Lögberg - 04.01.1912, Blaðsíða 2

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 4. JANÚAR J912.
♦ 'j+i+'í' *iiiiiii fitiiiiiii'iii iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiijí
+
-f
+
+
+
+
+
+
+
+
+
í Breiðdal fyrir 60 árum
eftir
ÁRNA SIGLRÐSSON, Mozart, Sask.
+
+
+
♦
+
i
+
+
+
+
+
jFramh.J
TÓVINNA.
var stunduö af áhuga og elju all-
•+++++++++++Í
járnkall og settur þversum utan
við dyrastafina, öðrum enda voð-
arinnar brugðið yfir járnkarlinn
mikilli á veturna; þó var ekki|og lagöur lítið eitt á_ misvixl við
prjónles selt í kaupstað eins og liinn endann en karlmaður— þóf-
víða norðanlands. Fyrstu vetrar- arinn— brá göngustaf í hina lykkj |
vikurnar var tætt prjónaband tvö-j una óg togaði í svo stríkkaði á
falt, alt tvinnað á handsnældur, ogj voðinni, sneri'svo uppá með stafn-
prjónað úr þvi sokkaplögg og vetl-jum; kom fljótlega allharður snúð-j
ingar handa heimilisfólkinu. Karl-Í ur á vaðmálrð, svo vatnið rann úrj
manna. vetlingar ávalt tviþijmlað-| því. en ekki hætt aö vinda fyr en1
ir, en kvenvetlingar einþumlaðir.! að eins féllu drojrar á stangli. Þá
Að þvi loknu var farið a“ð tæta var losað um snúöinn við stafinn
vorull sauðsvarta í nærbrækur karl og járnkarlinn. þeim smeygt úr, en
manna; var sú tóvinna sótt af voðin borin i baðstofu og lögð áj
kappi; allir piltar, eldri sem yngrij þæftilok. I>að var ferkantaðurj
skylcfu fá nýja brók fyrir jól. fleki úr heflúðum fjölum. er1
Karlmenn sátu við kembingu allar negldar voru meö trénöglum á tvo
kvöldvökur og kvenfólkið spann.
t>á var einatt vakað þangað tfl
sjöstirnið var komið í nónstað.
Bandið var tvöfaldað og tvinnað;
var það regla, að hver t-vinnaði
bandið í sina brók. Svo var tek-
ið til aö prjóna; keptist kvenfólk-
ið við i rauðan dauðann að prjóna
(jg jafnan hepnaðist það. að allar
brækur værti búnar 1 tæka tið, svo
piltar gátu ætíð klætt sig í nýja
brók á jólanóttina. — Á flestum
heimilum var þa'ð venja, að allir á
heimilinu fengu einhverja nýja
spjör fyrir jólin. Það var orðtak
manna, að sá eða sú. er engan lepp
fengi nýjan fyrir jólin, færi i jóla-
köttinn. — Þegar eftir nýár var
.byrjað að tæta í vef. Fyrst var
tætt í skyrtudúk — þráðardúk. I
þann vef var ávalt yalin bezta ull-
in einungis hvit ull. Togið tekið
vandlega ofan af og tóskapurinn
allur vel vandaður. Húsfreyjur
voru yfirleitt allvandlátar að up>pi-
stöðu spunanum, enda spunnu þær
margar fyrirtaks-góðan þráð. Þá
er búið var að spinna uppistöðuna
alla og svo sem helming fyrirvafs-
ins, var byrjað að vefa. Fyrstu
árin er eg man eftir, var það kven-
fólk eingöngu sem óf, en smásam-
an breyttist til um það svo karl-
menn tóku að vefa jöfnum liönd-
um við kvenfólkið og loks varð
það alment, að karlmenn ófu alla
vefi. Þá er lokið var að tæta i
skyrtudúkinn, var byrjað að tæta i
utanhafnarföt; var það nokkuð
grófgerður tóskapur. en að öðru
leyti vandaöur; ullin vanalega tví-
kembd, grárri. hvitri og svartri ull
ruglað saman. öll ullin, sem tæta
skyldi úr uppistöðúna, kembd fyrst
og gemburnar undnar upp í lopa.
