Lögberg


Lögberg - 03.11.1910, Qupperneq 3

Lögberg - 03.11.1910, Qupperneq 3
LÖCBEBG, FIMTUOAGINN 37. OKTÓBER 1910. Ím Kaupmannahafnar - Tóbaksduft Hið bezta munntóbak sem búið er tíl Hvert sem þér takið það í nefið eða tappí yður mun yður falla vel sterki, þægilegi keimurinn. NATIONAL SNUFF COMPANY LTD. 900 St. Antoine St., Montreal. Sólaxljósið .Sólin. er ljósgfjafi, og um lei5 ílí%jafi vor jaröarbúa. ií>aö er q- niögulegt að hugsa sér aS dýr eða jtirtir þroskist eðlilega í niða- .myrkri. I>að er hægt að færa rök að því .að .tegundirnar bcsytast þegar þær iá ekki að njóta .ljóssins. Litið skorkvikindi, sem maurarnir hafa miðri í þúfum síuum að húsdýri,; ■er blint. I>að þarf ekki augnanna við í myrkrinu, en í þess stað hefir íþað mjqg næmar fálmstengur. Sama er að segja um fjöldann annan .áf-£jmádýru,m «r lifa í kalk- ateinsholum í Mið-Evrópu. I>,að er æfagömul eú hugmynd, að jafn voldugt náttúrnafl, eins og ljósið er, mundi hafa mikla þý.ðingu að því er heilbrigði manna snerti, og þegar ii fornöld komust meöíi að raun ran það, að það var mjög heilsusamlegt og batavænlegt. í sumum sjúkdómum, að láta sjúklinginn baða sig í sól- skininu. Á miðöldtiíntm féll þetta í gleymsku, eins - og svo margt amv að. Þuð er fyrst. á næstlitónni, öld að menn tóku að kynna sér æðli .og eiginleika ljóssins- Til þea« ,að ;geta skilið notkun ljóssins í læknisfræðilegum efnum, verða men» að iminsta" koeti að þekkja hetztu eiginleijka þess. Ef sólin fiktn á glerstrending í ljóshjálmi, sýá menn oft á veggn- um andspaanis mislita ljósrijk. Litimir eru cautt, irauðgult, gmh. grænt, blátt , ándigó iS>g fjólublátt. Þetta er nefnt .litgeislaband sólar- ..jóssins. Ljósið brotnar á gles.trendingn- ,-ttm og leysist suiudur í s'ma frum- Jlhita. Þessir frnanhlutar eru k séthverju ljósi sena vér þekkjum, alt .frá sólarljósinu ,að oliuljósinu, ep -sambönd littegundanna jýmisleg, eftir eðli hvers ljóss um sig. E!n enn ,{remur er þess aið gerta, að fyrir utan þá liti Ijósgeislahands- ins, s«ta vér fáum séð o«eð þerum augum, eru tveir geislar onn, «inn hvoru megin ljóegeislabandsins; íwnar diíam-rauður og hiraa dökk- fjólublár. Ljósgejislarnir, þeim megia sem rauða ráki.p er, erui aðallega hitun- I argeislarnair, en hinir, sem eru. sama megin og fjólubláu litimir, hafa i 6ér efnafræðilega eiginleika. Síðamefndu geislarnir eru þeir, sem við lækningar eru notaðir, og þeir eru þeim mun sterkari, sem na r röndinni kem«r. Við ljósrannsóknir komast menn að raun um á hve góðum rökum sú gamla skoðun var bygð, að heilnæmast væri að hafa sem' mesta birtu og sólskin í híbýlum sínum; rg í annan stað, að ljósið rrtá nota fil að lækna að nokkm eða að öllu Jeyti nokkra sjúkdóma, og að það er óumræðilega heilsusamlegt fyr- ir þá sök, að það banar mestu kynftrum af gerlum. if-£,ð ær æinkum .að því er hið síðastnefnda atriði snertir, að þekking inanna hefir vaxið stór- um. Það hefir sannast, .við marg- ar efnalræðilegar rannsóknir, að ýmsar tegundir gerla deyja þegar sólar'jósið hefir skinið á þá nokkrar klukkustundir. En úti undir berum himni, í jjörðinn’ víða, geta menn hugsað j sér að séu ógrynni gerla, er sólar- geislarnir fá ekki náð til. Tilraun,- ir, sem geriðar hafa verið úti við um að eyða gerlum, er þvi mjög e 11' rrektarverðar. Menn hafa t. a. m. látið gerla í ryk á götum úti og eftir að sólin hafði skinið á þá nokkrar klukkustundir, voru þeir dauðir. Menn hafa látið hráka tæringar- veikra manna þorna i léreftsklútum og breitt klútana síðan út í sólskin. Þó að gerlarnir væru varðir