Lögberg - 06.09.1906, Qupperneq 2

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 6. SEPTEMBER 1906
B. L. Baldvinsson, ritstjóri
Heimskringlu.
Hanser sál afklámikýld,
kroppurinn sem á gandi,
aiinn upp á sjávarsíld
soöinni í hlandi.
Þaö er dálítil þjóösaga um þaö,
aö eitt sinn í fyrndinni — t. d. á
æskutiö Ólafar Siguröardóttur •—
hafi verið úti á íslandi kerling ein,
er haft hafi til fósturs dótturson
sinn ungan. Hafi hún viljaö ala
drenginn upp sæmilega og valiö
handa honum kraftmestu
Hafi hún haft einna mest álit á
hafsíld, en til aö gefa síldinni enn
þá meiri kraft, hafi hún fundiö
jþaö heillaráö, að sjóöa hana í
stæku hlandi, þar eð öll hennar
móðurlega umhyggja snerist um
iþaö að koma sem mestri döngun í
drenghnokkann.
Fiskur er talinn góö heilafæða,
og þá ekki sizt síldin, kröftuglega
matreidd—og það vissi kerling—.
hleypti það ofvexti i höfuö drengs-
ins, svo að lá við sjálft, að hann
yrði ofviti; og hafa hæfileikar
hans borið fegursta ávexti í siö-
ferðislegu tilliti, einkum í fögrum,
skáldlegum hugsjónum í pólitík og
blaðamensku. Kvað það alt af á-
gjörast með ellinni.
Þessi drengur var vatni ausinn
aö kristnum siö og nefndur B. L.
Baldvinsson^?;, þó faðernið væri í
meira lagi vafasamt.
An þess að setja ritstjóra Hkr.
nokkuð í samband viö ofan sagða
þjóösögu, ætla eg samt að fara um
hann fingrum dálitla stund i tilefni
af grein hans til séra Jóns Bjarna-
sonar, er hann gæddi mönnum a
nýskeö, ásamt öðru fleira og eldra.
Eg hefi orðið Þess var, að B. L.
B. er af mörgum skoðaður for-
kólfur frjálstrúarhreyfingarinnar
fyrir vestan haf i seinni tiö, og til-
þrif hans og röggsemi á móti
kristninni af mörgum skoðuð sem
fullgild trútnálavörn, þar sem alhr
Únitarar og Frihyggjendur fathe-
istar, ognostics etc.j standi bros-
andi bak við og kinki kolli segj-
andi amen, amen.
Svo til að koma í veg fyrir slík-
an misskilning, ætla eg mér að
hafa orðið dálitla stund, ef Lög-
berg vill gera svo vel að leyfa það.
Að Baldvin sé forkólfur frjá’s-
trúarhreyfingarinnar í Vestur-
heitni, nær engri átt. Eru til þess
margar ástæður; hér skulu nokkr-
ar taldar:
1) Eg veit ekki til, að B. L. B.
standi í kristnum söfnuði .
2) Hann er ekki í Únítara-söfn-
uöi. , ,
3) Hann játar ekki að hafa unt-
tariska trú eöa lífsskoðun.
4) Hann hefir aldrei gefið til
kynna hver hans trúar- eða lífs-
skoðun er.
5J Hann neitar öllu sambandi
við hinar helztu skoðanir fríhyggj-
enda, svo sem atheism, agnostism
o. s. frv.
6) Hann þekkir ekki heimspeki-
legar eða siðferðislegar hugsjónir
vantrúarmanna.
7) Hans rökfærsla fullnægir
ekki vantrúarmönnum.
8) Hans vanþekking á því mál-
efni gerir honum ómögulegt að
standa svo fyrir því, að það ekki
líöi við það í áliti hugsandi, ær-
legra manna.
g) Hans sífeldi hrærigrautur á
málefnum, svo sem að blanda sam-
an kirkjumálum og trúmálum.má,1-
efni og persónu, o. s. frv.
10J Hans svivifliilegu árásir á
persónur heiðvirðra manna, i stað
þess að ræða málefnið af viti.
