Lögberg - 29.08.1907, Blaðsíða 4

LOGBERG FIMTUDAGINN 29. ÁGÚST 1907
pgbcrg
S&VI3Íil
^JOO um' 6x18 (& lilandi 6 kr->
B°g?j&Ttz2y sssyv Th.
Lögberf wlTm Avr
(Incorporated). at Gor.wi
. Neaa St, Wlnnlpeg, Man.
ícriptlon prlce U.00 per ye", Pay*
tóV. in advance. Slngle coples 5 cU.
g. BJÖRNSSON', Edltor.
H. PAUBSON, Bua. Manager.
Aualýslngar. — Sm&auglýMngar I
eltt «*lttl 25 C“t tyrtr * ",m£
■tærrl auglýslngum um lengri um
afsláttur eftlr aamningl.
Bústafiaskifti kaupenda verSur a8
tllkynna skriflega og geta um fyr
verandl bústaB Jafnframt.
Utanáakrift U1 afgreifieluit. bla8s-
lns er:
The UÖGBERG PRTG. * FUB1' C°'
P. o. Boz. 12«, Wlnnlpeg, Man.
Telepbone 221.
Utanáskrlft til riutjðrans er:
Edltor I.ögberg,
P O. Box 18«. Wlnnipeg, Man.
atssars“>,^rrs
KioRtís flvtur vistferlum án Þ«*8 a8
Ulkynna heimillssklftln Þá e^ a
fvrir dðmstólunum álitln
^nun fyrir prettvlslegum ttlgangl.
Berklaveikishælið í
Manitoba.
ÞaS er Jangt siSan a5 íbúar
þessa fylkis fundu til Þess a«
tnikil Þörf var á a5 heilsuhæh fyr
ir berklaveika væri reist her i
Manitoba.
Fylkisþingiö hefir nýgefi« ut
lög um a5 byggja skyldi hæh Þetta
og átti fylkisstjórnin a5 sjá um
bygginguna.
Fjársins, er verja skyldi til aC
reisa heilsuhæliB , átti a5 afla me5
tillagi frá fylkisstjórninni, sveita.
félögunum og auk þess með sam-
skotum einstakra manna. Til að
koma byggingu þessari upp var á-
ætla5 a8 þyrftu um sextíu þúsund
dollara. í Þvi skyni hefir Winni-
pegborg lofaB a» leggja til sjö
þúsund og fimm hundruB dollara
og ýmsir borgaranna hér allálitleg-
ar fjárupphæSir. Brandonbær
hefir lofaS þúsund dollurum og
aSrir tifeeir og sveitafélög allmiklu
fé til fyrirtækisins.
Um kostnaBinn af dvöl sjúkl-
inga á heilsuhælinu er þa® a5
segja, a6 búist er vií aö þeir sem
efni hafa grei«i fé fyrir sig, en þá
sem eigi eru færir til Þess veröur
hlutaSeigandi sveitarstjórn a«
kosta, meBan þeir eru á heilsuhæl-
inu.
I sambandi viö Þetta mál ma
adins, svo sem dr. Bell og dr.
Good, og auk þess er bæjarstjórn*-
in hér í Winnipeg i ráðum með um
að velja staðinn og er það ekki
nema sanngjarnt, jafnmikið fé og
bærinn leggur til fyrirtækisins.
Vér mintumst á það hér í blað-
inu um daginn að nefndin hefði
farið til Ninette, þvi að tal hefði
verið um,að reisa hælið Þar, en
eigi leizt hlutaðeigendum sumum
svo vel á sig þar sem við var bú-
ist, eins og vér höfum getið um
áður.
Fyrir þá sök hefir víðar verið
leitað eftir heppilegum stað fyrir
heilsuhælið,og hefir hr. Árni Egg-
ertsson bæjarfulltrúi helzt haft
augastað á tanganum fyrir norðan
Mæri í Nýja Islandi. Fór hann
þangað nýlega ásamt nefndar
mönnunum dr. Bell og dr. Good
að sýna Þeim þennan stað. Tang
þessi er ekki nema þrjár milur
vegar frá Gimli, og leizt nefndar
mönnum svo vel á sig Þar, af
nefndin ætlar núna einhvern dag-
inn að gera ferð sína þangað o§
verður þá ákveðið hvort þessi
staður sé hæfilegur til að reisa
hælið á eða ekki. Er svo til ætl
ast að um leið verði þetta skemti-
ferð, er sem flestir berklaveikis-
vinir hér i bæ taki þátt í.