hráka- sliminu þoldu þeir ekki sólarbirt- una í meir en 24—30 klukkustund- ir. Ytraborð samgurfatnaðar mól hreinsa á sama hátt, en það leiðir af sjálfu sér, að sólargeislamir ná ekki til óhreininda sem þar fyrir innan kynnu að vera. Einn merkilegur eiginleiki sólar- ljóssins er það, að þa« getur kom- ist niður í gegn um æði djúpt vatn, og það einmitt fjólubláu geislarnir, þeir sem drepa gerlana, en hitunar geislamir, þeir rauð- leitu, komast ekki nema skamt nið- •ur. Það er undír hreínleik vatns- ine komið, hvað djúpt geíslamir komast niður í það. Viö rannsóknir, sem gerðar liafa verið með ljósmyndaplötum, er sökt hefir verið mjög djúft níður ií vatn, hafa menn komíst að raun mm að ljósgeislarnir geta komist •mjög djjúpt niður. Þeir verka og á fferia rí .djúpu vatni. Þó aS gerl- um hafi verið sökt tveggja metra djiúpt ofan í tært vatn, hafa verk- anir sólarljiSssins verið því nær jafmjterkar á þá. En jafnvel í skolpi sem kemur úr sorpræsurn drepast gerlar við áhrif sólarljóssf- ins. Úr sorpræsinu í Neapel hafa veríg fyltar gderpípur. Helmingur af hverri pípu var vafinn svörtum pappír, en á hirm helminginn var sólarljósið látig verka. í þeim pípum, sem sólarljósið náði að streyma á óhindrað, drep- íist helmingur allra gerla á tveim klukkustundum, en eftir sex ldnkkustundir voru þar allir gerl- ar dauðir. En í þeim glerpípunum sem svarti pappírinn var utan um, og sólarljósið náði ekki til, fjölg- aði gerlunum í sífellu. Sama hefir reynslan orðið í ám og stöðuvötnum, er rennur í úr sorpræsum, og er það þó sumstað- ar ekkert smáræði. Það er t. a. m. sagt, að í Signufljóti á Frakklandi séu um 300 gerlar Í tenings centi- metri vatns áður en fljótið rennur inn í parísarborg, en eftir að sorp- ræsum bæjarirts hefir verið veitt í það, þá er i sama rúmtaki vatns um 200,000 gerlar. Það hefir ver- jð athugað í sumum fljótum, er sorpræsum er veitt í, hvað skjótt gerlasægurinn niinkar í vatninu. Áin neðan við Bern í Sviss er tiu sinnum gerlaauðgari rétt neðan við borgina, héfdur en ofan viö hana, en á fimm klukkustundum drepast gerlarnir i vatninu, ef glatt sólskin er. Það diggur í aug- um uppi, að þessi “Ijósræstun” er eitthvert hið mikilvægasta atriði í öllum heilbrigðismálefnum, því að að eins þess vegna verður aUðið að losast við sorp í bæjunum með því móti að veita þvi út 1 vötn og ár. Þessi ræsting verður og með þeim liætti, að nokkuð sezt á botn- i-in, en yfir höfuð er birtan,-sólar- ljós’S, auðvel '.ista. ódýrasta og á- hrifamesta varnarmeðal mannlegr- ar heilbrigði, sem til er, einís og frnskur eðlisfræðingur nokkur hefir komist að<orði. Hollur klæðnaður. Eötin eru ætluð mönnum fyrst og fremst til skjóls og hiífðar fyr- ir kulda og vindi. Það v.ita allir. Hitt er mörgum miður kunnugt, hverr.ig það verJður. Sumir ætla að fötin ei'gi að halda hitaniun í líkamanum, en efníð sem er í fatn aði vorarn, er þó betri hitaleiðari en loftið. Það er ekki .dúkurinn sjálfur sem er í fatnaði vorum, er hlífir oss við kuldanum, heldur loítið, sem er 1 milli þráðanna í dúknum og í milli fatanna sjjálfra. Eoftið er vondur hitaleiðari, svo sem kunnugt er, og það tálmar því að hitinn leiti brott úr líkamanum. En hvers vegna þurfum vér þá á fatnaði að halda til að halda oss hcitutn ? Er ekki gnægð lofts um'- hverfis oss? Svo er að vísu, en loftið er létt- ast, eins og menn vita, þegar það er heitt, og mundi leiðast brott smátt og smátt, er þa* ylnaði af líkamshitanum, ef fötin tálmuðu því ekki. Merki þess sjáum vér, þegar hitagufu leggur upp af skeptium, þegar