Þessar ástæður eru nægilega
margar til að sýna að hann er ekki
liklegur til að vera útvalinn leið-
togi og forsvarsmaður frjálstrúar-
manna, hverju nafni sem þeir
nefna sig. Og því í nafni þeirra
mótmæli eg hans síðustu grein af
þvi tagi, nfl .skammar og sviviröu
greininni tit séra Jóns Bjarnason-
ar, er hann nefnir: „Það lekur úr
honum afa.“
Rökfærsla í þeirri grein sýnist í
fljótu bragði dágóð, og er það á
einn hátt. Og fyrir mitt leyti er eg
með Baldvin i aðal hugmyndinni,
nfl. að mótmæla samskotum hér
vestra til þess fyrirtækis. Og eg
get ekki dulið þess, að eg furða
mig þar á framkomu séra Jóns og
álít að þar starvli eitthvað annað á
bak við en hugsun um heill krist-
indómsins; en svo velt eg þaö ekki
og það er ekki umræðuefnið í
þessari grein.
Málefnið út af fyrir sig er því
ekki ágreiningsefni mitt við Bald-
vin, og hefði hann rætt það meö
meiri kurteisi og minni gorgeir,
væri minni ástæða fyrir athuga-
semdir utan að.
Mönnum kann að virðast þaö
undarlegt tiltæki af mér að fara að
skrifa vandlæting fyrir hönd séra
Jóns Bjarnasonar, og það væri
þaö, ef trúarbragðalegar ástæöur
lægju til grundvallar. En þegar
aðrar hliðar málsins eru teknar til
greina, er það eigi eins undarlegt.
Hvort Lúterstrúarmenn og vin-
ir séra Jóns tala í þessu máli eöa
þegja, kemur mér ekki viö, þeir
um það. Það er fyrir hönd mín
sjálfs og þeirra, serr/ aðhyllast
sömu lífsskoðanir og eg, og þeirra,
sem finna til líkrar siðferðisá-
byrgðar, að eg tek til máls.
Það er búið að þegja helzt til
lengi og láta þennan þindarlausa
bu.llustamp vaða. En meðan hann
skaðar engan, og bullar bara sér
til nautnar i sinu eigin blaði, þó á
almennings kostnað sé, er ekki á-
stæða til að verða uppnænrur. En
það er nú of oft tilfellið, að bullið
úr honum skaðar, og skal eg sýna
það siðar. En í bráðina held eg
áfram að skilgreina það, hvers
vegna eg fór að skrifa nú.
Séra Jón Bjarnason er stærsti
mótstöðumaður frjálstrúarmanna
hér vestra og því hætt við að það
sé skoðað eðlilegt að vantrúar-
menn gleðjist við hverja þá ráðn-
ingu ,er hann kann að fá frá ein-
um eða öðrum úr flokki vantrúar-
manna. Og á því verði svo bygt
siðferðisástand þeirra manna, að
þeir gleðjist af annara sorgum,
noti sem rökfærslu í trúmálum
svívirðingar á persónu heiðvirðra
manna, hafi gaman af að sjá hær-
ur heiðvirðs öldungs og leiðtoga
fjölmenns félagsskapar ataðar,
þegar hann sé skoðaður að vera
farinn að linast fyrir elli sakir og
heilsulasleika og liðsmenn hans aö
sundrast og hann að verða ein-
stæðingur á orustuvellinum.
En slíkt er alls ekki tilfellið, og
það sannar Baldvin fyrr eða síðar.
Það er engum vafa bundið að all-
ir betri menn, af hvaða skoðun
sem er, hafa stórhneykslast á þess-
ari dónagrein Baldvins. Eg tek
sérstaklega upp til sýnis dálítinn
part úr fyrri hluta ritgeröar hans,
Hkr. 23. Ag. 1906:
„Sú eina hugsanlega málsbót,
sem hann hefir í þessu efni, er sú
auk sturlaðra geðsmuna, og haf-
andi aldrei átt barn sjáJfur, þá er
ekki til þess ætlandi að hann hafi
þá meðlíðun fyrir kjörum munað-
arlausra barna, sem hverju heil-
skygnu foreldri er eða ætti að vera
gefin.“
Þessi dásamlega sómagrein er
nægilegt sýnishorn hans prúð-
mannlega ritháttar. Fyrst bregð-
ur hann honum um sturlun, brjál-
semi, og svo um að hafa aldrei átt
barn, sem svo á að vera sönnun
þess að hann hafi ekki föðurJegar
tilfinningar og geti ’ því ekki haft
hluttekningu með munaðarlausum
börnum.
