö
henni litið inn um dyrnar, er stóöu
í hálfa gátt. Læknirinn benti hénni
burt, en ekki fékk hann aftrað því, að
hún af brjóstgæðum sínum og til-
finninga-ákafa kallaði til hins deyj-
anda manns áöur en hún fór:
,, Viljiö þér, aö prestur sé sóttur? * ‘
,,Ég hef prest hjá mér“, sagöi
Jean Valjean.
Og liann benti um leiö meö
fingrinum upp fyrir sig eins og
hann vissi þar af einhverjum.
Og mjög sennilegt er, að bisk-
upinn hafi í raun og veru veriö
sjónarvottur að þessu dauðastríði.
Cosette rendi hægt kodda undir
bak öldungsins.
Jean Valjean tók til máls:
,, Hræðstu ekki, kæri Pontmercy.
mig, Cosette. Ég vissi þaö vel,
að þú barst kærleikstilfinning í
brjósti til gamla mannsins þíns.
Hvað vel j>að var gjört af þér aö
láta koddann þann arna undir bak-
iö á mér. þú grætur mig dálítiö?
Er ekki svo? Én ekki of mikið.
Ég vil ekki, aö þú hafir neina djúpa
sorg. þiö verðið aö skemta ykkur
vel, börnin mín! Ég gleymdi aö
segja ykkur, aö þaö má græöa á
þornlausum hringjum meira en á
nokkru ööru. Eitt gross, tólf dús-
ín, kosta io franka, en selst fyrir
6o. þaö er sannarlega arösöm
sala. Svo þú þarft ekki, Pont-
mercy minn góður, aö furöa þig á
hinum 600,000 frönkum. þaö fé
er inn unnið með algjörlega heið-
viröu móti. þið getið verið auöug
án þess aö taka ykkur þaö nærri.
þiö verðið að hafa vagn, stúku í
leikhúsunum ööru hverju, fallega
ball-kjóla, Cosette mín, og svo
anlega þú komst mér stundum til
hlæja, inndæli engillinn minn!
þegar regn haföi falliö, þá settirðu
hálmstangir á fiot í strætisrenn-
unum og lézt þær sigla. Einu
sinni gaf ég þér fjaðrahnött meö
gulum, bláum og grænum fjöörum,
og hnatt-tré þar til heyrandi ir
víöi. þú hefur gieymt því. þú
varst svo séö, þegar þú varst lítil. jjú
lékst þér. þú lézt kirsuber í eyrun
á þér. þetta heyrir nú til liðna
tímanum. Skógarnir, sem viö fói-
um í gegn um með barnið okkar,
trén.sem viðgengum undir, klaustr-
iö, sem viö fólum okkur. í, leikirn-
ir, hinn létti hlátur æskunnar r—
alt er í skugga. Ég taldi mér trú
um, að það heyröi mér alt til. þar
kendi fávizku minnar. Hann Then-
ardier og konan hans — þaö \xr
slæmt fölk. Við veröum aö fyrii-
gefa þeim. Cosette, nú er korniim
tími til aö segja þér nafn hennar
Myndirnar hér fyrir ofan sýna íbúðarhús er Jón J. Vopni, contrnr.tnr, bygði sér í sumar er leið (1900) á McDermot Ave. í Winnipeg.
Önnur myndin sýnir þá hlið hússins er snýr að MoDermott Ave., en hin sýnir vesturhlið þess. Húsið er bygt úr timbri. en steinkjall-
ari erlundir því.Það er hitað með heitu lofti úr stórum ofni (furnacei í kjallaranum, vatn leitt 1' það úr vatnsverki bæjarins, og lýst raeð
rafmagns-lj ósum. Húsið er stórt og mjög vandað að öllu leyti (með baðherbergi) og kostaði um $3,000 með lóðinni.
lagði síðan krossmarkiö á boröiö I
og mælti í lágum róm:
,,Sjáiö píslarvottinn mikla!“
þá hneig brjóst hans saman, höf-
uðið riöaöi, og það var eins og
svimi grafarinnar hefði náö haldi á
honum. Hendurnar studdust á
knjánum, og nú greip hann þar í
fötin. Cosette studdi axlir hans;
hún reyndi til aö ávarpa hann,
en hún hafði ekka, og gat aö eins
meö mestu örðugleikum látið nokk-
uö til sín heyra. þó skildust þessi
orö þrátt fyrir grátstafina í kverk-
um hennar:
,,Ó, faöir minn! Yfirgefðu okk-
ur ekki. Getur þaö veriö, aö viö
höfum fundið þig til þess svo að
missa þig aftur?“
Farvegur dauðans er oft eins og
ár með mörgum bugðuin. Hann
ýmist fer eöa kemur, nálgast gröf-
ina og snýr aftur til lífsins. það
er eins og hann sé aö þreifa
fyrir sér.
