Lögberg - 15.01.1903, Qupperneq 2

1
LÖQREUt© 15, JANéAR 1903.
Konráö Maurer.
Eftir PXl Briem.
Konr&ð Maurer feeddiat 29.
April 1823. Hsnn »t dafiist lifle>:a79
&ra hinn lö. September 1902 aft beitn.
ili sínu í Alunchen á Suður Dyí'c*-
Ift-idi.
ítland & [>ar að sj4 & bak einlæg’-
um yioi 8fLuui, og vísindamennirnir
ha'a p tr mist AgæUsta mann úr sin.
um hóp.
JÞegar maður eins og Konrfð
Maurer deyr, pft verður manni ósjftlf.
ritt að miunast vfsindnnna. Pað var
eiau sinni sk&ld & íalandi, sem ort
petta,
Vísindin efla alla dáð,
orkuna styrkja, viljann hvessa,
vonina glæða, hngann hressa,
farsældum vefja lýð og láð.
Það eru nú nssrri tveir manns
aldrar sfðsn Jónas Hallgrimsson orti
pett*. Þegnr eg var ungur, pá var
vani að syngja: „Pú stóðst & tii di
Heklu hám“, og {jess vegna veit eg.
»ð eldra fólkið man petta erindi op
elskar f>að, og eg er nú að rifja upp
petta erindi, af pvf að vér eigum að
minnsst Konráðs Msurers, og af pvf
að íslendingar hafa öðrum fremur 6
stssðu til pess að minnast visinda.
mannonna.
Pað er öllum kunnugt, sð at-
yinnuvegirnir standa & grundvelli
peim, sem visindsmennirnir hafa lagt.
Þðgar menn rækta jörðins, hirða bú-
féð o. s. frv., þ& purfa menn að fars
eftir bendingum vÍBÍudamannanna og
þegar náttúran er erfið við að fást,
eias og hér & ísiandi, pá er petta lifs-
nauðsynlegt. Sú pjóð, sem enga
aagnfræði 6, getur ekki pekt sj&lfa
aig, og bún getur ekkert lært af sinni
•igin reynslu, pvf að pað vantar
menn, sem halda uppi minningu við-
burðanna Og akýra r&s þeirra. Eg
reit, að eg þarf eigi að skyra fyrir
mönnum þýðingu heilsufræðinnar,
pjóðhagsfræðinnar, lögfræðinnar, guð-
fræðinnar, málfræðinnar o. s. frv.
Vér íslendingar höfum átt og
eigum okkar beztu vini meðal vfsinda-
mannannr, og peir bafa fremur öllum
öörum baldið upp heiðri fsleozkr.
ar tur.gu og bók r enta vorra. Allir
IdendÍDgar, semeitthvað vit», pekkja
stotnanda Bókmentafélagsins,R.s-dus
Kristj&n Rask. Hann var heimsfræg
ur vísindamaður. Hann og þjóð-
verskur vfsindamaður að nafni B 'pp
voru fremstir f flokki allra vtsicda
manna <tð sýna fram & skyldleika
tungumála f Norður&lfu og ýmsta
tungum&la f Austurnlfu.
Rask fór að leita að uppruna fs-
lenzkunnsr; hann fann ekki það m&l,
sem hún er upprunalega komin af.
en hann fann, að turgum&l Fornind*
verja, sanskrít, var ein af dætrum
fornmóðurinnnar. Bygging tungu-
m&lanna er Ifk, mörg orðin af sömu
rót, og sum svo lík, að jafnvel hvert
barnið sér skyldleikann t. a. m. orð-
unum: uksan (sanskrít) og uksi (fsl.),
duar (sanskrít) og dyr (fsl.) o. s. frv.
Af tungumálunum hafa meon getað
séð, hvernig lffi okkar elztu forfeðra
hefir verið h&ttað, f ýmsum greinum.
Menn hafa sf m&linu getað séð, að
þeir bjuggu f húsum og lögðu stund
á kvikfjárrækt; bd peir pektu eigi
akuryrkju, pvf að öll orð, sem saerta
korn, mölun, brauðgerð, sáningu o
s. frv., koma fyret fram hjá forfeðrum
f Norður&lfunni. Norðurlandabúar
standa oss íslendingum næstir, af þvf
að vér erum afkomendur peirra, en að
þeim fréskildum eru germanskir pjóð
flokkar okkur skyldastir.