þeir lagðir saman allir, vafið þétt-
fa t utan Jin þi einhverju brigði
og bundið svo utan um sokkabönd-
um; strangi þessi var auðvita'ð op-
inn i báða enda. tutlað svo jafnt
af öðrurn hvorum endanum þegar
fariö var að kemba aftur; þá
varð bandið jafnlitt. Sama aðferð
höfð við fyrirvafið, ef ullin var
mislit. Tætt var og í svuntudúka;
bandið æti'ð litað áður ofið var;
sparisvuntur ávak hafðar kross-
röndóttar, hversdagssvuntur lang-
röndóttar. Stundum var líka tætt
i voðir, sem hafðar voru í söðul-
áklæði, ætið einskepta. Þá var og
tætt eingöngu hvít ul’l í allarj
rekkjuvoðir, sem með þurfti áj
oka. Þófarinn klæddi sig úr utan-|
hafnarfötum og sokkaplöggum ogj
tók til að troða þófið. velti því og|
bylti á ýmsar hliðar; studdi hann |
sig við sperru eða rúmstöðul. j
Þegar liann hafði svo spinkað á
Jjófinu á að gizka fullan klukku-j
tíma, þótti mál að kippa, er kallað j
var. F,inhver stúlkan tók annan
endann og færði sig hér um !bil 3
álnir frá þæfulokinu. þá tóku þauj
sinni hendi í hvorn jaðar vaðmáls-|
ins, hófu það litið eitt upp og kiptu i , , . .
. - , 1 , c spunnu svo lypptnn a snældu.
svo snogt t sundur hondunum; ef ,v. . ..
ALMANAK
1912
er komið út og er nú til 8ölu hjá út-
gefandanum og umboðsmönnum
hans víðsvegar. 128 bls. að stærð —
Verð t>að sama og áður, 25 cent.
ÍNNIHALD, AUK TÍMATALSINS
OG MARGS SMÁVEGIS:
Selkirk jarl, með mynd. Eftir Bald-
ur Jón8son, B. A.
Nokkrir þættir um Islendinga austan
Manitoba-vatns, og umhverfis
Grunna-vatn. Eftir Jón Jónsson
frá Sleðbrjót.
Stutt ágrip af landnámssögu Islend-
inga í Alberta-héraði. III. kafli,
með mörgum myndum. Eftir Jón-
as J. Húnford.
Afi tekinn að láni: — Saga.
Helztu viðburðir og mannalát meðal
Islendinga í Vesturheimi, og fleira.
Ólafur S.
THORGEIRSSON,
678 Sherbrooke St., Winnipeg
og þekja fyrir
heldur nokkur
það kæmist í
band fl°úband), lyppuðu
an yfir tættirnar
slátt; keyptu þá
dagsverk að svo
framkvæmd.
Vegabætur voru gerðar á hverju
vori. Sveitinni var skift í deild-
ir Fyrirliði útnefndur, að mig
minnir á manntalsþingi fyrir
hverja deild. Fyrirliði kvaddi
menn til vegatótavinnu, er honum
virtist tiltækilegast, oftast um far,
dagaleytiö. Hver bóncli var skylcl-
ur að vinna ful komið dagsverk.
t sumum deildunum, þarsem fjall-
vegir lágu, þurftu l>ændur að inna
af hendi 2 og stundum jafnvel 3
dagsverk. Fyrirliði fylgdi jafnan
sjálfur liöi sínu og sá um, að
verkið væri vel af hendi leyst.
Vegabótarvinna var aðallega í
því ficlgin, að ryðja og moka
burtu úr götustigunum grjóti og
möl, er sigi'ð hafði í þá. Vegir ná-
lega allsstaðar grvttir ■ éinkum
j fjal’.vegirnir. Þar sem vegir lágu
um graslendi, þurfti að byggja
brýr yfir keldur og foröð. Voru
þær ýmist bygðar úr tómu torfi,
eða grjóti og torír.
Grenjaleit var gerð á hverju
vori. Hver bóndi var skyldur að
leita vandlega eftir Tóugrenjum
um alt það land er hann hafði til
ábúðar. Fyndist greni. sem tóa
lægi í á hvolpum, var óðar í bili
sent eftir grenjaskyttu, en grenið
vaktað þangað til skyttan kom,
svo tóan gæti ekki flutt sig burtu
Það haf'ði stundum viljað til. —
Skyttan settist svo að við greniö
SASR ATCHKWAN
BŒNDA i'ÝI.A l-'YI.KII)
Þar búa þeir svo tu^um
þúsund 1 skiftir á .
