Lögberg - 27.07.1911, Blaðsíða 4

4-
LÖGBERG, FIMTUDAGINN
27. JÚLÍ 1911.
LÖGBERG
GefiO lit hvern fimtudag af The
ColUmbí/v Prbss LíMITED
Coroer William Ave. & Nena St.
Winnipeg, - - Manitoba.
STEF. BJÖRNSSON. Editor.
J. A. BLÖNDAL, Bu»ine»« Manager.
UTANÁSKRIFT:
Tk-COLl'IBU PKESS Ltd
P. O. Box 3084, Winnipeg, Man.
UTAN/ÍSKRIFT RITSTJÓRANS.
EDiTOR LÖGBERG
P. O. Box 3084, Winnipeg, Manitoba.
TELEPHONE Garry 2156
Verð blað»ins: $2.00 um árið.
kom og glögt fram á ársfundi ina til eignar og umráöa, og fé-
t>jóðræknisfélags Canadamanna, j lagiö afsalaði sér þeim réttindum,
sem nýskeð var haldinn hér iisem ÞaS hefir á 'í*™ atvinnuvegi
Winnipeg.
Þar var t. d. stranglega mót-
mælt þeim aðdróttunum sem klingt
hafa við um “útlendingana”, að
]>eir hirtu ékki um að senda börn
sín í alþýðuskólana; mótmæltu því
næstu 15 eða 16 árin. Það — og
það eitt virðist mæla með kaupun-
um. En eru þessi hlunni.ndi $22,-
500,000' virði? Á því virðist mik-
ill vafi, því að sextán árum liðnum
getur bærinn átt kost á að kaupa
strætisvagnaútgerðina eftir mati ó-
vilihaMra manna, og á því verði.
Þjóðræknisfélag Can-
adamanna.
f* V'ísirinn að þjóðræknisfélagi
Canadamanna varð til fyrir eitt-
hvað átján árum austur í Hamil-
ton. Fáeinum mönnum, sem
komu þar saman eitt sinn datt í
hug að mynda félag sín á milli,
til að glæða ræktarsemi hjá íbú-
um Canada til þessa lands, sem
er föðurland sumra þeirra, eða
allra, sem hér eru fæddir, en kjör-
land hinna, sem hingað hafa flust
frá öðrum löndum, og kosið sér
hér framtíðarheimili.
Þetta fólk er af ólíku bergi
brotið eins og allir vita, en stofn-
endur þjóðræknisfélagsins litusvo
á, að vert væri að stuðla að því,
að reyna að sameina .þetta ólíka
safn þjóðflokkanna um það að
láta þeirn þykja vænt um landið,
sem þcir hefðu kosiö sér til fram-
tfðar heimilis og glæða hjá þeim
ræktarsemi til þess, það væri1
fyrsta og sjálfsagðasta skilyrði
þess, að hér gæti myndast mikil,
dáðrík og öflug þjóð.
Það hefir ekki borið rnikið á
starfsemi þessa félags fyr en nú á
seinni árum, og einkum er það
síðastliðið ár, að það hefir fengið
byr undir báða vængi. Félags-
deildirnar eru nú orðnar milli
kennarar vi'S alþýSuskólana og að-1 sem verður fyllilega sanngjamt.
standendur barnalheimila hér íj p>ví neitar enginn, að strætis-
Winnipeg. í annan stað var því vagnafélagið rekur hér mjög arð-
haldið hiklaust fram, að það væri vænkgan atvinnuveg og þaS væri
v- r mikils vert, at5 einokun þess yroi
rangt aS vi la a or 1 oreign i afnumin og bærinn starfrækti bæSi
um Canadamenn, sem væru or®nir j strætisvagnana hér í Winnipeg og
brezkir borgarar; eftir aS útlend- -eldi rafmagn til ljósa, hitunar og
ingamir stigi hér á land, þá litu véla viS kostnaSarverSi svo sem
tíðkast um starfrækslu á atvinnu-
vegum sem eru almennings eign.
En þegar verið er aS koma slíkum
framkvæmdum til vegar verða
þeir svo á, aS þeir vörpuðu frá sér
réttindum hins upþrunalega ætt-
lands síns, og væntu í staSinn aS
verða aðnjótandi þjóðréttindanna
hér í landi. Þau gætu þeir öðlast
og öSluSust þau flestir, eftir
þriggja ára dvöl, og eftir að þeir
hefSu öðlast brezk ]ægnréttindi í
Canada, ætti engan greinarmun að
gera á þeim og öSrum löghlýSnum
borgurum þessa lands.
Þessi ummæli mikils metinna
fulltrúar almennings, hvort heldur
eru borgarstjórnir, fylkisstjórnir
eða rikisstjórnir að gæta þess, aS
reisa sér ekki hurSarás um öxl.
