Lögberg - 15.11.1906, Side 4

4
LOGBERG FIMTUD.'GINN 15. NÓVEMBER 1906
er geilB <U hvern tlmtuda« a£ Tlie
Lögberg Printin* & PubUshlng Co.,
(löggilt), a8 Cor. Wllliam Ave og
Nena St., Winnipeg, Man. — Kostar
»2.00 um &ri8 (á lslandl 6 kr.) —
Borgist fyrirfram. Einstök nr. 5 cts.
Publlshed every Thursday by The
Lögberg Printing and Publishing Co.
(Incorporated), at Cor.William Ave.
& Nena St., Winnipeg, Man. — Sub-
•cription price $2.00 per year, pay-
able in advance. Single copies 5 cts.
S. BJÖRNSSON, Editor.
M. PATJLSON, Bus. Munager.
Auglýsingar. — Smáauglýsingar i
eitt skiftl 25 cent fyrir 1 þml.. Á
stærri auglýsingum um lengri tlma,
afsláttur eftir samningi.
Bústaðaskifti kaupenda verður a8 j
tilkynna skriflega og geta um fyr- |
verandi bústaS jafnframt.
Utanáskrift til afgrei8slust. blaðs-
íns er:
The LÖGBERG PRTG. & PUBL. Co.
p. O. Box. 136, Winnipeg, Man.
Telephone 221.
Utanáskrift til rltstjórans er:
Editor Lögberg,
P. O. Box 136. Winnipeg, Man.
Samkvæmt landslögum er uppsögn
kaupanda á blaöi ógild nema hann
só skuldlaus þegar hann segir upp.—
Ef kaupandi, sem er 1 skuld viö
blaðið, flytur vistferlum án þess a8
tilkynna heimilisskiftln, t>á er þaö !
fyrir Uómstólunum álitin sýnileg
sönnun fyrir prettvislegum tilgangi. |
Kenniö bOrnununi íslenzkuna.
Þess hefir oft veriö minst áöur
íyr, bæíii í þessu blaði ag annar-
.staðar, að móðurmálið okkar væri
hornsteinn íslenzks þjóðernis, aö
Jijóðtunga okkar væri sterkasta
tengibandið milli einstaklingaima
hér vestra, sem af íslenzku bergi
eru brotnir. Vafalaust er það líka
rétt. —
En nú eru margir sem halda því
fram að sá hornsteinn muni
hrynja.að hann muni áður en langt
líður, síga djúpt — djúpt niður og
koma aldrei upp aftur. (])g hvað
verður þá? Þá stöndum við ekki
lengur á íslenzkum grundvelli. V ið
stöndum ,þá á enskri „undirstöðu“.
Við verðum þá al-ensk þjóð.
En er það æskilegt? Eða er
nokkuð leggjandi í sölumar til
þess að svo verði eigi?
Oss vitanlega eru Islendingar
ekki frægir orðnir meðal menta-
þjóðanna fyrir nokkurn hlut ann-
an, fremur en þjóðtungu sína.
Hún er ef til vill það eina og ein-
asta, sem þeir geta miklast af, það
eina sem þeir hafa fram yíir hinar
Norðurlanda þjóðirnar. Sé svo. er
þá rétt, að láta einasta dýrgripinn,
sem við eigum, það eina sem við
getum stært okkur af við áðrar
þjóðir, ganga okkur úr greipum,
öldungis striðlaust? Vér væntum
að mörgum finnist það ekki rétt
gjört. En sé það ekki rétt gjört,
þá er líka sjálfsagt að leggja eitt-
hvað i sölurnar, til þess að halda
í þenna kjörgrip okkar.
i

:

En hvað á að gera? Við erum
komnir hér í enskt land.. Enskan t
hljómar alt í kringum okkur. Við- ;
skiftalífið, starfslífiö, félagslífið, i
skólanám barnanna, alt fer það
fram á ensku.—Enskan og ensku-
kunnáttan er eitt aðalskilyrðið, til j
þess að landinn geti lifað hérna. 1
Þetta hefir ekki farið fram hjá I
þeim, sem eru á þeirri skoðun, að
íslenzkan hljóti að deyja út hér :
þegar fram í sækir.