OKEYPIS LONDU
Skrifið eftir nákvæmum uppiýsin^iim,
Iandabréfum á^œtis bæKlingum úl
DEPARTMENT of AGRICULTURE
Regina, Sask.
ORÐ í TÍMA TIL BÆNDA
2.
og og vökumaöur; lágu úti. Liðu þeir
Úr vosbúð mikla c-g kulda ef gjörði
þau ’urðu veí"samtakT varðGííhárJ l>yi.bandi voru brugðnar allar söð-j dlviðn. Oftast hepnaðist að vinna
1 nln*i o rfttr /vn- L-111 Kor-i nrtorAir t. ' X_
smellum eða hvellur; var þá sagt.
að þeim búnaðist vel. Þegar
smellirnir voru orðnir 4—5 tog-
uðtt þau voðina milli sín. Þannig
var haldið áfram þar til búið var
að kippa og toga alt þófið. Þetta
var gert með jöfnu millibili þrisv-
ar til fjórum sinnum áður en full
ulgjarðir og klifbera gjarðir.
báðar tóurnar, grenlægjuna og
Nokkrum s.nnum kom það fyrir, refinn og ná hvolpunum. í grenja
á einmánuði, enda stundum á góu.! samþyjct, er ' hreppsbændur höfðu
einkum þegar snjólétt var — autt 0rðið ásáttir um, var ákveðið að
láglendi, en hjarn á fjöllum—. að borga skyldi grenjaskyttu einn rik-
fiskiganga mikil kom í Berufjörð- jsdal fyrir fyrri tóuna, er skotin
inn; var það fullorðinn þorskur vær; við greni, en tvo ríkisdali
stríðfeitur. Fóru þá vanalega fyrir þá seinni og túmark, sem er
þæft þótti. Nokkrum sinnum kom! all1mar^il*1 unPy imenn úr Breið-j 32 skildingar, fyrir hyern hvolp;;
það fvrir. að stúlkan reyndi til að dalnUm td. sJoroðra suöur a Beru-, þess utan skyldu bæði skyttan og
glettast við þófara með því a_s I þarðarstrond. Voru
toga liann við seinustu kippuna áf . . „ - - — -
þæfulokinu út á pallinn, en hann ^aldan . f,°rU f'fm ..en..e,nn ma*Ur við grenið. Ollum grenjakostnaði
streyttist á móti. þótti löðurmann-
4.
allir fúsir vökumaður fá venjulegt dagkaup
-f;þeirrar farar— þótti frami að þvi. fyrir hvern dag, er liggja þurfti
legt að láta kvemnannsvæflu toga
sig ofan af þófinu.; urðu stundum
allmiklar sviftingar, en oftast urðu
leikslokin þau, að annaðhvort
þeirra féll aftur á hak endilangt á
pallinn; varð þá d'ynkur mikill.
Þá hlógu allir, sem á horfðu, og
þau hlógu líka. A'ð lokum var
þcfið undið upp á fjöl, teygt, tog-
að og sléttað sem mögulegt varð
lagt svo undir farg og látið vera
þar^þrjár nætur eða lengur. — Á
þeim árum var og spunnið allmi-k-
ið af liampi sem keyptur var ó-
spunninn í kaupstöðum Hainp-
þráðurinn var æfinlega tvinna’ður
og undinn upp á legg. Með hamp-
þræði vortt ávalt geröir saumar á J"*'.
öllum sauðskinnsskóm, sattmuð J
frá heimili, og frá mörgum bæjum sveitarinnar var- jafnað niður a
enginn. Alla jafna fengtt þeir bændur á haustum, hlutfallslega
skiprúpi og dvöldu þar við tneðan cftir sauðfjáreign livers fyrir sig;
nokkuð aflaðist. Handfæri voru var þag gjald- kallað refa-t>llur.
eingöngu höfð viö þessar fiskveið- Á stekkatíma var byrjað að þvo
ar. Hlutur háseta varð oft 2 — 3 UH. Gengu t:l þess ntargir dagar,
vættir af hörðum fiski; þótti það þar sem uu var mikil. Ullarþvott
gott búsílag. — Við þessa fiski- annaðist kvenfólkið eingöngu. —
róðra lærðu menn margt, er til Hlóðir voru settar i staml við
nytsemdar horfði og seinna meir bæjaijækinn eða á, er rann nálægt
kom vel í þarfir. Menn lærðu aö kænum ef það þótti hentugra og
gera gott aflamun. fletja fiskinn þar hjtað ; stórffifi potti þvættiö.