þeim er heitt í köldu tveðri. Heita loftið stígur npp, en kalda loftig kemur í stað- inn að neðan, og ])|anuijr smá- kólnaði líkaminn, ef ekki væri við gert, þrátt fyrir það þó loftið sé slæmur hitaleiðari. En fatnaðurinn má þó ekki vera loftheldur, því að þá verður loftið sem þar lokast inni, þrungið af vatnsgufu þeirri sem streymir út úr likamanum, svo að lofthdda rúmið fyllist. Hitastigs jafnvæg- ið er að mestu leyti komið undir vatnsgufuleiðskinni, og vegna þess verður það auðskilið, að hinar verstu afleiöingar geta orðið af því að hafa slíkt lofthelt lag utam um líkamann. Gigtin, þessi hvimleiði og við- fangsilli sjúkdómur, er oft því að kenna, að mcnn skortir þekkingu á því að búast hollum fatnaði. Gigt kemur oft af dragsúg og vindi- Hvaða fatnaður er hent- ugastur til að tálma víndi og drag- súg að komast að líkamanum? 'Það hlýtur að vera það fatnaðar- efni, sem er lausofið og loft kemst auðveldlega i gegn um: ullarfatn- aöur. Sumir klæðast þykkum ull- arfötum, þegar hráslagalegt er 1 veðri, ganga í ullarfóðruðum ytri- treyjum; brúka peysur í sjóferðír og þ. u. I. En slíkt leiöir fyr eða síðar af sér gigtveiki. Fóöur í ut- anyfirfötum ætti því að vera sem þéttast, bómullardúkur eða annað þétt efni, sem vindur næðir ekki í auðveldlega gegn um, En þess verður samt að gæta, að hugsa ekki alt of mikið um þéttleik fatanna. svo að þau verði alger- lega loftheld og rúrnið í milli þeirra verði of þrungið vatnsgufu. Ef sá maöur er skoðaður, sem gengið hefir í alveg loftheldri regn kápu eða skinnstakk eða þ. u. 1., þá er hvorki líkamshiti þess manns eða hjartsláttur eðlilegur. Loðföt mega ekki vera alt of þett, og ekki heldur þröng, og mikið hollara að hárið snúi að líkamanum heldur en holdrosan. Andlegur auður. Tilfinnanlegt er það mjög þegar vér verðum þess varir að hlé verð- ur á vorum andlega þroska. Þegar vér finnum það ljóslega, að oss miðar ekkert áleiðis í andlegum skilningi, heldur jafnvel aftur á bak. S'íkt ástand verður mörgum manni tilfinnanlegt þvi að lífskjör- 1 Vf/ vf/ VI/ Vf/ The Stuart Machinery Co., Ltd. VI/ v» I "WIETlsriPEG, Vf/ f I/ 764-766 Main Street. MAISTITOBA The ilwaukí Concrete Mixer. I VI/ V»/ BY6G1NGAM ENN! Leitið upplýsinga um verð á vélum af öll- um tegundum sem þér þarfnist. Phones 3870, 3871. /»v /»V ns $ £ in eru þvi miður svo oft þannig, að ekki má annað verða. Og hvers vegna? Vegna þess að æfikjörum mjög margra er þannig háttað, að þeir þurfa að vinna baki brotnu fyrir þörfum lrns líkam- lega lífs, og fá því lítið tóm t;l að auöga anda sinn. Þess eru mýmörg dæmi, að ágætir hæfileik- ar hafa farið forgörðum i striti ag stríði fyrir daglegu brauði. Eíkamleg ofþrælkun og áhyggjur' i sambandi við hana, eru allra lík- legastir til að eýða og deyfa næm- ustu og beztu andlegar lífshrær- ingar manns og þær sem mest eft- irsjá er að. Margur verður að þagga niður hjá sér rómmýkstu raddir sálarinnar, fegurstu von,- imar og rikustu eftirlanganir til þess að geta háð baráttuna fyrir hinu líkamlega lífi. Þetta er hin raunalega og margkunna sigurför búksorgarinnar. En þá er að þvi að spyrja að sjálfsögðu: Hvernig á að fara að því að veita meira Ijósi. meiti gleði, meiri ánægju inn i líf þeirra manna, sem þannig er ástatt fyrir, að þeir þurfa að vinna baki brotnu og hafa alla æfi haft tíma af skorn um skamti til að leita sér að and- legum auði? Þessari spurningu 'höfum vér nýlega séð< svarað á þessa leið: Notaðu allar tóm- stundir þínar til lesturs — til að 'lesa góðar Ixekur. Og það ráð verður ekki oflofað. •Góðar