Það fer heldur ekki fram hjá j
oss, að enskukunnáttan sé íslend- j
ingum hér í landi alveg bráðnauð-
synleg og ómissandi. En þarf hún j
endilega áð byggja íslenzkunni út?
Það er ósannað enn að svo þurfi
að vera.
En það er aftur á móti víst aö
svo verður, ef við íslendingar lið-
um það og leyfum. En því miður
eru alt of margir sinnulitlir • um
þetta, og eigum vér blaðamenn hér er það alþýðu íslenzkri í Wmni-
vestra þar óskilið mál. Liggja þar
til ýmsar orsakir, sem oflangt yrði
peg. þó álíka dönsku skotið mál sé
orðið í Reykjavík t. a. m. og ísl.
upp að telja. En á eitt má benda. ! er nú blönduð ensku i þessum bæ.
sem ekki verður á móti mælt, og ! Málgallarnir eru i vorum augum á-
það er það, að hvorki íslendingur þekkir hér og heima, þó sitt sé að
eða nokkurrar annarar þjóðarmað- á hvorum staðnum.
ur, er i augum neins hyggins eöa ! Mun það meðal annars valda
réttsýns manns, að minn'i fyrir málhnignuninni, að þjóðin íslenzka
það, þó hann kunni að rita og ! hefir of fáa hka Fjölnismanna átt,
mæla á tvær tungur. i stað einn-! á síðustu áratugum. er með and-
ar. Og drjúgum hefir þá dregið úr ; legri orku. listfengi og smekk-
fornu stórlæti íslendinga, ef þeir I vísi beittust fyrir um að sverfa af
fyrir verða sig fyrir þjóðtungu | ryðblettina, er fallið hafa á móð-
sína, en dæmi munu þó finnast til urmáíið okkar.
slíks hér vestra, og er það aumt áð j
vita.
En ekki er óvænt að tuttugasta
j öldin eigi eftir að leiða einhverja
En það sem öllu öðru fremur slíka ágætismenn fram á sjónar-
grefur um rætur þjóðtungu Is- j sviðið, ásamt öðru fleira, er vér
lendinga hér i landi, er að voru á- j óskum og hyggjum að þá muni
liti skólalærdómurinn. ! hlotnast þjóð vorri beggja megin
líér er lögboðin enskukensla á ! hafs, og verða henni til framfara,
skólunum, Kenslan Þar er að öðru 1 gagns og sóma.
leyti yfir höfuð haganleg og : -------o-------
ólastanleg, að þvi sem oss er kunn- j
ugt. íslenzku börnin læra þar að í
Kosningariiiir stiunan lín-
unnar.
mæla á ensku, ef þau hafa ekki! eru nú gengnar um garð, eins og
verið íullnuma í henni áður, öld- i lauslega var minst i næsta blaði
ungis eins vel og ensku börnin, j hér á undan. Republikanir báru
svo og ritmálið enska, ásamt fleiri hærri skjöld nerna í Suður-ríkjun-
námsgreinum sem kendar eru. —1 uni þar sem fyrirsjáanlegt var að
Foreldrar sem vilja og geta látið 1 demokratar yrðu ofan á. Samt sem
börnin sín mentast, gæta þess, áð j áður verður því vart neitað að
þau sækí skólana,, eins og rétt er, | demokratar hafa orðið hlutskarp-
mestan hluta ársins. Af þessu leið- j ari i ýmsum stöðum við þessar
ir það að íslenzku börnunum verð-
ur enska tungan svo töm, að þau
kjósa fremur að beita henni, en
móðurmáli sínu. Og þeim hættir
við að gleyma því, og afbaka það
nieira og minna.
Þetta er eimnitt einn stærsti
þröskuldurinn, sem hver góður
íslendingur, sem ann þjóðerni sínu
kosningar, en fyrst leit út fyrir.
Mun ástæðan til þess áðallega vera
sú, að þjóðinni þar syðra er farið
að skiljast það að greiða beri þeim
mönnunum flest atkvæðin, er mest
og bezt álit hafa, færasta mannin-
um, af þeim sem í kjöri eru, til aö
gegna embættum þeim, sem um er
að ræða, hvaða flokki sem þeir
er skyldur til að reyna að hjálpa j kunna að heyra til.
barninu sínu til áð stíga yfir. En
hvernig á áð fara að því?
