Lögberg - 23.10.1902, Qupperneq 4

4
LÖGBERG, 23. OKTÓBER 1902.
• yógtag
er gefifc fit hvem fimtnda* al THE LÖGBERG
PRINTING & PUBLISHING Co. Qöggilt). að
Cor. William Avb. ok Nema St., „Wimnipeo.Mam.
— Kostar $2.00 um árið (á íslandi 6 kr.) Borgist
tyrir Iram. Kinstök nr. 5 cenL
Published everr Tbnrsday by THB LÖGBERG
PRINTÍNG & PUBLISHINGCo. (Incorporated).
at Cor. W11.LIAM Avb. and Neka St.. Wikkipko.
Mak. — Subacription prica tíoa per year. payable
in advauce. Siugle eopiea S centa.
aitaTjdai (eaaMr) I
Maenus Paulaoo.
auaiassa UAKAoaa:
John A, BlontloJU
fent um mánuðinn. Á Btærri auglysinguni i
lengri tlina, aísláttur ettir samningi.
BÖSTAÐA-SKIFTI kaupenda verSnr .8 tlb
kynna akriflega og geU uxa fyrverandi buataS
lafnframL
Utaníakrift til afgreiSaluatofa blaSslna ari
The Loebers I»rttZ- * *blb. C3o,
P. O. Boi I2S2 -
Telapbone an. wiunlpeg,
Utandakrift til ritatjdrana er:
Bdltor Loeberg,
t O. Boa H?) Winnlpea. Maa.
‘ «VSamkv*mt lar dsldgum er nppsðgn kanpanda
< blaOi dgiid nema bann aé skuldlaus. þegar hana
•egirupp.—Ef kaupandi. sem er I skuld viO blaSA
flytur vistfeilum én þess a& tilkynna heimilissktfÞ
in. þá er þa5 fyrir ddmstdlunum áltun sjmleg
lönnun fyrtr prettvíslegum tilgangi. “
FIMTUDAGINN, 23. Okt. 19u2
Kensluaðferð verksmiðju-
manna og kennarar
}>eirra.
haldsflokksins endurtekin þing eftir
þing af Mr. Borden og samþykt i
einu hljdði af flokksmönnum haos *
þingi; og þessu heldur hann fram
hvsr sem hann talar í landinu. HvaS
annaS, sem afturhahlsmenn segja i
ræSu og riti, sem kemur í bága við
þetta, er rugl og þvættingur til þess
aft spila á fáfræði manna og trú-
girni.
(Framh.)
R. L. Borden leiötogi afturhalds-
flokksins í Canada heflr verið á ferð-
inni um Manitoba, Norðvesturland-
ið og British Columbia með helztu
ræðuskörunga úr afturhalds og verk-
smiðjumanna liðinu og ásamt þeim
skýrt mönnum hér vestra frá því
við hverju þeir naætti búast ef hann
og flokkur hans kæmist tii valda í
Ottawa. þvert á móti því, sem
menn hór vestra hafa átt að venjast
frá afturhaldsmönnum og blöðuin
. þeirra, dró Mr. Borden og förunaut
ar hans engar dulur á það, að ásetn
ingur hans væri að hækka tollana
strax og hann fengi fylgi meirihluta
þingsins. því var haldið fram á
fundum hans, að hiu mikla tolltil-
slökun á brezkum vörum ætti að af-
takast og tollarnir að tvöfaldast því
að annars væri innlendi verksmiðju
iðnaðurinn í hættu og almenn verzl
nnardeyfð í landinu óhjákvæmileg.
Komist Borden til valda, þá geta nú
“Vestur-0an8damenn ekki sagt, að
hann hafi brugðist þeim þó hann
leggi á þá aukna skatta til þess að
þóknast verksmiðjueigendunum.
