Lögberg - 22.08.1901, Blaðsíða 2

2
LOGBERG, FIMTUDAGINN 22. ÁÖÚST 1901
Stjórnarskrármálið.
Mcirihluti nefndarinnar 1 J>eS3U
mMi (Valtyr Guflmundsson, form.,
Gufllaugur GuPraundsson, skrif. op
frams.ro., Ólafur Briem og SkúliThor-
oddsnn) hefir nú kouiið með &lit, sem
hljóðar svo:
MKIBIULUTA -NEFNDARÁLIT.
„Nefndin befir, prfttt fyrir ítar-
legar tilraunir f f>ft fttt, eigi jjetað orð-
ið & eitt mftl sfttt um tillðgur sfnar f
m&linu.
Vér, meirihluti Defndarinnar,
viljum mjöp eindregið leggja »eð
pyf, að fjingdoildin haldi fast fram
þeirri stefnu, sð koma fram hinum
nauðsynlegustu verklegu umbótum &
Btjórnarfarinu f hndsins sérstðku mft!-
um, svo fullkomnum, sem kostur er ft,
ftn f>ess að farið sé fram ft - jafnframt,
að breytt sé eða raskað í nokkuru hÍDu
pólitiska sambandi milli íslands og
Danmerkur. Oss virðist pessi grund-
völlur fyrir samningunum við vora
eigin rftðgjafastjórn um umbsetur 6
stjórnarfarinu elsýr og hættulaus, og
sk'il um vér um pað efDÍ leyfa oss að
vitna 1 binar glöggu og afdr&ttar-
lau-m yfirlysÍDgar af stjórnarinnar
hendi, er komu fram & alpingi 1899,
par sem fulltrúi stjórnarinnar gaf ft-
arlegar yfiri/sÍDgar um hin helztu
atriði f breytirgu peirri & stjórnarfar
inu, er fram & er farið, og tekur f>að
fram, að með pvf sé eigi að Deinu
leyti r^rt sj&lfstæði íslsnds né lands-
réttindi f sambardi pess við konungs
rfkið, né ft neinn veg raskað hinu
pól't ska sambandi landaDna. Dað
v*r p& og sk/rt tekið fram, af hftlfu
þeirra manna, er st jórnarbótinni voru
fylgjandi, að petta væri af þeirra
hftlfu skilyrði fytir samnÍDgum um
mftlið og með pví .fororði léti peir
ftgreining þann um stöðu íslands f
rfkinu, er & rér stað milli pingsina &
aðra hlið og hinnar dönsku stjórnar
ft hina bliðina, liggja ft milli hluta að
svo komnu mftli, þar sem pað eigi
Virður talið br/nt nauðsynlegt né
hyggilegt, hvorki fyrir stjórn né
þing, að lftta pann ftgreinÍDg vera
til fyrirstöðu peim verklegu umbót
ura, er pjóðin alls eigi getur ftn ver-
ift, ft fullkomna og réttmæta kröfu til,
e;gi hún að njóta jafnréttar við aðra
pegna konungsrfkisins, og mögulegt
er að koma fr»m, ftn pess hreyft sé
vlð sambaDdi Island og Danmerkur.
Að pví er enDÍremur snertir af-
stöðu stjórnarinnar til pessa m&ls,
hefir hún frft síddí hlið l/st pvf yfir,
að um [>ær umbætur & stjórnarfari
lalands, er eigi rfði f bfiga við penn-
ao grundvöli, sé hún f&anleg til að
semja við þÍDgið, og hefir lýst þvl
yfir, að hún muni styðja að staðfest-
in r & þannig Jöguðum breytingum,
ef pær nfti fylgi pingsins.