Til þess má fara ýmsar leiðir.
Foreldrarnir verða fyrst að kenna
Republikanar hafa þó eftir þvi
sem síðustu fréttir að sunnan
segja, allmikinn meiri hluta a
þingi, nær tvö hundruð og tuttugu
börnunum móðurmálið sitt, og síð- j þingmenn, en demokratar liðuga
an að hjálpa þeim til að halda þvi I luindrað og fimtán, samt er ó-
víst um nokkur kjördæmi enn þá.
Langmesta athygli útí frá, munu
kosningarnar í New York ríkinu
við.
Oss dettur í hug ein bending,
sem óefað gæti verið fallegt spor i j
þá átt. Mælum vér það sérstaklega liafa vakið, sérstaklega ríkisstjóra-
til Islendinga sem búsettir eru í kosningarnar, þar sem þeir keptu
bæjum og þorpum hér vestra, enda um völdin, republikaninn Hughes
vitum vér um einstaka íslendinga, og demokratinn Hearst, báðir stór-
hér í bæ. seni hafa tekið upp á j merkir ntenn og í ntiklu áliti, þó
reglu, þó þeir séu alt of fáir. Hún j ólíkt sé á komið.
er sú að foreldrarnir líði börnun- j Eins og getið var í síðasta blaði
um sínum aldrei að tala annað en . hér á undan, vann Hughes sigur í
íslenzku í heimahúsum. Ef það er þeirri baráttu, en svo var Hearst
brýnt fyrir börnunum meðan þau j þó liðsterkur í New York hinni
eru ung, og áður en þau vaxa for- j tneiri. að Hughes tapaði þar í öil-
eldrunum yfir höfuð, eins og oft! uin kjördeildunum. Aftur á móti
vill verða þegar árin færast yfir tékk Hughes svo eindregið fylgi af
þau, mun lengi eima eftir af því. ; utanbæjafólkinu’, að fleirtala at-
,,Það sem ungur nemur gamall kvæða Hearst í New York kom
temur.“ Og sá sem ekki týnir ís- j honum áð engu liði við kosmng-
lenzkunni niður á barnsaldri, hon- una, og Hughes var valinn rikis-
um er síður hætt við að gera þáð ! stjóri með svo milclum atkvæða
fullorðnum. Eða miklu er það ó- ; mun að tugum þúsunda skifti.
tiðara að öllum jafnaði.
Eigi að síður sýndi Hearst það
Ennfremur þyrfti að kenna j við þessa kosningu, að 'hann er at-
börnunum aö rita íslenzku nokk- kvæðamaður mikill, því engum
urn veginn stórlýta lítið. Margir mun detta í hug að það sé nokkru
foreldrar eru sjálf fær um það. ; smámenni hent, að viða að sér
Til þess var oft kveldvökunum jafn mikinn meiri hluta atkvæða í
varið á íslandi hjá alþýðu fólkinu. j New York borg og hann gerði við
Þá settist heimilisfáðirinn eða þessar kosningar.
móðirin niður við að kenna barn- I Minnesota var Johnson, demo-
inu sinu að stauta og draga til kratinn. endurkosinn ríkisstjóri. en
stafs. Það er góður og fallegur annars hlutu repúblíkanar þar ö!l
siður þó gamall sé. Og oft er tæki-
inri til þess hér að vetrinum, þeg-
ar minst er um vinnu.
Oss dylst það ekki að fslend-
ingar hér þurfa að leggja töluvert
í sölurnar ti! þess að geta haldið í
atkvæði að einu undanskildu, en
það var borgarstjóraembættið í
Minneapolis, sem demókratinn J.
E. Havnes var valinn í.
I Norður-Dakota er Sarles, re-
públíkaninn endurkosinn rikis-
þjöðarheiti sitt, tíl þess að geta stJóri og Fisk demókrat hæstarétt-
geymt tungu sína, en vér höfum I ardómari.
þá trú og fullvissu, að það sé
mögulegt ef viljann skortir eigi.