Hann hefir í því efni verið hrein-
iyndur, sagt blátt áfram hvað pró-
gram hans er. Hann hefir sýnt í
þessu meira hreinlyndi en menn hafa
átt að venjast frá hendi afturhalds-
flokksins, enda eru blöð hans hér
vestra ekki sérlega mikið upp með
s 'r af honum og ferð hans. það á
betur við afturhaldsflokkinn í Mani-
toba að hafa leiðtoga eins og Sir
Chas. Tupper, sem tældi menn á alls
konar svikaloforðum; eða eins og
Hugh John Macdonald, sem lofaði
því austur í fylkjum að hækkatoil-
ana, upp í það sem þeir voru, eða
meira, ef afturhaldsflokkurinn yrði
ofan á, en lofaði Brandon-mönuum
því faum dögum síðar að taka al-
gerlega toilinn af jarðyrkjuverk-
færum; eða eins og R- P. Roblin,
sem lofaði bindÍDdislöggjöf, þjóðeign
járnbrauta, minni stjórnarkostnaði,
betri meðferð á almenningsfé, o. s
frv., o. s. frv.,—og allir vita hvernig
ha . In ti' haft ( aft karl sá.
Mr. Borden segir, að ef hann
koaiist Lii valda, þá bækki haun
tollana „nægilega mikið til þess að
vernda allan lögmætan innlendan
iðnað, sem nú sé eða yrði ef útlenda
varan væri útilokuð,“ Hann segir
ekki, hvað mikið tollana þurfi að
hækka til þessa, en þeir, sem með
honurn voru, héldu því fram, að toll
arnir ætti að liækka um heliriing að
miusta kosti.
þetta er kjósendum í Manitoba
og Norðvesturlandinu lajít á hjarta
að muna. þetta er nú stefna aftur-
A. J. Andrcws, ein „P. R. U.“
bullan, hefir verið að reyna a? sann-
færa menn urn það, að stefna frjáls-
J lynda flokksinsog afturhaldsflokks-
ins væri ein og hin sama með því að
lofa að grfa peninga til Alrnenna
spítaluns I Winnipeg ef nokkurgæti
sannfært sig um hið gagnstæða.
Enginn heiðarlegur maður hefir lit
ið við boði þessu þvl að lengi gæti
A. J. A. sagt, að hann ekki væri
sannfærður. En mikið má það vera
ef Mr. Borden hefir ekki tekist í
þessum pólitíska leiðangri sfnum að
sannfæra alþýðu manna um það, að
stefna hans og ieiðtoga frjálslynda
flokksins væri mjög ólík. Hór að
ofan hefir verið sýnt, hver stefna
afturhaldsflokksins er í tollmálun-
um eins og R. L. Borden og félagar
hans hafa lagt hana fram fyrir
menn, og við því öllu hefir Mr. Rob-
lin sagt jl og amen. Til glöggvun-
ar skulum vór nú færa hér til sýnis-
horn af stefnu leiðtoga frjálslynda
flokksins í þeim málum.
Á fundi í Toronto í Ontario-
fylkinu fyrir tæpu ári síðan, þar
sem hægt er með sönnu að segja, að
sé aðalheimkynni verksmiðjumanna,
hólt Sir Wllfrid Laurier ræðu og
fórust honum þá þannig orð um við-
skiftamál landsins:
„Engin þjóð getur nú á tímum
lifað án viðskifta, við önnur ríki.
Ostrurnar geta lifað f skeiinni sinni,
en þjóðunum er ómögulegt að fylgja
því dæmi. Jafnvel Bandaríkja-
menn sjá þuð og finna til þess, að
þeir þurfa að færa út mark-
aðinn. Ef Bandaríkin halda
áfram verndartollum sínum og vilja
að eins selja öðrum þjóðum, en ekk-
ert af þeim kaupa og þær verða að
borga þeim með gulli, þá segi eg, að
þess geti ekki verið langt að bíða,
að vér verðum þeim yfirsterkari í
samkepninni í verzlun við aðrar
þjóðir. þér munuð nú vilja spyrja,
hvernig það geti orðið, og eg svara
því þannig: Bandaríkin taka aðeins
gull fyrir vörur sfnar; en ef vér get-
um selt Norðurftlfuþjóðunum alt hið
sama, sem þær fá frá Bandaríkjun-
um og heimtuin ekki peninga ein-
göngu, heldur gerum okkur ánægða
með vöruskifti, þá munu þeirra af-
urðir Avalt verða að víkja fyrir vor-
um. þetta er jafn áreiðanlegt og
lögmál náttúrunnar: árstíða skiftin
og að sólin kemur upp og gengur til
viðar. Heilbrigð skynsemi hlýtur
að sjá það og skilja.
