Lögberg - 27.05.1909, Blaðsíða 2

2.
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 27. MAÍ 1909.
Ræða
Lárusar H. Bjarnason lagaskóla-
stjóra í háskólamálinu.
('Eitt þeirra Hrumvarpa, sem
stjórnin (H. H.) lagtSi fyrir sí5-
asta alþingi, var um stofnun há-
skóla. ViS aöra umræöu málsins
í efrideild, hélt Lárus H. ’Bjarna-
son ræöu þá, sem hér fer á eftir.—
Ritstj. Lögbergs.)
Háskólamálið er ekki gamalt.
Aö visu var samiþykt frumvarp
um landsskóla á alþingi 1883 og
•amskonar frumvarp var samþykt
í neSri deild 1885. En frumvarp
um stofnun háskóla var fyrst bor-
iö upp á alþingi 1891 og samþykt
i neðri deild, en felt í efri deild,
enda þá kallað “blóölaus hug-
mynd’’. Málið var tekið upp aft-
ur 1893, og þá samþykt i báðum
deildum, en hugmyndin fór þó
fyrst að safna holdi eftir 1893
með stofnun fiáskólasjóðsins.
Aftur á móti er lagasóklamálið
gamalt. Það varð til jafnsnemma
og hið endurreista alþingi, enda
borið upp á fyrsta þinginu 1845
og síðan á dagskrá þingsins 1855
til 1S87, 1893 Q7> 1903 °g I9°7-
En þó að frumvörp aiþingis 1883
cg 1885, 1891 og 1893 væru kend
við landsskóla og háskóla, þá voru
þau í raun og veru ekki annað en
frumvörp um stofhun lagaskóla,
gamia hugmvndin í nýjum búningi.
Liklega hefir þó lagaskólamálið
verið sótt svo fast sem raun varð
á, meðfram vegna vonarinnar um
það, að háskólamálið myndi verða
auðsóttara þegar lagaskólinn væri
kominn á.
Nú er lagaskólinn fenginn, og
eg vona að horfurnar fyrir honum
séu ekki lakari en spárnar í efri
óeiid alþingis 1907. Embættis-
skólarnir eru hú orðnir 3, og s<5
beimspekiskenslan á prestaskól-
amim talin sérstök deild, eru þan.i
ig fengnir hornsteinarnir 4 sem
byggja má á og byggja á á íslenzk
an báskóla.
Þetta hefir þing og stjórn fund
ið. Þess vegna sarrvþykti neðn
/eild alþingis 1907 i einu hljóði
að skora á landsstjómina að “end
urskoða núgildancli lög um laga-
skóla, læknaskóla, og prestaskóla,
og semja frumvarp um stofnun
háskóla. er verði lagt fyrir alþingi
1909.’’ Stjórnin varð við þessari
áskorum og fól forstöðumönnum
cmbættaskólanna þriggja að semja
frumvarp i þá átt. Þeir hafa búið
tíl frumvarp það er hér liggur fyr
ír. og er það í flestum aðalatrið-
<rn sniðið eftir norsku háskóla-
lögunum frá 1905. Þannig er
frumvarp þetta orðið til.
Háttvirtir deildarmenn munu
sjá, að mál þetta hefir til allrar
hamingju ekki ofðið ftokksmál í
nefndinni og er því vonandi að
það verði auðsótt. Nefndin er í
rauninni samdóma stjórninni um
frnmvarpið og ástæðurhar fyrir
því, enda þó að hún ráði til nokk-
u-ra breytinga og mætti því vísa
til athugasemda stjórnarinnar og
nefndarálitsins á þingskjali 173.
En af því að hér er nýr og góð-
ur gestur á ferðum, og af þvi að
alþingi ræðir nú málið í fyrsta
sinni með fullri vissu um að það
ræður forlögum þess, þá þykir
mér hlýða að fylgja því á leið með
nokkrum orðum.