Jean Valjean styrktist aftur eftir
þetta hálfgilding-yfirlið. Hann
hristi höfuðið eins og vildi hann
varpa af sér myrkrinu, og náði
enn að nýju fullkomnu hugs-
unarafli. Hann snart við felling
á kjól Cosette og kysti hana.
,,Hann er að lifna við, óöum“,
sagði Maríus og sneri sér að lækn-
inum.
,, þið eruð bæði væn ‘ ‘, sagði
Jean Valjean. ,,Ég skal segja
ykkur, hvaö hefur valdiö mér hug-
arangri. Mig hefur angraö það,
Pontmercy kær, aö þú hefur verið
ófáanlegur til aö snerta við þessum
peningum. Peningarnir heyra í
raun og veru konu þinni til. Ég
skal skýra það mál fyrir ykkur,
börnin mín. þess vegna þykir
mér svo vænt um aö hafa náö sam-
fundum ykkar. Svörtu perlu-legg-
ingarnar koma frá Englandi, en
þær hvítu frá Noregi. Fyrir öllu
þessu er grein gjörö í skjalinu, sem
þú sér þarna og þú veröur aö lesa.
Útbúning sérstakan til J?ess að
læsa armböndum fann ég upp. í
stað þess að hafa þau saman lóðuð,
eins og áður var gjört, bjó ég þau
svo út, að ekki Jnyrfti annað en
beygja j?au utan um úlnliðinn. Og
þannig út búin eru þau fallegri,
betri og ódýrari. þú skilur.hvern—
ig menn geta grætt stór-fé. Cos-
ette er þannig í alla staði vel kom-
Ég bið þig um það lengstra orða.
Hinir 600,000 frankar eru alveg
víst eign Cosette. Líf mitt væri
frá mér tekið og því týnt, ef þið
nytuð ekki þessa fjár. Oss hepn-
aðist glergjörðin vel. Vörur vorar
jöfnuðust fullkomlega við þæt, er
koma frá Berlín. Og í rauninni
eru svörtu glerperlurnar þýzku lak-
ari. Eitt gross, sem inniheldur
1 200 grömm, vel vegin. kostar að
eins 3 franka. “
þegar einhver, sem oss er kær,
er í þann veginn að skilja viö, þá
horfum vér á hann með því augna-
ráöi, sem festir sig viö hann svo
sterklega, að þaö er eins og í því
liggi, að vér séum ákveönir í því
j aö halda honum kyrrum, svo dauð-
inn geti ekki tekið hann burt. Mar-
íus hélt í höndina á Cosette þau
stóðu á gólfinu fyrir framan Jean
Valjean, bæði mállaus af angist,
vitandi ekki, hvaö þau ættu að
segja við dauðann, örvæntingarfull
og skjálfandi.
Jean Valjean varð æ máttminni
með hverju líðanda augnabliki.
Hnignanin varð nú óðfluga. Hann
nálgaðist fljótt sjóndeildarhring
myrkursins. það varð öðru hverju
hlé á andardrættinum sökum
hryglu, er hann fékk fyrir brjóstið.
Hann átti örðugt með að hræra
úlnliðinn; fæturnir voru orðnir
hreyfingarlausir. En um leið og
hinar líkamlegu j?rautir fóru vax-
andi og mátturinn dvínaði, reis sál
hans upp í allri tign sinni og sáust
merki þeirrar upplyftingar á enni
hans. Ljósbirta úr öðrum heimi
var þegar sýnileg í augum hans.
Andlitið varð fölt, en bros lék
þó um það. Lífið færðist fjær, en
annað kom í staöinn. Andardrátt-
urinn dó út. Augnaráðið varð há-
tíðlegt. það var eins og maðurinn
í dauðanum hefði fengið vængi.
Hann gaf Cosette bending um
að koma nær, og svo Maríusi eins.
það var augsýnilega síðasta mín-
úta síðustu stundarinnar. Og hann
fór að tala við þau í svo daufum
rómi, að orðin heyrðust koma úr
fjarska. Og mátti svo virðast sem
veggur væri þegar á rpiUi þeirra Qg
hans,
,,Komið nær, komið nær, bæði
tvö. Mér þykir undur vænt um
ykkur. Ó, það er gott að deyja
svona! þér þykir líka vænt um
heimboð fyrir vini ykkar. Njótið
mikillar lífsgleði. Ég var rétt áð-
an að skrifa henni Cosette til. Hún
finnur bréfið mitt. Ég arfleiði
hana að Ijósastikunum tveim, sem
I eru þarna á arinhillunni. þær eru
úr silfri. En þær eru mér gull,
demant. Kertin, sem í þær eru
látin, verða að vígðum vaxkertum.