Vér framleiðum nú nálega alt
hið sama og Bandaríkjamenn, þó
það sé ekki í eins stórum mæli, það
verð eg að játa. Vór stöndum þeim
þegar ekki mjög langt að baki í því
að framleiða hveiti. Bandaríkja
menn eru að vfsu ennþá hinir helztu
hveitiframleiöendur, en það mun
ekki líða á löngu, f bæsta lagi 15 ár,
máske ekki nema 10, áður en sá dag-
ur kernur, að Canada stendur í
fremstu röð, sem það land, er fram-
leiðir bið mesta og bezta hveiti. Nú
sem stendur er jarn og stál frarn-
leiðsla mest í Bandarík junum, og eg
held.að þau -óu kornin fram úr Eng-
landi í því efni; en þess mun Daum-
ast langtað bíða, að verksmiðjurnar
við Sauit St. Marie, Ont., og Cape
Breton geti jafnast við Pittsburg
verksmiðjurnar, eða enda skarað
fram fir. Canada getur framleitt
hvað eina.sem Bandaríkin framleiða.
Vér getum framleitt hveiti, járn,
osttt, smjör og alls konar áhöld—
yfir höfuð alt hið sama og þau, og ef
vér viljutn verzla við Norðurálfu-
þjóðirnar með þeirri meginreglu að
hafa vöruskifti, þ. e. selja og kaupa,
pá ber eg engan kvíðboga fyrir
verzlun Canada framvegis. Alt
þetta höfurn vér fyrir augum í stefnu
þeirri, sem vér leyfum oss að mæla
fram með við ibúa Canada.
En það er einnig nokkuð ann-
að, sem eg vildi vekja athygli á, og
það eru verziunarhlunnindin brezku.
þau hlunnindi eru, ef til vill, hin
hyggilegasta stefna, sem nokkuru
sinni hefir verið aðhylst í þessu
landi. Til þess að sannfærast um,
hve hyg«ileg hún er, puifið þér ekki
annað en athuga, hvernig aftur
haldsflokkurinn snýst rið henni.
þeir gelta me5 gipanda gini «n þora
ekki að b'ta. Vér skorum á þá að
sýna fram á það með rökum, hvort
stefna þessi hefir ekki leitt til góðs.
það var af ýmsum ástæðum, að vér
komum fram með þessa stefnu. Ein
var sú, að vér vildum með því fá af
numda hina brezku samninga við
þýzHIWand og Belgíu. Vór höfðum
farið fram á, að þeir yrði afnumdir,
en Bretar vildu ekki samþykkja.
þi gerðum vér þeim þann kost að
kjósa milli vor og Belgíu og þýzka-
lands, og það hafði þann árangur,
sem yður er kunnur.
það réttlætir einnig þessa verzl-
unarhlunnindastefnu vora, að hún
hefir reynst hin bezta umbót á toll-
málum fyrir almenning. Vér urð-
um a5 fara rajög varlega, eins og
þér vitið. Meðan verndartollarnir
stóðu í blóma, höfðu ýmsar iðnaðar-
greinir komist á fót, og vér gfttum
ekki svift þær allri vernd þegar í
stað án þess að stofna þeim í hættu.