bækur eru vinir sem í raun reynast. Þær eru uppspretta and- legra auðæfa. Þær eru ráðgjafar, þær eru fræðarar, þær eru lindir ■reynslu og vizku. Þær geta bæði glatt og grætt — alt eftir þvi hvað menn kjósa. Og það eru til bækur, sem öllum mega henta, ungiim og gömlum, konum og körlum, á hvaða þroska- stigi sem eru, og hvaða andliegar eftirlanganir, sem menn hafa. En mikilvægasta gildi bóka er það, að þær eru öllu öðru betur fallnar til að viðhalda og auka við auðlegð niannsandans. Oft verða menn þess varir, en stundum ekki, að kstur góðra bóka er sú hressing og hugsvölun, sem er svo afar- þarfleg og blátt áfram ómissandi í voru stöðuga striti fyrir jarð- neskum þörfum. Lestur góðra bóka er öruggasta ráðið við því að sú raunalega stund renni upp, er vér finnum, að vor andlegi þroski liefir numið staðar og afturförin tekin að koma í ljós. Og lestur góðra bóka er öruggasta ráðið til að tendra nýtt ljós og nýja gleði í brjóstum þeirra sem andstætt eiga, og lestur góðra bóka gerir hvem og einn að betri og nýtari manni í sínum verkahring. Stj ómmálaspár. Stjórnarformaðurinn á Spáni, Senor Canalejas, er öruggur um Spánarkonung og völd hans, og fullyrðir, að lýðveldissinnar geti enga von gert sér um að komast til valda af þvi að þeir só alger- lega tvístraðir. Það má vel vera, að svo sé, en jafnvel miklir menn ög vitrir reynast ekki ávalt sann- spáir. Beaconsfield lávarður rit- aði landstjóra írlands, skömmn áður en hann beið seinasta ósigur- inn, og færði þar fram rök fyrir því, hvers vegna hann hlyti að vinna við kosningamar, er þá færi í hönd, — og það með miklum meirí hluta. Annað skýrara og nýrra dæmi mætti taka, þar sem Senor Branco, fyrv. utanríkisráð- gjafi í Portúgal er. Eitthvað degi eða tveim áður en stjómarbylting- in varð í Portúgal, og horfurnar voru ón,eitanlega orðnar ískyggi- legar, þá sagði hann við tíðinda- mann “Daily Chronicle” (Xondonj að stjórnin myndi ekki hika við að beita grimmilegum refsingum, ef lýðveldissinnar gripi til vopna. “Konimgurinn er ákaflega vinsæll um alt land”, sagði hann ennfrem- ur með mikilli áherzlu. “Herinn og flotinn fylgir honum einhuga, en skyldi það reynast ófullnægj-' andi, þá á stjómin völ á öðram liðsafla til að skifta við uppreisn- armenn, og mún ðkki hika við að nota sér það.” — Daginn fyrir seinustu alþingiskosningar á ís- landi, var það fullyrt í einu blaði, “að frumvarpið sigraði”, og þeir menn allir taldir, sem blaðið vissi að sigruðu. Meir en helmingur þeirra féll næsta dag. Einsamall á Kalda- dal. I. 'hokan. Þokan í þéttum flókum þvælist um holt og barð. Kyssir mig kalt á hnakkann kaldinn um Flosaskarð. Margt býr í myrkri þoku mannlausum fjöllum á; huga minn grípur geigur, sem get eg ei komist hjá. Okið er alt 1 villu; ilt þeim, sem rata skal.— Ógnandi gapir í austri opið á Þórisdal. Nú er sem eitthvað nálgist norðan um Skúlaskeið. Flakka þar vondar vættir? Veita þær eftirreið? Bein nokkur, blásin og skinin, bak við mig reiði’ eg enn; þeir elta þó aldrei beinin í alvöru Hellismenn? Ég held hann sé skygn, hann Skjóni; á skeifurnar stígur hann fast og reisir upp hausinn og hlustar og horfir í þokuna hvast. Og Bleikur minn, blessaður klárinn, þér beygur í huga er. Eg heyri og finn undir hnénu hve hjartað berst ákaft i þér. Þ’okan er þétt eins og veggur, þreytandi vit og sans. Alt skælist í skripaimyndir og skoppar í helviskan dans. II. Þokunni léttir. Þokunni léttir, það lýsir langt yfir bygð og sveit. fagurt er suður til fjalla; . fegra jeg aldrei leit. \ Hátt yfir öllu hvelfist himinsins 