Á 4. öld var einD af germönsku
pjóðflokkunum suður við Dóná og
tók þsr kristna trú. Vulfila biskup
þ/ddi biflfuna & m&l hans, um 380, og
nr pað mál svo lfkt norrænu, að m&l
fræðingar segja, að Norðurlandabúar
muni þ& bafa skilið málið.
]>egar ra&lfræðingarnir höfðu s/ot
fram & skyldleika tuugum&launa og
pjóðflokkanna, tóku vísindamenuirnir
sð raunsaka skyldleika þjóðanna »f
hinum germanska kynstofni, að þvf
er snertir lög þeirra og venjur, menn.
iDgu og sögu. Og þsr ^var Konrftð
Jlaurer atkvæf'amaður.
Eir:s og Rtsk tók sér fyrir bend-
ur að rsnnsaka uppruna fsler.zkuonar,
e ns tók Maurer sér fyrir hendur sð
nntisaka nppruna hinsísl þjóðveldis.
Bók hans um pað efni hefir verið lögð
út & fsJenzku, og beitir: „Uppbaf
allsherjarrfkis & íslandi og stjórnar-
skipunar pess‘. Bókin kom út &
pýzkti 1852. Pt varokbar góðfrætji
vísindamaður, rektor Jón Porkelsson,
stúdent f Kaupmannahöfn og befi
hann Bkýrt frá pvf, hver áhrif bókin
gerði meðal fsl. stúdenta. Eg vil taks
upp orð bans um bókina, en pau
hljóða pannig: „Er mér það minnis-
stætt, hvflíka u drun hún vakti hjs
mér og öðrum samlöndum mfnum, er
p& voru f Kaupmannaböfn. Oss var
pað n&lega óskiljanlegt, hvernig höf-
undur bókarinnar, er bjó svo langt
frá Norðurlöndura og peim bókasöfn-
um, þar sem mest Hkicd’ eru til að fá
megi upplýsingar um sögu íslands,
hefði getað sflið sér svo yfirg ip-mik
illar, áreiðanlegrar og nákvæmrar
kunnáttu f henni og svo margra bóka
og hj&lparmeðala, sera bókin sýadi,
að hann hafði hfcft. Pað vakti og
mestu furðu, hversu maður f svo mikl-
um fjarska hefði getað lært að skiljn
fslenzkuna svo vel; sem bók pessi
sýndi, að hann skildi hana, pvf að þ&f
segir sig sjálft, að eigi muni hafa ver
ið margir f Munchen, er gæti veitt
tilsögn f ísleDzku.“ Ea um sj&lfa
bókina segir Jón rektor: „Pað sem
hefir eitikent öli hin síðeririt Koriráðs
Msurers: fullkomin notkun allra fáan-
legra hjálparmeðala, n&kvæm rann
sókn, nýjar skoðanir, nyjsr uppgötv-
anir, hiu yfirgripsmesta kuunátta og
hin mesta glöggskygni, pað hið sama
einkennir pessa bók.“
Hér er raikið að kveðið, en eg
get pó eigi annað en skrifað alveg
undir petta, og pó llt eg að ýmsu
leyti alt öðru vfsi á upphaf alsherjar
rfkis á ís'andi, heldur en Maurer.
Pegar bók Maurers kom út, var
hsnn ekki prftugut maður, en þ& var
hann pegar orðinn prófessor við h&-
skólann í Mur ohen Pað varð hann,
pegar hann var 24 ára. Nokkurum &r.
um sfðnr varð htnn prófessor f pýzk-
um lögum og réttarsögu, en sfðan f
réttarsðgu Norðurlanda; þá var hann
orðinn heimsfcægur fyrir vfsindalegar
rannsókuir.
Eftir að Konr&ð Maurer hafði
rannsakað uppruna hins fsl. pjóðveld-
is, tók hann að rannsaka heiðna t-ú á
N jrðurlöndum og kr stnitöku Norð-
manna og íslendinga.