I Indíana unnu repúblíkanar ein-
dreginn sigur við ríkiskosningar,
íslenzkunni hefir yfirleitt hnign- en jafnmargir komust að af hvorum
að bæði vestan hafs og austan á rlokki við sambandsþingskosning-
síðustu tímum, og engin málsbót ar þegar síðustu fréttir bárust það-
an. Hærra skjöld báru republik-
anar í Pennsylvania, Massachus-
etts, Wisconsin, Ulinois, West Vir-
ginia og víðar, og eins og áður er
sagt hafa þeir allmikinn meiri hluta
í sambandsþinginu.
Þáð þing kemur sanian í næst-
komandi Desembermánuði, og mun !
ýmsum forvitni á að sjá tillögur
Roosevelts forseta, er hann leggur
fyrir það að vanda. Er það yfirlit
yfir, hvað stjórnin leggi til um
helztu áhugamál þjóðarinnar, sem
j síðan eru falin þinginu til frekari
I aðgerða. Síðustu fréttir frá Wasli-
ington segja, að R<x>sevelt forseti
hafi boðskap ■ sinn, til komandi
þings, reiðubúinn áð mestu, og j
láta í ljósi að hann mun’i fjalla um
öll mikilvægustu mál þjóðarinnar.
Meðal annars megi þar telja, að
Bandaríkjastjórnin skuli fylgja
fast fram þeirri hnekking einokun-
j ar, er hún hefir þegar gert góða
i gangskör að, ekki sízt á þessu síð-
asta ári. Enn fremur er þess getið
að mælt muni verða með j
tekjuskattinum, svoog lýst yfir þvi
að stjórnin vilj'i stu'ðla að þvi, að
átta stunda vinnutími verði lögboð- |
inn allsstaðar í ríkinu við stjórnar-
vinnu, nema við Panama-skurðinn.
Verkatnannamálið kvað sérstak-
lega verða tekið til alvarlegrar at-
hugunar.eigi sizt hvað snertir með-
ferð á konum og börnum, einkan-
lega þeim er vinna verksmiðju-
vinnu, enda mun þess allbrýn þörf,
því frámunalega ófagrar sögur
ganga af meðferðitini á þessu fóllci
víða suður frá, þó sumt kunni að
vCra orðum aukið.
I innflutningsmálum kvað stjórn
in hallast að þcirri stefnu, að herða
enn nteira en áður að skilyrðunum
fyrir því, áð innflytjendum verði
heimilt að flytja inn í Bandaríkin.
Er Það gert í því skyni, að ná i
bezta hlutann af innflytjendunum,
er þangað koma.
Þjóðflokkamáhð mun og verða
á dagskrá komandi þings, og mun
reynt að reisa skorður gegn því, að
framhald verði á hi.nni ómannlegu
meðferð, er svertingjar hafa orðið j
að mæta þar í landi. Hinn síðasti I
stórkostlegi ójöfnuður, sem þeirn
hefir verið sýndur i Atlanta krefst
lika bráðra og röggsamlegra að-
gerða. Annað eins og þar hefir
komið fyrir nú fyrir skemstu, ætti
engin mentuð þjóð að bjóða nein-
um þjóðflokki innan landamæra
sinna, og helzt hvergi.
Af fregnum þeim er blöðin flytja
um boðskap Roosevelts forseta, er
lagðtir skuli fyrir næstkomandi
þjóðþing, er svo að sjá, aö forset-
inn ætlist til þess, að aðat áhuga-
mál þjóðarinnar séu á komandi
þingi látin sitja í fyrirrúmi fyrir
einstökum kappsmálum flokkanna.
Það er eins og það á að vera.
-------------o—-----
Jiipan og Bundaríkiu.
Um nokkurn tíma undanfarið j
hefir blöðunum í Bandarikjunum
orðið alltíðrætt um ósamkomulag- '
ið, sem orði'ð hefir á milli Banda- j
ríkjanna og Japan nú fyrir stuttu.
F.r svo að sjá sem deiluefnið eigi1
rót sina að rekja til eyðileggingar-
innar í San Francisco, þó selaveið- I
arnar í Behripgshafinu'eigi jafn- J
hliða nokkurn þátt í því að lcoma
sundurlyndi þessu á stað.