Um petta atriði leyfum vér oss
að vitoa f rftðgjafabiéf 26. maf 1899,
,r eðu stjórnaifulltiúans 28. júlf 1899
(■Vlp.tíð 1899, B bls. 176 og 181), og
baðsksp H. H. konungsins til alping-
is 17. maf 1901:
,Óskir f>ær, e» meon engu að síð-
ur hafa ft íslandi um breytingar ft
þessari undirstöðu, bafa hiugað til
ekki fengið fylgi alpingis með peirri
takmörkun ft þeim, er geri pað hspgt
yfirleitt að verða við peim, eða f peirri
myDd sérstaklega, er stjórn Vor hefir
ft tveim sfðustu pingum 1/st aðgengi-
lega, ftn pess hún hafi sjftlf borið mftl-
ið fram; en fftisi fylgi alpingis til pess
1 ftr, er f>að framvegis ætlun Vor, eð
synja ekki, er til kemur, um sam-
pykki Vort til f>ess, að pannig
breytt skipuu megi koroast &.‘
Vér verðum pess vegna að skoða
petta svo, sera fyrir liggi skýr yfir-
1/sing um, að nauðsynlegum og
bvggilegum breytingum ft stjórnar-
skipun landsins muni eigi synjað um
8‘mpykki af hftlfu H. H. konungsins,
ef pær fft fylgi meiri hlutans ft ping-
inu og aigi raika hiuu pólitiska sam
bandi milii íslands og Danmerkur.
p^gar vér svo athugum hin fyrir-
liggjaudi frumvörp með petta fyrir
augum, hvort pau raski samband
lar.danna og hvort breytirgar pær, er
farið er fram ft f peim, séu nauðsyn-
legar og byggilegar, viljum vér taka
fram til athugunar fyrir pingdeildina
pað, Bem nú skal gteica:
1. XJm frumv. á þingskjali 28.
Aðal-atriði frum varpsins, pau að
r&ðgjafinn skuli eigi öðrum stjórnar
störfum gegna, taia og rita íslenzka
tungu, bera stjórnskipulega ftbyrgð &
aliri stjórnarathöfn og mæta & alpingi,
felast 1 1 og 2. og 9. gr. frumvarps
ins. í frumvarpi pví, er fyrir alpingi
var 1899, voru pessi ftkvæði orðrótt
samhljóða pessum greinum, en um
pað frumvarp tók fulltrúi stjórnar-
inn&r pað sk/rt fram (Alp.tíð 1899,
B. bls. 176), að hann ftliti pað „að-
gengilegt bæði fyrir ping og stjórn“.
Jafnframt tók harn pað fram, að hann
teldi pað eigi vonlaust, „að breyting-
ar pær ft stjó narskr&nni, sem stjóru-
in ftlítur að komi ekki í bága við
politlskt samband íslands og Dan
merkur, gæti fengist“ með viðaukum
við frumvarp petta. Um pau við-
auka-ftkvæði, er, samkvæmt ftskorun
pjóðarinnar, hafa verið tekin upp í
frumvarp pað, er hór liggur fyrir,
verður cigi með neinum rökum sagt,
að neitt peirra snerti & nokkurn hfttt
samband landanna, par sem pessi at-
riði að eins snerta tölu pÍDgmanna og
skifting peirra milli deildt, kosning-
arrétt til alpÍDgis og starfsreglur íyr-
ir pingið, og að pvf er pað snertir, að
breyting ft 61. gr. hinnar núgildandi
stjórnarskrftr er slept í pessu frv , pá
hefir aldrei neinum komið til hugar,
að segja, að ftkvæði hennar snerti &
nokkurn veg sambandið milli land-
anna, og pað fer pannig alls eigi út
fyrir pann grundvöll fyrir samning-
um, er marksður er með orðum kon-
ungsins, pótt sú grein haidist óbreytt.
L>ar sem nú pess er af hftlfu pjóðar-
innar eindregið óskað, að pessi ft-
kvæði séu lfttin standa óbreytt, pft
teljum vér bæði nauðsynlegt og
hyggilegt fyrir pingið og stjórnina
að breytf eigi stjórnarskrftnni f peBsu
atriði; með pvl er eigi neinu raskað 1
pví ftatandi, sem nú er og hefir verið
siðan 1874 og fihrif pessa stjórnar-
skr&r&kvæðis geta undir hinu fyrir-
hugaða breytta fyrirkomulagi eigi
orðið 1 neinum verulegum atriðum
önnur, en pau til pessa hafa verið.