Rit hans um þetta efni kom út á
&runum 1855—1850, f tveimur stór-
um bindum. Árið 1857 fór Maurer
til Kaupmannabpfnar, og dvaldi psr
langa hríð. Pl kyntist hann Jót 1
Sigurðssyni og varð aldavinur hanp.
Mörgum fleiri íslendingum kynlist
hann f Kaupmannahöfo, svo sem Guð-
brandi Vigfússyni. Árið eftir fór
hann hingað til íslands, var hér um
sumarið, og lærði fsleczku til blftar,
og kynti sér landið og pjóðina og alla
pjóíhætti vora. P& var Konr&ð
Maurer orðinn fremstur allra vlsinda-
manna f sinni greÍD, og m& nú segja,
að ein bókia'og ein ritgjörðiu ræki
aðra. Ilann hefir gert margar rann-
sóknir í réttarsögu allra Norðurlanda,
en sérstaklega befir hann rannsakað
réttarsögu Norðmanna og íslendinga
að fornu. Hefir hann mynd&ð skóla f
>esssri grein; eru lærisveinar haus
fjölda margir og halda peir áfram
starfi hans með miklu kapp’. Pað er
bér eigi rúm til að ræða um þetta.
Eg vil að eins fara uokkurum orðum
nm belzta starf hans til gagns fyrir
fsland.
Þegar hann dvaldi hér & landi,
s& hann pegar, hvfllkur fj&rsjóður
var geymdur f pjóðsögum vorura. Ár-
ið 1845 byrjuðu peir Jóo Arnason og
Magnús Grfmsson að safna pjóðsög-
nni og kvæðum, pulum og kreddum
o. s. frv. En þeim gekk treglega.
Hefði petta m&l að líkindum dottið
uiður, ef ekki hefði hans (o: Maurers)
að notið, segir Guðbrandur Vigfús-
son, og bann bætir pessu við f forrn&l-
anum fyrir fyrra bindinu af íslenzkum
pjóðstigum ogæfintýrum: „Vinsæld-
um Koor&f s Maurers & fslandi er það
jtð t>akka, að safu potta hofir orðið
leitt til lykta. A ferðum sfnum & ís-
1-mdi pafnaði harn sjálfur miklnm
fjölda af allskonar pjóðsöfifum, oe
vakti buga manna á pessum fróðleik;
hnnn átli og vÍDakynni við yasa fræði-
meun, sem sfðan hsfa orðið mpstu
s yrktarmenu safus þessa og hinir
beztu sögumenn, og nægir þar að
nefna séra Skúla Gfslason & Breiða
bólstaó.
Áður en Konr&ð Maurer fór af
f'landi um haustið 1858 h'atti hann
p& b&ða vini sína, Jón Arnason og séra
Vlagnús Grímspon, að halda &fram
safni sfnu, og gaf þeim von um, að
safn peirra mundi verða prentað &
Dyzkalar.di.“
Niðurl. á 7. bls.
HVERNIG LÍST YÐUR X ÞETTA?
Vár hjóðum $100 í hvert skifti *em Catarrh lækn-
ast ekki með Hall’s Catarrh Cure.
F, J. Cheney & Co, Toledo, O.
Vór undirskrifaðir höfum þekt f. J. Chsney í
sfðastl. 15 ár og álítum hann mjög áreiðanlegan mann
í öllum viðskiftum, og æfinlega færan ura að efna öll
þau loforð er jólag haus gerir. *
West oe Truax. Wholesale Druggist, Toledo, O.
Walding, Kinnon & Marvin,
Wholesale Druggists. Tolodo. O.
Hall’s Catarrh Cure er tekið inn og verkar bein-
Ifnis á blóðið og slfmhimnurnar. Selt f öllum lyfja-
búðum á 75c, flaskan, Vottorð send frítt.
Hall's Family Pills eru þær beztu.
Fotografs...
Ljósmyndastofa okkar er op-
in hvern frldag.
Ef pér viljið f& bPEtu mynd-
ir komið til okkar.
ÖUum velkomið að heim-
sækja okkur.