Þrælslegri, dýrslegri, lágborn-
ari hugsun er naumast hugsanleg
í heila nokkurs siðaðs manns, en
þessi. Og að halda, að nokkur sé
sá ærlegur maður, hverju sem
hann kann að trúa eða ekki trúa,
sem hafi gaman af eða gleðjist við
svona fjarstæðar, illmannlegar og
andstyggilegar staðhæfingar um
jafn heiðarlegan öldung og
séra Jón er. Manni verður að
gleyma alveg trúarágreiningi við
svona tækifæri. Það gripur mann
svipuð tilfinning og að finna mann
i lifsháska. Hið fyrsta, sem maður
reynir, er að bjarga manninum, án
þess að gera sér nokkra grein fyr-
ir, hvort þessi máöur hafi verið
lúterskur, vantrúarmaður, sósíal-
ist eða hver svo sem lífsskoðun
hans er.
Vantrúarmenn hafa komið sér
niður á þá skoðún, að siðfræði sé
sérstæð hugsunarheild, sem ekki
tilheyri neinni trúarkoðun sérstak-
Jega. Og þegar um góðverk van-
trúarmanns er að ræða, þá fremur
hann þau án tillits til átrúnaðar.
Hann grundvallar sitt siðalögmá.1
á hluttekningu. Og af því hún er
manndómleg tilfinning, sem ekki
er háð öðrum skoðunum, þá nær
húp óhindrað til allra manna. Hún
er manndóms tilfinning, sem &
samræmi í tilfinningum annara
manna, og jafnvel dýra. Þetta er
sá eini óbrigðuli siðferðismæli-
kvarði, frá sjónarmiði vantrúar-
manna.
Það er því sannarlega að mis-
bjóða siðferðistilfinningum van-
trúarmanna, að bjóða þeim annað
eins djásn og ofan nefnda grein.
Það atriði, að séra Jón sé geng-
inn af vitinu, er í mesta máta ó-
sæmilegt og jafnframt ósatt, og
ekki heldur sagt í þeirri trú, held-
ur af strákskap og fantaskap, ti.I
að særa með þvi tilfinningar öld-
ungsins. Sama er um hitt atriðið.
Það er kunnugt, að séra Jón er
fósturfaðir munaðarlausra bama,
og ekki ósennilegt að hann eigi til
föðurlegar tilfinningar, þó Baldvin
sé ekki á þeirri skoðun. En fátæk-
legt er það að brigsla manni um
að hann hafi ekki átt barn, og þá
sýnist fátt um sakir, ef það er
manns stærsta ódygð. Enda mun
tilgangurinn með því brigsli vera
sá sami og með brjálsemis-sakar-
giftinni, að særa tilfinningar gam-
als manns.
Þessi staðhæfing Baldvins er
sálarfræðislega röng að minsta
kosti. Það er engin sönnun fyrir
því að maður eða kona, sem ekki á
afkvæmi sjálft, sé ekki gætt for-
eldraást. Og þess eru næg dæmi,
að fósturforeldrar hafa sýnt eins
mikla ást og umhyggju þeim börn-
um er þau höfðu undir höndum,
eins og þó þau ættu þau sjálf.
Þessi tilfinning býr i eðlinu, en er
ekki lærð utan að. Þaö má jafnve.l
finna sannanir fyrlr þessu hjá
dýrum, og ráða þar þó ekki trúar-
skoðanir. Baldvin setur því séra
Jón niður fyrir dýrin í þessu til-
felli. Það er annars óþarfi að
orðlengja þetta, þetta atriði þarf
ekki að rökræða, enginn trúir að
þessi dónalega ákæra hafi verið á
rökum bygð. En allir hafa skömm
á henni, og það á hún skilið. Og
höfundur þeirrar staðhæfingar á
skilið almenna fyrirlitningu allra
ærlegra manna, hverja skoðun sem
þeir annars hafa.