ÞaS væri auma útreiðin, ef bœrinn
gæfi svo mikiS fyrir útJgerS stræt-
isvagnafélagsinS. aS hann gæti
hvorki veitt betri starfrækslu stræt-
isvagna eSa ódýrara rafafl til lýs-
ingar, hitunar og véla, heldUr én
‘trætisvagnafélagiS hefir þegar
borgara Canada eru útlendingun- selt, neyddist til aS halda öllu 1
um réttmæt viSurkenning. En auk | sama geypiverðinu um tíu til tutt-
þess mælir heilbrigS skynsemi meðuf ár> ti! l>ess ,risiS lmdir
; , f , f, . . . x okinu, sem hann tok a sig, er hann
þvi, að þaS se ekki vitur egt eSa Lágj eignarhaldi á fyrnefndum at-
líklegt til eflingar almennri þjóð- j vinnuvegum. ViS þetta eru marg-
rækni hjá landsbúum, aS mikill j ir starfsmáíamenn hér í bænum
hópur þeirra heyri sig einangrað- hræddir, og er þaS ekki aS undra
an og eins og skipaS út í eitt þjóS- '|>.ar sem dæmi sliks e™ de§Tinum
„ , ljosari. ÞaS væn alt onýtt nema
felagshormS, e.nkendum meS nafn-|anna* ejns htTeyksli eins og lfal_
inu “foreigners , og það löngu; þráSakauprfineyksliS, endurtæki
eftir að þessir menn eru orSnirjsig, og þaS hér í bæjarstjórninni.
þfcgnar Bretakonungs og hafa ÖSi- AnnaS eins viti ættu menn að láta
ast öll borgararéttindi hér í landi. ! ser aS varnaSi jerSa. Þ.a8 er
---------------- mikils viröi afi koma sem flestum
wy . . »• atvinnuvegum í almennings hend!-
Dærinn og strætisvagna ur ,en þó því að eins að menn
gefi ekki úr sér vitið fyrir það.
Fáift yftur
S HARPLES
Tubular skilvindu
þegar í tipphaíi
Skrifið osseftir . Junk Pile Pictures"
Þær sannfæra yður um, hve fljótt diska
skilvindur og ódýrar skilvindur eru
látnar í skiftum fyrir Tubulars.
Aðrir hafa iært afdýrkeyptri reynslu
að diskar eru ónauðsynlegir í nútíma
skilvindum. og ódýrar skilvindur spilla
verði sínu á ári í rjómatapi.
Hví skyldi pér kaupa dýrt þá reynzlu?
Tubulars skilvindur eru búnar til
með einu aðferð, sem kunn er, til að
komast hjá öllum ókostum annara skil-
vindna Einkaleyfi. \'erður ekki
stælt. Engir diskar Tvöfalt skil-
magn á við aðrar. Skilur fljótar og
helmingi betur. Endist lifs
tíð. Ábyrgst ávalt af elstu
skilvindufélagi álfunnar
Margborga sig með því að
s p a r a
það sem
a ð r a r
eyða
Þess-
v e g n a
ve r ð i ð
þér eigi
ánægðirj
með aðr
ar teg-
undir og
kaupið
lokum Tubular og ættuð að fá Tubular
í fyrstu. Sjáið gæða skilvinduna.beztu
í heimi og biðjið um hana.
Umboðsrnaður vor sýnir yður Tubular
Ef þér þekkið hann ekki, skrifið þá eft-
ir nafni
hans og
>kr if ið
eftír
verðlista
no J43
THE SHARPLES 8EPARATOR CO.
Toronto, Ont Winnipcg:, Man
I
Thc DOMINION BANK 1
SELKIKK U ITDUIf/
• Alls konar bankastörf af hendi leyst.
Spa r i sjóftsdeildi n.
TekiP rtO innlöguin, frá $1.00 aö upphaet
I og þar yfir Haestu vextir borgaöir tvisvai
siunurn á ári. Viðskiftum bænda og ano-
arra sveitamanna sérstakur gaumur gefiru.
Bréfleg innleggog úttektir aágreiddar. Ósk
aö eftir bréfavföskiftum.
Greitkiur tiöfuöstóll.$ 4,000,000
V=rasjíK5r og óskiftur grdCi $ 5,300,000
I Allar eignir...........$62,600,000
Innietgnar sárírteini (lottsr of credits) selé
swm eru greiðanleg um allao heim.
NORTHERN CROWN BANK
AÐALSKRIF9TOFA í WINNIPEG
Höfnðstóll (löggiltur) . . . $6,000,000
Höfuðstóll (greiddiar) . . . $2,200,000
Formaður
Vara-Cormaður
Jas, H. Ashdown
Ð. C- Cameron
STJÓRNENDUR:
Sir D. H. McMillan, K. C. M. G.
(3apt. Wm. Robinson
H. T. Champion Frederick Nation
W, C. Leistikow Hon. R. P. Roblin
J. GRISDALE,
bankastjóri.
félagið.
Dráttarvélar.
Bæjarbúar verSa innan fárra
mlánaöa aö öllum líkimlum kvadd- -----
ir til að skera úr því, hvort ]>eir Verklcgar framkvæmdir aukast
vilji nú kaupa útgerS straetisvagna í hvert skifti sem mönnum tekst
félagsins fyrir $2.50 hvert $1.00 aS ráSa eitthvert nýtt afl í sína
virSi í hlutum þess. YrSi verðiS þjónustu. Líkamsþróttur manna
þá $15.000000, sem greiSa skal í kæmi ékki aS mikk gagni. ef þá
penirfgum, en skuldabréf eru um skorti andlega vfirburSi yfir dýr-
$7,500,000. jin. Þeir eiga þaS Skynsemi sinni
SölutilfcoS þetta er ekki nýtt.jaS þakka, en ekki aflsmunum, aS
Sir William Mackenzie, formaSur þeir drotna yfir dýrunum og hafa
C. N. R. félagsins, bauS þetta íjgagn af náttúru-öflunum. Snemma
MarzmánuSi í vor, þegar frum- hefir þeim lærst aS nota vindinn
sextíu og sjötíu oghöfftu þær árs- varP.iS var [yo/iS °PP, } fylkis- til aS læra skip sín fram og aftur
f j l/ , ,,,• f þmginu um afnam raflysingar ein- um höfin, og vatnsafl hafa menn
fund sinn her 1 Winmpeg - 0iíunar strætisvagnafélagsins hér í kngi notaS. Löngu seinna kemur
unni sem leift. Var svo sagt þar
bænum. Þá virtist
í skýrslu skrifarans aö meftlima- 1 félaginu ráSlegt aS
tala mundi vera um 16,000.