Margir rnunu líta svo á, að hlut
verk háskóla sé það eitt, að klekja
út embætismannaefnum. Það er
líka meðal annars hlutverk hvers
háskóla. En háskóli er jafnframt
annað og meira. Hann er um leið
aðal uppspretta allrar mentunar
og sérmentunar. Þaðan renna all-
ir aðalstraumar mentunarinnar og
hvislast út í yztu æsar þjóðlikam-
ans, eins og bióð rennur frá hjart-
anu út um allan likama manns-
ins. Þar eiga t. d. tveir meðai
hinna sterkustu ■ (menni.ngac-
strauma samtíðarinnar upptök sín,
iýðháskólahugmyndiiin og a^þýðu-
fræðsla sú, sem kölluð . er “uni-
versity extension” og nefna mætti
á islenzku háskóla-farandfræðslu.
En auk þess sem háskóli er aðal-
uppspretta allrar mentu(iiar og;
menningar, er hann líka vermireit
ur tungu og annara þjóð-helgi-
dóma. Enda er sagt að Finnar
telji háskóla sinn beztú verjuna
gegn Rússum, og alktinnugt er að
Norðmenn spruttu upp eins og
fjöður þegar þeir höfðu fengið
háskóla sinn.
■Norðurjandaþjóðimar hafa all-
ar fyrir löngu eignást háskóla:
Svíar 1477, Danjr 1478, Finnar
1640, og Norðmenn 1812. — Allir
nema vér.
En er nú ekki iíka kominn vitj-
unartimi vor íslendinga? Er ekki
kominn tími til að vér eignumst
það 1909, sem frændþjóðir vorar
flestar hafa átt svo hundruðum
ára skiftir? Eigum vér engan
gróður, sem vert sé að hlúa að,
eigum vér ekki tungu, lög, sögu
og aðrar þjóðgersemar?
Og þurfi aðrar þjóðir vermireit
handa sínum gróðri, hversu miklu
frekar þurfum vér ísl. hans þá
ekki, vér sem erum afskektari en
aðrir, og kaldara er kringum en
flesta aðra. Já sannarlega ætti
vitjunartími vor að vera kominn.
Auk þess verður íslenzk sér-
fræði, tunga, lög og saga hvergi
kend eins vel og í landinu sjálfu,
í innlendum skóla, sem stjórnar
sér sjálfur og ábyrgist sig sjálfur,
með öðrum orðum, á innlendum
háskóla.
Eignumst vér slíkan skóla, mun
oss haldast betur á mannsefnum
vorum, en hingað til. Vér höfum
mist of margt mannsefnið við
dvöl námsmanna vorra i Dan-
mörku og stundum ekki lökustu
efnin.
Mikill hluti námskostnaðar ís-
lenzkra embættismannaefha, hefir
hingað til gengið út úr Iandinu.
Ef vér stofnum hér háskóla, þá
græðuni vér það fé, það verður þá
kyrt í landinu.
Loks er þess að geta, að auk ís-
lendinga myndu útlendir náms-
mienn koma hingað Ivíðsvegar að
til þess að stunda hér nám i ís-
lenzkum fræðigreinum. Þeir, sem
■nú sækja fróðleik til annara há-
skóla, mundu þá sækja hann hing
að. l>annig myndi háskólinn verða
oss bæði til gagns og sóma.
Vitjunartimi vor er þvi sannar-
lega kominn og engin ástæða til,
að biða lengur. Þ'ær ástæður, sem
færðar hafa verið, til á móti stofn
un háskóla eru r'akalausar eða
rakalitlar.
Ein er sú, að vér séum of fá-
mennir. í>etta er satt, að vér er-
um fámennir. En því minna bol-
magn og fjármagn, sem vér höf-
um, þess nauðsynlegra er oss, að
auka hið innra magn vort. Því
veikari, sem ytri vlerjurnar eru,
því Iífsnauðsynlegra er að vanda
sem bezt til innri verjanna.
Þá er fátæktin. En við þeirri
'mótbáru liggja þau svör, að megn-
ið af tilkostnaðinum, sem sé allan
stofnunarkostnaðinn eða bygging-
arkostnaðinn má spara í bráðina.
\ Það þarf ekki að byggja hús yf-
ir háskólann. 'Það má nota efri
bygð mentaskólans fyrst um sinn.
Þar eru 11 herbergi, og af þeim
notar skólinn nú að eins 2 sem
bekki. Hin eru sumpart notuð til
íbúðar og sumpart til annars. í
neðri bygðinni eru 4 herbergi,
scm umsjónarkennarinn notar.