Þá er þjófsatriðið annað.
í hinni frægu tíundargrein, sem
almenningur var svo hrifinn af,
var Iútersku fólki gefið nafniö
„kristnu þjófarnir." Og nú er það
endurtekið, að þjófnaður sé kend-
ur í „Sam.‘, og að tveir íslending-
ar hafi verið dæmdir fyrir þjófn-
að i Jögreglurétti i Winnipeg, sem
afleiðing af kenningu séra Jpns
i tiuhdarmálinu. Það er ekkl auö-
velt að ganga öllu lengra i ósvífn-
inni. Að vera búinn að skifta við
kristið fólk í mörg ár og vera að
miklu leyti upp á viðskifti þeirra
kominn, og eiga mestmegnis undir
ráðvendni kristinna manna sina
hagsmunalegu velgengni, og
krydda svo vitnisburð þeirra með
þessum þokkalega þjófstitli, er
ineira en eg minnist að hafa séð í
nokkru blaði eða riti fyr, undir
nokkrum kringumstæðum.
Það má segja ýmislegt um hjá-
trú og kreddur kristinna manna
og jafnvel tileinka þeim ýmsa
galla, en að flokka alla kristna ís-
lendinga sem þjófa, er æði langt
gengið.
Eg hefi skift við lúterskt fólk í
mörg ár og fundið það yfirleitt
nrjög ráðvant og samvizkusamt
fólk, bæði í orði og verki. Kaup-
endur Freyju hafa ýmsar skoðan-
ir: Frihyggjendur , Únitarar, lút-
erskir og hver veit hvað, og eg get
engan mun séð á ráðvendni fólks í
tilliti til trúarskoðana. Sumar
konur, sem eru hinar heitustu trú-
konur, og einnig persónulegir vinir
séra Jóns, eru af okkar beztu við-
skiftavinum, þykir vænt um blaðið
og borga það með reglu fyrir
fram. Þetta er sá vitnisburður,
sem eg get gefið „kristnu þjófun-
um“. En svo er nú minn vitnis-
burður lítils virði á móti vitnis-
burð þingmannsins. Eg stend svo
lágt í mannfélaginu. En eg stend
þó ekki svo lágt, að eg vilji líða
einum eða neinum að níða kristinn
almenning eða séra Jón Bjarnason
eða nokkurn annan prest ('þó eg sé
ekki mikill prestavinurj fram yfir
það sem eg held að sé sanngjarnt,
undir mínu nafni eða þeirra, sem
eiga .lifsskoðun með mér, án þess
að gera mín hæfileg mótmæli.
(Framh.J
Mannraunirog manndáC.
Eftir Guðmund Friðjónsson.
Undarlegt er það, og næstum
óskiljanlegt, að þessi þjóð skuli
ekki vera stein-dauð fyrir löngu.
Eg á’ekki við það, að náttúran
og veðráttan séu svo harðar og
grimmur, að ólíft sé undir þeim að
búa. Þær eru reyndar ómildar og
ómjúkar, hafa oft og tiðum lagt
þungar byrðar á bak þjóðarinnar;
en þó hafa þær verið góðar hús-
freyjur „innan um og saman við“
og hagað sér likt þvi, sem Gyöing-
ar sögðu um drottinn.að hann „ag-
aði þá sem hann eJskaði."
Þegar eg segi, að þjóðin væri
aldauð, ef að líkindum hefði látið,
þá á eg við önnur eyðingar-öfl,
heldur en isa-tíð og eldgosa-hörm-
ungar. Eg á við þá eyðingu, sem
stafar af öfugri framferð einstak-
linganna, þeirra manna, sem veikt
hafa þjóðfélagið, í stað þess að
styrkja það.