lengi notaS. Ixingu
strætisvagna-; mönmim til hugar aS nota gufuafi
selja útgerS og enn síSar hefir þeim lærzt aS
sína alla eins og hún er. nota rafurmagn margéislega. Á
r . , ... „■ TilboSiS þótti víst fæstum fýsi- allra seinustu árum hefir ný afls-
A fundi þessum hér . Wmnipeg jlegt j byrju,n> og svo mlm enn. uppspretta fengist í hinum svo-
voru fulltrúar frá öllum Samt er bæjarstjórnin þar undan- kölluSu gasolín-vélum, sem mjög
félagsdeildum, karlar og konur, tekning. Nú er svo aS heyra sem hafa rutt sér til rúms seinasta ára-
ogvoruþar rædd helztu áhuga- henni’ J>ví næi- uudantek.iingar- tug, einkum á Frakklandi og í
,, K , jlaust, se orSiS toluvert ahugamal, Vesturheimi, þó aS heita megi aS
mal felagsmanna og ger ar yms- að bærinn taki þessu tilboSi, en þær séu aS einlhverju leyrti notaSar
ar ályktanir er miöuöu til efling- ; engin gild rök virSist hún hafa'nær um allan bfeim.
ar stefnu og starfsemi félagsins. j fært fyrir því, aS þaS sé rétt eSa Kostir vélanna eru margir;
í æskilegt, og ýmsum mikilsmetnum þær geta verið stórar og litlar og
Eitt meS öSru, sem um var talaS borgurum hér í Ixe sýnist boSiS alt verSur nær alstaðar komiS viS.
á fundinum, voru “útlendingarn- annaS en álitlegt og söluverðiS alt Þær eru hafSar til aS knýja áfram
ir.” ÞaS fundar atriSi nær sér- ot gífurlegt, enda líkindi til, aS fcáta og lítil skip, snúa mylnu-
staklega til vor íslendinga, því að félaSis mundi bj,óiSa betra boS ..steinum, lireyfa vatnsdælur, sög-
1 1 1 wt seinna, l)egar þaS sæi, aS beenum unarvélar, breskivélar osr önnur
til þess flokks Canadamanna hof-;væri alvara að taka að sér raflýs„ lik toki. ieð þeim eru flugvélar
um \ér lengstaf verið taldir. Er íngn í kappi viS þaS (strætis- hrevfSar. bifreiðarnar, flutnings-
eigi ófróSlegt aS kynna sér um- vagnafélagiSJ. ^ vagnamir ^trudk.sj og’ dráttarvél-'
mælin. sem fram komu á þessum A það er að Iíta, að skuldir bæj- arnar óTractors j.
fundi viðvíkjandi “útlendingun- ?nns eru al,miklar nú l>e&ar- A þessinn síðasttöldu vélumj
um,” því að þau eru meðal arinars bæJ' ^ umbætur sein-
11 ai tes fullgerð til afnota, Hun mun ustu 5 til 10 ar.
td vor íslendmga toluð. kosta um $4.500,000. Bærinn get- Hér skal ekki fjölyrt um flug-
Það er kunnugra en frá þurfi U1’ l)C?ai hun ei riillbúin fariS aS vélarnar. Lesendum vorum er
að segja, aS orðið “foreigners”, rafm^n td Jýsmgar hita og noikkuS kimnugt um þær umibætur.