Ég veit ekki, hvort sá, sem gaf
mér þær, er ánægður með mig á
himnum. Ég hef gjört það, sem
ég gat. þið gleymið því ekki,
börnin tnín, aö ég er fátæklingur.
Látið mig verða grafinn á hentug-
asta staö, og látiö setja stein á
leiöiö til aö auökenna þaö. þaö
er ósk mín. En setjið ekkert nafn
á steininn. Ef Cosette vill gjöra
svo vel aö koma þangað snöggvast
einstöku sinnum, þá verður það
mér til gleöi. Og þú, Pontmercy,
líka. Eg hlýt að gjöra þá játning,
að ég hef ekki ávalt elskað þig.
Ég bið þig fyrirgefningar. Nú er-
uð þið í mínum au^um eitt, að eins
eitt, hún og jtú. Eg er þér mjög
þakklátur. Ég er þess fullviss, að
Cosette verður sæl með þér. Ef
þú að eins vissir, hvílíkur unaður
mér voru vangarnir hennar fögru,
blómlegu. þegar ég sá, að hún
var dálítið fölleitari en hún átti
vanda til, varð ég hryggur. það
er 500 franka seðill í skrifborðs-
skúffunni. Ég hef ekki snert við
þeirri upphæð. það er ætlað fá-
tækum. Cosette! sérðu kjólinn
þinn litla þarna á rúminu? Kann-
astu við hann? það eru þó ekki
nema tíu ár síðan. Hvað fljótt
tíminn líður. Við höfum notið
inikillar sælu. Nú er það liðið,
Grátið ekki, börnin mín! Ég fer
ekki langt burt. Ég sé ykkur það-
an. þið þurfið ekki annað en
horfa, jægar nótt er komin, og þá
munuð þið sjá mig brosa. Manstu,
Cosette, eftir þér í Montfermeil?
þú varst í skóginum. þú varst
undur hrædd. Manstu, þegar ég
tók í kilpinn á vatnsfötunm? þá
snart ég í fyrsta siqp vlð hendinni
á þér; hún var þá svo lftil, og svo
köld. Á þeirri tíð voru hendurnar
á þér rauðar, mín unga frú, Nú
eru þær snjóhvitar. Og brúðan
stóra! Manstu eftir henni? þú
kallaðir hana Katrínu. þú sást
eftir því, að þú hafðir hana ekki
með þér í klaustrið. Hvað hjart^
móður þinnar. Hún hét Fantine.
Mundu það nafn. Krjúp á kné í
hvert skifti sem þú tekur þér það í
munn. Hún tók mikið út og unni
þér hugástum. Henni var eins
mikið út mælt af eymd eins og þér
af unaði. Svona úthlutar guð
mönnunum. Hann er á hæðum.
Hann sér oss öll. Og hann veit,
hvaö hann gjörir uppi í sínum háa
himni. Svo ég er þá aö fara burt,
börnin mín! Élskiö hvort annað
heitt æfinlega. það er nærri því
ekkert annað til í heiminum en
það—að elska hver annan. þið
hugsiö stundum um vesalings
gamla manninn, sem dó hér. (>,
elsku-Cosette! þaö er ekki mér
að kenna aö ég hef ekki látiö þig
sjá mig allan þennan tíma. Hjarta
mitt brast út af því. Ég þaut alla
leið út að strætis-horninu, og hef
ég þá víst íitið undarlega út — f
augum þeirra, er sáu mig fara fram
hjá. g Éleit út eins og vitstola
maöur. Eg fór út hattlaus. Börn-
in mín! Ég sé ekki vel skýrt nú.
Eg hafði eitthvað meira að segja,
en þaö gjörir ekkert til. Hugsið
dálítiö urn mig. þiö eruð blessuð
börn. Ég veit ekki, hvernig á
mér stendur. Ég sé ljós. Komið
nær. Ég dey glaöur. Lofið mér
aö leggja hendurnar á höfuðin ykk-
ar hjartkæru, elskulegu. ‘ ‘
Cosette og Marfus féllu kné
yfirkomin, flóandi í tár-am, og
tóku hvort sína hönd ]ean Vab
jeans. En þær gofugu hendur
hrærðust nú ekki framar.
Hann hafði hnigið aftur á bak
°g Ijósiö ur kertastikunum skein á
andlit hans. Hið hvfta höfuð
horfði við himni. Hann lét Cos-
ette og Maríus þekja hendur sínar
með kðssum. Hann var látinn.
Nóttin var stjörnulaus og afar
dimm. I næturhúminu stóð þar
vafalaust einhver voldugur engill
nieö vængina útbreidda, til þess
bmnn að fljúga burt meðsál hins
látna manns.