Hagaðu þér svona og svona, en
láttu hitt ógert, sögðu spámenn
Gyðinga og þeir bættu þessu við:
„svo að þú og þín ætt verði lang-
líf í landinu.“
Boðorð þeirra og fyrirskipanir
miðuðu að því alla tíð, að efla
þjóðfélagið og að gera einstakling-
inn þannig úr garði, að hann væri
i samræmi við heildina og efldi
hana, — brot, sem gengið gæti
upp í þann samnefnara.
Spámenn Gyðinga voru öndveg-
ismenn þjóðar jsinnar, og í raun-
inni Landvarnarmenn. Þjóðin okk-
ar hefir einnig átt öndvegismenn í
ýmsum efnum, sem hafa talað
snjalt til lýðsins. En því er ver og
miður að orð þeirra hafa verið
eins og bylvindur úti á þekju, oft-
ar en hitt.
Einn og einn maður hefir reynd-
ar lagt höndina á plóginn. Skúli
fógeti gerði meira en að tala.
Hann braut ísinn og brauzt í fram
kvæmdunum. Eggert Ólafsson var
á þeim vegi, að lifa með bændun-
um íslenzku, þegar hann féll frá.
En þegar þessir menn eru undan-
skildir, þá eru fáir menn ónefndir,
sem verið hafa meira og annað en
„hrópandi rödd“ úti á þekju.
Sumir gáfumenn þjóðarinnar hafa
sezt að í Höfn og dáið þar. En
allur fjöldinn skólamanna vorra,
heíir sezt að embættum, og skift
sér af engu öðru en því, sem em-
bættisskyJdan bauð, átt góða daga
og safnað sér fé.
Þeir hafa lifað að ýmsu leyti ut-
an við almenning og langt frá lífs-
kjörum hans. Og þvi fer svo
fjarri, að þetta sé að Iagfærast, að
embættisstéttirnar eru jafnvel að
fjarlægast alþýðuna meira nú á
síSustu timum. Til þess að sanna
þetta, þarf ekki annað en minna á
prestastéttina, sem verið hefir
nold af holdi almennings og bJóö
af blóði hans. Prestarnir hafa
þolað súrt og sætt með bændum,
eða svo má að orði kveða. Nú una
prestarnir þessu ekki lengur. Nú
vilja þeir endilega komast burt úr
mannfélaginu — samfélaginu við
almenning. Og undir þessa end-
emis-vitleysu tekur annar hver
maður í landinu og geJdur já-
kvæði við.
Eg kveð svona að orði, þegar
það er nú í ráði, að prestarnir
verði nokkurs konar farandmenn
og lausamenn í landinu — hálaun-
aðir prédikarar og ekkert annað.
Prestunum hefir verið fundið
það til foráttu, og færð rök fyrir,
að kenningar þeirra hafi komið of
litið við jörðina.
Satt mun það vera. En um hitt
hefir þeim líka verið neitað, að
þeir hafa lifað með þjóðinni, ver-
ið sjúkir með sjúkum,hryggir með
sorgbitnum og glaðir með glöðum.
Þetta vona eg að þeim muni verða
til gildis ta.lið og til réttlætis reikn-
að. En nú á að rifa upp alla þá
grasrót, sem gróið hefir á þann
hátt. Prestarnir sjáJfir heimta það
og þjóðin segir já og amen.
En eg segi nei!
Embættismennirnir eru verka-
menn þjóðarinnar. Þeir eiga að
lifa með þjóðinni og líða með
henni. Ef þjóðin er fátæk, þá
eiga þeir að vera fátækir líka.
Djúpið milli embættismannanna
í landi voru og almenningsins hef-
ir verið of mikið, og sízt af ölJu
ætti að auka það, eða skapa þar
afgrunn, sem eigi hefir verið áður
til.
Allar tilraunir i þá átt, miða til
tjóns og glötunar þjóðinni — að
því er eg get séð. Annars skal eg
ekki fara lengra aö sinni út í
þennan kirkjusálm. Þ’að málefni
er nógu stórt í sérstaka, langa rit-
gerð.
Ýmisleg umbrot eru meðaJ
manna í landinu í ýmsum efnum,
sem virðast vera runnin af góðum
rótum. En svo er eins og gróður-
inn sá visni upp í miðjum hliðum.