En með verzlunarhlunnindunum
brezku léttuin vér undir með el-
menningi dn þess að skaða iðnaðar-
greinarrar. Með því að veita þessi
hlunnindi, fengum vér sjálfir hlunn-
indi á hinum brezka markaði. það
er að vísu satt, að þar var ekki
þröngt inngöngu, en vér höfum þó
opuað hliðið æ betur og betur, og
árangurinn er sá, að vér höfum
aldrei haft aðra eins verzlun við
Bretland og nú hin síðustu fjögur
ár.
það hefir verið sagt við oss: ,þér
verðið að breyta um stefnu og gefa
oss önnur tolliög'. Eg 'fyrir rnitt
leyti er ekkert áfram um að breyta
til um það, sem ennþá reynist vel.
Eg segi ekki þar með, að tolllögin
skuii æfinlega vera svona, þau verða
að fylgjast með tímanum, eins og
hvað annað. En eg fyrir mitt leyti
sé ekki ástæðu til að fara endilega
að dæmum annarra þjóða í tollmál-
um, þannig að vér borgum þeim með
sama mæli og þær mæla oss.
Nei, Canada kærir sig ekki um
að láta leiðast af öðrum þjóðum. Vór
erum engar hermikrákur. Vér er-
um brautryðjendur menningarinnar.
önnur ríki geta róið bátnum sfnum
eins og þeim þóknast, en vór skul-
um róa vorum samkvæmt þvf, sem
vér álitum Canda fyrir beztu. ,Can-
ada handa Canadamönnum' eru þau
einkunnar orð, sem vér höfuin sett
á fána vorn, og við þau viljum vór
standa. Vér erum einn hluti hins
brezka ríkis, og innan vébanda þess
stórveldis hyggjumst vér að_ finna
alla þi velmegun, sem vér getum
vænst til handa þessari kynslóð og
hinum komandi."
þegar Mr. Borden leiðtbgi aftur-
haldsflokksins kom fram með toll-
hækkunartillögu sína á síðásta þingi,
sern allir afturhaldsþingmennirnir
héðan að vestan greiddu atkvæði
með, þá fvaraði Sir Richard Cart-
wright honum meðal annarra og
setjum vér hér kafla úr því svari
lians.
„Eigum við að hafa tollvernd,
þá get eg sagt þingmahninum það,
að við skulum sjá um, að hún verði
almenn. Við viljum ekki hafa þossa
einhliða vernd, sem gamla aftur-
haldsstjórnin veitti. það eru fleiri
flokkar, sem eiga heimting á því, að
þeir sé teknir til greina. Eg hefi
þann heiður að mæta á þingi fyrir
beztu, auðu^ustu og óháðustu jarð-
yrkjuhéruðin í Ontario-fylkinu, og
eg get sagt hinum heiðraða þing-
manni það, aft bændurnir í Ontario
—og eg h( !d bændur í Canada yfir-
leitl—eruekkiáþví, eigi verndar-
tollmálið að komast aftur á dagskrá,
að ganga a' samskonar málaraynda-
vernd ein-. og áður var veitt. þér
getið enga vernd veittbændum þeim,
sem framieiða miklu meira af mat-
vöru htddur en hægt er að losast við
á innlendum markað, og sem verðið
á er akveðið á Englandi. þér getið
ekki verndað þá með því að banna
inritintning matvöru frá Bandaríkj-
unum.