og verka hann. Menn lærðu að Ehki mátti sjóða, því þá gulnaði
róa, hagræða seg’um við vindi. ul]in Þvætt.ð var mestmegnis
stýra skipi, handleika veiðarfæri stæk keita, er lengi hafði verið
og fleira. safnað til áður. Ullinni dýft ofan
VOR\ INNA. j logandi þvættið, ekki meir en svo
Þegar áburðurinn á túnunum aS vel mitti ,hræra ; meS priki, lát-
tók að þorna á vorin, var farið að in vera stundarkom n.ðri i en alt-
a á túni, c: taðið var mulið al hrært \ a meðan. færð svo uþp
með klárum og mylsnan breidd ur ,f,e5 prihi Upp á grind, er lág
yfir túniö Gengu karlmenn^ og yfir halfum pottinum, látið síga
5.
Kostið kapps um að þreskja allt fyrir vorið. Þér munuð hafa marg-
víslegt tjón af að geyma korn í drýlum eða stökkum, eftir að regn og snjóar
fara að ganga, og geyma að þreskja það þar til eftir sáningu.
Reynið tilað senda korn yðar eitt sér í járnbrautar vagni, eða þá með
einum eða tveim nágrönnum, helriur en að selja það í sleðahíössum til korn-
myllu. The Grain Growers Grain Co. eða hvert annað kornsölu félag í
Winnipeg, mun selja það fyrir yður og senda yður andvirðið. Fulltrúi járn-
brautarfélagsins á næstu stöð, mun sýna yður hvernig þér eigið að útbúa
farmskrána.
Rjómabú hefir stjórnin á þessum stöðum í Saskatchewan: Moosomin,
Qu’Appelle, Tantallon, Langenburg, Wadena, Shellbrook, Melforl* Birch
Hills. Flest af þessum rjómabúum vinna bæði vetur og sumar. S t j ó r n -
i n borgar flutnings kostnað á rjóma yðar f rá sendingarstöð til
nœsta rjómabús. Ef þér getið því við komið, þá finnið einhvern ráðsmann
þessara rjómabúa eða skrifið honum eða skrifð Department of» Agriculture,
Regina, og leitið upplýsinga þessu viðvíkjandi.
Umfram allt Iátið reyna útsæði yðar áður en þér sáið í vor. Korn, og
einkum hafrar, koma ef til vill alls ekki upp ef kuldi eða gaddur hefir komist
að því. Stjórnin reynir það fyrir yður án nokkurs endurgjalds. Sendið ekki
minna en 1000 sáðkorn ásamt nafni og hemili yðar, til Department of Agri-
culture, Regina. Eftir hálfan mánuð munuð þér fá svar aftur og tilsögn um
hve mörg korn af hundraði muni koma upp.
Ef þér eigið heima á svæði þar*m f r o s t kemur oft að h v e i t i á haustin
þá skuluð þér reyna að ná í „Marquis" h v e i t i frá tilraunabúinu lExperi-
mental Farm) í Ottawa, eða þá einhverju útsæðis félaginu í Regina, Winni-
peg eða Brandon. Það hveiti kemur fyrr til heldur en Red Fife
og aðrar algengar tegundir, gefur betri ávöxt, oger eins gott að öllu
öðru leyti.
Sendið allar^rirspurnir eða kvartanir, á yðar eigin tungumáli, þessu eða hverju
öðru jaliræktar efni viðvíkjandi til
Department
REGINA, - - - SASK.
of Agriculture
kvenfólk jafnt að þessari túna- úr hcnni lx)rin svo að’lækinum og tókst ?vo hraparlega. Stundum
vinnu. Þegar er liætt var að hýsa j)veg.in } honum vandlega. Svo var^ ljannn of haröur.e5a Þa mJs'
sængurver og koddaver, festir
hnappar á öll föt o. fl. Mest kvað
þó að hampspuna í silunganet.