Um hin einstöku fikvæði pessa
■fruravarps (pingskj. 28) skulum vér
að öðru leyti taka fram pað, er nú
skal greina:
Vér ftlítum nauðsynlegt, að p&ð
só tekið fram með sk/rum æiðum, í
stjórnarskr&nni sjftlfri, að íslandsr&ð-
gjafinn geti talað og ritað fslenzka
tungu. Að öðrum kosti mundi ft-
kvæðið um pingsetu hans missa mjög
p/ðing sfna og með pessum ftkvæð-
um er fengin svo mikil trygging, sem
hægt er, án pess að akerða drottin-
vald Hans H. konungsins, fyrir pvf,
að r&ðgjafi íslands verði ætíð innbor-
inn íslendingur. Stjórnin hefir, peg
ar 1897, l&tið 1/sa pví yfir ft alpingi,
að eftir hennar skilningi hlyti petta
að sj&lfsögðu að felast 1 ftkvæðinu
um p ngsetu r&ðgjafans, og frft pví
sjónarmiði ætti pví ekki að vera neitt
& móti pví, að ákvæðið væri tekið
fram með berum orðum í stjórnar-
skrftnni, og vér ftlftum pessi ftkvæði
svo p/ðingarmikil, að vér rftðum
hinni hftttvirtu pingdeild til að halda
eindregið fast við pau. l>ótt að vísu
eigi sé ftstæða til verulegrar tor-
tyggr.i gagnvart vorri eigin stjórn
um, að hún muni framkvæma ftkvæði
stjórnarskrftrinnar & pann hfttt, er ía-
landi er hollast, pá getum vér pó
ekki varist pess að benda &, að pegar
hin fslenzka s'jórnardeild var stofnuð,
var pvf heitið og pað talið sjftlfsagt,
að henni st/rði innborinn Islecding-
ur, kunnugur högum lands og pjóð-
ar, með fthuga ft framförum pess og
viðreisn. I>etta hefir pó eigi verið
efnt af h&lfu stjórnarinnar og p&ð út
af fyrir sig hefir vakið talsverða óft-
oægju, svo að & alpingi 1893 kom
jafnvel til orða að 1/sa henni opinber-
lega. Um petta efni viljum rér pví
nú, að pvf er r&ðgjafann snertir, hifa j
svo orðfull tryggingarftkvæði, sem
kostur er ft, pað virðist eigi purfa að
fara f bftga við orð eða anda greinar-
innar, pótt sft maður, er kynni að
verða skipaður rfiðgjafi til brftðabirgða
f forföllum, fjarvist eða við dauða
r&ðgjafans, ekki fullnægi pessum
skilyiðum, par sem orðin eiga við
pann, er fasta skipan hefir.
Akvæði frumvarpsins f 3. og 4.
gr. fara fram & pað, að breyta tölu
pjóðkjörinna pingmanna pannig, aP
tala peirra varði 84 f stað 30, eins og
nú, og að peim 4 n/ju pingsætum sé
bætt tveim við hvora deild pingsins.
t>að mft óhætt fullyrða, að hvort sem
litið er til kjósendatölunnar f landinu,
eins og hún er nú og eins og hún var
1875, eða starfa peirra, er nú hvfla ft
pinginu, móts við pau störf, er pft
hvlldu ft pví, pótt eigi sé vikið að
pví forgönguleysi af hftlfu stjórnar-
deildarinnar erlendis, sem verið hefir
miklu tilfinnanlegri hin sfðari &r en
fyrst var ftaman af, pi hefir pessi til-
laga hin fyrstu rök fyrir sór. Kjós-
endur hefði tiltölulega eigi fleiri full-
trúa, heldur færri, og starfskr&ftur
pingsins yrði tiltölulega engu meiri
með 34 pjóðkjörnum piagraöunum
nú, en 1874 var með 80 pjó^kjörnum
pingmönnum. Að vfsu raskast hlut-
fallið milli tölu pjóðkjörinna og kon-
ungkjörinna í efri deild alpingis
pannig, að meiri hluti deildarinnar
verða pjóðkjörnir menn. En pegar
til pess er litið, að konuDgkjörnir
pingmenn eru eigi tiluefndir með pað
aðallega fyrir augum, að hafa stjórn-
fylgisflokk ft pinginu, beldur með
pað eitt fyrir augum, að tryggja pað,
að pingið sé ætíð skipað nokkurum
mönnum, er hafi sérstaka pekkingu &
ft rekstri opinberra mftla, pft virðist
oss petta ftkvæði ekki geta ocðið að
neinu ftgreiningsefni. Betda m& og
ft pað, að par sem alpingi er í raun
og veru ein-deildar-piog með tveim
mftlstofum, pft hverfur nær pví alveg
p/ðing slfks flokks, auk pess sem
reynsla undanfarinna ftra s/nir pað
glögt, að konuagkjörnir menn flokka
sig um skoðanir ft mftlefnum á sama
hátt og pjóðkjörnir pingmenn, ftn
tillits til skoðaDa stjóruarinnar.