F. C. Burgess,
211 fíupert St.,
E. H. H. STANLAtt
uppboðshaldari
Central Auction Rooms
234 Klng St, Winnlpsg
í®* Oömul húsgögn keypt.
Dr. Dalgleish
TANNLÆKNIR
kunnKerir hér með, að hann hefur sett
niður verð á tilbúmm tönnum (set of
teeth), en )>6 meö því sKilyöi að borgað sé
út í hönd. Hann er b& eini hér í bænum,
sem dregur út tennur kvalalaust, fyllir
tennur uppá nýjasta og vandaöasta máta,
og ábyrgist altsitt verk.
Mc Intyre Block. Winnipeg
I. M. CleghoPB, M 0.,
LÆKNIR, og YFIR8ETUMAÐUR, Et-
Helur keypt lyfjabúðina á Baldur og hefui
því sjálfur umrjon a öllum meBölum, sem^hanc
aetur frá sjer.
EEIZABETH ST.
BALDUR, - - MAN
P. S. Islenzkur túlkur við hendina hve
nær sem aðrf per iit.
Dr. M. HalMorsson,
Stranahan & Hamre lyfjabúð,
Park River, — . Dal^ota
fir aö hifta á hverjum miðvikud.
i Grafton. N. D„ frá kl.5—6 e. m.
Dr. \Y. L. Hatt, L. i!.(R#tnnda)
RFRÆÐI: barnasjúkdömar og
yfirsetufræði.
Offlce 468 riain St. Telephone 1143
Offlce tími 8—ö og 7.80—9 e. h.
Hús telephone 390.
VETRAR
farb-éf alla leið, lægsta fargjald,
greitt ferðalag til allra staða.
Farbréf yflr haflð.
Uppljfsingar f st hji öllum ageut-
um Can. Northern jérnbr.
®*o. XX. Sbaw,
Traffit A/**f*f*y.
WINNIFEG MACHINERY &SUPPLY GO.
179 NOTRE DtME AVE. EAiT, WltNIP.C
Heildsölu Véla-salar
Gasolln-YiBlar
Handa
B œ n d jj. ni.
Má sórstaklega nefna.
SKRIFIÐ OSS. Alt sem afl þarf til.
"EIMREIÐIN”
fjölbreyttasta og skemtilegasta tíma-
ritið & íslenzku. Ritgjöi öir, myndir,
sögur, kvæði. Verð 40 cts. hvert
hefti. Fæst hjá a. S. Bardal, S.
Bergmann, o fl.
C. P. BANNING,
D. D. S„ L. D. S.
TANNLŒKNIR.
411 Mclntyre Block, Winhipko-
TRI.KKÓN 110.
QUEENS HOTEL
GLENBORO
Bestu máltíðar, vindlar og vinföng.
W. NEVENS. Eigandl.
LUCINA
Búnir til af
er stimplað með skýr-
um stöfum á sérhvern
vindil. Enginn er
ekta án þess. Veri
vissir um að fá þá
þannig.
Geo. F. Bryan & Co.
WINNIPEG.
Ferðaáoetlun
milli Nýja Islands og W.peg
Sleðinn leggur á stað frá 605 Roee
ave. kl. I hvern sunnudag og kemur til
Selkirk kl. 6; fer frá Selkirk kl 8 á mánu-
dags morgna og kemur til Gimli kl. 6 að
kv.; fer frá Girali á þriðjud.m. og k»mur
til ícelandic River kl. 6. Fer frá lcel.
River 1 bakaleið kl. 8 á firatudaasm. og
keraur ril Gimli satnd ; fer frá Gimli kl.
7 80 á föstudagsm. keraur til Selkirk kl.
6 sama kv.; laugardag kl. 8 frá Selkirk
til Winnipeg,— Hra. Runólfur Benson,
er sleðann keyrir,er að fínna að 605 Ross
ave. á laugard. og sunnud., og gefur
hann allar nauðsynlegar uppiýsingar
ferðalaginu viðvíkjandi. Engin hætta
að fólk tefjist, þar þessi sleði flytur póst-
inn og er skuldbundinn til að vera á á-
kveðnum tíma á hverri póststöð.