eða útléndinear liefir verið viS- 1 ')a,rf ekkiaS San?a sem á ]>eim hafa orðið seinustu
eða utlend.ngar, hetm venð v.S L-viSani,. að samkepn. við stræt.s- tvo arin. ^ ollum. sem hér voru
haft um alla þa þjdSflökka, sem ; vagnafelag.ð um þetta, vegna þess-1 staddir unj sýningarlevtið. hefir
hingaS til Canada hafa fluzt og aö hann a fcetn aflstoð og getur gefist kostur að sjá eina þeirræ og
ekki eru af brezkum ættstofni. !fc ?ylS afls,'ns á ódýrara hátt. sannfærast um, hve fullkomnar1
ÞaS sem hefir aðgreint l>á frá L )f,'la&suls l)art ekkl aS þær eru, þó að þess verði að lík-
■ , ,1;„ . kauoa til þess aS Ixerinn geti ann- indum nokkuS langt að bíða, aS 1
Bretunum, er emkum olik tunga; ast raflýsingu hér. Bærinn þarf ,)ær komi aS almennum notum. En
þessir ínnflytjiendur hafa venð að , þvi ekki að óttast samkepnina, en alt bendir til, að einhvern tíma
meira eða minna leyti vankunn- J aftur á móti mun strætisvagnafé- komi aS þvi. ___________ Bififeiðirnar eru
andi í brezkri tungu, þjóSmáli la£iS h,,rfa Þ^s l3egar fram i sannkallaS furðuverk. Fyrir fáum
Canada, og einmitt sá kunnáttu-' jsæÍ5ir- Þess ve?na er bf®01- fyr,r árn,n voru þær ekki til. BráSIega
skortur hefir verið þfcim mesturi TTT ^n\7hZiré fvriTbæ ver®atþær 5 eigU hvers efnamauns-
, , ,, , , . 1 eginn sagt, ao nagur se tyrir t>æ- Flutningsvagnarmr ésem Eng-
farartahn. 1 framsoknarbarattunm mn aft kaupa. lendingar kalla “Trucks”), eru
hér í landi. Þeir hafa aS sumu Þá er á gassölu-réttindi félags- hreyfSir á sama hátt eins og bif-
I þungar í vöfum, en þó léttari en
; gufukatlar og furSufljótar í snún-
ingum. Þær eru mjög misstórar,
Ime S30 til 45 hestafla hreyfivél
flestar. og geta dregið fjóra til 12
plóga á eftir sér. Pliógarnir era
hlekkjaSir við dráttarvélina og
þarf tvo menn viS plægingarnar.
Annar þeirra stýrir yélinni en hinn
gætir plóganna.
ÞaS leyndi sér ekki, aS öllum
j fanst mikiS um plægingar sýning-
una, því aS hundruS manna flykt-
ust út fyrir bæ til að horfa á þær.
Þessar dráttarvélar hafa marga
kosti frarn yfir• gufuvélarnar, sem
jáður voru notaðar. Þær eru bœSi
jódýrari og léttari og minni fyrir-
jböfn viS þær, því aS við gufuvél-
arnar þarf einum manni fleira til
aS draga kol og vatn, sem naðsyn-
legt er til aS knýja gufuvélarnr.
Sá kostur er og við þessar nýju
dráttarvélar, að þœr geta drfegiS
sáðvélar, herfi og jafnviel “bind-
ara”, og flýtir það ekki litiS fyrir
uppskerunni. Vélar þessar era
jdýrari heldur en tveir góðir hestar,
en þær afkasta margfalt meira, en
viðhald þeirra segja menn ódýrara
en fóSur þeirra licsta, siem geta
unniS á við þær. Það mælir lika
mikið með þessum vélum, aS flug-
ur og mývargur legst svo á hesta
á sumrin, að þeir verða litt viSráð-
anlegir og koma vélarnar þlá að
góðu haldi. Ef mikið liggur við,
mlá líka vinna með þeim nótt og
dag, ef menn eru til s'kifta. Þær
þarfnast engrar hvíldar.
Þeir sem eiga mikið land ættu
að gefa þessum nýju vélum gaurn.
ÞaS þarf vitanlega dálitla þekk-
ing og reynzlu til að fara með
þær, en hver skynbær maður getur
lært það á stuttum tíma.
Þrenn verðlaun voru þessum
vélum veitt hér á sýningunni.
Avery fékk fyrstu verðlaun, Kin-
naird Hayes 2. verðlaun og Inter-
national Harvester Co. 3. verð-
launin.
Nokkrir ísfcendingar munu hafg
reynt vélar þfcssar, bæði í Banda-j
ríkjum og Canada. Lögberg
mundi taka því með þökkum, ef
þeir vildu senda því línu um,
hvernig þær hafa reynst þeim,
hvaða tegund þeir hafa keypt, hvaS j
þær afkasta mikhi og hvaS kostn-
aður verður mikill á hverja ekru.
ar. Um þaS efni hafði dr. Jón
Þorkelsson, rektor, samiS fróSlega
ritgerð, skömmu eftir andlát J. S.
Þessi ritgerð er þó í sumu ítar-
kgri.
Klemens landritari Jónsson rit-
ar um stjórnmálastörf J. S. GóSar
heimildir fyrir ]>eirri grein era í
j Nýjum Félagsritum og AþingistíS-
j indunum.
Prófessor Dr. Björn M. Olsen,
1 rector magnificus, hefir samiS ít-
I arlega ritgerð og góSa um Jón
í Sigurðsson og BólonentafélagiS.
Jón stýrSi því félagi rneir en
i f jórSung aldar og vann því ómet-
[ anilegt gagn.
Þá koma endurminningar um
jjón SigurSsson í fjóram þáttum,
jog eru þeir höfundar Björn M.
Olsen, Þórhallur biskup Bjarnar-
json, Jón Ólafsson og IndriSi Ein-
arsson.
“Minningar” Olsens og Þórhalls
j eru skemtilegar, þaS sem þær ná.
j Þó hefði Olsen að skaSlausu getað
j sparað sér ádeiluorð til mótstöðu-
' nianna sinna, þó aS hógvær sé og
“vel meint”. Þau mætti birta í
sérstakri blaSagrein. Þarna er
; þeim ofaukiS.
“Skrif ’ Jóns Ólafssonar eru
hlægilegar grobhsögur, næsta ótrú-
legar. sem eru mjög óviSurfcvæmi-
legar og minning Jóns SigurSsson-
ar til last9 ef nokkur legði trúnaö
á þau. J. Ól. er þar í hverri línu
aS trana scr fram, sinni vizku,
sinni æfisögu, sinni þekking og
sínum yfirburðiuim yfir Jón Sig-
urðsson, og er gortiS ad nau-
scam”. Þess má geta, aS Jón
SigurSsson hafði nauðalitlar mæt-
ur á Jóni Ólafssyni og li'kir honum
við “pólitis/ka kláðarollu” í bréfum
sínum.