íslenzki bæjarfulltrúinn, Árni
Eggertsson, hefir i viðtali við oss
látið þess getið, að hann sé ein-
dregið með Því aö svæðið Þarna
norður á Mæri verði valið.
Að því er landslagið snertir
segir hann kostina vera þá, að þar
sé hálent og þurlent, nægur skóg-
ur til skjóls á vetrum og sakir
vatnsins sé loftið þar hreinna og
heilnæmara en viðast hvar annars
staðar, þar sem um er að gera
auk þess, sem samgöngur verði
þarna svo einkar greiðar—að eins
þrjár mílur til Gimli-bæjar—og er
mikill munur á Því og ef hælið
yrði reist við Ninette, sem er
hundrað og fjörutíu mílur vegar
héðan, og líkindi til að erfiðari
miklu verði samgöngur með braut
inni, er þangað liggur áleiðis en
hinni til Gimli.
Vér getum eigi betur séð en að
það væri einkar æskilegt fyrir
Ný-Islendinga ef Þeir fengju
hælið þarna rétt við hliðina á sér.
í fyrsta lagi hlýtur Gimlibær og
héraðið að hafa meir en lítinn
verzlunarauka af hælinu, þarna
rétt hjá sér, Því þar verður mark-
aður fyrir allar Þær vörur er hæl-
ið getur keypt af bygðar- og bæj-
armönnmm. Þá hlýtur og jafn-
mikilvæg stofnun og Þessi er, sem
fylkið alt styrkir, að vekja athygti
á sveitinni Þar sem bygging þessi
stendur. Er slíkt ekki svo litils
hjá óupplýstum sérvitringum. Hin
hefir reynslan orðið jafnaðarleg-
ast, að heilsuhælin hafa orðið til
?ess að auka þrifnað og hreinlæti
umhverfis sig. Þaðan hafa breiðst
út holl ráð og heilsusamlegar skoð-
anir og tiðum borið hinn bezta a-
vöxt, og hins sama má að sjálf-
sögöu vænta af þessu hæli, að það
hafi heilsusamlegar verkamr á
Gimlibygð eða hverja aðra, Þar
sem Það verður reist.
Að öllu samtöldu teljum vér það
stórhag fyrir Ný-Islendinga að fá
hælið reist hjá sér, og vildum vér
þvi ráða þeim til að taka sem bezt
á móti nefndinni Þegar hún kemur
þangað norður að skoða staðinn.
Viðvikjandi viðtökunum sem
nefndarmenn fengu þegar þeir
fóru að skoða svæðið i grend við
Ninette, má geta Þess, að þar var
nefndinni boðið ókeypis svæði til
að reisa stofnunina á, eitthvað
kring um fjörutíu ekrur, og sömu-
leiðis hétu þorpsbúar i Nmette
ýmsum fleiri hlunnindum ef það
svæði yrði kosið. Sýmr Það að í-
búana Þar langar meira en litið til
að fá stofnun Þessa sem næst sér
og kunna að meta haginn af henni.
Vér væntum fastlega, að Nv-
íslendingar og Gimlibúar taki sem
bezt á móti nefndinni.
Sú raun, sem enn er orðm í Þa
átt, bendir ljóslega til Þess að svo
verði Því að Þegar þeir dr. Bell
dr. Good og Árni Egegrtsson
komu til Nýja Islands að skoða
tangann á Mæri, sýndi Stefan Sig-
urðsson kaupmaður á Hnausum
þann höfðingsskap að bjóða nefnd
armönnum gufubát sinn til að
flytja Þá norður á tangann. Auk
þess tók Sveinn Þ orvaldsson sveit-
arformaður einkar vel við Þeim og
var Þess mjög fýsandi að hæ í
yrði reist Þarna norður fra.