Það mætti byggja þeim tveim
kennurum, sem búa í skólanum, út
og fá mentaskólanum herbergin,
sem losnuðu niðri, og gæti þá há-
skólinn fengið alla etri bygðina.
Háskólinn fengi þannig 11 her-
bergi og ætti að vera viðunanlegt.
Með því móti gæti lagadeildin,
þrestadeildin og heimspekisdeildin
hver um sig fengið 2 herbergl,
læknadeildin 4 herbergi, og þá
yrði ein stofa afgangs, sem nota
mætti sem kennarastofu.
Verði þessi kostur tekinn, kem-
ur ekki til neins stofnunarkostn-
aðar. — Þvert á móti myndi held-
ur vinnast en tapast frá því sem
nú er með þessu móti. Það kost-
ar mildð, að hafa skólana hvern í
sinu lagi, eins og nú er, og þó ó-
viðunanlegt húsrúmið, sem sumir
þeirra hafa. Það er áætlað, að
selja mætti prestaskólahúsiö með
lóð fyrir 20 þús. kr. Geri maður
5 prct. vexti af því fé, koma út
1,000 kr. Prestaskólinn * borgar
þannig 1,000 kr. árlega í leigu
fyrir þetta eina herbergi, sem
hann notar og ligguir að eldhúsi
öðru megin og safnfor hinu meg-
in. Læ'knaskólinn hefir gamalt og
lélegt hús á leigu fyrir 1,000 kr.
og lagaskólinn nokkunn veginn
viðunanleg herbergi fyrir 360 kr.
Þannig borga þessir þrír skólar
2,360 kr. í húsaleigu árlega og má
óhætt gera það 2,500 kr., því bú-
ast má við, að leigan fyrir laga-
skólann hækki. Hins vegar þyrfti
að bæta þeim kennurum, sem
flyttu úr mentaskólanum íbúðina
þar, fá þeim t. d. 400 kr. í húsa-
leigustyrk hvorum og myndi þann
ig sparast töluvert fé við, að koma
öllum skólunum fyrir í menta-
skólahúsinu.
Reksturskoátnaðu r báskólans,
verður ekki meiri en svo, að nema
(Framh. á 7. bls.J
Botninn á málkönnunni
þarf nokkurt rúm, þess
vegna eru Stephens mál-
krúsir hærri ,en venjulegt
er. Þér fáiö ávalt rcttan
nueli þegar Stephens nafn
er á krúsunum.
Þíi8 þarf «8 mála fbú8arhiís y8ar og
útihús. Húsin falla í yer8i ok þér tap-
'8 fé nie8 hverjum degi sem húsin eru
látin standa ómáluð.
Látið oss segja y8ur, hvaö það er ódýrt að mála,
cg vernda algerlega ítúðarhús og útihús. Vér biðjum
yður að segja oss, hvað húsin eru stór og vér skulum
senda áretðanlega áætlun. Þegar þér sjáið
verðið munuð þér sannfærast um, að það er
alls enginn hagnaður að láta húsin óraáluð,
háð áhrifum regns og veðrabrigða.
Vér viljum lítta sega yður, hversvegna
er hvggilegt að mála með Stephens máli —
málinu sem œfSit Vesturlands milarar hafa
búið til samkvæmt 27 ára reynslu, málið,
sem búið er til úr hæfilega miklu af Mani-
toba Lutseed Otl og hreinu litarefni, sem
nauðsynlegt er til að standast 100 stiga sum-
arhita og 40 stiga vetrarfrost. Þér sýnið
vizku yðar, þegar þér verndið hús yðar með
Stephens máli — „málinu sem lifir lengst. “
Skrifið eftir fróðlegum bæklingi No.
og litarspjöldum.
Góðir járnvörukaupmenn geta afgreitt
pantanir yðar,
G. F. STEPHENS & CO., LIMITED, WINNIPEG, CANAI-
PAINT AND VARNISH MAKERS.
jPAíNT
rir
GóÖ verðlaun gefin , 9kiftum fy
Royal Crown sápu „fcoupoNs
DRENGIR! ef þiö eruö ekki aö safna þeim þá byrjiö í dag.