Svo að eg nefni dæmi, sem er
mjög alment, skal eg minnast á
búfræðingana.
Margir ungir menn af bænda-
('Framh. á 3. bls.J
iHiss Louisa G. Thorlakson,
TEACHEft OF THE PIA\0.
602 Langside St„
Wiuipeg
S. K. Hall, b. m.
Áður yfirkennari viÖ piano-deildina í Gust.
Adolphus College.
Organisti og
sóngflokkst jóri
í Fyrstu lút. kirkja
í
Winnipec.
Kenslustofur^
Sandison Block,
304 Main St.,
og 701 Victor st.
P. Th. Johnson,
KENNIR PÍANÓ-SPIL og TÓNFRÆÐI
Útskrifaður frá 1 Kenslustofur: Sandison
músík-deildinni við T Block, 304 Main St., og
Gust, Adolphus Coll. t 701 Victor St.
Thos. H. Johnson,
lelenzkur lögfræBIngur og mála-
færslumaSur.
Skrifstofa:— Room 33 Canada Llfe
Block. suSaustur horni Portage
avenue og Main st.
Utanáskrlft:—P. O. Box 1364.
Telefön: 423. Winnipeg, Man.
H. M. Hannesson,
íslenzkur lögfræðingur og mála-
færslumaður. Skrifstofa:
ROOM 412 McINTYRE Bloc*
Telephone 4414
■ Dr. O. Bjornson,
f Orncs: 660 WILLIAM AVE. tel. 89 $
? OpricE-TÍMAR: 1.30 til 3 og 7 til 8 e. h. |
> Housk: flio McDermot Ave. Tel. <300
Residence: 620 .McDermot ave. Tel.4300
WINNIPEG. MAN.
Dr. G. J. Gislason,
Meöala- og UppskurOa-Heknlr.
Wellington Block,
GRAND FORKS, - N. Dak.
Sérstakt athygli veitt augna, eyrna
nef og kverka sjúkdómum.
Dr. M. Halldorson,
PAItK RIVER. N. D.
Er aC hitta & hverjum miCvlkudegl
1 Grafton, N.D., frá kl. 6—6 e.m.
I. M. Cleghorn, M D
læknlr og yflrsetumaður.
Heflr keypt lyfJabúBina & Baldur, og
heflr þvl sjálfur umsjón á. öllum meB-
ulum, sem hann iwtur frá sér.
Elizabeth St„
BALDLH, - MAN.
P.S.—íslenzkur túlkur vlB hendlna
hvenær sem þörf gerist.
: J
L \
Jónas Pálsson
Piano og SOngkennari. S
Eg bý nemendur undir próf í nefnd- f
um greinum, við Toronto University, \
ef óskað er eftir. )
Áritun: Tribune Block.
Winnipeg, Mín.
A. S. Bardal
selur líkkistur og annast
um útfarir. Allur útbún-
aður sá bezti. Ennfrem-
ur selur hann allskonar
minnisvarða og legsteina
Telephoue
Star Electric Co.
Rafmagnsáhöld sett í hús. Aðgerðir af
hendi leystar. Telephone 579
Wm. McDonald, 191 Portage av
Páll M. Clemens,
byggingameiHtari,
Baxkr Block. 468 Main St.
WINNIPEG Phone 4887
M, Paulson,
selur
Giftingaleyflsbréf
cftiu
— því aö —]
Gðdu’s BuDOingapapplr
Jieldur húsunum heitumj og varnar kulda. Skrífið eftir sýnishorn-
um og verðskrá til
TEES & PERSSE, LT_P-
úobnts, WINNIPEG.
LStærsta Skandinavaverzlunin í Canada.
Vér óskum eftir viðskiftum yðar. Heildsala og smásala á innfluttum, lostætuffi
raatartegundum. t. d.: norsk K K K og K K K K spiksíld, ansjósur, sardínur, fiskboll-
ur, prímostur, Gautaborgar-bjúgu, gamalostur, rauð-sagó, kartöflumjöl og margslton-
ar grocerie-vörur
The GUSTAFSON-JONES Co. Limited,
325 Logran Ave. 325