í 5. gr. frumvarpsius er farið
fram ft, að r/mka nokkuð kosningar-
rétt f landinu til alpingis, og er
breytingin aðallega fólgin f pvf að
sérkenna kjósendaflokkana réttari og
nokkuð vlðtækari nöfnum en ftður,
en óheppilegt orðalag stjórnarskrftr-
innar í pessu efni hefir til pessa svift
menn kosn’ngarrétti, sérstaklega i
sjftvarplássum og kaupstöðum. Auk
pess er farið fram ft, að færa gjald
pað, er skilyrði er fyrir kosningar-
rétti, niður úr respective 8 og 12 kr.
f 4 kr. 1>088Í ftkvæði verðum vér að
telja hagkvæm og réttlftt og f alla
staði nauðsynleg. En af pví að
greinin virðist eigi hsppilega orðuð í
frv., flytjum vér tillögu um breyting
ft henni. Vér pykjumst geta gengið
að pvf vísu, að petta atriði geti eigi
orðið að figreiningsefni, par sem
skattgjald er eigi skilyrði fyrir al-
mennum kosningarrétti f konungs-
ríkinu og kosningarréttur til bæjar-
stjórnar hér & landi er miðaður við
sviplfkt mark, oir. A’p.tið 1895 0.
bls. 94—95, lög 2. Okt. 1895, 1. gr.,
8. Okt. 1883, 4. gr. (Akureyri), 8 Okt.
1893, 5. gr. (ísafjöcður) og 8. Maí
1894, 5. gr. Viðvíkjandi ftkvæðun-
um í 6. og 7. gr. frv. finnum vér eigi
ftstæðu til að gera neinar sérstakar
athueasemdir.
Um bieytingar gær & 28. og 36.
gr. stjórnarskr&rinnar, er innifelast f
8. og 10. gr. frv., skulum vér taka
pað fram, að pessi breyting hefir
fengið mikið fylgi f landinu, og vér
ftlitum hana & rökum bygða. Vér
getum eigi ætlað, að hún geti v&ldið
ftgreÍDÍngi, par sem tillaga stjórnar-
innar sj&lfrar ft alpÍDgi 1867 fór i
sömu fttt, pannig að uægja skyldi, ef
meira en helmingur pingmanna væri
ft fundi. En eftir tillögu eins af ping-
mönnum var pessu með 14 atkv. af
27 breytt f \ (Alp tíð. 1807, II. bls.
19, 581 og 583), enda virðíst pessi
breyting eigi neitt varhugaverð hér,
par sem staðhrottir gjCra pað að verk-
um, að pvínær engin pingmaður fer
burtu frft aðseturstað pingsins, raeðan
& pingtfmanu>n stennur.
Vér gerum ennfremur r&ð fyrir
að flytja viðaukatill. við frv. petta,
um að pingtfminn verði eftirleiðis &-
kveðinn 8 vikur, pví reynslan hefir
(Niöurl. & 7, bls)
Ny-íslendlngar!
Leyfið mér að tala við ykkur fáein orð! Eg skal ekki verða
langorður! Og ekki þurfið þið að óttast pólitíska
orðmælgi, því ekki er eg kandidat!