Dragiö þaö ekki.
Baseball Gloves
Og
Baseball Mitts
úr ágætis efni
fyrir 200 umbúöir
hver.
ADDRESS:
Royal Crown 8oap, Ltd.
premiudeildin Winnipeq, Man.
IsUor Plumber
G. L. STEPHRNSON.
118 Nena Street.--Winnpeg,
NorVan við fyrstu lút kirkju
LEITIÐ
beztra nýrra og brúkaðra
Húsgagna,
og annara nauð-
larnvöru, synlegra búsá*
-w* • ,, halda
Leirvöru
—hjá—
THE WEST END
New and Second Hand
STORE
Cor. Notre Dame & Nena
Miklar birgðir af
byggingavöru.
Fáið að vita verð hjá mér á
skrám og lömum, nöglumog pappa,
hitunarvélum og fleiru.
H. J. Egqertson,
Harðvöru-kaupmaður.
Baldur, Man.
um
Agrip af reglugjörð
heimilisréttarlönd í [Canada
N orðvest urlandinu.
CÉRHVER manneskja, sem fjölskyldu
hefir fyrir að sjá, og sérhver karlmað-
ur, sem orðinn er 18 ára, hefir heimilisrétt
til fjórðungs úr „section" af óteknu stjórn-
arlandi í Manitoba, Saskatchewan eða Al-
berta. Umsækjandinn verður sjálfur að
að koma á landskrifstofu stjóruarinnar eða
undirskrifstofu í því héraði. Samkvæmt
umbeði og með sérstökum skilyrðum má
faðir, móðir, sonur, dóttir, bróðir eða syst-
ir umsækjandans, sækja um landið fyrir
hans hönd á hvaða skrifstofu sem er
Skyldur. — Sex mánaða ábúð á ári og
ræktun á landinu í þrjú ár. Landnemi
má þó búa á landi, innan 9 mílna fráheim-
ilisréttarlandinu, og ekki er minna en 80
ekrur og er eignar og ábúðarjörð hans eða
föður, móður, sonar, dóttur bróður eða
systur hans.
f vissum héruðum hefir landneminn, sem
fullnægt hefir landtöku skyldum sínum,
forkaupsrétt (pre-emtion) að sectionarfjórð-
ungi áföstum við land sitt. Verð $3 ekran.
Skyldur:—Verður að sitja 6 mánuði af ári
á landinu í 6 ár frá því er haimilisréttar-
landiö var tekið (að þeim tíma meðtöldum
er til þess þarf að ná eignarbréfl á heimilis-
réttarlandinu, og 50 ekrur verður að yrkja
aukreitis.
™Landtökumaður, sem hcfir þegar notað
heimilisrétt sinn og getur ekki náð for-
kaupsrétti (pre-emption) á landi, getur
keypt heimilisréttarland í sérstökum hér-
uöum. Verð$3ekran. Skyldur: Verður
að sitja 6 mánuði á landinu á ári f þrjú ár,
ræk*a 50 ekrur og reisa hús, $300.00.vfrði.
1W. W. CORY,
Deputy'of theJMinister of the Interior.
N.B.—Þeir sem birta auglýsingu þessa
íeyfisleysi fá euga borgun fyrir.
THE [DO.MJNION BANK
á horninu á Notre Dame ogNena St.
Höfuöstóll $3,983- 392.38
Varasjóöir $5,300,000
Sérstakur gaumur gefinn
SPARISJÓÐSDEILDINNI
Vextir af innlögum borgaðir tvisvar á ári.
A. E. PIERCY, ráösm.
Kostaboð Lögbergs
Nýir kaupendur Lögbergs, sem
borga fyrir fram ($2.00) fyrir
einn árgang blaðsins fá ókeypis
hverjar tvær af neðangreindum
sögum, sem þeir kjósa sér;
Sáðmennimir .. .. 50C. virti
Hefndin...........40C. “
RániB.............30C. **
Rudolf greifi .. .. 50C. “
Svikamylnan .. .. 50C. “
GuJIeyjan........40C. “
Denver og Helga .. 5«. “
Lifs eBa liðinn.. .. 50C. **
Fanginn í Zenda .. 40C. '*
Afllan Quatermain 50C. “
Orval af-
■" —lifandi blómum
Agætlega fallin
til skrauts og prýöi
The Rosery Florist
325 Fortage Ave.
Tals. 194 Næturtals. 709
Lögmaöur á Gimli.