RitgerS IndriSa Einarssonar er
langfróSlegust, og leyfir Lögberg
sér aS birta hana í heiilu lagi.
< Um mentamál kirkju-^
Allskonar oankastörf afgreidd.—Vér byrjum reikninga við ainstaklinga
eða félög og sanngjarnir skilmílar veittir.—Avísanir seldar til hvaðastaðar
sem er á fslandi.—Sérstakur gaumur gefinn sparisjóðs innlögum, sem hægt
er að byrja með einum dollar. Renlur lagðar við á bverjum 6 mánuðum.
T. E. THORSTEINSON, Ráösmaður.
|Corner William Ave. og Nena St. Winnipeg. Man.
L.
félagsins

Bókafregn.
leyti orðiS aftur úrt ekki gfctað beitt að líta. Þeim er öSra vísi háttað reiðir. Þeir eru gerðir úr stáli og
sér sem skyldi, og þeir hafa verið en raflýsingarréttindúnum. Fél. ákaflega sterkir og geta borið
hefir ekki einokun á gassölu. Bær- nokkrar smáfestir á góðum vieguim,
inn getur hvenær sem hann . vill j og í þá má festa aðra vegna, einn j
fariS að selja gas í kappi við strætjeða fleiri, eftir stærð, sem hlaSa
isvagnafélagið. * ÞaS mundi að má flutningi, og eru stórverzlanir j
vÍBu kosta bæinn nokkuS, að byrja og verksmiSjur stórtx/rganna sem!
á gassölu — sumir segja um einajóðast að selja vagna sína og hesta j
miljón doflara — en álitlegra ætti j en kaupa flutningsvagna í þeirra
það aS verSa beldiur en aS kaupa j staS, og þykir þaS meir en svara
af strætisvagnafélaginu á því verði j kostnaSi. Þessa vagna má líka
hæfir til aS öSru lieyti. en til þessa
virSist brezka þjóSirt, sem hér hef-
ir veriS fyrir. ekki hafa tekiS rétt-
mætt tillit fyr en þá nú á síSari
árum, og litiS með hálfgerSri lít-
ilsvirðing, eSa minsta kosti heldur
óvirSingaraugum á “útlending-
ana”; og oft hefir þaS sézt í hér-
lendum blöSum, aS ýmsir miSur
upplýstir brezkir gortarar hafa
viðhaft orSið “foreigners” í niSr-
andi merkingu, eins og þetta væru
einhverjar vanmeta skepnur, sem
stæSu Bretum aS haki í öllum
greinum.
Alt annaS er upp á teningnum
hjá ýmsum mentamönnum þessa
lands, mönnum sem eru orSnir
þess vísari af eigin reynd og ann-
ara, aS þessir “forteigners” margirj
sem nú er um aS ræSa.
jnota út um svieitir, þar sem vegir
bærinn mundi geta fært sér í nyt
þaS rafafl, sem framleitt yrSi í
Point du Bois. Væri þá ekki hálf-
skrítiS, ef bærinn færi aS kaupa
aSra aflstöS, ef ibann getur ek,ki
komiS í ló aflinu, sem fæst úr
þeirri sem hann á?
, .. „ „ , . . , , Einu verulegu hlunnindin, sem
hverjir, en, aS alls engu eftirbatar j bærinn hefði af ,)VÍ að ,kaupa af
strætisvagnafélaginu væru þá þau,
AflstöSin í Lac du Bonnet á aS;eru SoSir-
fylgja í kaupinu. En þarf bær-! IxVks er aS minnast á dráttarvél-
inn þeirrar stöSvar viS? Varla. larnar; þess var lítilsháttar getiS í
Bærin.n á nýrri og betri stöS í j seinasta blaSi, aS margar þeirra
Point du Bois, sem nota má sjálf- voru sýndar hér og reyndar á
sagt um fjölda mörg ár, eSa það; sýningipini. Segist hérlendum blöS-
þótti tvísýmt fyrir skemstu hvort jum svo frá, aS það sé eimhver mikil
fenglegasta sýning þeirrar tegund'
Bretanna. hvorki aS manndómi,
mannkostum eSa hæfileikum. ÞaS
að hann fengi strætisvagnaútgerS-
ar, sem nokkru sinni hafi veriS
haldin um víða veröld, og ber þaS
tvent til, aS margar verksmiðjur
smíSa þær bæði í Bandaríkjum og
Canada, og hér í sléttufylkjunum
er meiri þörf á þeim en víðastj
annarsstaðár, þar sem nóg er hér j
af sléttu landi, sem hentugt er tilj
akuryrkju.
Dráttarvélarnar eru aílstórar og
Skírnir. Tímarit hins isl.
Bokmentafél. Ritst. Björn
Bjarnason. Minning Ald-
arafmælis Jóns SigurSs-
sonar. 85. árg. 2 og 3. h.
Reykjavík 1911.