Eg ætlaði einungis að leiða athygli ykkar að pvf, að nú er haustið í
nfind, og eg er í óða önn að búa verzlun mína undir, að gota uppfylt parfir
ykkar, hvað alls konar harðvöru snertir, ftður en veturirn gengur í garð.
Eins og að undanförnu, verður verzlun mfn vel byrg af öllu pvf, sem ykkur
«r nauðsyDlegt og verð & öllu svo lftgt, að par getur engiuu hér f Ný-ísiandi
boðið verzlun minni byrginn, Eg kappkosta jafnframt, að hafa vaadiða,
vörur, pví eg veit, að Ný Islendingar vilja ekki annað.
Svo ekki meir að sinnil—En næst pegar eg næ ykkur tali, mun eg
segja ykkur verðið ft vörum mfnum. Eu pegar
,,Svífur að haustið og svalviðrið gnýr,“
pft gerið svo vel að ganga inn f verzlunarbúð mfna & Gimli, bæði til að ylja
ykkur og til að líta & vörurnar, sem eg hef aö bjóða ykkur.
H. P. TÆRCESEN,
CIMU,..............................MAN.
101 251 AFSLÁTTUR!
Hvar fást slik kjörkaup?
Hjíl G. Thorsteinsson & Co.
KARLMENN!
Leyflö oss aö leiða atkygli yðar að >vf, að NÚ seljum vér karl-
mannafatnað með 10 prct, til 16 prct. atslœtti.
KONUR og MEYJAR!
V4r Tildum sðmulaiöis benda yöur á, að vér hðfum mikið og
vandað uppiug af allskonar álnavöru, svosem PRINT8, FLANN-
ELETTES, HVlT LJEREFT, fallega KJÓLADÚKA, FLJÖEL
og margskonar tegundir af SILKIBORÐUM, som vér seljum NÚ
meö 10—16 prct. afslætti; og sömuleiðis fleiri tegundir af strá-
höttum, sem vér látum iara með 16—a5 prct. afslatti.
ylÐINES-BYGÐAR- og ÁRNES-BÚAR!
Oss er sönn ánægja, aö geta tilkynt yöur. að vérhöfum ávalt mikl-
ar byrgðir af öllum hinum algengustu tegundum af HVEITI-
MJÖLI, HAFRAMJÖLI og FOÐURBÆTIR, og verð á >eim *vo
lágt, að vér álítum aö enginn geti selt >ær ódýrari en vér. Sömu-
leiðis heflr verzlun vor ávalt nægar byrgðir af „Groceries'* og alls
konar matvöru, ásamt mörga fleiru.
KOMIÐ og HEIMSÆKIÐ OS8!
Vér erum ávalt reiöubúnir til að sýna yður vörur vorar.
G. THORSTEINSSON & C0_,
CIML', .... MAN.
GLADSTONE FLOUR.
Yður hlýtur að cfeðjast að því mjöli. það er
Snjóhvítt og skínandi fallegt.
Að prófa það einusinni, mun sannfæra yður.
Pantið það hjá þeim sem þér verzlið við.
Ávalt tll sölu í biið Á. Fridrikssonar.

RJOMI.
Bændur, sem kafið kúabú, því losið þér
yður ekki við fyrirhöfnina við smjörgerð og
faið jafnframt meira smjör úr kúnum með
því að senda NATIONAL CREAMERY-FE
LAGINU rjómarm ? Því fáið þér ekki peninga fyrir smjörið í stað þess
að skifta þvi fyrir vörur i búðum ? Þér bæði græðið og sparið peuinga
með því að senda oss rjómann.
Vér höfum gert samninga við öll járnbrautarfélögin um að taka á
móti rjóma. hvar sem er í fylkinu. Vér borgum flutnmgin með járn-
brautum. Ver virðum smjörið mánaðarlega og borgum mánaðartega-
Skrifíð oss bréfspjaid og fáíð allar upplýsingar.
National Creamery Company,
| 330 LOGAN AVE., WINNIPEG.