'bláa tjald. Ljómandi er sól yfir Súlum, sorti við Skarðsheiðar-fald. “Skjöldurinn bungubreiQur” blikar með ótal svell. Standa í mildri móðu myrkblá hin lægri fell. Glepjandi, svekkjandi sýnir, svipir, er þokan fal, það hefir alt saman oröið eftir á Kaldadal. III. Egxlsáfángi. Hér áði hann átján sumur, — hin efstu grös eru bezt; og aldrei lét Egill sér segjast, þótt árlega misti’ hann hest. Efsta áfangastaðinn áskilja tröllin sér; taka þau toll, ef þau vilja; tröllunum hlyntur jeg er. Kjarngóði tröllateigur, trausts mun jeg leita þér hjá. Bítið þið hérna, hestar! Heiðnin við skap mitt á. G. M. — Lögrétfð. Samtökbœnda. Grain Growers’ félagið hefir nú komið á fót útibúum í flestum fjöl mennustu bygðarlögum í Vestur- Canada. Ný útibú eru stofnuð í hverri viku óg félaga tala vex með degi hverjum. Sambandsfélag Grain Growers i Vesturlandinu er að verða eitthvert voldugasta santt- vinnufélag í heimi. Félagið má þó heita komungt, og hefir ekki fundið til afls síns fyr en nú, og er að eins að byrja að koma fram réttmætum kröfum við landsstjórn- ina og gagnvart öðrttm félögum. En áhrif félagsins komu greinilega í ljós 1 sumar, þegar skoðanir og óskir bænda í sléttufylkjunum voru fram bornar fyrir stjómarformann Canada. Svo fastlega mæltu þeir í móti hátollastefnunni að það hef- ir ekki einasta haft áhrif í Canada heldur um allan heim. Kröfur þeirra hafa vakið afarmikla eftir- tekt, ekki einasta i brezka veldinu, heldur og mörgum öðrum löndum. Áhrif þessa félags hlytu að verða miklu meiri en þau em, ef allir bændur yrðu samtaka, eins og þeir ætti að verða. Hversvegna skyldi þeir ekki vera samtaka? Hvað fjárhagshliðina snertir, þá hefir félagið haft afarmikil álirif á kornverðið ,og með því að stofna félag sín á milli, Grain Growers Grain félagið, hafa þeir getað út- vegað hverjum bónda $25 til $30 meira fyrir hvem hveitivagn, held- ur en þeir gátu fengið fyrir fáum árum. Þenna ávinning hafa allir komyrkjubændur hlotið, hvort sem þeir vom í félaginu eða ekki. Verð á brauöi hefir þó ekki hækkað, en ■uinboðslaunin hafa lækkaö um það sem bændur fá nú meira en áður. ÍÞess vegna ætti hver bóndi aö finna hjá sér löngun til þess, að ganga í félag þetta og hjálpa því. Félagsskapur bænda var ekki öfl- ugur í Ontario eða Manitoba árið 1906, en þó fengu bændur afstýrt því, að hátollur FieHings yrði að lögum, og spöruðu bændum 1 Vest- urlandinu rúml. $5,000,000. Nú em samtökin oröin svo öflug, að reynt verður enn til að draga úr tollinum, svo að bændur spari ^>20,000,000 arlega. Ef enginn félagsskapur væri með bændurn, yrði eng'in toll-lækkun. Er þá fé- lagsskapur þessi einskis nýtur? Með samtökum hefir bændum tek- ist að fá kornhlöður i Manitoba, sem era fylkiseign, svo þar er öll komhlöðu einokun brotin á bak aftur. í Saskatchewan hefir bænda félagið farið fram á það sama við stjómina. Bændur i Alberta hafa orðið samtaka um að heimta sann- gjamt flutningsgjald undir kom sitt til B. C. og selja það þar. Sir Wilfrid Laurier hefir lofað að binda enda á alt kornhlöðufélagap rán og gefa út lög um samvinnu- félagsskap. Alt er þetta að þakka félagsskap bænda. Er þá þessi fé- lagsskapur ómaksins verður? — Bændur í Vesturfylkjunum vilja að stjómin eigi og annist Hudsons flóa brautina. Ef samtökin eru nægilega sterk, þá geta bændur komið sínu fram. Getur nú nokk- ur skynsamur bóndi skorast undan að ganga t þetta félag? Það kost- ar hann $1 á ári. En hann fær $25 til $500 í aðra hönd eftir at- vikum.

x

Lögberg

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.