I jarðskjálftanum og brunanum |
í San Francisco, hinn 18. Apríl í
siðastl. eyðilögðust mörg skólahús
þar í borginni. Afleiöingarnar af
þvi hafa eðlilega orðið þær að
mjög hefir verið af skornum
skamti rúm fyrir börn borgarinn-
ar, þau er skóla sækja, og hefir
nokkrum hluta af börnuin Japans-
J manna, sem eiga héima í San
Francisco verið bægt frá skólun-
Greiðið atkvæði með Harvey!
Til kjósenda í Winnipeg.
Samkvæmt áskorun frá hinum mörgu kunningjum mínum
víösvegar í Winnipeg hefi eg afráöiö að bjóöa mig fram til þess
aö sækja um að verða kosinn' í ,,board of Control“ fyrir kom
andi ár. Eg æski, virðingarfylst, eftir atkvæðum og áhrifunt
kjósendanna, án þess að leggja fram önnur meömæli en fram-
komu mína í síöastliðin níu ár sem eg hefi haft þann heiöur að
vera bæjarfulltrúi. Á því tímabili hefi eg átt sæti í öllum áríð-
andi nefndum, sem bæjarstjórnin hefir sett, og oft veriö for-
maöur þeirra nefnda. Eg hefi einnig við og við verið fulltiúi
bæjarins í stjórnarnefndum almenna spítalans og iönaðarsýn-
ingarinnar. Verði eg kosinn mun eg frainvegis, eins og að und-
anförnu, gera ínitt ítrasta til aö gæta hagsmuna bæjarins. Hin
langa reynzla mín sem bæjarfulltrúi, og praktíska þekking, sem
eg hefi öðlast á þörfum þessa bæjar, ætti hvorutveggja að
aíia mér trausts kjósendanna. Eg er málsvari daglaunavinnu,
eí nægilegt eftirlit er haft með henni. Eg mæli fastlega með
að bærinn haldi óskertum einkaréttindum sfnum, geti fengið ó-
dýrt hreyfiafl til iðnaðarfyrirtækja og annars, sem þörf krefur,
eigi kost á nægilega miklu af góðu vatni. til allra þarfa eins
fljótt og mögulegt er,og hagsýnni stjórn á fjármálefnum bæjar-
ins, svo skattarnir verði eins lágir og frekast er unt enda þótt
fullnægt sé öllum lögmætum þörfum og kröfum bæjarins.
Með virðingu
JAS. G. IIARVEY.
um, til þess að hægt yrði að koma
þar fyrir sem flestum innlendum
börnum. Hefir börnum þessara
Japansmanna verið gefið það til
vitundar að fyrst um sinn geti þau
ekki fengið aðgöngu sakir rúm-
leysis. Má >svo að orði kveða að
rnéð þessu sé allur fjöldinn af
börnum Japansmanna þar í borg-
inni nú útilokaður frá skólavist.
Tveir af skólum þeim, sem næstum
því eingöngu voru sóttir af börn-
um Japansmanna og Kínverja,
bnmnu til ösku í áfellinu mikla í
vor sem leið.
Japansmenn í San Francisco
þóttust nú hart leiknir með þess-
ari aðferð og fanst'þeim að sér
væri stórkostlegur óréttur geröur
er stjórn Bandaríkjanna hlyti að
bera ábyrgðina á. Ennfremur bera
þeir sig upp undan því að verka-
mannafélögin í borginni rói að því
öllum árum að bannaöur verði inn-
flutningur Japansmanna til Banda-
ríkjanna. Nú vill svo til að þeir
samningar eru til milli Bandaríkj-
anna og Japan er heimila Japans-
mönnum öll hin sömu réttindi í
Bandaríkjunum og ö'ðrum innflytj-
endum af öðrum þjóðflokknm og
finst nú Japansmönnum sem með
skólabanninu séu þeir samningar
brotnir.
Japansmenn í San Francisco
sneru sér nú til sendiherra Jap-
anskeisara í Washington og bar
hann þegar kvartanirnar fram fyr-
ir utanrikis-ráðaneyti Bandarikj-
anna.