Ef þér ætlið að vernda innlend-
an iðnað, þá er einungis einn vegur
til þess að láta bændur njóta góðs
af. Eg bendi þingmanninum enn á
þaS —vegna þess hann lætur sem
honum sé ant um aS vernda alla—,
hvernig þetta ætti aS gerast og
hvernig hægt er að gera það. Að-
ferðin er ofur einföld. það er ó-
mögulegt, eins og eg sagði, að vernda
iðnað bóndans með því að leggja
innflutningstoll á matvöru, en ef
yður sýni^t, þá getið þér verndað
hann með því að gefa bændum verð-
laun fyrir alt, sem þeir rækta og
framleiða. Ef þér viljið hafa vernd
þá látið hana koma frara við alla
jafnt. Veitiö þá bóndanum vernd á
hvert bushel sem hann ræktar, á
hvert pund af bacon, hvert smjör-
pund, hvert ostpund, hvert hross,
hverja kú, hvert svín, sem hann
uppelur. Á ekki bóndinn heimtÍDg
á því? Á hann ekki jafnmikið til-
kall til verndunar eins og verk-
smiðjueigendurnir, fiskimaðurinn og
námamaðurinn? Er ekki velgengni
landsins undir því komin, að bænd-
unum vegui vel—velgengni verk-
stniðjumannanna ekki síður en ann-
arra? Og því segi eg það, að ef við
eigum að hafa vernd, látum hana þá
í öllum bænum vera almenna, og
látum okkur þá byrja á því, látum
herra þingmanninn byrja á því að
leggja fram verndunarfrumvarp á
hinn eina sanngjarna hátt, sem á-
kveður peningaverðlaun handa
bændum fyrir hvað eina, sem þeim
þóknast að framleiða.
Eg skal játa, að það getur kost-
að ögn. Bændur okkar eru ekki
gráðugir. þeir fara ekki fram á 35
prócent; þeir fara ekki fram á 40
eða 50 eða 60 prócent; þeir sætta sig
við hóflega vernd. En hvað mikiu
raundi hófleg vernd nema? Eg hefi
gert hér d6lítinn útreikning. Segj-
um, til dæmis, að þeir fengi 10 cent
fyrir hvert bushel af kornmat; eitt
cent fyrir hvert pund af smjöri, osti
og svínakjöti; $10 fyrir hvert gott
hross; $5 fyrir hverja góða kú. það
mundi verða þó dálítil upphæð—
fjörutíu til firntíu miljón doilarar—
en hvað er það á móti öllum hinum
mikla hag fyrir bygðarlögin, sem
þingmaðurinn lætnr svo mikið yfir?
þingmaðurinn hlýtur að sjá það, að
það er ekki neraa rétt að taka tillit
til bændanna; og só það svo ósegjan-
lega mikill hagur að fjölga verk-
smiðjulýðnum um nokkurar þúsund-
ir með verndartollum, hve margfalt
meiri hagur hiyti það þ4 ekki að
verða að fjölga bændalýðnum um
þúsundir eða miljó»ir með hóflegu
verðlauna fyrirkomulagi sem svarar
10 prócent eins og eg hetí bentþing-
manninum á.
Eg er hvorki sjálfur spimaður
né spámaunssonur; en eg vara verk-
srniðjumennina við því, að það mundi
ekki verða mjög örðugt verk—vegna
þess að éhrif patrónanna í Ontario
eru ekki útdauð enn—með fárra
mánaða undirbúningi að sameina
bændurna I Ontario, og jafnvel í
öðrum fylkjum, til þcss að krefjast
þess að vera verndaðir ekki síður en
aðrir flokkar ef verndun á að verða
að lögum í Canada. Og bændur eru
nógu skynsam;r til að sjá, að það,
sem eg hefi hér bent á, er eini mögu-
legi vegurinn til þess að bændur í
Canada geti fengið sinn sanngjarn-
an skerf af vernd."
Islenzk tunga
ViÖurkend sem sérstök námsgrein viÖ
JManitoba-háskolann.
Á fimtudaginn þann 9 þ. m. átti
háskólaráðið í Manitóba fund með
sér hér í WrinnipHg.
Á þeim fundi var meðal annars
samþykt, að hér eftir skyldi íslenzk
tunga vera gerð að sérstakri náms-
grein á þann hátt að nemendum
yrSi gefinn kostur á að velja um ein-
hverjar tvær af þeim námsgreinum,
er nú skulu taldar: Grisku, frönsku,
þýzku, íslenzku og frumatriði nátt-
úruvísindan.ia.