IJökmentafélagið hét verSlaun-
um fyrir æfisögu Jóns SigurSsson-
ar, er átti að koma út á aldaraf-
mæli hans Enginn varð til að
semja hana. Þetta tvöfalda Skírn-
is-hefti er helgaS minningu aldar- 1
afmælis hans, og kemur í staS j
æfisögunnar. BókmentafélagiS gef-
ur og út bréf hans mleS skýringum,
í tveim bindum. ÞaS verSur stór-
merkileg bók. Hún hefir ekki ver-
iS send vestur um haf enn. Seinna
bindiS mun ekki útkomiS enn.
Fyrra bindinu var útbýtt meSal fé-
lagsmanna í Reykjavík 17. Júní
síðastliSinn.
í Skírnishefti þessu era ljóS
Hannesar Hafsteins og B-Þ\ Grön-
dals, sem prentirð eru í Lögbergi.
—Fremsta ritgerðin heitir; “Frá
uppvexti Jóns SigurSssonar.” Hr.
Þorleifur H. Bjarnason hefir sam-
iS hana af mikilli kostgæfni. Þó
mun þaS eitthvaS fara milli mála,
sem segir um viðurnefni Jóns, aS
hann var lcallaSur “Dala-sýslu-
maður”. Skýring ÞOrleifs virðist
næsíta ósiennileg. Þá er æfi'ágrip
Sigurðar prófasts Jónssonar, föð-
ur Jóns, eftir séra Odd SvEÍnsson.
Finnur prófessor Jlómsson ritar
um vísindastörf Jórrs Sigurðsson-
FYRIRLESTUR,
»em »éra Hjörtur J. Leó, M. A„ flutti á
kirkjuj>ingi 23. Júní siSastl.
Tilraun all-alvarleg var gerð hér
í Canada í þá átt að láta fáeinar
sterkar kirkjudeildir renna saman
í eina hteild, en það getnr gerst meS
því einu móti, aS hver deild fyrir
sig láti sín eigin sérkenni hverfa.
Skiljanlega á þetta íangt í land og
verður ef til vill aldrei. En þessi
hreyfing m. fl. hefir samt sem áft-
ur sterk áhrif nú ]ægar á hérlend-
an hugsunarhátt, og þá um leiS
miSar til þess aS meðvitund skólla-
lýðsins um kirkjuleg sérkenni deyf-
ist. Ný-guðfræSin hefir einnig
aS nokkru liaft áhrif á reformer-
uðu kirkjuflokkana í þessu landi,
og stefna hennar niiðar meðal ann-
ars að því, aS sérkenni kirkjudeild-
anna hverfi. Á móti allri þessari
Ixikukendu andastefnu, allri ]>ess-
ari hálfvelgju, verSum vér upp á
líf og dauða aS heyja látlaust stríð
við sjálfa oss og heiminn umhverf-
is oss, og er þaS torvelt verk. En
fyrir oss, sem lúterska trú elskum
og játum, er þörfin því brýnni sem
hættan er meiri. Skyldur vorar viS
guð, við þjóð vora austan hafs og
vestan, viS sjálfa oss og þetta
Iand, hrópa til vor einum munni
að hefjast lianda. LeiStoga þjóð-
ar vorrar í framtíð verður nútiðin
að menta. — nútíðin ber ábyrgS á
því. hvernig framtíðin verSur.
BíSi ev. lút. kristindómur ósigur
hjá næstu kynslóð, er sökin vor —
leikmanna og presta sameiginlega.
Hið almenna postuladæmi drottins
nær til vor allra jafnt. Sá, sem
mentun hefir hlotnast, er skyldur
til að fórna henni á altari drottins,
—sá, sem drottinn hefir veitt auð,
er ráSsmaður þeirra eigna, skyldur
aS láta þær fcæra arð drotni til
handa, þar mest sem þörfin er
brýnust. Hvar þaS et verður sam-
vizka hvers einstaks manns um aS
dæma. En vér. sem köllum kirkj-
una lútersku móður vora og ber-
um íslenzkt þjóSerni fyrir brjósti.
getum vart veriS í nokkrum vafa
um þaS, hvar þörfin er brýnust
Til aS vernda sjálfa oss frá trúar-
legri tortiming verður starf vort
á heimatrúboSssvæSinu aS þrosk-
ast og vaxa, og eitt í þvi
starfi — öflugasta trygging þess,
aS æskulýðnum hlotnist heilbrigS-
ar hugsjónir — er það, aS mentun
hans sé í anda lútersku kirkjunn-
ar.
Mentamienn þeir af trúbræðr-
um vorwn fyrir sunnan lín-
una, sem venjulega hlynna aS
lúterskum máliim, eru nær ein-
göngu frá kirkjuskólum, — og er
þaS sízt aS undrast. Reynsla
sjálfra vor sannar og þetta. Gust-
avus Adolphus College er lútersk-
ur kirkjuskóli. ÞaSan hefir oss
lúterskum mönnum komiS mikiS
lið. Wesley College er skóli
Meþodista, — kristinnar kirkju-
deildar, en ó’lútfcrskrar. Mér vit-
anlega eru trúmál íslendinga látin
þar algerlega óáreitt, en áhrif i
trúarátt hefir þó sá skóli óneitan-
lega, fyrir frarnkomu sumra kenn-
aranna. Þó er mér óhætt aS segja,
að meðvitundin um lútersk sér-
kenni þroskast ekki þar. Bfcin á-
hrif lútersku kirkjunni í hag eða
óhag hefir sá skóli alls ekki. Þeir
fjórir prestar kirkjufélags vors.
sem þar voru nemendur, urðu fyr-
ir þeim áhrifum úr alt annari átt.