Silungsveiði er þó nokkur i stöðu-
vötnum, sem þar eru, og svo á
haustum utan til 1 Breiðdalsánni
og í þverám, sem í hana
Veiddu ínenn silunginn í lagnet °S| aga 'hnausa
eins og rekan var bieið. Bunom- oSru stohu undantekningar. Þeg-
inn karlmaður stakk upp taðið, ar ullin jx>tti full þurr, var hún
; unglingar báru það í fangi sér út tehin Saman og valin úr heima ull.
En ]>ótt vetrarstörf karlmanna fyrir dyrnar, tveir báru það svo á Slfian var henni troðið í poka og
værn mestmegnis skepnuhirðing,' handbörum, eða óku því í hjólbör- |)e-g haUpStaSarferSa.
og kvenna tóvinna. var þó margt um ef til voru, út á þurkvöll,
reknet, er menn bjuggu til heima.
ÝMISLEG STÖRF.
fullorðið fé og lömb, var taðið, er var ullin borin á hreina jörð og
safnast haf'ði i húsin yfir veturinn,, setj j sm^ clrilur breidd til þerris
renna. iteki® 11 r 1>a® var sjun?‘ næsta dag eftir. Allur þorri manna
ið upp með jarnrekum í íerkant- vanc[aSi bæði þvott og þurk á ull
er voru á hvern veg sinni j,0 voru ; j)ví eins ogsumu
Fullorð
en
. , , fleira, sem þurfti að gera, og var kvenfólk klauf það í þunnar flög-
hverju heimih,— Á e.nmanuði varj ^ Þega„ ve6ratta var mM og ur eöa skánir og breictdi t:l þerris.
grasaff.rðir.
jafnan lokið öllum þessum tóskap; *•/. htil, e8a en inn fyrir jóla-! Eftir 3—4 daga var teðlinu svo A allmörgum heimilum var það
4 ALi, Ln 1 . m ^ ' ' - . . . «... • „ irnn ,n> nX r,1 rl ,,A+,1 f , nllnrrrAC I \ 'Kl -X,
tóku þá konur þær og stúlkur, er
hagastar voru, aö sníðat og sauma
fötin handa heimilisfólkinu. Þær
v in ekkcr fengusi við saumasto’-f
tóku þá-aö tæta togið, er til var og
safnað hafði verið saman. Fyrst
var valið það bezta úr svarta tog-
inu og spunnir úr því saumþráðar,
og var mikil áherzla lö$ð á þáð, að
þráðurinn væri smár, s’éttur vel og
jafn og snúðgóður; var hann svo
tvinnaður og undinn upp á legg —
helzt framfóFarTegg af sauð, skaf-
inn og frgaðan vel áður.. Þráður
var hafður til að sauma með öll
utanhafnarföt, til að bæta föt með
og fleira. Þótti það góð gj f ef
húsfreyja gaf grannl t sinni éða
vinkonu þráðarlegg. Úr togi voru
og tætt öll höföld, er vefstólunum
fylgdu. Beztu vefararnir höfðu
venju’ega tvenn höföld, önnur smá
gjör hin gróf. Líka var tætt úr
toginu í poka; var allvíða ofinn
jxikavefur annaðhvort eða þriðja
hvert ár. Það var og alltítt, að
tæta úr togi teppi eða ábreiður of-
an á rúm. Brekán þau, er áður
h fðu verið ofin í islenzku vefstól-
unum gömlu voru þá óðum að
leggjast niður — orðin úts'itin.
Allar voð:r voru þæfðar jafn-
snart og húið var að vefa þær.
Hver voð hlutuð stindur í stykki,
sja’dan lengri en 12 álnir. Voðar-
stvkkfð. sem þæfa átti í það og
það skiftið var þvætt úr heitri
keitu. síðan úr heitu vatni og síð-
ast úr köldu vatni. Þá var enn
hitað vatn undir suð’i og borið í
pott'num út fyrir bæjaHvr og
voðinni dýft þar í; þá var tekinn
föstu. tóktt margir bændur upp hreykt, ef ekki hafði rignt. Þeg- yenja að tynd voru fjallagros bæð,
allmikið af grjóti. Mönnum var ar j tð var orðið vel þurt, var það ^ <* eft.r frafærur. Grasatekja
þá tvrir löngu orðið það ljóst. að Lorið saman og því hlaðið ttpp á var emkttm uppa halsum og mulqm
grjótið - steinninn - er varan-, hla«; voru taðhlaðar ávalt ]>aktir er ganga fram imll. þverdala
Iegt. hvorki fúnar né heldur eyðist rreð mikilli vandv nkm svo ekki þe.rra, er skera s.g upp . fjallgarð-
að murt Grjótiö var valið, því skyldi blotna í rigingum. Sauða- -ana er hggJa um i-réi8dal:nn.