Vafalaust munu viðtökur þær er
nefndin i heild sinni fær norður a
Gimli og af sveitarfélagsins halfu
töluvert styðja að Því, að he.lsu-
hælinu verði valinn staður þar i
sveit. Ninettebúar hafa boðið o-
keypis svæði fyrir hælið. Sama
boð finst oss að Ný-íslendmgar
hljóti að bjóða ef nefndinm hzt
vel á sig Þar norður fra, og > 'r
höfuð að greiða fyrir Þvi svo sem
framast má verða að hælið verði
reist hjá Þeim, og vitum vér fynr
víst a« þeir sjá ekki eftir Þvi, ef
þau verða úrslitin
kvað hafa verið vel gefin kona,
enda átti hún kyn til Þess. Faðir
hennar var gáfumaður mikill, -eitt
helzta íslenzku skáldanna á ofan-
verðri 19. öld; fyndinn, gerhugull
og auðugur að hugmyndum; þó
eru fæst kvæða hans alþýðleg né
við skap nútíðarmanna.
Árið 1842 kom Gröndal yngri í
Bersastaðaskóla; útskrifaðkt það-
an árið 1846, 19 ára að aldri.
Skólanámið veittist honum létt,
enda var hann miklum, ljósum og
fjölhæfum gáfum gæddur. Las
hann af kappi fornrit vor ásamt
latneskum og grískum ritum; var
hann hugfanginn af þeim alla æfi.
geta þess, að til orða hefir komið ^ ........... ...
aö Winnipegbær stofnaði sjálfur ({yrir Ný.fsdendinga Jafn af
hæli fyrir Þá berklaveikis sjúkl- (skektir og þeir eru.
inga, er mjög eru orðnir þjáðir af { sambandi við stofnun hælisins
veikinni. Æitlan forkolfa þess
má og geta þess að næsta senni-
Vafalaust hefir faðir hans haft
mikil áhrif á hann í þessum efn-
um. Hann lagði einmitt sérstaka
stund á Þessi fræði. Hefir hann
af Þvi getið sér mestan orðstír.
Líklegt er að Benedikt Gröndal
hafi verið hviknll við nám á skóla-
árum sínum; hefir oft mörgum
fjörmiklum gáfumanni hætt til
þess; en hitt er víst, að liann hefir
verið fylginn sér og harður á
sprettinum, er hann gekk að verki.
Loddi í honum það sem hann las
og nam, Því hann hafði stál-
minni; bilaði Það hann aldrei.
Sveinbjörn faðir hans var kennari
ágætur; hefir Gröndal margt og
mikið af honum numið; sjást þess
viða miklar menjar í lífi hans.
“Mér kendi faðir
mál að vanda,
lærði hann mig
þó jeg latur væri;
þaðan er mér kominn
kraftur orða
meginkyngi
og myndagnótt.’’
Svo kveður Gröndal á einmm
stað. Hann kannaðist þakklátlega
við, hversu mikið hann hefði af
föður sínum þegið og geymdi
jafnan minningu hans í heiðri.
Að af loknu stúdentsprófi
sigldi Gröndal til háskólans í
Kaupmannahöfn; lagði hann íyrst
stund á náttúruvísindi. Aldrei tók
hann próf í þeim, enda var eigi til
nú búið í full 30 ár. Eigi er and- þess æt[ast [ þann tíð. Löngu
látsfregn hans óvænt tiðindi, þvi j sejnna tt',k hann meistarapróf í
að fahs er von að fornu tré; hann norrænu v;g háskólann.
Benedrikt Gröndal.
Þess var getið i síðasta blaði, að
Benedikt Gröndal væri látinn.