Sorglega fáir meSal vorra menta-
manna frá Manitcba-háskóla hafa
gengið guSfræðaveginn. Þó er
þessu ömurlegast fariS viS há-
skólann í Grand Forks, enda er
þaS ríkisskóli. Vitanlega eru marg-
ir af nememhim þar efnismenn.
En ekki veit eg til, aS nokkur nem-
andi þaSan hafi lagt stund á guS-
fræði eSa hafi það nú í hyggju,
enda hefir kirkjufélag vort ekkert
fyrir ]>á gert. Ætti ]jtetrta aS vera
oss næg íexia í framtíðinni. Vér
getnm ekki vænst starfsmanna frá
íslandi í framtíSinni, naumast
heldur frá hérlendum mentastofn-
unum, sízt ]x;im, sem vér höfum
enga ræikt sýnt, — en starfsmenn
hljótum vér aS undirbúa. ÞaS aS
senda námsmenn vora á lúterska
sklóla í Bandarí'kjum væri æskilegt,
en tæplega getum vér glert táiS fyr-
ir því, aS svo verSi. En vér hljót-
um að stuðla að því, að námsmenn
vorir verSi fyrst og fremst kristn-
ir menn og tilheyri vorri kirkju.
Eini vegurinn er að eiga sjálfir
skóla, sem innræti íslenzkum nem-
endum lifandi og varanfega rækt
til trúar vorrat1, hver sem staða
þeirra svo verður.
F.n lýsir þá ekki þetta, sem eg
hefi sagt, óvild til íslands? Alls
ekki. I„andiS og þjóðin er oss
hjartfólgið hvorttveggja, þótt ann-f
aS sé oss enn kærara. Meira að
segja: ef vér gætum því fremur
fyrir skóla vorn veitt hollum and-
legum straumum til ættlands vors,
væri það hið sannasta merki um
velvild vora við þaS, þótt því
fylgi sársauki æfinlega að hleyja
stríS viS tíSarandann, og vér verS-
um ef til vill missikildir.
Vér getum í engu betur sýnt ást
vora til íslands en meS því, aS
stuSla sem bezt að þvi, að málefni
drottins nái föstum og varanleg-
um tökum á hjörtum allra Islend-I
inga hvar sem þeir eiga heima. [
Ást vor til íslands og íslendinga
krefst þess af oss, að öll
þau áhrif, sem vér höfum
á hugarstefnu og framkvæmda-
viðleitni bræðra vorra á íslandi sé
fyrst og fremst kristin áhrif og
lútersk. Eúterskur skóli meðal
vor er eitt stærsta skilyrði fyrir
því, að vér getum veitt Islandi þau'
áhrif, sem því eru. til bfessunar.1
Ast vor til landls og þjóðar geng-1
ur í bandalag við álst vora til guðs
og sjálfsverndunarhvöt vora og
krefst þæss, aS vér biefjumst
handa.
Um Wesley-skóJa hér í bœ skal
eg vera fáorður. Sarmband viS J
hann er óeðlilegt, þaS er satt, enda |
var aldrei hugsað um það nema
sem bráSabirgSa-fyrirkomulag. En
eg álit aS hinu leytinu, aS sam-
band vort við harm hafi verið oss!
])jóSernisIega stór gröði. Nemend-,
ur þaðan erti íslenzikari í anda en
við mætti búast, og ber því kensl-1
an í íslenzku þar sýnilega ávexti
aS því leyti, enda á og íslenzka
stúdentafélagið þar góðan hlut aðj
máli, þótt margt mfcgi aS þvíj
finna. Sjálfsagt er og viS þaS að
kannast, að kirkjufélag vort ber
ábyrgð á því aS nokkru fceyti, -að
straumur ísl. nemenda bleindist aS
]>eim skóla. — og er því sízt sam-
ræmi í því aS lasta þaS samband
nú, þótt vér þráum annað enn
hetra, og bljótum sem sannir synir
kirkju vorrar aS vinna aS því, aðl
þaS samba’nd geti, er tímar líða,
liðiS eðlilega undir lok. óhyggi-
kgt væri það einsog nú standa sak-
ir, aS stuðla aS þvt„ aS hætt væri
aS kenna þar íslenzka tungu; miklu
fremur ættum vér aS stuðla aS því
eftir föngum. Þó er þess aS gæta,
að sli'kt er og hlýtur æfinlega aS
verSa fremur þjóðennislegt mál en
trúarlegt. íslendingar í Canada
ættu samkvæmt eðli málsins aS
halda því embætti viS án tillitis til
skoðana og sömuleiSis koma á
fót kennaraembætti í ísl. viS há-
skólann, er timar líða, enda yrSi
þaS, aS eg hyg!g, auSmnniS venk.
Vér lút. íslendingar ættum aS
stuðla að þvi eftir föngiumi, aS svo,
megi verða. En þangaS til þetta
tekst hljótum vér aS vinna aS því,
aS íslenzka ihverfi ekki af náms-
greinaskrá skólans ; nóg er aS
samt, þótt þessi litli vottur ís-
lenzkrar þjóSrækni, er vér höfum
sýnt, hvierfi ekki meS öllu. Vér
hljótum aS ábyrgjasí, aS íslenZkri
tungu sé borgið viS þennan skóla
þangaS til vér getum boðið kesnslu
í því máli á sama stigi við eigin
skóla vorn. Sama er og að segja
um hvern þann skóla, sem fjöldi
íslendinga dvelur viS langvistum,
t. d. ríkisháskólann í Grand Forks
og G. A. C.