Millidge Bros.
West Selkirk-
SEZTUR AÐ
í nýju búðinni
6oo MAIN STREET
sllar tegundir af fiski
W. J. GUEST.
Phone 597.
WESLEY RINK
Balmoral og Ellice Ave.,
er nú opnaður. i— Hljóðfæraleikendur
verða þar A hverju kveldi. — Hockey-
flokkar geta gert góða samninga |um æf-
ingar á staðnum.
Dr.O. BJORNSON,
tíaker Block, 470 flain St.
Opfick-tímab: ki. 1.80 til 8 og 7 til 8 e.h.
Teljcfón: Ádaginn: 1142.
A nóttunni: 1682
(Dunn’g apótek).
TIL NYJA ISLANDS.
Eins og trndanfarna vetur hefi eg
A her>di fólksflutninga á milli Wtnni.
peg og l-ileLdingafljóts. Ferðum
verður fyrst um siun háttuð á þessa
leið:
NORÐUR.
Frá Winnipeg hveru sunnud. kl. 1 e. h.
,, Selkirk „ mánud. „ 8 f. h.
Gimli
þriðjud. „ 8 f. b.
„ 6 e. b.
Keraur til Isler d.fl j.
SUÐUR.
Fr& ísl.fljóti hvern fímtudug kl. 8 f. h.
„ Hnausa „ „ „ 9 f. h.
„ Gimli „ föstudag „ 8 f. h.
„ Selkirk „ laugardag,, 8 f> b.
Keumr úl Wpeg. „ „ 12 & h.
Upph taður sleði og allur útbún-
aður bioo bezti. Mr. Kr stj&n Sig-
valduson, ssm befir almennings orð g
sér fyrir dugnað og aðgætni, keyrir
sleðaon og mun eins og að undin-
förnu láta sér ant um að gera ferða-
fóiki feiöina sem pægilegasta. Nft-
kvæmari uprrltfsirjgar f&st bjA Mr,
Vald-sou, 005 R>ss ave., Wionipeg.
Diö«n leggur sleðinn af stað klukkaa
1 á hverjum sunnudegi. Komi sleð-
inn einhverra orsaka vegna ekki til
Winn'peg, pi verða menn að fara
með austur brautinni til Selkirk slð.
ari hluta sunnudags og verður p&
sleðinn til staðar & j&rnbrautarstöðv.
unum East Selkirk.
Eg hefi einnig & hendi póstflutn-
ing ft milli Sells rk og W nnipeg og
get flutt bæði fólk og flutiiog meö
þeim sleða. Pósturinn fer fi& búö
Mr. G. Ó afssor ar kl. 2 e. h. & hverj-
um rú’nbeljjrum degn.
George 8. Dickinson,
SELKIRK, . . MAN.
Skor og
Stigvjel.
Vlljið þér| kaupa skófatnað me
lágu verði þ& skuliðþér fara í búð*
ins, sem hefur orð á sér fyrir aB
selja ódýrt. Vér höfum tneiri byrgð-
ir en uokkrij aðrir í Canada.
Ef þér óskið þess, er Thomas
Gillis, t .ðubúinn til að sinna
yður’ spyrjiö eítir honum.hann hef
ur unnið hjá oss f tíu ár, og félag
vort mun ábyrgjast og styðja þaö,
sem hann gerir eða mælir fram með.
Vér seljum bæði í stór- og sm&-
kaupum.
The Kilgoup flimer Co„
Cor. Main & James St.
WINNIPEG,

Stirfstofa beini í móti
GHOTEL GÍLLESPIE,
Dagltgar rannsóknir mcð X-ray, með'sttersta
X-ray rikind.
CRVoTDAL, N. DAK.
Gott er blossað
brauðlO!
Fáiö ykkur
braglff!
Yöur mundi Uka brftuðið okkar,
það er eins gott og það sýni.st, og
sumir fara svo langt að segja að það
sé óviðjafnanlogt. Reynið þau og
erum vér sannfærðir um að yðor
muni smakkast þau ekki sfður en
öörum.
W. J. BOYD.
érjp«»ölubúð i2,'i J^kíq St, clntyre 81&AI