Hann lézt 2. Ágúst a« heimili
sinu i Reykjavik. Þar hefir hann
var háaldraður maður; a
áriruu yfir attrætt.
fyrsta
máls er og sú að mynda sjóð og, legt er aS nýjar vegabætur verði ---
verja ágóðanum af honum til a® ( gergar til að létta aðdrætti að hæl-j Benedikt Gröndal er fæddur a
styrkja fjdlskyldur þeirra manna j-nu Qg jafnvei viðar. Að þvi gæti pjersastöðum á Álftanesi 6. O to
J * ' ' 1 ÍIIU Ug -- -----* ~
er sjúkir liggja á berklaveikisspit- j þvg.garmönnum lika orðið tölu
alanum. Er Það gert bæði í Því er?Sur hagur.
skyni að greiða götu námenna. þá £r Qg einn sa
skyni að greioa goru nameima Þá er og einn sá kostur fyrir son Dg neiga j um.uuu m«t..; -s
sjúklinganna, sem oft eru konur bygöarlag hvert, er hefir slikt hæli j Renedikts Gröndals dómara í yí'jupp. Hann gaf sig mikið við og
með hóp barna, og eins til að firra1 næfri sér> hve miklu skemra er irréttinum i Reykjavík. hafði eldlegan áhuga á fornfræð-
sjúklinga, sem slíkar f jölskyldur j {yr}í. það £n aSra aS koma sjúkl-j { þann tig var lærðiskólinn á
_i hA,r 1 ingum sínum á haeli6 og því kostn- j p>ersastöí5um. Var Sveinbjörn Eg-
^ aðarminna og veajulega hafa ^ ilsson einn kennaranna við hann.
' næstu bygðarlögin við sfík hæli s',5ar) er fræðaskólinn fluttist til
ber 1826. Foreldrar hans voru
sæmdarhjónin Sveinbjörn Egils-
Benedikt Gröndal va>r eigi við
eina fjöl feldur um dagana. Lagði
hann margt á gjörva hönd. Hann
var mikill í mörgu, en mestur í
skáldskap og listum. Hann orkti
ógrynnin öll bæði í bundnu og ó-
sænmtn ~ , . 0 J w
son og Helga Gröndal, dóttir | hundnu máli; skrautritaði og dró
eiga, áhyggjunura, er þeir hljótai
að öðrum kosti að hafa, af fram-
færslu heimilisfólks síns, og ann-
ars mundu að sjálfsögðu tefja fyr- tiltolulega mest not af þeim.
ir bata þeirra
'Bvgging sjúkrahælis fylkisins
Reykjavíkur, gerðist hann skóla-
Nærri því óþarft finst oss að ^ meistari við hann. Hversu mikill
um vorum. Stóð hann ætið á
verði að vernda Þau og verja, ar
honum þótti Þess við þurfa. Var
hann þá oft harður í horn að taka
og hvassyrtur, hvort sem hann átti
í höggi við útlendinga eða landa
sína. Hann hefir ritað ósköpin öll
um alt mögulegt í útlend 0g inn-
geta þess, að engin sýkingarhætta: g^fu og hæfileikamaður Svein-
;r nú orðið áhugamál allra hygg- er af berklaveikishælum þó nálægt; hjörn Egilsson var, er flestum
nna borgara hér, og hefir verið bygð séu. Þó aS sá óhugur hafi j kunnugt. Hann var skáld gott: l<?nd timarit og blöð. llann hefir
<osin nefnd manna til að velja fyrrum verið í mönnum við slíkar Qg íslenzkumaður með afbrigðum; \ rúað greinir og bækur um dýra
-taðinn þar er hælið skuli reist. stofnanir, hefir reynsla þjóðanna bera íslenzkar bókmentir og ís-1 fræði> steinafræði og landafræði
f nefnd þeirri eru meðal annars ^ síðari árum útrýmt honum, svo lenzk tunga fagurt vitni þess. 1 °'
émsir starfsmenn og læknar bæj- að nú verður hans varla vart nema Helga móðir Benedikts Gröndals I Formaður náttúrufræðisfélagsins bókmentir þjóðar sinnar þ
var hann frá Því það var stofnað
fi888J til 1898. Fyrir félag Þetta
hefir hann unnið afarmikið; má
að miklu leyti þakka honum vöxt
og viðgang félagsins; hann var ó-
þreytandi að safna og vinna fyrir
það.