nóg var til af þvi rctt alstaðar, tað var þvinær eingöngu haft til Grasatekjan var alstaðar fremur
ekki teknir aðrir steinar en þeir.j eldsneytis um alla sveitina nema ht'l og seinfengin. hor grasafolkið
jcm höfðu einhvern sléttan kant, á þeim bæjum, er standa við sjó- ja nan að heiman um miðaftans-
og vorn ástöðugóðir Þetta valda1 inn. Sauðatað var þar mjög Iítið, hýog kom hetm aftur raorgumnn
grjót var svo borið saman í dysjar þvi fullorðið fé lifði þar mest á e tir na-aegf cagmaum.
eða vörður. svo það færi ekki í út gangi öllum vetrum. Á þdm Á nckkrum jorðttn var þa skog-
kaf þó fannkyngi kæmi allmikið. hæjum var mótak nokkurt og mór arkropp nokkuð. \ ar þar venju-
Grjótinu var svo ekið á sleðum \ eða svörður haft til eldsneytis. lega . td kola ,a hverJu arl
þegar akfæri gafst, j>angab csem Annarstaðar var mór ekki tekinn Sumir hofðu þann sið að Lgjja
átti að byggja úr því. Tveir eða>vo nokkru munaði. Menn hirtu UPP vtðtnn að haust nu og flytja
jjrir menn óku, gengu fyrir sle'ð- ekki um að leita hans; telja má hann lægar heim. Afkvista svo,
anum og drógu hann á sjálfum j>að vist, að mór sé þar í jörð kurla og sv.ða kolin, aður en tun-
sér; var það þung cg erfið vinna.! sumstaðar, einsog víða annar stað- v.nna byrjað. a vorm. Aftur hofðu
Þegar dagar tóku að lengjast að ar. Gerður var kliningur úr kúa- aðr.r þann s.ð aö gjora ttl kola ut.
mun, smiðuðu menn ýmsa bús- \ mykjunni á vorin meira og minna
! c,
flestum bæjum og
skóginum litlu fyrir sláttinn.
hafður til Viðarkol eða birkikol vortt tor-
hluti og áhöld: vatnsskjólur, koll-i - ........ , „ . , .
ur mjólkurskjólur, mjólkurtrog og, eldsneytis. Þegar túnav nnu var unRln og þv. 1 hau verðy. Skog-
mjólkurbakka. matspæni úr nauts-J að mestu lokið, tóku karlmenn til ar voru smáyaxmr og óviða Kola-
hornum; var grafið einkennilegt moldarverka. Á hverju einasta byrgðir þvi litlar miðað við þarf-
letur á sköptin kallað spónaleturý vori þurfti að endurbœta hús og irnar' A1 ir höfðu éða v ldti hafa
smnðuðu sumir prýðis-fallega rífa hús, er voru komin að falli viða.kol til ljadenginga, og enda
spæni. Úr hrutshornum voru ger+5-; og byggja þau upp aftur, eða margir Ijásmiðir sóttu mjög eftir
ar reipahagldir. Hnappa og tölur byggja hús að nýju til, er ekkia« haía vtðarkol vi« ljasm.ði
biug'ni sumir til úr nautsbeinum. voru til áður, einkum hlöður v:ð e.nkum við að sjoða ]>a saman.
......... beitarhús. All r voru samdóma Leir söe-ou að steinkol.n brendu
þa’ð, að hlöður borguðu sig járnið til skemda það fínasta úr j SUmir þeirra eru dánir. Ein-
smíðuðu ntenn Lezt og fljötast af öllum húsum. því ryki burt út í loftið Margþr. hverjir af þeim fóru til Ameriku.