Mr. F. Heap, sem er f lög-
mannafélaginu Heap & Stratton
í Winnipeg og Heap & Heap í
Selkirk, hefir opna8 skrifstofu a6
Gimli. Mr. F. Heap eöa Björn
Benson verSa á Gimli fyrsta og
þri8ja laugardag hvers mánaöar
^sveitarráösskrifstofunni.
THOS. H, JOHNSON
íslenzkur lögfræðingur
og málafærslumaður.
SKRIFSTOFA:— Room 33 Canada Lieí
Block, suðaustur horni Portage & Main
m UtanXskrift:—F\OJ3o^^56 ^
TaLSÍMI 423 WlNNIPEG'
•H-I*.|. 1 1 1 .H-j H-H-I--H-M I I l,
Dr. B. J. BRANDSON
Office: 650 William Ave.
Telephone: 89.
Office-tímar: 3—4 og 7—8 e. h.
Heimili: 620 McDermot Ave.
Telephone: 4300.
Winnipeg, Man.
■I-M-I-M-H-H-M-I-H-M-m I M
Dr. O. BJORNSON
Office: 650 William Ave.
Telephone: 89.
Office-tímar: 1.30—3 og 7—« e.h.
Heimili; 620 McDermot Ave.
Telephone: 4300.
Winnipeg, Man.
•H-l* I ! I I I 'H-I-I-l-I-I 11 111 ||i
I. M. CLEGHORN, M.D.
læknlr og jflraetmuaður.
Hefir keypt lyfjabúBina á Baldur,
og hefir Því sjálfur umsjón á öll-
una meBulum.
Kllznbeth St.,
BALDUR, - MAN.
R.S.—lslenzkur túlkur vlð hendlns
hvenser sem þörí gerlst.
-H-I' I 1 l 'H-l-H-VH-b I ■! ■!■ I I 1 t
Dr. Raymond Brown,
sérfræ8ingur í augna-eyra-nef- og
hálssjúkdómum.
826 Somerset Bldg. Tals.7262.
Cor, Donald & Portage
Heima kl. io-i 3-6
J. G. Snædal
tannlœknir.
Laekningastofa: Main & Ðannatyne
DUFFIN BLOCK, Tel. 5302
A. S. Bardal
121 NENA STREET,
selur líkkistur og anaast
am útfarir. Allur útbún-
aöur sá bezti. Ennfrem-
ur selur bann allskonar
minnisvaröa og legsteina
Telephona 3o«
JAMES BIRCH
KLÓMSTURSALI
hefir úrval af blómum til líkkistu
skrauts.
,Tals. 2638 442 Notre Dame
HUBBARD, HANNESSON &
ROSS
Iögfræðingar og málafærslumenn
10 Bank of Hamilton Chambera
WINNIPEO.
TALSIMI 378
H V A Ð
hafið þér hugsað yður með legsteininn
sem þér hafið lofast til að kanpa, ea
sem alt af hefir fallið í gleymskunnar
haf, og látið eitthvað annað sita í fyr-
irrúmi. Þér ættuð nú ekki að láta
gröfina vera lengur ómerkta þar sem
þér getið aú keypt steina með 2j perc.
afslætti. Þetta niðursetta verð hefir
gert það að verkum að margir hafa
og þér ættuð ekki að draga þaþ lengur.
— Komið og talið við okkur.
A. L. McINTYRE
Dep. K.
Notre Dame & Albert,
WINNIPEG, - MANITOBA.
*« i • ± % •.'
»»»»»» • 9 » » t-»Al ♦ j Dj T

■m

Merrick Anderson Mfg. Co.
4
HOT AIR
HEATING,
JARNÞYNNU-SMÍÐI
258NenaSt
uteis.
Talsími6 okkur og
vi8 skulum senda
Furnace-mann okk- w
ar til aö gera samn-
inga.
Tals.7632
:r7-rrm-mTT;

; I-U.LVAIZJ.!. J)