Benedikt Gröndal var mikill
starfs og iðjumaður. Eigi er enn
þá full-ljóst, hversu miklu hann
hefir afkastaö. Mun það sannast,
er öll kurl koma til grafar nú, að
honum látnum. Eg veit, að auk
þess, sem hann hefir ritað og orkt
mestu kynstur, á hann myndasöfn
stór og mjög merkileg. Myndirn-
ar i safni þessu eru af íslenzkum
dýrum, gerðar af honum sjálfum.
Andinn og höndin var völundar-
eðlis. Ramm-íslenzkur var hann í
hugsunum, orðum og verkum,
eins og höggvinn út úr hjarta
þjóðar sinnar. Hún og landið var
honum fyrir öllu. Hann helgaði
henni líf sitt og starf, Þrátt fyrir
lítil laun og rýrt þakklæti. En
góður drengur og falslaus ætt-
jarðarvinur vinnur eigi í launa-
skyni. Honum er nautn starfsins,
meðvitund Þess, að hann er að
vinna því gagn, er hann ann sem
lífinu i brjósti sér, nóg laun
Það eru beztu launin og einu laun-
in, sem hann hirðir um. En þjóð
in ætti að reyna að lofa sonum sin-
um að vinna sér gagn, gera þeim
mögulegt að lifa hjá sér viðunandi
lífi og njóta sín.
Eg veit eigi fyrir hvað Benedikt
Gröndal á mesta viðurkenningu
skilið; en Það veit eg, að hann á
hana skilið, bæði af einstaklingum
og allri þjóðinni. Þeir, sem unna
þjóð sinni, viljav heill hennar og
hag, Þeir finna, að Það sem henni
cr vel gert, Það er Þeim gert. Þeir
unna, virða og meta Þá menn,hvað
an sem þeir eru komnir; hvort sem
þeir eru á láglendinu eða veldis-
tindinum; hvort sem þeir eiga ætt
sina að rekja til kotsins eða höfð-
ingja-seturins.
Eg hygg Benedikt Gröndal
stærstan sem skáld. Hann var
ljóðskáld ágætt; fór þar saman
fagur búningur,glæsilegt mál.hug-
mynda gnótt og skáldlegt flug.
Með ljóðum sínum hefir hann unn
ið íslenzku þjóðinni me*t gagn.
Kennir Þar margra grasa. Þar eru
söguljóð, goðakvæði, heimspekileg
kvæði og lýriskar perlur. Ber
þetta vitni um fjölhæfni skáldanda
hans. Hann Þenur skáldafákinn á
allskonar gangi; en fegurst Þykir
mér og mest nautn að töltinu hans;
það er vanmeta skepna, sem kann
eigi við Það fotatak.
Bendikt Gröndal kann líka að
yrkja í óbundnu máli. Hver er sá
íslendingur, sem eigi hefir lesið
H el j ar slóðarorustu og Þórðar
sögu Geirmundssonar? Það er
dauður maður, sem eigi hlær, velt-
ist um, svo hann ætlar að rifna, er
hann les þær “historiur”.
Og það má vera rótgróin ólund,
__svo að eg eigi nefni Það sem er
værra, — sem eigi sopast burt eins
og fis fyrir vindi, Þegar Heljar-
slóðarorusta er lesin.
Benedikt Gröndal hefir snuið
fáu ljóða, síðan hann útlagði Uí-
onskviðu Hómers og lauk við
Odyseifskviðu.þar sem föður hans
þraut; en hann lézt frá þvi starfi.
Hann vissi að vanei fylgir veg-
semd hverri og eigi verður ljóðum
svo snúið af einu máli á annað, að
eigi missist Það einkennilegasta
og kjarnbezta . Þýðingar eru oft-
ast svipur hjá frumkvæðum, jafn-
vel þótt engir klaufar eigi hlut að
i máli. Viðleitnin er virðingarverð,
því að hún er tilraun til að auðga
Thc DOMINION BANK
SEI.KIKK dTIBÖIO.
Alls konar bankastörf af hendi leyst.
Sparisjóðsdeildin.