Úr látúnsvir voru óbeygð öll króka
pör er á þurfti að halda. Þar um
hestajárn. skaflaiárn og flatjárn,1 H’aðan vær. á við einn mann alla liasm.ðir gjorðu afbragðs goða
kjaptamél og beizlisstangir, og svo heybindineardaga, sparaði mjög Ijai, þolna og bitskarpa, endavoru
marcrt og margt fleira, er búin dagsverk á ári hverju er .rengu t:l bcr vandlafr að jarm og stali er
þörfnuðust. A útmánuðum tættuj að rista torf á heyin og flutning á 1 'jama skvldi ha a. Kmt oralbn
karimenn alt hrosshár, sem t:l-
harður, stundum of dé gur Líka
voru sumir klaufar að laga til ljá-
inn stundum varð ljár undinn, of
flatur úr orfinu eða of krappur.
Þetta og þviumlikt taf’ði oft og
einatt verk af mönnum og það til-
finnanlega. Ekki svo að skilja
samt, að meiri brögð væru að mis-
tökum jæssum í Breiðdal en -víða
annarstaðar.
Öll orf voru útbúin með tveim
jámhólkum neðantil; voru ljáþjóin
rekin í þá hólka svo ljárinn varð
rígfastur í orfinu, en ]>etta hafði
ekki alltaf verið svo. Það var
tiltölulega ný uppfunding. Áður
höfðu menn bundi’ð ljána við orfð.
Sá úíbúningur var ]>annig; Á enda
Ijáþjósins var sjálfgjörð spörr eða
spara er gekk í gat á orfinu, svo
var sívafið utanum Ijáþjóið og
orfið, ólarþveng alllöngum, end-
arnir gjörðir fastir. Fleigur úr
hörðu tré eða hvalbeini rekinn á
mifli vaíningins og ljáþjósins til
þess að stríkka sem mest á vafn-
ingnum svo ljárinri yrði því fast-
ari. Sögðu mér gamlir menn, að
bindingur þessi hefði þrásinnis
viljað losna og oft orðið meinleg
töf að. Maður hét Arnbjöm
Sigmundsson, ættaður úr Fljóts-
dalshéraði mest hagleiks maður;
hann kom í Breiðdal, giftist þar
og bjó þar siðar fjölda mörg ár.
Var það almennt sagt að Arnbjörn
hefði fyrstur manna í Breiðdal
sett járnhólka á orf sitt Þessa
nýbreitni tóku svo allir upp eftir
Arnbirni og Þótti góðra gjalda
vert. Ljáböndin munu hafa ver-
ið horfin alveg úr sögunni og hólk-
arnir homnir i stað þeirra 1842-
1843. Arnbjörn átti marga sonu.
voru þeir allír efnilegir piltar
féLt, SDUnnu bað og tvinnuð’i á
Eini gallin
því, heyið var óhultara í hlöð- á íslenzku ljáunum var sá, að taka
-nni en el’a c._ rl. 'fargir höTðu hurfti af þeim herzluna í hvert
handsnæ’du fléttuðu síðan úr þvi bá reglu, að liuka öllum moldar- skifti þegar dergt var og herða þá
retntvgL T ha Þt’u karlmenn úr-
gangs hnytjur úr uTnni og toginu
verkum fyrir f>-áfærur, nefnil svo aftur, og það var einmitt það
allri veggjahLðslu. en byp-æia of- sem mörgum sláttumönnum miiv
vestur a
Mun einn þeirra vera
Kyrrahafströnd.
kaupstaðarferðir.
Einhverntima á vorin var farið
í kaupstað, nálega frá hverjum bæ.
eftir að verzlunarskip kom inn í
hörn á Djúpavogi; þar
Breiðdælingar kaupstefnu
unina ]>ar áttu ]>eir herrar örurn
og Wulff. Veitti henni forstöðu
danskur ntaður að nafni N. P. E,
Weyvvadt, hinn mesti ágætismaður;
hreinn í öllum viðskjftum og orð-
heildinn. Stór var hann á geði og
þykkju þungur ef því var að
skirta. Tryggur vinum sínum en
harður í horn að taka óvinum.
Einkum var hann óvinveittur öll-
um þeim ,er hann hafði reynt að
einhverri óráðvendni eða prettvisi.
Fengu þá allir, seifi ekkert áttu
hjá verzlaninni lánað hjá kaup-
manni ýmsar nauðs>;njavörur:
járn, kol, salt, tjörn, timbur og
eitthvað litið eitt of kornvöru, og
kannske á kút brennivín. Timb-
urkaup voru all mikil Viður
fúnaði fljótt í torfhúsunum. Rign-
ingasamt er mjög i Austfjörðum
svo torfveggir og torfþök eru
þar sífull af raka. Þurftu bænd-
ur þessvegna að kaupa og draga
að sér við meira og minna á hverju
ári. Stuttu eftir fráfærur byrj-
aði sumarkauptíðin. Þá voru
komnir á Djúj>avoginn lausakau.p-
menn, stundum 2, stöku sinnum 3.