Um all-langan tíma hefir tölu-
verður ágreiningur átt sér stað,
milli Bandaríkjanna og Japans, út
af selaveiðum í Behringshafinu.
Selur er að miklu leyti fr'iðaður á
þeim stöðvum en japanskir sela-
veiðamenn hafa þráfaldlega brot-
ið þau friðunarlög, og fyrir ekki
all-löngu síðan fann éitt af eftir-
litsskipum Bandaríkjantanna jap-
anska veiðimenn, er voru að sela-
samt með því að í Bandaríkjunum
ætti sér stað sterk hreyfing í þá
átt að útiloka Japansmenn með
öllu frá landsvist þai;, þá varð
þjóðin mjög æf gegn Bandaríkja-
mönnum. Japansmenn eru mjög
státnir síðan þeir börðu á Rússum,
og létu nú í veðri vaka að þeir
mundu ekki þoia að Bandaríkja-
menn ekki sýndu japönsku þjóð-
inni tilhlýðilega virðingu.
Þó uppþot það, sem út af þessu
hefir orðið í Japan, ekki virðist, í
raun og veru, vera neitt sérstak-
lega alvarlegt misklíðarefni, þá
sendi samt Roosevelt forseti, jafn-
skjótt og hann varð óánægjunnar
var, Metcalf verzlunarmála-ráð-
gjafa til Californíu, i því skyni að
rannsaka málið. Og Root ráðgjafi
hefir sent sendiherra Bandarikj-
anna í Tokio, höfuðborg Japans,
orðsendingu um að útskýra ná-
kvæmlega fyrir stjórninni í Japan
að Bandaríkjamenn séu því með
öllu frá hverfir á nokkurn hátt að
vilja gera á hluta Japansmanna.
Viðburðirnir i Californíu séu ein-
stakt dæmi, sem ekki feli í sér
neina óvirðingar-yfirlýsingu gagn-
vart Japansmönnum af hendi
Bandaríkjamanna.
Vonandi er að hinir uppstökku
Japanar láti sér svofeldar yfirlýs-
ingar nægja og ágreiningur þessi
sé með því úr sögunni. Enda virð-
ist engin ástæða fyrir Japansmenn
að taka ekki þessum útskýringam
Bandarikjamanna vel, nema ef svo
væri að Þeir væru að leita eftir á-
tvllu t'il þess að hefja ófrið.
------o-------
Kiissakeisari heinia fyrir.
Engum dettur i hug að mæla
móti því að Rússakeisari sé bæði
voldugur og auðugur, en þó mun
hann eigi farsælli þegar á alt er
litið, en ýmsir þegnar hans, jafn-
vel þó af lágum stigum séu. Og
veiðum á ey einni sem er innan við v’st er llm hað, að mjög fáir ríkis-
landhelgislínu Alaska. Bandaríkja- ráðendur í Evrópu munu öfunda
mennirnir skutu suma af lögbrots- j Nikulás annan af tigninni, og lifi
mönnum þessum, hinir flýðu, og l>vi sem hann Afir nú, og vart mun
áttu nú, samkvæmt samningunam,! I>a^ ofmaelt þó 'sagt sé, að á rikis-
að dæmast til hegningar fyrir , stjórnartíma hans hafi margskonar
dómstólunum í Japan. Það var og ófarnaður steðjað að ríkinu, en
að nafninu til gert en dómurinn °Snir’ sorg °g kvíði að sjálfum
var svo vægur að í honum var ll0num> °g fielztu fylgismönnum
engin hegning innifalin. | lians) °g langt fra því, að enn sé
En Japansmenn voru nú Banda- fyrir enda séð á þeim ósköpum.
ríkjamönnum sárreiðir fyrir að i I Austur-Asíu ófriðnum, sem
hafa skotið selaveiðamennina, og lengi mun í minnum hafður á
þegar nú bættist það við að fregn- | Rússlandi og víðar, kom það ber-
irnar bárust til Japan, frá San lega í ljós, hve vanbúinn rúss-
Francisco, um útilokun barna Jap-1 neski herinn var við skæðu striði.
ansmanna frá skólunum þar, á-! Bein afleiðing þess var það að