Tekið við innlögum, frá $x.ao að upphæð
og þar yfir. Hæstu vextir borgaðir fjórum
sinnum á ári. Viðskiftum bænda og ann-
arra sveitaaianna sérstakur gaumurlgefinn.
Bréfleg innlegg og úttektir afgreiddar. Ósk-
að eftir bréfaviðskiftum.
Nátur innkallaðar fyrir bændur fyrir
sanngjörn umboðslaun.
Við skifti við kaupmenn, sveitarfélög,
kélahéruð og einstaklinga með hagfeldum
kjörum.
d. GRISDALE,
bankaatiórl. :
er bezt og fegurst í bökmentum
annara þjóða.
Benedikt Gröndal hefir manna
mest auðgað bókmentir íslenzku
Þjóðarinnar; en jafnframt hefir
hann auðgað tungu þjóðar sinnar,
“móðurmálið góða, mjúka, rika”.
Hann hefir lyft, skýrt og auðgað
sál tslenzku þjóðarinna. Þjóðin
hefir þroskast, og á eftir að teyga
þrótt og líf úr ljóðum hans.
Þroski þjóðarinnar er auður
hennar.
Eg minnist þessa með ástsamlegu
þakklæti og virðingu. En því mið-
ur lét Þjóðin honum litla viður-
kenningu í té meðan hann lifði.
Hann mátti vel lifa og starfa án
þess; en sælla hefði honum orðið
lífið og starfið. Ef til vill ferst
henni betur við þann næsta. Nú
er viðurkenningin of sein; hann
þarfnast hennar ekki. En eitt veit
eg, að Það gleymist þó aldrei, að
Benedikt Gröndal hefir lifað.
Lofköstur hans mun standa óbrot-
gjam í bragartúni* meðan íslenzk
tunga er töluð og skilin.
Benedikt Gröndal kvæntist Ingi-
gerði Zoega 1871. Samfarir þeirra
vorti skammar, því að hún lézt tíu
árum síðar. Tregaði hann hana
mjög. Hann lætur eftir sig eina
dóttur, Helgu að nafni,gifta Þórði
Edilonssyni lækni í Hafnarfirði.
—Vel gerðuð þér Reykvíkingar,
er þér glödduð gamlan þul í haust
á áttugasta afmælisdegi hans.
Heill sé hverjum þeim, er í skrúð-
göngunni var, blys bar, söng söng
og hönd lagði á minningarritiö.
Hjartanlega hefir sú viður-kenn-
ing, þótt lítil væri, glatt gamla
manninn. Það hefir gert kyrrlátu
kveldstundirnar, sem eftir voru,
hýrri og ítlýrri, og sólarlagið
ljúft og vinarlegt.
Þar gulduð þér skyldugt gjald
og intrtð starf af hendi, er alþjóð
var skylt að inna.
Margan eigum vér manninn ó-
bættan hjá aámannaleið.
Eigi má minna vera en vór get-
um þess, sem gert er.
. Lárus Sigurjónsson.
Vér höfum verfð beðnir að selja
eitt mjög vandað nýtízkuhús á
góðum staö í borginni 5 hundruð
dollurum lægra en hús af sömu
gerð seljast. Finnið okkur að
máli ef þér viljið eignast gott og
ódýrt heimili.
Vér höfum sex herbargja hús
til sölu frá $1700 til $2100 með
$100 til $250 niðurborgun og af-
gangurinn borgist mánaðarlega,
jafnt og húsið rentast fyrir.
Vér höfum mjög vandað hús á
góðum stað sem eigandinn vill
skifta fyrir bújörð nálægt Dog
Creek P. O. og fáeina gripi. Sá
sem hefir svoleiðis að bjcfea gerði
vel að skrifa okkur fáeinar línur.
Landar góðir finnið okkur að
máli, ef Þið viljið selja eignrr ykk-
ar eða viljið víxla þeim.
Tlie Manitoha Realty Co.
ví, sem
Officr Plionc 7032
Honse l’hone 324
Room 505 JlcClreavj Blk
— 2584 TortageAve
k' Tt
B. Pétursson, Manager,
QL-Qrrí ínrrl