Buðu þeir oftast betri kjör, en
fastakaupmenn og 'gjörðu jafnan
al’mikla verzlun. Bændur fluttu
þá vöru sina, ull og tolg til kaup-
staðar.
Þá var nú míkið um að vera
á bæjummi heima í sveitinni, þeg-
ar farið var að búa srg út 1 kaup-
staðarferðirnar í sumarkauptíð-
inni; ]>á var uppi fótur og fit á
‘olk.i—það kunni nú að vera. Allir
vildu fara i kau]>stað, ýngri sem
e’dri, piltar og stú k'.ir en það
var óumflýjanlegt, að einhvcrjir
hlutu endilega að vera heima.
T>eir, sem gátu farið eða fengu að
fara, tölTu sig heppna og sæla. en
hinum sem heima urðu að sitja,
þótti súrt í brot ð. í nesti var
soiðið hángið kjöt og saltkjöt. bak-
ið pottbrauð og flatbrauð, smjöri
drepið niður í ' stóreflisöskjur';
þetta alt svo látið í belg eða skjóðy
og bundið snæri íyrir; var nest s-
skjóðan lr'ifð til að jafna bagga-
hendur, greicklu og kemdu hár sitt
og skegg, klæddu sig í sparifötin
sín, settu upp brydda skó o.s.frv.
Hestar voru reknir heim og járn-
aðir, lögð á þá reiðfærin, klyfjar
bundnar og látnar upp; svo var
lagt af stað. Sumir gömlu bænd-
urnir tóku ofan hattinn. þegar
]>eir voru komnir h mk reiðhesti
sinum og lásu landferðamannsbæn.
Það gjc-rðu þeir jaínan, er þeir
fóm í eitthvert ferðalag. Sá sið-
ur dö út með þeim, er þá vcru
teknir fast að eldast. Útdæling-
ar fóru jafnan með lestirnar suð-
uryfir f jallgarðinn. Fagradals-
skarð, ofaná Berufjarðar ströndl-
ina gegnt kaupstaðnum og keyptu
flutning á vörunum yfir fjörðin.
Þeir, sem yzt bjuggu fóru jafnan
fyrir fjallsendan og inn ströndina
og fengu sig setta yfir fjörðinn.
Kaupstaðurinn við Djúpavog
stendur, eins og alkunnugt er ut-
arlega. við Berufjörðinn að sunn-
an verðu. Inndælingar fóru land-
veg alla leið yfir Berufjarðar-
skarð, fyrir fcotn Berufjarðar og
svo út í kaupsta'ð Oft var mik-
ill mannfjöldi samankominn að
Djúpavogi á þeim tímum. Þá
var enginn kaupstaður frá Eski-
firði til Eyrarbakka nema Djúni-
vogur, sóttu þangað kaupstefnu
margar sveitir úr Skaptafel's-
sýslu, enda sunnan úr Öræfum.
Ge't’ e’lnahrepnsmenn allir. Bem-
firðingar Breiðdælingar, Stcð-
firðingar og innstu bæirnir úr
Skriðdal. Hlutu menn stundum
að bíða 2 t:l 3 daga í kaupstaðn-
um áður en menn fengu sig af-
greidda. Menn gætu nú ímyncL
að sér, a'ð þar hefði verið drykkju-
skapur miki 1. slark og róstur, en
það var ekki. Ýfirleitt var snekt
og friðsemi milli manna. Menn
styttu sér stundir með samræðum,
sögðu hveriir öðrum frétt’r úr
shum átthögum, ky tust mönnum
og má’efnum i fjarlögum sveit-
um; spratt oft upoúr því gjóð-
k’.nningskariir milli manna er
hé’zt a’la æfi. Stöku sinnum
mutj á einhverjum k'árnum þegar glímdiu ungir rnenn eða þreyttu
höf'ðu látnir voru upp klvfjarnar Menn aTaunir Sumir gamlir .menn,
Verz- þvoðu sér um höfuðið, háls og| er þeir voru hýrðir af víni sögðu