Þetta ætti aS vera þjóSernismál
eingöngu, og fél. vort ætti að vinna
að því aS vekja hugi allra Vestur-
íslendinga til meSvitundar ttm
nauSsyn þessa máls, hvar sem ísl.
eru við nám, en jafnframt ætti þaS
aS sýna í verki, að oss sé alvara að
halda tungu vorri við. Kirkjufé-
lag vort á skiliS virðing allra Isl.
hverrar trúarskoSunar sem þeir
eru, aS svo miklu leyti, sem þaS
s/tarfar meS ötulleik aS þessu mikla
nauSsynjamáli Vestur-íslendinga.
En ])ó megtmi vér alclrei láta þetta
mál sk'yggja á starfsemi vora til
styrktar og viSreisnar lút. trú,
aldrei liáta ísl. könslu viS Wesley
eða neinn annan skóla sikyggja á
þaS helgasta takmark vort. aldrei
láta ísl. kenslu við nokkurn skóla
halda oss frá því aS setja á fót
eigin skóla vorn, heldtir miklu
fremur hvetja oss til starfa aS því
takmarfci.
En eg skal ganga enn lengra:
Vér, sem íslenzkri tungu og ís-
lenzkti þjóSerni unnum, ættum
sýknt og heilagt að vinna aS því,
aS íslenzka sé kend ísl. börn-
um. Verk þaS, sem í þá átt var
unnið á þessum stöSvum, hefir örv-
aS og borið heillarika ávexti. En
vér þurfum aS feggjast dýpra. Vér
þurfttm að hagnýta oss þaS leyfi,
sem veitt er aS lögurn, og koma ísl.
aS í barnackólunum, hvar sem þess
er kostur. Og livler sannur íslend-
ingur verSur aS telja þaS helga
skyldu sína, að vinna að því í heima
húsum aS börn læri aS lesa íslenzku
samhliða ensku.
Verk í þessa átt er meira aS
segja be.nlínis til stuðnings lút. tró,
því íslenzkan er máliS, sem talaS
er í sdsk. vorum, í prédikaninni á
hielgum dögum og viS undirbúning
barna undir fermingu, og vart getur
oss dulist, aS viS aukina þekking á
íslenzku rnáli verndast íslenzk sér-
kenni, og ])jóSernisarfur vor verð-
ur rneir virtur en ella—erfða-trú
vor sem annaS; er þetta því bein-
Iínis hagkvæmur undirfxiningur
undir nám á ísl. og lúterskum
sklóla.
AS endingu skal eg leyfa mér aS
færa saman í eina heild ástæSur
þær, sem ritgerS þessi bendir á,
til þess aS vér ættum aS koma vor-
um fyrirhugaða skóla físl. aka-
demí) á fót.
1. Skólinn yrSi til stárkostlegs
gagns fyrir islenzkt þjóSerni.
Nemendur þaðan yrðu íslenzkari í
anda en þeir, sem stunda nám á
hérlendum skólum, án ])iess aS tapa
nokkrum tækifærum til aS þrosk-
ast sem nýtir borgarar í þessu
landi.
2. Skólinn yrSi lút. trúmálum til
ómetanlegs gagns. Lútersk sér-
kenni —gildi vors trúarlega arfs—
yrðu þar metin að verðugu. Hann
yrði vor mesta trygging fyrir því,
að ungir Islendingar yrðu stoð og
stytta kirkju vorrar, hvaða stöðu
sem þeir veldu sér.
3. Líf kirkjufélagsins er aS miklu
feyti u.ndir honum komiS, þegar til
lengvlar lætur, — sikólahugmyndin
beinlínis einn hluti heimatrúboðs-
málsins. Þv1! meir sem vér snúum
oss aS hérlendum háttum og tök-
um þátt í hérlendum landsmálum
og störfum öllum, því meiri freist-
ing að semja oss aS hláttum þjóS-
anna, sem vér búum á meðal, einn-
ig í trúmálum,—nema ungmenni
vor verði samtímis fyrir öSrum á-
hrifum. sem verndi þau aS þessu
leyti. Sterkt afl í ]>essa átt er aS
sjálfsögSu kirkjur vorar og sunnu-
(lagsskólar; þó yrSi skóli, sem bein-
línis undirbýr og þroskar verka-
menn til kristilegra starfa, sterk-
asta afliS.
T>etta er reynsla allra kirkju-
deilda.
4. Styrkur sá, sie.m nemendiur af
kirkjuskólum vfcita kirkju sinni,
þar sem þeir nú Jægar starfajhlut-
fallslega við þá. er nám stunda viS
ríkisskólana. er gleðilegur vottur
um nytsemi liinna fyrnefndn. Svo
myndi þaS einnig reynast meft 088.
5- I sötmi átt bendir reynsla vor
—þói stutt séy—er vér bierum sam-
an þann styrk, sem kirkja vor hef-
ir öðlast fyrir nám ísl. viS G.A.C.,
viS Wesley og viS skólann t Grand