þetta verður nú þegar að lög-
um fyrir þá, sem eru að byrja nám
sitt. þeiin er nú gefinn kostur á að
velja einhverjar tvær af þessum
námsgreinum. þeir geta kosið sér
grísku og íslenzku, frönsku og ís-
lenzku, þýzku og íslenzku eða nátt-
úrufræði og íslenzku.
Fyrst og fremst gildir þetta á-
kvæ*i við undirbúningsdeildina, en
heldur sjálfsagt áfram gegnum all-
an skólann.
það var búist við, að umsókn
sú, er skólanefnd kirkjufélagsins
lagði fyrir hfiskólaráðið mundi mæta
miklu meiri mótspyrnu en raun hef-
ir á orðið. það bar að sönnu ekki
svo lítið á mótspyrnu og alls konar
vífilengjum, eiukum úr einni átt, í
vor þegar málið var fyrst tekið til
meðferðar.
En sanngirnisistæður voru svo
margar á hinn bóginn, að andmælin
hafa orðið að þagna, svo að nefnd
sú, er háskólaráðið lætur fjalla um
tölu námsgreina, sem kendar eru,
og ákveður hvað mikið kent skuli í
liverri, komst vonum bráðar að þess-
ari niðurstöJu. Lagði hún álit sitt
fyrir háskólaráðið um öll þau mál,
er henni höfðu fengin verið til með-
ferðar, og þar á meðal þetta. Yar
það álit svo samþykt, hór um bil
umræðulaust í þetta skifti, að því er
séð verður.
Yfir þessu höfum vór íslend-
ingar allir hina mestu ástæðu til að
fagna. það er ef til vill hin mesta
þjóðernislega viðurkenning, sem vér
höfum nokkurn tíma öðlast hjá er-
lendri þjóð.
Að sönnu er fslenzka kend að
ofurlitlu leyti við ýmsa skóla. En
það er hér um bil undantekningar-
laust gamla málið. Jafnvel við há-
skólann í Kaupmannahöfn hefir sú
yfiriýsing verið gerð, að ísl. nútíðar-
bókmentir hafi eiginlega ekkert
gildi og geti ekki tekist til greina
sem sjálfstætt þekkingaratriði.
Hér í Ameríku er ofurlítið kent
í íslenzku við ýmsa helztu ríkishá-
skólana 1 Bandaríkjunum. En ís-
lenzlran er þar látin vera í sambandi
við skandinavísku málin í heild
sinni. Kennaraembætti í skandi-
navískum rnálum og bókmentuin
hefir verið stofnað við háskólana í
þeim ríkjum, þar sem margt er af
Svfum og Norðmönnum einungis
vegna þeirra og til þess með því
móti að draga þá að rikisháskólun-
um. Kennararnir eru víöast hvar
annaðhvort Norðmenn eða Svíar og
þekking margra þeirra áfslenzku er
mjög af skornum skamti. Enda er
hún eðlilega látin sitja á hakanum
og þeim mun meiri áherzla lögð á
að kenna nútíðarmálin skandinav-
fsku og nýjar bókmentir.
það er óhætt að segja, að hver
meðallagi greindur fslenzkur piltur
fjórtán ára gamall kann meira í
móðurmnli sínu, þó hann hafi aldrei
á skóla gengið, en þeir, er notið hafa
allrar þeirrar kenslu í fslenzku, sem
veitt er við slfka ríkisháskóla, kunna
að loknu öllu námi sínu.
Og hvarvetna fer kenslan í fs-
lenzku fram á því tungumáli, sem
talað er í landinu þar sem skólina
er. í Kaupmannahi'fn fer hún fram
á dönsku, á þýzkalandi á þýzku,
hjá enskumælandi þjóðum á ensku.
Hvergi nema á íslandi hafa Islend-
ingar hingað til átt þess kost að
njóta kenslu á tungu feðra sinna, er
fram hafi farið á eigin mali þeirra,